HISTORI

1. Lënda:Historia e mendimit politik..
Tema:Jeta dhe vepra e dy autorëve të krishtërimit siç është Shën Agustini
dhe Shën Thoma Akuini.
Punoi: Algita Mesiti
Mereme Kapidani
Esmerina Daci
Valbona Xhani

2. • Në këtë studim morëm pjesë katër student,tema
që na u caktua kishte të bënte me dy autorët
antik të cilët kanë luajtur një rol të veçantë në
botëkuptimin e krishtrë të cilët janë Shën Agustini
dhe Shën Thoma Akuini,kemi shkruar per jetën
dhe veprat e tyre kryesisht aktivitetin që kanë
kryer për të mos u shpërndarë.
• Veprat që kemi marrë në shqyrtim janë:“Qyteti i
zotit” Shën Agustini dhe “Mbi njeriun” Summa
Theologioe Përmbledhje teologjike Shën Thoma
Akuini.Tek të dyja këto vepra kemi si epiqendër
njeriun kryesisht me vese e virtyte të tij.

3. Jeta e Shën Agustinit
• Shën Agustini u lind qytetar romak më 13 nëntor 354 në Tagastë,në Numidi(Afrika e Veriut).Ishte djali i
një nënpunësi të thjeshtë,i lidhur ende me besimet pagane të Perandorinsë së hershme Romake dhe i një
nëne thellësisht te krishterë.Nëna Shën Monika që u përpoq për një kohë të gjatë për ta konvertuar të
birin nëq fenë e krishterë,luajti një rol shumë të rëndësishëm në jetën e Agustinit.Pas shumë viteve të
shkollës ,i shpëtoi për një farë kohe ndikimit të saj dhe shkoi të studionte retorikën në Kartagjenë nga viti
370 deri më 373. Atje takoi gruan që do ta shoqëronte gjatë tërë jetës së tij , emrin e së cilës nuk e zbuloi
asnjëherë.Ajo i dha një djalë,Adeodatusin " të dhënë nga zoti".Agustini i joshur sidomos nga shkrimet e
Ciceronit,iu kthye filozofisë duke e gjykuar atëherë Biblën intelektualisht të varfër në krahasime.Midis
filozofëve të Antikitetit,nuk ka asnjë tjetër për të cilin të ketë aq shumë të dhëna për jetën e tij sa per
mendimtarin e madh të fundit të kësaj epoke,Shën Agustinin.Dhe kjo e ka një shpjegim:Ai bëri jetën e tij
shtyllën dhe pikë mbështetjen e mendimit të vet.Të jetosh-ai mendoi për këtë më shumë se çdo filozof
tjetër -do të thotë të ekzistosh në kohë,si në kohën kur jeton vetë,ashtu dhe në atë të historisë.Koha gjatë
secilës jetoi Shën Agustini përputhet me dhjetëvjeçarët e fundit të një Perandorie Romake ende pothuaj
të paprekur;kur ai vdiq,më 430 barbarët gjermanikë,vandalët rrethuan qytetin ku ai ishte
peshkop,Hipone,në bregun e Afrikës së Veriut. Gjatë verës së vitit 386 ndodhi më në fund konvertimi i tij
në fenë e krishterë,atëherë po mbushte moshën tridhjetëvjeçare.Në rrëfimet e tij tregon sesa tronditse
qe për të kjo përvojë: duke hequr dorë nga profesioni i tij,u tërhoq në Cassiciacum në veri të Italisë,për të
bërë aty një jetë fetare prej asketi,të mbushur me biseda filozofike.U shërbeu besimtarëve të vet për tre
dhjetëvjeçar,deri kur vdiq ,më 28 gusht 430. Shën Agustini ka lënë më shumë se njëqind shkrime.Ngjarja
e konvertimit në te krishterë ka qenë për Shën Agustinin pikënisja e mendimit të tij.Jeta e regjistruar në
kohë u përqendrua në atë pikë,ku u prek nga nderi i Zotit.Kohësia e botës mund të përqendrohet
gjithashtu në një çast të përjetshëm,nëse i tillë është vullneti hyjnor.Me Shën Agustinin,kalimi nga
Antikiteti në mesjetë u krye me anën e një lloj filozofie të kohës.Filozofia karakteristike e kohës së Shën
Agustinit u vu në qendër të vëmendjes vetëm në shek XX.Ne të vërtëtë ,teoria e vazhdimsisë së
përjetshme të kohës,mbështetur në shembullin e orës mekanike,ishte vnë e rivënë në diskutim ,nga njëra
anë nga teoria e relativitetit e Ajnshtajnit,sipas të cilës koha,hapsria,materia dhe energjia janë të
ndryshueshme,të ndërvarura,nga ana tjetër,nga psikologjia,që dallonte kohën e jetuar nga koha e
matshme mekanikishit.

4. Jeta e Shën Thoma Akuinit
• Thoma Akuini u lind rreth vitit 1225 në kështjellën e vogël të Rokasekës,midis Romës dhe Napolit,në
Latium,atëherë pjesë e mbretërisë së Siçilisë(nën mbretërimin e Federikut II).Pindërit e tij ishin
Landolfo d'Akuino dhe gruaja e tij Teodora.I paracaktuar për një karrierë fetare,ai shkoi që në moshën
pesë vjeçare në shkollën e manastirit benediktas të Mont-Kasinit,që ndodhej shumë pranë ,para se të
nisej në Napoli,më 1239,për të studiuar"shtatë artet liberale" tradicionale.Por fushat që e joshnin më
tepër qenë logjika dhe filozofia e natyrës.Ai studioi metafiziken e Aristotelit,filozof të cilin do ta
komentonte më vonë në shkrimet e tij.Ai hyri ne urdhrin Domenikan rreth moshës
tetëmbëdhjetëvjeçare,që u kthye në nje burim konflikti të rëndë për familjen e tij,që shihte te ky
vendim heqjen dorë nga karriera kishtare aq shumë e shpresuar. Më 1245,shkoi për të vazhduar
studimet në Paris,pastaj,tre vjet më vonë,në Këln.Duke qenë për një kohë të gjatë nxënës i filozofit dhe
teologut Alberti i Madh,Thoma Akuini dhe më pas mësim në Paris,në fillim si baccalaureus(pozicionii tij)
në kuvendin Shën Zhak të domenikanëve,pastaj si magister i teologjjsë në Universitet.E kaloi
dhjetëvjeçarin tjetër në Itali,duke dhënë për dy vjet mësim pranë Oborrit papal në ,Orvieto dhe në
Viterbo,pastaj duke drejtuar për dy vjet shkollën superiore të urdhërit,në Shën Sabinë të
Romës.Ndërkaq punoi paralelisht dy veprat e tij më të famshme:Summa contra Gentiles(përmbledhje
kundër paganëve,1261-1364) të quajtur gjithashtu "Përmbledhje filozofike"dhe veprën tjetër:Summa
Theologioe(Përmbledhje teologjike,1266-1274),dy doracakë të caktuar për studentët e tij.Për arsye të
kundërshtimeve teologjike përherë e më të ashpra në Universitetin e Parisit,Thoma Akuini shkoi dhe një
herë në Francë,në vitin 1269.Dha persëri mësim për tre vjet në Paris para se të thirrej nga urdhri i tij në
Napoli,për çeljen e një shkolle ku do të jepte mësim.Këtu punoi pjesën e trëtë të Summa Theologoie,që
megjithatë nuk përfundoi.Ai vdiq,i dobësuar shumë nga një sulm që i shkatërroi shëndetin,në kohën
kur po shonte në konsilin e Lionit,më 7 mars 1274.Kufoma e tij u varros pranë altarit të madh të kishës
të abacisë.Një shekull më vonë më 1369,me urdhër të papës Urbani V,eshtrat e tij u mbartën në kishën
Shën Zhak të Tuluzës. Biografia e tij e parë u botua shumë shpejt,pak kohë para shenjtërimit,më
1323;autori Gulielmo de Toko,që e njihte Thoma Akuinin që në rininë e tij,u ngarkua nga Asambleja
Kanonike e provinceës siçiliane e urdhrit të hetonte mbi mrekullintë që ia atribuonin të ndjerit,me
qëllim që të arrihej në proçesin e shenjtërimit të tij. Shën Thoma Akuini,dijetar i madh i krishterë,e
konceptoi botën si një hirearki,kriteri i pozicionit relativ të të qenit është "thelbësorja" e qenies së tij.

5. Shën Agustinit“Qyteti i zotit”
• "Qyteti i Zotit "!Domethënë kisha është bashkësia
e besimtarëvë që jetojnë me nder dhe në
mbemështetje të njëri tjetrit jetën e tyre
tokësore, sepse kjo jetë u është dhënë por ata
nuk jetojnë për hir të dashurisë së tyre tokesore
në vetvete. Qyteti i Zotit është parakoha tokësore
dhe e përkohshmë e bashkimit të shpirtërave me
Zotin dhe te Zoti. Nga ana tjetër gjendja e
përkohshme mbetet e burgosur këtu, në tokë,
prandaj është jetëshkurtër dhe kalimtare .

6. Mendimi filozofik
dhe teologjik
• Ka dy shtysa për të cilat Agustini kërkoi të gjente një përgjigje për këto dy pyetje :para kthimit në
krishtërim, Agustini përkrahi Manekizmin,ku e keqja është parimi që ka krijuar botën ;
Vlerëson jetën e Jezu Krishtit ,i cili i nënshtrohet së keqes. Shtysa e fundit ka pasoja të tjera të
rëndësishme:
Po atëher Perëndia, që është i përsosur, a mund ti nënshtrohet së keqes?
Dhe nëse kjo ndodh, a është ai ende perëndi?
Agustini besonte se ka dy lloje të këqijash:e keqja metafizike dhe e keqja fizike(trupore).Ndikimet,
shpjegimet dhe teoritë
Në maje të hierarkisë qëndron Zoti dhe gjithcka është ë orientuar kah Ai. E liga rrjedh kur gjërat e
prishin këtë rend dhe orientohet tjetërkah. Agustini ishte filozof platonik, i një brezi të ri te
platonistëvë pëe arsye se besonte në filozofi si mënyrë të jetesës.Para kthimit në fe të krishterë ishte
maniekist, ndërsa me pranimin e besimit të ri ai forcoi besimin pelgianist se vetëm me hir të Zotit
njerëzit mund ti'u shmangen mëkateve dhe se njerëzit nuk janë aq të fuqishëm. Në pikëpamje
teologjike, Agustini besonte se gjithcka orientohet drejt Zotit si qëllim përfundimtar. Këtë e shprehte
edhe në lutjen e tij:"Zemrat janë të shqetësuara derisa prehen me ty Zot","Agustini mendonte se cdo
qëllim tjetër do te jetë zhgënjyes, ndërsa Zoti jo".
Agustini ndërtoi shpjegimin e së ligës përmes qëndrimit se "rendj dhe mirësia janë të pandara nga
krijesa".Ai ofron në shpjegime shtesë hierarkinë e rendit, ku Zoti është në majë. Meqë Zoti është
krijues i gjithckaje, Agustini argumenton se cdo krijesë është e mirë dhe e liga shkaktohet vetëm kur
gjërat dalin nga vendi i caktuar që kanë në hierarkinë e rendit. Agostini vazhdon përpjekjet e Sokratit,
Platonit e Aristotelit pëe të përkufizuar dhe shpjeguar fenomenin e vullnetit. Ai përkufizon vullnetin si
një dashuri a dëshirë me njerëz e engjëj që lidhen per objektin e dashurisë. Sipas tij, meqë shpirti
përqëndrohet në gjërat që i do, ato gdhendin jetën. Përmes mendimeve të tij rreth vullnetit, Agostini
arrin te përkufizimet se "e liga është humbje e së mirës "sikur sëmundja që është humbje e shëndetit
dhe se "mëkati është drejtim i gabuar i vullnetit",pra jo drejt Zotit.

7. SHTETI DHE KISHA Ndryshimi i përcaktuar nga Shën
Agustini midis shtetit të Zotit dhe shtetit tokësor pati
një rëndësi vendimtare për historinë e Europës
Perëndimore. Që nga ajo kohë, kisha dhe shteti janë
dalluar gjithmonë në Perëndim, në mënyrë që kultura
laike mundi të zhvillohej deri në një farë pike
pavarësisht nga Kisha dhe anasjelltas. Në Kishën e
Lindjes atje ku Perandoria Romake vazhdpi më shumë
se një mijë vjet pas Shën Agustinit, ky dallim midis
Kishës dhe shtetit nuk u mor kurrë me të vërtetë
parasysh në komunizmin sovjetik. Agustini ishte larg të
qënit një fëmij model. Në "Rrëfimet "e tij të famshme,
thot madje që dëshmimi i mendimit të vobekt që e
cmon rininë si moshë e pafajsisë. "cfar mëkatari i madh
kam qenë ne kohën kur s'isha vecse një djalë i vogël! "

8. Shën Thoma Akuini “Summa Theologiae” Mbi njeriun
Arritja e madhe e Shën Thoma Akuinit ishte se bashkoi një sintezë të shkëlqyer së krishterë. Më saktë
Akuini "krishtëroi" filozofinë e Arustotelit. Akuini mendoi dhe shkroi si një i krishterë. Në rradhë të
parë ai ishte një teolog, u mbështet shumë në filozofinë e Aristotelit për të shkruar veprat e tij
teologjike, i përdori bashkë këto dy disiplina por nuk i ngatarroi, përkundrazi, ishte pikëpamja e tij
filozofia dhe teologjia luajnë rol plotesues në kerkimin e njeriut për të vërtetën.
Pa ndryshime specifike midis filozofisë dhe teologjisë midis arsyes dhe besimit.
Filozof fillon me objekte të menjëhershme të eksperiencës dhe arsyeton për koncepte me të
përgjithshme, si në rastin e Aristotelit, mendja me konceptin e Zotit. Teologjia ne anën tjetër,
fillon me besimin tek Zoti dhe i interpreton të gjitha gjërat si krijesa të Zotit.
Të dyja filozofia dhe teologjia merren me Zotin por filozofi vetëm mund të nxjerrëpërfundimin se
Zoti ekziston dhe nuk mund që nëpërmjet reflejtimit në objektet shqisore të kuptojmë natyrën
thelbësore të Zotit.
Për të zbuluar aspektet kryesore të filozofisë së Akuinit, pra, është e nevojshme të merren nga
shkrimet e tij teologjike. Shteti thotë Akuini,është një institucion natyror.Shteti rrjedh nga natyra e
njeriut.Akuini vazhdoi teorinë politike të Aristotelit mori frazën "njeriu,nga natyra,është kafshë
shoqërore".Aristoteli mendonte se shteti mund t'i sigurojë të gjitha nevojat e njeriut,sepse ai
njihte nevojat natyrore të njeriut.Akuini besonte se përveç nevojave të tij materiale ose
natyrore,njeriu ka gjithashtu qëllime të fundit të njeriut.Është kisha ajo që orienton njeriun tek
këto qëllime.
Akuini jo vetëm ndan këto dy sfera por ai studioi shtetin dhe e shpjegoi origjinën e tij sipas noc kësaj
ioneve të krijimit nga zoti.Shtetiëpamje,është krijuar nga zoti dhe ka funksione qe i ka dhënë
zoti,krijuar për shkak të natyrës shoqërore të njeriut.Për Akuinin shteti nuk është produkt i
mëkatit njerëzor.Akuini thotë se:"Në shtet dhe njeriu i pafajshëm mund të jetojë në shoqëri".

9. PROVAT E EKSISTENCËS SE ZOTIT
1. Prova nga lëvizja
2. Prova dhe shkaku veprues
3. Prova nga qenia e domosdoshme drejt qenies së mundshme
4. Prova nga shkallët e përsosmërise
5. Prova nga rregulli i universit.
Këto pesë prova kanë dy karakteristika kryesore::
1. Bazohen në eksperiencën shqisore
2. Mbështeteb mbi nicionin e shkakësisë.
Tre provat e para nuk të çojnë tek ideja e tij që të ghithë njerëzit e quajnë
zot, tek ideja e një qenie personale. Ai përpunoi idetë e Aristotelit dhe
Albertit të Madh me qëllim që argumentat filozofike të bënte pohimin
fetar të ekzistencës së Zotit, e mbrojtur plotësisht nga ana intelektuale.
Prova e tretë përmban një rigorozitet filozofik dhe një pohim bazë për të
gjitha provat e tjera domethënë se qeniet e tyre mund të kenë ekzistencën
e tyre nga diçka që e ja të vetën.

10. NJOHJA E NATYRËS SË ZOTIT
Prova se Zotit ekziston nuk na tregon se çfarë është Zoti.
Është një humnerë e gjëre midis fuqive të njohjes njerëzore
dhe pakufizimit të natyrës së Zotit. Akuini gjithnjë i
ndërgjegjshën për këtë humnerë të pakapërcyeshëm, duke
thënë se "realiteti hyjnor kapërcen të gjitha konceptet
njerëzore për të".
•Akuini dalloi katër ligje:
1. Ligji i përjetshën - i referohet faktit se i gjithë universi
drejtohet nga arsyeja hyjnore.
2. Ligji natyror - të kesh potencial mbi veten.
3. Ligji njerëzor - statuset e veçanta të qeverisjes.
4. Ligji hyjnor - të drejtojë njeriun tek qëllimi i tij.

11. Biblografia
• Shën Agustini “ Qyteti i zotit”
• Shën Thoma Akuini “Mbi njeriun “ Përmbledhje
teologjike
• Edmund Jacobs, “50 të pashmangshmit”filozofët
,I mundësuar botimi nga gazeta
“Shekulli” ,botimet max ,2006
• Samuel Enoch Stumpf,“Fliozofia Historia dhe
problemet”,botimet Toena
• Hans-George Gadamer “Historia e
filozofisë”botimet Plejad 2008