2. راه های پیشگیری و کنترل بیماریهای قلبی عروقی
ویژه کارکنان دولت
بخش هفتم
دیابت و بروز بیماریهای قلبی عروقی
داوود پورمرزی
کارشناس ارشد اپیدمیولوژی- کارشناس دیابت شهرستان رشت
3. مقدمه
دیابت بیماری نا توان کننده ای است که عوارض بسیاری دارد
یکی از عوامل خطر بیماریهای قلبی عروقی
4. قند چيست و وجود آن در بدن چه لزومي
دارد ؟
بدن مانند ماشيني است كه متشكل از واحدهائي به نام سلول
است كه اين سلولها براي حركت و عملكرد خود )مانند تنفس ،
ضربان قلب ، دفع مواد زائد از بدن و ...(حتي در زمان خواب
.نياز به انرژي دارند
منبع يا سوخت مورد نياز براي تامين اين انرژي، قندخون يا
. همان گلوكز است
5. سلولهاي بدن چگونه از قند موجود در خون
استفاده مي كند ؟
سلولها براي اينكه بتوانند از قند
موجود در خون استفاده كنند نياز به يك
واسطه يا يك كليد دارند به نام
انسولين، كه در لوزالمعده ) پانكراس(
ساخته مي شود و به درون خون ترشح
.مي شود
6. در صورتی که در ترشح انسولین ویا مصرف آن اختلل
ایجاد شود مقدار گلوکوز خون بال می رود که تحت
عنوان
دیابت شیرین
نامیده می شود
7. انواع دیابت
دیابت
:دو نوع عمده
دیابت نوع 1: 01 تا 51 درصد بیماران دیابتی، بیشتر در
کودکان و نوجوانان، لرغری، کاهش ترشح یا ترشح نشدن
انسولین
دیابت نوع 2: 58 تا 09 درصد بیماران دیابتی، بیشتر در
بزرگسالن و افراد چاق، مقدار ترشح انسولین طبیعی و یا
حتی زیاد، حساسیت سلولها به انسولین وجود ندارد
البته یک نوع دیگر دیابت دیابت بارداری است معمول بعد از
پایان حاملگی از بین می رود اما در برخی موارد ممکن
.است باقی بماند
8. علیم و نشانه ها
پر
دیابت نوع 1: معمول شدید و ناگهانی، پر نوشی، پرخوری،
ادراری، احساس خستگی زیاد، کم شدن وزن بدن، لرغری و
.تاری دید
دیابت نوع 2 : ارغلب بدون علمت، احساس خستگی و بی
حوصلگی، گرسنگی، تشنگی، احساس سوزش در انگشتان
دست و پا، کاهش وزن، ادرار شبانه، اختلل در بینایی،
.عفونتهای مکرر و تاخیر در بهبود زخم ها
9. علل بروز
.علت اصلی بروز به طور کامل شناخته نشده است
دیابت نوع 1 :زمینه ژنتیکی، بعضی ویروسها، فشار های
.روانی، اختلل در سیستم ایمنی بدن
دیابت نوع 2 : اضافه وزن، چاقی، نداشتن فعالیت
.بدنی،سابقه فامیلی و زمینه ارثی
10. درمان دیابت
درمان قطعی ندارد ولی قابل کنترل است و می توان از عوارض پیشگیری
.کرد
:دیابت نوع1
.رعایت رژیم غذایی و محدودیت در انرژی دریافتی
فعالیت بدنی
تزریق انسولین
پایش مداوم قند خون
:دیابت نوع2
.رعایت رژیم غذایی و محدودیت در انرژی دریافتی
فعالیت بدنی
استفاده از داروهای کاهنده قند خون
پایش مداوم قند خون
11. دیابت نوع 2
مقدار ترشح انسولین طبیعی و یا حتی زیاد، حساسیت
سلولها به انسولین وجود ندارد
در سطح تمام سلولهای بدن گیرنده های انسولین قرار دارد.
این گیرنده ها و انسولین نقش قفل و کلید را بازی می کنند
در دیابت نوع 2 یا شکل انسولین تغییر کرده، یا گیرنده های
سلولی انسولین را شناسایی نمی کنند
البته در برخی از بیماران مقدار انسولین ساخته شده توسط
.سلولهای لوزالمعده کاهش می یابد
14. دیابت نوع2
استعداد ژنتیکی دربروز دیابت نوع 2 بیش از دیابت نوع 1
.نقش دارد
در بیشتر افراد مبتل به دیابت نوع 2 سابقه خانوادگی ابتل
.وجود دارد
چاقی مهمترین عامل محیطی در بروز
افزایش چربی افزایش مقاومت به انسولین
افزایش قند خون
16. عوارض زودرس بيماري ديابت
افزايش بيش از حد قند خون که به آن وضعيت هايپر )1
: اسمولر می گويند و در آن
)•
بدن بيمار کم آب می شود
)•
غلظت سرم زياد می شود
ميزان قند) گلوکز( پلسما بيشتر از 006 می شود
)•
17. عوارض زودرس بيماري ديابت
: وضعيت افزايش قند خون هايپراسمولر
•
معمول در ديابت نوع دو ديده می شود
•
در افراد مسن شايع تر است
در افراد مسن به علت کاهش رفلکس تشنگی شايع تر است
•
اغلب با توهمات همراه است
عدم دریافت کافی مایعات و عدم مصرف داروهای کاهنده
قند خون یا انسولین می تواند منجر به این وضعیت شود
•
•
18. عوارض دیررس ديابت از چه زماني شروع
مي شود ؟
از همان ابتداي ابتل به بيماري، روند ايجاد
عوارض آغاز مي شود و لي تا سالها مم كن است
.اين عوارض خود را نشان ندهند
هر چه از زمان بروز دیا بت می گذرد، شدت
. عوارض قلبي، كليوي و يا چشمي بيشتر می گردد
20. پای دیابتی
. یکی از عوارض دیررس دیابت است
مرح له اول بیماری یع نی یع نی به وجود آمدن ز خم اغ لب به دل یل بی حسی و
. عدم درک درد، فشار ، گرما و سرما است
ز خم در پا ایجاد می شود و لی به دل یل اختلل در خون ر سانی بهبودی حاصل
. نمی شود و زخم پیشرفت می نماید
در صورت عدم کنترل عضو مبتل دچار قانقاریا ) گانگرن یا نکروز( شده
. برای جلوگیری از پیشرفت اندام مبتل باید قطع گردد
21. عوارض دیررس بيماری ديابت
ابتل
ديابت علت عمده نارسايي پيشرفته كليه، مواردجديدكوري ،
به بيماري قلبي عروقي ومواردقطع عضودراندام تحتاني به علت
زخمهاي ديابتي درپاها است
. بيماريهاي قلبي عروقي علت اصلي مرگ ناشي ازديابت است
شيوع بيماريهاي قلبي درافرادديابتي 5-2 برابرافرادديگرجامعه
است
اميدبه زندگي درافراد ديابتي ميانسال 01-5 سال كاهش مي
.يابد
22. روش تشخیص دیابت
دیابت
متداول ترین آزمایش برای تشخیص
اندازه گیری قند خون ناشتا است یعنی فرد
.برای مدت 8 ساعت چیزی نخورده است
23. براساس قند ناشتا
ا گر ق ند ناش تا کم تر از 001 میلی گرم در دسی لیتر
.باشد طبیعی است
اگر بین 101-521 میلی گرم در دسی لیتر باشد قند
کیکک نامیده میشود و ککک وضعیت
ی
ناشتای غ کرک طبیع
ی
.پیش دیابت است
ا گر بیش تر یا م ساوی 621 می لی گرم در د سی لیتر
.) در دو نوبت ( باشد تشخیص دیابت است
25. ریسک فاکتورهای دیابت
تمام افراد با سن 03 سال و بالتر با حداقل یکی از ویژگی های
:زیر در معرض خطر ابتل به دیابت هستند
) اضافه وزن یا چاقی )اندکس توده بدنی ≤ 52
فشار خون ماکزیمم حداقل 041 و مینیمم حداقل 09
سابقه فامیلی دیابت در بستگان درجه اول
سابقه تولد نوزاد با وزن 4 کیلوگرم و بیشتر
سابقه دو بار سقط بدون علت
سابقه دیابت بارداری
سابقه مرده زایی
زنان باردار: در صورت دارا بودن هر یک از فاکتورهای بال بدون
توجه به سن حاملگی، خانم های باردار بدون هیچ یک از
فاکتورهای بال در ماه پنجم حاملگی در معرض خطر محسوب
.می شوند
27. کنترل وزن
از هر 01 نفر مبتل به دیابت نوع 2 معمول 8 نفر آن ها چاق
هستند و نیاز به کاهش وزن دارند. بیمار دیابتی با ید سعی
.کند وزن خود را در محدوده طبیعی نگه دارد
) کمبود وزن ) لغر ← کمتر از 5/81
وزن طبیعی ← 5/81-9/42
اضافه وزن ← 52 -9/92
چاقی درجه یک ← 03 -9/43
چاقی درجه دو ← 53 - 9/93
چاقی درجه سه به بال 04
28. برنامه غذایی
:نکته هایی که باید در برنامه غذایی این بیماران رعایت شود
افزایش تعداد وعده های غذایی و متناسب بودن مقدار غذا با فعالیت بیمار
عدم حذف یکی از وعده های غذایی
مصرف میوه های غیر شیرین و سبزی ها در وعده های غذایی به مقدار زیاد
محدودیت در مصرف میوه های شیرین مثل انگور، خربزه، خرما، توت و همچنین خشکبار شیرین مثل
...توت خشک، کشمش و
مصرف بیشتر حبوبات
مصرف نان سبوب دار
عدم مصرف قند و شکر و انواع شیرینی، آبنبات، شیرینی، گز، سوهان و امثال آن
مواد نشاسته ای مثل نان، برنج، سیب زمینی، گندم، جو و ماکارونی به میزانی که موجب افزایش وزن
.نشود مصرف نمایید
کاهش مصرف چربی ها طبخ غذا به صورت آب پز، بخار پز و یا کبابی، مصرف لبنیات کم چرب
محدودیت مصرف تخم مرغ و گوشتهای احشایی مانند جگر، مغز، قلوه و کله پاچه
مصرف روغن زیتون و روغن مایع به جای روغن جامد
29. فعالیت بدنی و ورزش
ورزش باعث کارآیی بیشتر، کاهش وزن، احساس نشاط و
.تندرستی می شود
ورزش باید متناسب با شرایط و وضعیت سلمت شخص
باشد و به طور مستمر و منظم انجام گیرد
زمان ورزش بهتر است عصر باشد
ورزشهای سبک مثل نرمش، پیاده روی انجام گیرد
30. مراقبت از پا
در بیماران مبتل به دیابت بی حسی و کرختی پا، عفونت و دیر بهبود یافتن
.زخم و جراحت های پا ممکن است بروز کند
:با رعایت نکات زیر می توان از بروز پای دیابتی پیشگیری کرد
شستشو روزانه پاهاو خشک کردن بین انگشتان
ناخن های پا را از ته نگيريد و گوشه های ناخنها را نگیرید
تعویض روزانه جوراب و استفاده از جوراب نخی و ضخیم
استفاده از دمپايی راحت در منزل
استفاده از کفش راحت، پاشنه کوتاه و پنجه پهن
بررسی روزانه پاها از نظر وجود قرمزی، تورم، تغیر رنگ، ترک
خوردگی و ترشح اطراف ناخن
خوداری از نزدیک کردن پا به آتش، بخاری، شوفاژ و هر وسیله
گرمایی دیگر
31. ترک مصرف دخانیات
ترک مصرف هر نوع دخانیات ) سیگار، پیپ، چپق، قلیان و
)جویدن توتون
32. نکاتی که فرد مبتل به دیابت در هنگام ابتل به سایر
بیماریها باید رعایت کند
در صورت ابتلی بیمار دیابتی به بیماریهایی مانند
سرماخوردگی، تب، اسهال و استفراغ باید موارد زیر مدنظر
:قرار گیرد
در صورت تزریق انسولین نباید مصرف آن را قطع کرد
در صورت عدم توانایی در خوردن غذاهای سفت بهتر است
ازغذاهای مایع مانند سوپ، آش، مایعات غیر شیرین، آب
.میوه، و یا شیر استفاده شود
باید در زمان بیداری به اندازه کافی استراحت کند
در صورت ابتل به عوارض شدید مانند اسهال و استفراغ
.شدید حتما به پزشک مراجعه شود
