2. МАЗМҰНЫ
СОТ АКТІЛЕРІ
ҮЗІНДІЛЕР
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі
қадағалау сот алқасының қаулылары..........................4
СОТ АКТІЛЕРІ
ҮЗІНДІЛЕР
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
қылмыстық істер жөніндегі қадағалау
сот алқасының қаулылары............................................6
ШЕШІМ
Судьялардың республикалық
тәртіптік - біліктілік алқасының шешімі..................16....
СІЛТЕМЕ
ЕМЕ
2
Сот практикасына сілтеме...............................................19
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
1/2011

3. СОДЕРЖАНИЕ
СУДЕБНЫЕ АКТЫ
ИЗВЛЕЧЕНИЯ
СУДЕБНЫЕ АКТЫ
ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Постановления надзорной судебной коллегии
по гражданским и административным делам
Верховного Суда Республики Казахстан.................20
Постановления надзорной судебной коллегии
по уголовным делам Верховного Суда
Республики Казахстан.................................................57
РЕШЕНИЯ
Решения республиканской дисциплинарноквалификационной коллегии судей.............................67
КОММЕНТАРИЙ
Об основных положениях нормативного
постановления Верховного Суда
Республики Казахстан № 1 от 21 апреля 2011 года
«О внесении изменений и дополнений
в некоторые нормативные постановления
Верховного Суда Республики Казахстан»................72
АНАЛИЗ
АНАЛИЗ.ТОЛКОВАНИЕ.ВЫВОДЫ
Анализ причин, способствующих
обращению в комиссию по судейской
этике и предложения по их устранению..................91
РЕКОМЕНДАЦИИ
Рекомендации круглого стола, посвященные
комментированию и
совершенствованию ГПК ..............................................98
УКАЗАТЕЛЬ
Указатель судебной практики.....................................101
1/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
3

4. ҮЗIНДIЛЕР
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ
АЗАМАТТЫҚ ЖӘНЕ ӘКІМШІЛІК ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ
ҚАДАҒАЛАУ СОТ АЛҚАСЫНЫҢ ҚАУЛЫЛАРЫ
Меншік иесі өзіне тиесілі мүлікті иеліктен шығаруға,
кепілге қоюға, басқа біреуге уақытша иелік етуге
беруге құқылы
(үзінді)
қаулы №3гп-253-11
Б. Қостанай қаласының №5 ықшамауданында орналасқан пәтерді (бұдан әрі-даулы пәтер) сатып алу-сату шартын жарамсыз және бүркеме деп, жылжымайтын мүлікті
сатып алу-сату шартын мемлекеттік тіркеуді негізсіз деп тануды және сот шығындарын
өндіруді сұрап, А., Л., және И.-ға қарсы сотқа талап арыз берген. Ол А.-мен 1988 жылдан бастап заңды некеде тұрғанын, қазіргі кезде бөлек тұратындарын, сот арқылы некені бұзу және мүлікті бөлу шаралары әлі аяқталмағанын, А., бөліске түсетін мүліктің
көлемін азайту үшін даулы пәтерге қатысты бүркеме мәміле жасағанын көрсеткен.
Қостанай қалалық сотының шешімімен Б.-ның талабын қанағаттандырудан бас
тартылған. Қостанай облыстық соты апелляциялық алқасының (бұдан әрі апелляциялық
саты) қаулысымен бірінші сатыдағы соттың шешімінің күші жойылып, Б.-ның талабы
қанағаттандырылған. Яғни: И. мен Л.-ның арасындағы даулы пәтерді сатып алу-сату
шартын жарамсыз, бүркеме деп, шартты мемлекеттік тіркеуді жарамсыз деп таныған
Жауапкерлерден үлестік тәртіппен талапкердің пайдасына: 4100 теңге баж салығы,
даулы пәтердің орташа нарықтық бағасы туралы анықтаманың төлемі – 2800 теңге,
өкілдік етушінің қызметінің төлемі- 50 000 теңге, барлығы 56900 теңге, әрқайсынан
1867 теңге өндірілген.
Апелляциялық сатының қосымша қаулысымен сот шығындарының сомасына қатысты жазба қателері түзетіліп, жауапкерлерден үлестік тәртіппен талапкердің
пайдасына: 41000 теңге баж салығы, даулы пәтердің орташа нарықтық бағасы туралы анықтаманың төлемі-2800 теңге, өкілдік етушінің қызметінің төлемі- 50 000 теңге,
барлығы 93800 теңге, әрқайсынан 31267 теңге өндірілген.
Облыстық соттың кассациялық алқасының (бұдан әрі – кассациялық саты)
қаулысымен апелляциялық сатының қаулысы өзгеріссіз қалдырылған.
А. мен Л. сот қаулыларымен келіспей, апелляциялық және кассациялық сатылардың
қаулыларының күшін жойып, бірінші сатыдағы соттың шешімін күшінде қалдыруды
сұрап Жоғарғы Сот алқасына өтініш берген. А. даулы пәтерді Л.-ның сатып алғанын,
4
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

5. ҮЗIНДIЛЕР
өзінің ол пәтерде уақытша тұратынын, даулы пәтердің құжаттары өзінде болғанмен
оған иелік етуге құқығы жоқтығын көрсеткен. Б. өтінішке пікір білдірген жоқ.
Қостанай облыстық Әділет департаментінің өкілі 2009 жылғы 23 қаңтардағы сатып алу-сату шартының негізінде Л.-ның атына жылжымайтын мүлікке меншік құқығын тіркегенін растайды және азаматтық істі департаменттің қатысуынсыз қарауды
сұрайды.
А. мен Л.-ның өтініштің уәждерін қолдаған сөздерін, прокурордың апелляциялық
және кассациялық сатылардың қаулыларының күшін жойып, бірінші сатыдағы соттың
шешімін күшінде қалдыру жөніндегі пікірін, талапкердің өкілінің өтінішке қарсылығын
тыңдап, азаматтық істің материалдарын зерттеп, қадағалау сот алқасы дауланып отырған
сот қаулылары төмендегі негіздерге орай бұзылуға жатады деген тұжырым жасады.
АІЖК-нің 387-бабының 3-бөлігіне сәйкес, материалдық нормалардың немесе іс жүргізу құқығының едәуір бұзылуы соттың заңды күшіне енген шешімдерін,
үйғарымдарын, қаулыларын қадағалау тәртібімен қайта қарауға негіз болады. Соттар
осындай заң бұзушылықтарға жол берген.
Апелляциялық сатыдағы сот А. мен Л.-ның арасында жасалған мәміле А. мен
И. арасындағы сатып алу-сату туралы мәмілені жасыру үшін жасалғандықтан жарамсыз және бүркеме болып табылады деп санап, Б.-ның талаптарын қанағаттандырған.
Кассациялық сатыдағы сот бұл шешіммен келіскен.
Алқа бұл сот тұжырымдары заң талаптарына және іс материалдарына сәйкес келмейді деген қорытынды жасады.
2009 жылғы 23 қаңтарда А. даулы пәтерді Л.-ға 15 000 000 теңгеге сатқан, Л.
пәтерді өз атына тіркеткен. Аталған мәміленің даулы пәтерді автомашинаға айырбастау
арқылы жасалғаны, тараптар өз міндеттемелерін орындағаны тиісті құжаттармен расталады. Даулы пәтерді сатып алу-сату шарты нысаны және мазмұны жағынан АК-нің
406-бабының талаптарына сәйкес жасалған, яғни бір тарап (сатушы) мүлікті (тауар)
беруге, екінші тарап (сатып алушы) мүлікті (тауар) қабылдап алып, ол үшін белгілі бір
соманы төлеуге міндеттеледі.
Талапкердің Л. даулы пәтерге құқықты растайтын құжаттарды алу және оған иелік
ету құқығын А.-ға тапсыру туралы сенімхат беруі мәміленің бүркеме екенін көрсетеді
деген уәжі негізсіз. Өйткені АК-нің 163-бабының 3-тармағына сәйкес, өкілдік етуші
өзіне және өзі өкілі болып саналатын тұлғаға қатысты мәміле жасай алмайды, демек,
сенімхат А.-ның даулы пәтерді өз меншігіне алғанын дәлелдемейді. Сонымен қатар, ерлізайыпты Б. мен А.-ның мүлік бөлісі туралы іс қаралған кезде даулы пәтер екеуінің ортақ
мүлкінің тізіміне енгізілмеген. Сондай-ақ А. даулы пәтерге қатысты мәмілеге қатысы
жоғын, оны сатып алуға ақша бермегенін көрсеткен. Талапкер бұл уәждерді жоққа
шығаратын дәлелдер ұсынбаған. Осы айтылғандар бірінші сатыдағы соттың даулы
пәтердің меншік иесі Л. деген тұжырымын растайды.
АК-нің 188-бабының 3-бөлігіне сәйкес, Л. өзіне тиесілі мүлікке қатысты кез келген әрекеттерді жасауға, яғни: иеліктен шығаруға, меншік иесі болып қала тұрып оны
6/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
5

6. ҮЗIНДIЛЕР
басқа біреуге иелікке беруге, мүлікті кепілге қоюға және оған басқа да ауыртпалықтар
жүктеуге құқылы.
Апелляциялық және кассациялық сатыдағы соттар тараптар ұсынған дәлелдемелерді жан-жақты зерттеп, заң тұрғысынан тиісті баға бермей, нәтижесінде материалдық құқық нормаларын дұрыс қолданбай заңсыз жаңа шешім шығарғандықтан, аталған
сот қаулыларының күші бұзылуға тиіс.
Бірінші сатыдағы сот шешімі АІЖК-нің 218-бабының талаптарына сәйкес келуіне
орай заңды және негізді болып табылатындықтан, күшінде қалдырылуға жатады.
Осы айтылғандардың негізінде, АІЖК-нің 398-бабы 4-бөлігінің 5) тармақшасын
басшылыққа алып, Жоғарғы Сот алқасы апелляциялық сатыдағы соттың қаулысының,
қосымша қаулысының және кассациялық сатыдағы сот қаулысының күшін жойды.
Бірінші сатыдағы сот шешімін күшінде қалдырды.
Әкімшілік жауапкершілік туралы заңды дұрыс қолданбау
әкімшілік құқық бұзушылыққа қатысты қаулының күшін жоюға
немесе өзгертуге негіз болады
(үзінді)
қаулы №3на-31-11
Қостанай облысы Жетіқара аудандық сотының 2010 жылғы 28 қазандағы
қаулысымен Қ.-ның әрекеттерінде ӘҚБтК 320-бабының 1-бөлігінде қарастырылған
құқықбұзушылық құрамы жоқ болғандықтан оған қатысты әкімшілік құқықбұзушылық
туралы іс бойынша іс жүргізу қысқартылды.
Прокурор іс бойынша келтірген наразылығында аудандық соттың заңды дұрыс
қолданбағанын, яғни есірткіні сату мақсатынсыз заңсыз айналымға салғаны үшін ұсталған адамның әрекетінде ҚК-нің 259-бабының 1 және 2-бөліктерінде қарастырылған
қылмыс құрамы болмаған жағдайда, ол ӘҚБтК 320-бабының 1-бөлігі бойынша жауапкершілікке тартылуға тиіс екенін көрсетіп, әкімшілік іс жүргізуді қысқарту туралы
қаулыны бұзу және әкімшілік іс жүргізуді жаңғырту, Қ.-ға қатысты істі жаңадан сот
қарауына жолдау жөнінде мәселе қойған.
Жоғарғы Соттың азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасы
іс материалдарын зерттеп, төмендегі негіздерге орай, наразылық қанағаттандырылуға
тиіс деп санайды.
6
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

7. ҮЗIНДIЛЕР
Анықтау органының қаулысында көрсетілгендей, полиция қызметкерлері
Жетіқара қаласының тұрғыны Қ.-ның шалбарының қалтасынан өсімдік тектес заттың
ұнтағы салынған қалташа тауып алған. Сарапшының қорытындысына сәйкес, ұнтақ
есірткі заты -кептірілген марихуана екені анықталған.
Анықтау органы Қ.-ның әрекетінен қылмыс құрамын таппай, қылмыстық іс
қозғаудан бас тартып, әкімшілік жауапкершілікке тарту туралы қаулы шығарған.
ӘҚБтК 69-бабының 5-бөлігіне сәйкес, қылмыстық іс қозғаудан бас тартылған,
бірақ құқық бұзушының әрекетінде әкімшілік құқықбұзушылық белгілері болған
жағдайда, ол қылмыстық іс қозғаудан бас тартылған күннен үш ай кешіктірілмей
әкімшілік жауапкершілікке тартылуға тиіс.
2010 жылы 28 қазанда Жетіқара ІІБ-ның учаскелік инспекторы ӘҚБтК 69бабының 5-бөлігінде қарастырылған мерзімде ӘҚБтК 320-бабының 1-бөлігі бойынша
әкімшілік құқықбұзушылық туралы хаттама жасаған.
Жетіқара аудандық соты 2010 жылғы 28 қазандағы қаулысымен Қ.-ның әрекетінде
ӘҚБтК 320-бабының 1-бөлігінде қарастырылған құқықбұзушылық құрамы жоқ деп
тауып, іс бойынша іс жүргізуді қысқартты. Сот Қ.-дан алынған есіркінің салмағы
«Есірткі, психотроптық заттар, прекурсорлар және олардың заңсыз айналымы мен
шектен тыс қолдануына тосқауыл қою туралы» 1998 жылғы 10 шілдедегі заңның
қосымшасы болып табылатын Жиынтық кестеде белгіленген төменгі мөлшерден аз деген тұжырым жасаған.
Бұл орайда, бірінші сатыдағы сот заңды дұрыс қолданбауға жол берген деген
наразылықтың уәжі дұрыс.
ӘҚБтК 320-бабының 1-бөлігінде қылмыстық жазалауға жататын әрекет белгісі
жоқ, есірткі заттарын заңсыз алу, сақтау үшін әкімшілік жауапкершілік қарастырылған. Бұл ретте заң шығарушы есірткі заттарын заңсыз алу, сақтаудың әкімшілік жазаға
тартуға негіз болатын төменгі мөлшерін белгілемеген. Яғни, жоғарыда аталған
Жиынтық кестенің көрсеткіштеріне сәйкес, 50 грамм кептірілген марихуананы заңсыз
алу, сату мақсатынсыз сақтау ӘҚБтК 320-бабының 1-бөлігінде қарастырылған әкімшілік
құқықбұзушылық болып саналады.
Мұндай жағдайда, алқа Жетіқара аудандық сотының Қ.-ның әрекетінде ӘҚБтК
320-бабының 1-бөлігінде қарастырылған құқықбұзушылық құрамы жоқ деп тауып, істі
қысқарту туралы қаулы шығаруын заңды дұрыс қолданбау деп есептейді.
ӘҚБтК 665-бабы 1-бөлігінің 2) тармақшасына, 667-бабы 1-бөлігінің 1) тармақшасына сәйкес, әкімшілік жауапкершілік туралы заңды дұрыс қолданбау әкімшілік
құқықбұзушылыққа қатысты қаулынының күшін жоюға немесе оны өзгертуге негіз болады.
ӘҚБтК 617-бабының 2-бөлігіне сәйкес, кез келген дәлелдеме қатыстылығы, жол
беруге болатындығы, нанымдылығы тұрғысынан, ал барлық дәлелдемелер жиынтығы
– істі дұрыс шешуге жеткіліктілігі тұрғысынан бағалануға тиіс.
6/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
7

8. ҮЗIНДIЛЕР
Аталған іске қатысты қаулыда дәлелдемелерге ӘҚБтК617-бабында қарастырылған тұрғыда құқықтық баға берілмеген.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының «Соттардың әкімшілік
құқықбұзушылықтар туралы заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы»
2004 жылғы 26 қарашадағы № 18 нормативтік қаулысының 21-тармағына берілген
түсіндірмеге сәйкес, әкімшілік құқықбұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізу негізсіз
қысқартылған кезде, әкімшілік құқықбұзушылық істер туралы қаулыларды қайта қарауға құзырлы соттар жаңа дәлелдемелерді зерттеуге құқылы емес, олар дауланып отырған
сот актісінің күшін жоюға және оны жаңадан қарауға жолдауға құқылы.
Осы айтылғандардың негізінде, ӘҚБтК665-бабының 2) тармақшасын, 667-бабын, 670-бабының 1-бөлігін, 672, 676-баптарын басшылыққа алып, Жоғарғы Соттың
қадағалау сот алқасы Жетіқара аудандық сотының 2010 жылғы 28 қазандағы қаулысының күшін жою, әкімшілік құқықбұзушылық туралы істі жаңғырту және оны сол сотқа
басқа құрамда жаңадан қарауға жолдау туралы қаулы етті, прокурордың наразылығын
қанағаттандырды.
8
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

9. ҮЗIНДIЛЕР
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ
ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТЕР ЖӨНІНДЕГІ ҚАДАҒАЛАУ
СОТ АЛҚАСЫНЫҢ ҚАУЛЫЛАРЫ
Жауаптылықты немесе жазаны күшейтетiн
немесе осы әрекеттi жасаған адамның жағдайын өзге де
жолмен нашарлататын заңның керi күшi болмайды
(үзінді)
қаулы №2уп-85-11
Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ аудандық сотының 2010 жылғы 12 қазандағы
үкімімен бұрын сотталмаған Ә.-ге сот ҚК-нің 222-бабының 1-бөлігімен 3 жылға
материалдық жауапты, әкімшілік-шаруашылық қызметтерді орындайтын лауазымды қызметті атқару құқығынан айыру, ҚК-нің 192-1-бабымен 4 айлық жалақысы
мөлшерінде айыппұл салу, 5 айлық жалақы мөлшерінде – 123 100 теңге айыппұл салу,
ҚК-нің 58-бабы 2-бөлігінің талаптарына сәйкес, түпкілікті 3 жылға материалдық жауапты, әкімшілік-шаруашылық қызметтерді орындайтын лауазымды қызметті атқару
құқығынан айыру, 5 айлық жалақы мөлшерінде – 123 100 теңге айыппұл салу жазасын
қолданған.
Ә. 2005-2007 жылдар аралығында өз атына тіркелген «Әли және Ж» ЖШС атынан кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру ниетінсіз, жалған кәсіпорын болып танылған
«Эль-Трейд» ЖШС-мен қаржылық шаруашылық операциялар үшін 23 519 201 теңге
мөлшерінде жалған шот фактураларын толтырып, «АБАК» ЖШС-мен ешқандай
бірлескен жұмыстар жүргізбесе де 22 634 261 теңгеге тауарларды сатып алу-сату
жұмыстары атқарылғаны жөніндегі жалған шот фактуралармен келісімдер жасап, нәтижесінде 5 055 872 теңге мөлшерінде міндетті салық төлемдерін төлеуден
жалтарғаны үшін кінәлі деп танылған. Іс апелляциялық тәртіппен қаралмаған.
Прокурор наразылығында сотталған Ә.-ге қатысты қылмыстық істі қарағанда
бірінші сатыдағы сот қылмыстық заңды дұрыс қолданбай, кінәсізді соттауға жол бергенін және тағайындалған жазаның қылмыстың ауырлығы мен сотталғанның жеке басына сай келмейтінін көрсетіп, Ә.-ге қатысты үкімді өзгертуді сұраған.
Прокурордың үкімді өзгертуді сұраған пікірін тыңдап, наразылықта көрсетілген
уәждерді талқылап, қылмыстық істегі дәлелдемелерді жан-жақты тексеріп, Жоғарғы
Соттың қадағалау сот алқасы Ә.-ге қатысты сот үкімі төмендегі мән-жайлардың негізінде өзгертілуге жатады деп есептейді.
2-1255
6/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
9

10. ҮЗIНДIЛЕР
Ә. 2005-2007 жылдар аралығында жасаған қылмыстық әрекеттері үшін 2010 жылы
ҚК-нің 192-1-бабы бойынша кінәлі деп танылған.
Сот ҚК-нің 4-бабында қарастырылған әрекеттiң қылмыстылығы мен жазалануы
сол әрекет жасалған уақытта қолданылған заңмен белгiленетіндігі туралы талаптарын
сақтамай, Ә.-ні ҚК-нің 192-1-бабы бойынша қылмыстық жауапкершілік көзделмеген
қылмысы үшін соттаған.
Мұнымен қоса, «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне
жалған кәсіпкерліктің жолын кесу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар
енгізу туралы» 2009 жылғы 8 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының заңымен
Қылмыстық кодекс жаңа 192-1-баппен толықтырылған.
ҚК-нің 5-бабының 3-бөлігіне сәйкес, әрекеттiң қылмыстылығын немесе жазалануын белгiлейтiн, жауаптылықты немесе жазаны күшейтетiн немесе осы әрекеттi
жасаған адамның жағдайын өзге де жолмен нашарлататын заңның керi күшi болмайды. Сондықтан үкімнің Ә.-ні ҚК-нің 192-1-бабымен кінәлі деп таныған бөлігі
бұзылып, қылмыстық іс Ә.-нің әрекетінде қылмыс құрамының болмауына байланысты
қысқартылуға жатады.
Сонымен қатар, «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті одан әрі күшейту мәселелері бойынша
өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2009 жылғы 7 желтоқсандағы Қазақстан
Республикасының заңына сәйкес, ҚК-нің 222-бабының 1-бөлігіне «3 айдан 5 айға дейінгі кезеңдегі жалақысына айыппұл салуға» деген өзгерістер енгізілген. Алайда, жоғарыда
анықталғандай, Ә.-нің қылмыстық әрекеттері 2005-2007 жылдар аралығында, аталған
заңға енгізілген өзгерістерден бұрын жасалған, яғни заңға өзгерістер енгізілгенге дейін
ҚК-нің 222-бабының 1-бөлігінде үш айға дейінгі кезеңдегі жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде айыппұл салу санкциясы қарастырылған. Сондықтан үкімнің Ә.-ға
ҚК-нің 222-бабының 1-бөлігі бойынша 5 айлық жалақысы мөлшерінде, яғни 123 100
теңге айыппұл салу жазасы 3 айлық жалақысы мөлшерінде -73860 теңге айыппұл салу
жазасына төмендетілуге тиіс.
Қадағалау сот алқасы ҚІЖК-нің 467-бабы 6-бөлігінің 2-тармағын басшылыққа
алып, Ә.-ға қатысты сот үкімін өзгертті. Оның әрекетінде қылмыс құрамының болмауына байланысты ҚК-нің 192-1-бабы бойынша қылмыстық істі өндірістен қысқартты.
ҚК-нің 222-бабының 1-бөлігі бойынша Ә.-ға 5 айлық жалақысы мөлшерінде айыппұл
салу жазасын 3 айлық жалақысы мөлшерінде айыппұл салу жазасына төмендетті, оның
жазасынан ҚК-нің 58-бабының 2-бөлігін қолдану тәртібін алып тастады. Үкімнің қалған
бөлігін өзгеріссіз қалдырды.
10
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

11. ҮЗIНДIЛЕР
Сот қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза
тағайындаған кезде қылмыстық заңды дұрыс қолданбаған
(үзінді)
қаулы № 2уп-90-11
Қарағанды облысы Шахтинск қалалық сотының 2008 жылғы 4 қаңтардағы үкімімен М. ҚК-нің 360-бабының 2-бөлігімен 3 жыл 6 айға бас бостандығынан айыруға сотталып, ҚК-нің 60-бабының негізінде бұрынғы үкім бойынша өтелмеген жазасы қосылып,
түпкілікті 6 жыл 6 айға бас бостандығынан айыруға сотталған. Жазасын қатаң режимдегі түзеу колониясында өтеу белгіленген. ҚК-нің 13-бабының 2-бөлігіне сәйкес, оның
әрекеттерінде қылмыстардың қауіпті қайталануы танылған.
М.-ның бұрынғы соттылықтары:
1) 2002 жылғы 16 мамырда ҚК-нің 175-бабы 2-бөлігінің «а,б» тармақтарымен,
178-бабы 2-бөлігінің «а,б» тармақтарымен, 55-бабымен, 58-бабының 3-бөлігімен 1
жыл 9 айға бас бостандығынан айыруға;
2) 2004 жылғы 2 қыркүйекте ҚК-нің 121-бабы 2-бөлігінің «б, д» тармақтарымен,
178-бабы 2-бөлігінің «а, б, в, г» тармақтарымен, 179-бабы 2-бөлігінің «а, б, г»
тармақтарымен, 185-бабы 2-бөлігінің «б» тармағымен, 58-бабының 3-бөлігімен 9
жылға бас бостандығынан айыруға;
3) 2005 жылғы 28 наурызда ҚК-нің 360, 60-баптарымен 8 жыл 5 айға бас
бостандығынан айыруға сотталған.
«Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және Азаматтық іс жүргізу кодекстеріне
сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 10 желтоқсандағы № 227-IV заңымен
Қылмыстық кодекстен 11-баптың 2-бөлігі алынып тасталған, сондықтан кері күші бар
қылмыстық заңның шығуына байланысты М.-ға қатысты сот актілері қайта қаралуға
жатады.
Осыған орай, сотталғанның сот актілерін қайта қарау туралы өтініші Қостанай
облысы Арқалық қалалық сотының 2010 жылғы 26 мамырдағы қаулысымен
қанағаттандырылды және М.-ның әрекеттері ҚК-нің 360-бабының 2-бөлігінен 360баптың 1-бөлігіне қайта сараланып, оған 2 жылға бас бостандығынан айыру жазасы
тағайындалды, ҚК-нің 60-бабының негізінде түпкілікті 5 жыл 9 айға бас бостандығынан
айыру жазасы белгіленді. Үкімнің қалған бөлігі өзгеріссіз қалдырылды.
Осы қаулымен №2 Павлодар қалалық сотының М.-ға қатысты 2004 жылғы 2
қыркүйектегі үкімінен ҚК-нің 178-бабы 2-бөлігінің «б» тармағымен, 179-бабы 2бөлігінің «б» тармағымен айыптау алынып тасталды.
6/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
11

12. ҮЗIНДIЛЕР
Іс бойынша прокурор наразылық келтіріп, М.-ға қатысты сот актілерін өзгертуді,
яғни Арқалық қалалық соты қаулысының қарар бөлігінен ҚК-нің 360-бабының 2бөлігінен 360-баптың 1-бөлігіне қайта саралауды алып тастауды сұраған, сондай-ақ
сотталғанға қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза дұрыс тағайындалмағанын
көрсеткен.
Наразылықтың уәждерін қолдаған прокурордың пікірін тыңдап, іс материалдарын зерттеп, қадағалау сот алқасы наразылық ішінара қанағаттандырылуға тиіс деген
тұжырым жасады.
ҚІЖК-нің 453-бабының 10-бөлігіне сәйкес, сот үкімді орындаған кезде кері күші
бар заңның шығуына байланысты сотталғанды жазадан босату немесе жазаны жеңілдету жөніндегі мәселелерді қарайды. Заңның осы нормасына орай сот М.-ға қатысты
үкімнің орындалуын қарап, оның әрекеттерін ҚК-нің 360-бабының 2-бөлігінен 360баптың 1-бөлігіне қайта саралаған. ҚК-нің 5-бабының 1-бөлігін, ҚК-нің 11-бабына енгізілген өзгерістерді ескере отырып, алқа наразылықтың сотталған М.-ның әрекеттерін
қайта саралауды алып тастау жөніндегі уәждерін орынсыз деп санайды.
Сонымен бірге, наразылықтың қылмыстардың жиынтығы бойынша М.-ның жазасын төмендету керек деген уәжі дұрыс. Шахтинск қалалық сотының 2008 жылғы 4
қаңтардағы үкімімен қазіргі жазаға ҚК-нің 60-бабының негізінде алдыңғы үкім бойынша өтелмеген 3 жылға бас бостандығынан айыру жазасы қосыла отырып тағайындалған.
Алайда, Арқалық қалалық сотының үкімді орындау тәртібімен шығарған қаулысымен М.ның алдыңғы үкім бойынша өтелмеген жазасы 3 жыл 9 айға дейін негізсіз ұлғайтылып,
оның жағдайы көрінеу нашарлатылған.
Қылмыстық заңды дұрыс қолданбау сотталғанға шектен тыс қатаң жаза қолдануға
әкеліп соқтырған.
Осыған орай, сотталғанға қылмыстардың жиынтығы бойынша тағайындалған
түпкілікті жаза 5 жылға бас бостандығынан айыруға дейін төмендетілуге тиіс.
Осы айтылғандардың негізінде, ҚІЖК-нің 467-бабы 6-бөлігінің 2-тармағын
басшылыққа алып, қадағалау сот алқасы Қостанай облысы Арқалық қалалық сотының
М.-ға қатысты қаулысын өзгертті, ҚК-нің 60-бабының 1-бөлігі негізінде алдыңғы үкім
бойынша өтелмеген 3 жыл бас бостандығынан айыру жазасын соңғы жазаға қосып,
түпкілікті 5 жылға бас бостандығынан айыру жазасын тағайындады. Үкімнің қалған
бөлігін өзгеріссіз қалдырды, прокурордың наразылығын ішінара қанағаттандырды.
12
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

13. ҮЗIНДIЛЕР
Сот ұрлық жасауға оқталуды аяқталған ұрлық
деп қате саралаған
(үзінді)
қаулы № 2уп-126-11
Қарағанды облысы Осакаров аудандық сотының 2008 жылғы 3 сәуірдегі үкімімен
Н., ҚК-нің 24-бабының 3-бөлігімен, 175-бабы 3-бөлігінің «в» тармағымен 4 жылға бас
бостандығынан айыруға, мүлкін тәркілеп, жазасын қатаң тәртіптегі түзеу колониясында өтеуге сотталған. Ол бұрын:
1) 1990 жылғы 27 қыркүйекте Қаз КСР ҚК-нің 214-бабының 1-бөлігімен 1 жыл ай
еңбекпен түзеуге;
2) 1991 жылғы 5 қыркүйекте Қаз КСР ҚК-нің 214-бабының 1-бөлігімен 1 жылға
шартты түрде бас бостандығынан айыруға, еңбекпен түзеуге;
3) 1992 жылғы 1 қазанда Қаз КСР ҚК-нің 132-бабының 3-бөлігімен, 141-бабының
1-бөлігімен, 37, 38-баптарымен 2 жыл 11 ай 14 күнге бас бостандығынан айыруға сотталып, 1995 жылғы 21 наурызда мерзімін өтеп, бостандыққа шыққан;
4) 1997 жылғы 15 қазанда Қаз КСР ҚК-нің 76-1-бабының 2-бөлігімен, 76-бабы
2-бөлігінің «б, в» тармақтарымен, 37-бабымен 4 жылға бас бостандығынан айыруға
сотталып, 2000 жылғы 5 маусымда, 1 жыл 1 ай 24 күн мерзімінен бұрын шартты түрде
босатылған;
5) 2001 жылғы 7 маусымда ҚР ҚК-нің 175-бабы 2-бөлігінің «б, в» тармақтарымен,
259-бабының 1-бөлігімен, 58-бабымен 3 жыл 6 айға бас бостандығынан айыруға сотталып, 2003 жылғы 21 қарашада 9 ай 24 күн мерзімінен бұрын шартты түрде босатылған;
6) 2004 жылғы 11 қазанда ҚР ҚК-нің 175-бабы 3-бөлігінің «б, в» тармақтарымен,
24-бабының 3-бөлігімен, 175-бабы 3-бөлігінің «в» тармағымен, 60-бабымен 3 жыл 7
айға бас бостандығынан айыруға сотталып, 2007 жылғы 22 желтоқсанда мерзімін өтеп
бостандыққа шыққан.
Қарағанды облыстық сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасының 2008
жылғы 27 мамырдағы қаулысымен үкім өзгертіліп, Н.-ның жазасын өтеу орны жалпы
тәртіптегі колонияға ауыстырылды.
«Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және Азаматтық іс жүргізу кодекстеріне
сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 10 желтоқсандағы № 227-IV заңымен
Қылмыстық кодекстен 175-баптың 3-бөлігінің «в» тармағы алынып тасталған,
сондықтан кері күші бар қылмыстық заңның шығуына байланысты Н.-ға қатысты сот
актілері қайта қаралуға жатады.
6/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
13

14. ҮЗIНДIЛЕР
Осыған орай, Шахтинск қалалық соты 2010 жылғы 19 мамырда АК-159/11
мекемесі әкімшілігінің Н.-ға қатысты сот актілерін қайта қарау туралы өтінішін
қанағаттандырып, Н.-ны ҚК-нің 175-бабы 2-бөлігінің «в» тармағымен мүлкін тәркілеп,
4 жылға бас бостандығынан айыруға сотталған деп санау туралы қаулы қабылдаған.
Қалған бөлігінде үкім өзгеріссіз қалдырылған.
Қарағанды облыстық сотының апелляциялық сатысы Шахтинск қалалық сотының
қаулысын өзгеріссіз қалдырған.
Іс бойынша прокурор наразылық келтіріп, Н.-ға қатысты сот актілерін өзгертуді,
яғни Шахтинск қалалық соты қаулысының қарар бөлігінен Н.-ның әрекеттерін ҚК-нің
175-бабы 2-бөлігінің «в» тармағымен саралауды алып тастап, оны ҚК-нің 24-бабының
3-бөлігімен, 175-бабы 2-бөлігінің «в» тармағымен 3 жыл 9 айға бас бостандығынан
айыруға сотталған деп санауды сұраған.
Наразылықтың уәждерін қолдаған прокурордың пікірін тыңдап, іс материалдарын зерттеп, қадағалау сот алқасы наразылық ішінара қанағаттандырылуға тиіс деген
тұжырым жасады.
ҚІЖК-нің 453-бабының 10-бөлігіне сәйкес, сот үкімді орындаған кезде кері
күші бар заңның шығуына байланысты сотталғанды жазадан босату немесе жазаны
жеңілдету жөніндегі мәселелерді қарайды. Заңның осы нормасына орай сот Н.-ға
қатысты үкімнің орындалуын қарап, оның әрекеттерін ҚК-нің 24-бабының 3-бөлігінен,
175-бабы 3-бөлігінің «в» тармағынан ҚК-нің 175-бабы 2-бөлігінің «в» тармағына
ауыстырып саралаған.
ҚК-нің 5-бабының 1-бөлігін, ҚК-нің 11-бабына енгізілген өзгерістерді ескере
отырып, алқа ҚК-нің 453-бабында қарастырылмаған қайта саралауды сотталған Н.ның әрекеттеріне қолдану жөніндегі наразылықтың уәждерін орынсыз деп санайды.
Сонымен бірге, сотталғанның жазасын жеңілдету жөніндегі наразылықтың
уәждері дұрыс.
Үкімді орындау тәртібімен қараған кезде сот Н.-ның әрекеттерін аяқталған ұрлық
деп қате саралаған, ал Осакаров аудандық сотының 2008 жылғы 3 сәуірдегі үкімінде
сотталғанның әрекеті ҚК-нің 24-бабының 3-бөлігімен, 175-бабы 2-бөлігінің «в»
тармағымен ұрлық жасауға оқталу деп сараланған. Сондай-ақ ҚК-нің 56-бабының 3бөлігіне сәйкес, қылмыс жасауға оқталу үшін берілетін жазаның мерзімі мен мөлшері
Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің тиісті бабында қарастырылған жазаның ең
жоғарғы мерзімі мен неғұрлым қатаң түрінің 3/4 -нен аспауы тиіс.
ҚК-нің 175-бабының 2-бөлігінің санкциясы 5 жылға бас бостандығынан айыруды
қарастырады, тиісінше, қылмыс жасауға оқталу үшін Н.-ға тағайындалған жаза 3 жыл 9
ай бас бостандығынан айырудан аспауға тиіс.
14
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

15. ҮЗIНДIЛЕР
Осыған орай, Қарағанды облыстық соты апелляциялық алқасының Шахтинск
қалалық сотының үкімін өзгеріссіз қалдыру туралы қаулысы сотталғанның әрекеттерін
саралау және жаза тағайындау бөлігінде өзгертілуге жатады.
Осы айтылғандардың негізінде, ҚІЖК-нің 476-бабы 6-бөлігінің 2-тармағын
басшылыққа алып, қадағалау сот алқасы Н.-ға қатысты Шахтинск қалалық сотының үкімін және Қарағанды облыстық соты апелляциялық алқасының қаулысын өзгертіп, оны
ҚК-нің 24-бабының 3-бөлігімен, 175-бабы 2-бөлігінің «в» тармағымен 3 жыл 9 айға
бас бостандығынан айыруға соттау туралы қаулы етті. Сот қаулыларын қалған бөліктерінде өзгеріссіз қалдырды. Прокурордың наразылығын ішінара қанағаттандырды.
6/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
15

16. ШЕШIМ
СУДЬЯЛАРДЫҢ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ
ТӘРТІПТІК - БІЛІКТІЛІК АЛҚАСЫНЫҢ
ШЕШІМІ
Судья қылмыстық іс жүргізу және материалдық
заң нормаларын өрескел бұзуға жол бергендіктен қызметінен
босатылды
(үзінді)
Судьялардың республикалық тәртіптік-біліктілік алқасы өзінің ашық мәжілісінде
Қызылорда облысы судьяларының тәртіптік-біліктілік алқасының 2011 жылғы 18
ақпандағы шешімін қарады.
Қызылорда облысы судьяларының тәртіптік-біліктілік алқасының шешімімен № 2
Қызылорда қалалық сотының төрағасы Ә.-ні судья қызметінен босату туралы тәртіптік
жаза қолданылған.
Судья Ә. өзінің шағымында облыстық судьялардың тәртіптік-біліктілік алқасының шешімін заңсыз және негізсіз деп есептейтінін, сотталғандар А. және С., Г.-ның
қылмыстық істері бойынша шығарған үкімдерінің заңды екенін, апелляциялық сатыдағы соттың қаулыларымен келіспейтінін, өзі төрағалық ететін № 2 Қызылорда қалалық сотының жұмысын тексеру нәтижесі дұрыс емес, облыстық сот басшылары өзін
қудалау үшін айып тағып отыр деп санайтынын көрсетіп, 14 жылдық судьялық еңбек
өтілін, бұрын тәртіптік жазаға тартылмағанын ескеріп, қызметінде қалдыруды сұраған.
Судьялардың республикалық тәртіптік-біліктілік алқасы судья Ә.-нің түсіндірмесін, Жоғарғы Сот Төрағасының өкілінің пікірін тыңдап, Ә. судьялық қызметін жалғастыруы мүмкін емес деген тұжырымға келді. Өйткені судья Ә. бірнеше қылмыстық
істер қарау барысында және үкім шығарғанда заң талаптарын өрескел бұзып, заңға
қайшы, негізсіз шешімдер қабылдаған.
Атап айтқанда, № 2 Қызылорда қалалық сотының 2010 жылғы 8 қарашадағы
үкімімен О. ҚК-нің 120-бабының 1-бөлігімен 3 жылға бас бостандығынан айыруға сотталып, ҚК-нің 63-бабы қолданылып, тағайындалған жаза шартты деп саналып, 2 жыл
сынақ мерзімі белгіленген. Қылмыстық іс прокурордың наразылығымен, жәбірленуші
Ж.-ның шағымымен облыстық соттың апелляциялық сатысында қаралып, үкімнің күші
жойылып, прокурордың наразылығы мен жәбірленуші Ж.- ның апелляциялық шағымы
қанағаттандырылған.
«Қылмыстық істер бойынша дәлелдемелерді бағалаудың кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысының 12тармағының талаптарына сәйкес, егер үкім нақты айғақтардың, заттай дәлелдемелердің,
сараптама қорытындыларының, куәлардың, сотталушының, жәбірленушінің дәлелді
16
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

17. ШЕШIМ
көрсетулерінің және іске қатысты өзге де маңызды мән-жайлардың негізінде
шығарылмаса, ондай үкімді заңды деп тануға болмайды.
Осы іс бойынша сотталған О. дәрменсіз әйелді зорлап, қоғамға қауіпті, қасақана
қылмыс жасағаны үшін айыпталған, бұл жағдай сотталғанның жеке басының қоғамға
кауіпті екенін дәлелдейді, сондай-ақ сотталған О.бірінші сатыдағы соттың отырысында өзіне тағылған айыпты мойындамаған, жасаған қылмыстық әрекеттеріне өкінбеген,
жәбірленушіден кешірім сұрамаған. Соған қарамастан, судья Ә. қылмыстық заңды
дұрыс қолданбауға жол беріп, сотталған О.-ға ҚК-нің 63-бабын қолдану арқылы
жаза тағайындаған. Апелляциялық сатыдағы сот тағайындалған жаза сотталғанның
қылмысының ауырлығына, жеке басына, мінез-құлқына сәйкес келмейді деген
наразылық уәждерін негізді деп таныған.
№ 2 Қызылорда қалалық сотының 09.12.2010 жылғы үкімі бойынша ҚК-нің 177бабының 2- бөлігінің «а,б» тармақтарымен сотталғандар А. және Г.-ның қылмыстық
ісі сотталушылардың шағымдары бойынша облыстық соттың апелляциялық сатысында
қаралып, аталған қылмыстық іс бойынша үкім өзгертіліп, сотталушылардың шағымдары
қанағаттандырылған.
Сот үкімімен А. азаматтардың сеніміне қиянат жасау арқылы бөтеннің мүлкін бірнеше рет иемдегені үшін кінәлі болып танылған.
Осы істі қарауға төрағалық етуші судья Ә. қылмыстық іс жүргізу және материалдық
заң нормаларын өрескел бұзуға жол берген, нақтылап айтқанда, сотталған А.- екі
эпизодқа байланысты, яғни 720 мың және 780 мың теңгені иемденгені, ал үшінші
эпизодқа байланысты 120 мың теңгені А. мен Г.-ның иемденгені туралы айып тағыла
тұра, келтірілген зиянды өндіру мәселесін шешкенде сот Г.-ға қатысты айып шегінен
шығып, келтірілген зиянды сотталушылардан теңдей өндіру туралы шешім шығарған.
Сөйтіп, сотталған Г.-ның құқығын өрескел бұзуға жол берген. Сонымен қоса, Г.- ны
тек бір эпизодқа байланысты кінәлі деп таба тұра және асырауында жасөспірім баласы
барын ескермей, ҚК-нің 63-бабын қолдану мүмкіндігін үкімде талқыламай, іс бойынша
үш эпизодқа қатысты кінәлі деп танып, сотталған А.-мен бірдей бас бостандығынан
айыру түрінде жаза тағайындаған, яғни әділетсіздікке жол берген.
Апелляциялық сатыдағы сот Г.-ға ҚК-нің 63-бабын қолдану және келтірілген зиянды өндіру бөлігін қайта қарай отырып, сот үкімін өзгерту қажет деп тапқан.
Сонымен қатар, № 2 Қызылорда қалалық сотында 2009 жылы және 2010 жылдың
бірінші жартыжылдығында қылмыстық, азаматтық істерді қарау барысында заңдарды
дұрыс қолдану және сот жұмысын ұйымдастыру туралы кешенді тексерудің қорытындысы бойынша судьяларға автоматтандырылған жүйе бойынша істерді бөлуде кемшіліктерге жол берілгені анықталған, жекелеген азаматтық істердің автоматтандырылған
бөлуден тыс, дәлелсіз себептермен басқа судьяға тапсырылғандығы белгілі болған.
№2 Қызылорда қалалық сотының төрағасы Ә. бұрын Қызылорда облысы
судьяларының тәртіптік-біліктілік алқасының 2009 жылғы 17 қыркүйектегі шешімі3-1255
6/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
17

18. ШЕШIМ
мен қылмыстық істерді қарау барысында өрескел заң бұзушылыққа жол бергені үшін
«сөгіс» түріндегі тәртіптік жауапкершілікке тартылған.
Қызылорда облысы судьяларының тәртіптік-біліктілік алқасының бұл шешімі 2011
жылғы 25 сәуірде Судьялардың республикалық тәртіптік-біліктілік алқасының отырысында қаралып, тәртіптік іс қысқартылған.
Ал тексеріліп отырған кезеңдегі Ә.-нің жұмысының көрсеткіштері Қызылорда облысы судьяларының тәртіптік-біліктілік алқасының оны судья қызметінен босату туралы 2011 жылғы 18 ақпандағы шешімінің заңды және негізді екенін айғақтайды.
Жоғарыдағылардың негізінде және «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен
судьяларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының
44, 46-баптарын, Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 26 маусымдағы
№ 643 Жарлығымен бекітілген «Судьялардың республикалық және облыстық тәртіптік
- біліктілік алқалары туралы» Ереженің 38-тармағының 1-тармақшасын басшылыққа
алып, Судьялардың республикалық тәртіптік-біліктілік алқасы Қызылорда облысы
судьяларының тәртіптік-біліктілік алқасының 2011 жылғы 18 ақпандағы судья Ә.-ға
қатысты тәртіптік жаза ретінде судьялық қызметтен босату туралы шешімін өзгеріссіз,
Ә.-нің шағымын қанағаттандырусыз қалдырды.
18
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

19. С I ЛТ Е М Е
СОТ ПРАКТИКАСЫНА СІЛТЕМЕ
(маусым, 2011 жыл)
030.000.000.
030.001.000
030.002.000
060.000.000.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасы
4-бет
030.000.000.
030.001.000
030.002.000
060.000.000.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасы
6-бет
170.000.000
180.000.000
190.000.000
Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының қылмыстық істер жөніндегі
қадағалау сот алқасы
9-бет
170.000.000
180.000.000
190.000.000
Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының қылмыстық істер жөніндегі
қадағалау сот алқасы
11-бет
170.000.000
180.000.000
190.000.000
Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының қылмыстық істер жөніндегі
қадағалау сот алқасы
13-бет
170.000.000
180.000.000
190.000.000
Судьялардың республикалық тәртіптік
- біліктілік алқасының
ШЕШІМІ
16-бет
6/2011
Меншік иесі өзіне тиесілі мүлікті иеліктен шығаруға,
кепілге қоюға, басқа біреуге уақытша иелік етуге беруге құқылы
(үзінді)
Әкімшілік жауапкершілік туралы заңды дұрыс қолданбау
әкімшілік құқық бұзушылыққа қатысты қаулының күшін
жоюға немесе оны өзгертуге негіз болады
(үзінді)
Жауаптылықты немесе жазаны күшейтетiн немесе осы
әрекеттi жасаған адамның жағдайын өзге де жолмен нашарлататын заңның керi күшi болмайды
(үзінді)
Сот қылмыстардың
тағайындаған кезде
қолданбаған
(үзінді)
жиынтығы бойынша жаза
қылмыстық заңды дұрыс
Сот ұрлық жасауға оқталуды аяқталған ұрлық деп қате
саралаған
(үзінді)
Судья қылмыстық іс жүргізу және материалдық
заң нормаларын өрескел бұзуға жол бергендіктен
қызметінен босатылды
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
19

20. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
ПОСТАНОВЛЕНИЯ НАДЗОРНОЙ СУДЕБНОЙ КОЛЛЕГИИ
ПО ГРАЖДАНСКИМ И АДМИНИСТРАТИВНЫМ ДЕЛАМ
ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Поскольку ТОО не признано судом лжепредприятием,
аннулирование свидетельств не доказывает законность
оспариваемого уведомления
(извлечение)
постановление № 3гп-187-11
ТОО «Ак-Транс» (далее - ТОО) обратилось в суд с заявлением о признании
незаконными действий Налогового управления по Медеускому району Налогового
департамента по городу Алматы (далее - Налоговое управление) в части направления
уведомления от 27 апреля 2010 года №07000001957 об устранении нарушений, выявленных органами налоговой службы по результатам камерального контроля, возмещении морального вреда в сумме 1 000 000 тенге.
Решением специализированного межрайонного экономического суда города Алматы от 21 июля 2010 года в удовлетворении заявления отказано.
Постановлением суда апелляционной инстанции Алматинского городского суда
от 3 ноября 2010 года решение суда оставлено без изменения.
Постановлением кассационной судебной коллегии Алматинского городского
суда от 23 декабря 2010 года постановление суда апелляционной инстанции оставлено
без изменения.
В ходатайстве представитель ТОО просило отменить состоявшиеся по делу судебные акты в связи с их незаконностью и необоснованностью, и вынести новое решение об удовлетворении заявления.
Согласно части 3 статьи 387 ГПК основанием к пересмотру в порядке надзора
вступивших в законную силу судебных актов является существенное нарушение норм
материального либо процессуального права.
Как видно из материалов дела, Налоговое управление направило ТОО вышеуказанное уведомление об устранении нарушений, выявленных органами налоговой
службы по результатам камерального контроля.
Уведомлением налогоплательщику сообщено, что ТОО «И.», ТОО «СК» и
ТОО «GS» признаны приговором суда лжепредприятиями. Со ссылкой на подпункт
2) статьи 115 и подпункт 5) пункта 1 статьи 258 Налогового кодекса предписано представить дополнительную налоговую отчетность по корпоративному подоходному налогу и налогу на добавленную стоимость (далее - НДС) за 1, 2 кварталы, с июля по
октябрь 2005 года.
20
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

21. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Суды нижестоящих инстанций пришли к выводу о законности уведомления на
том основании, что оно соответствует указанным нормам Налогового кодекса от 10 декабря 2008 года. При этом исходили из положений части 3 статьи 71 ГПК
об обязательности вступившего в законную силу приговора суда по уголовному делу.
Приговором Алмалинского районного суда города Алматы от 29 декабря 2008 года
установлено о создании П. - ТОО «И.», ТОО «СК» и ТОО «GS» без намерения
осуществлять предпринимательскую деятельность. Решениями налогового органа аннулированы их свидетельства о постановке на учет по НДС.
Приговором суда П. признан виновным по статье 192 УК (лжепредпринимательство), а также установлено, что он и В. по предварительному сговору между собой создали лжепредприятия ТОО «ХК» и ТОО «КП», ТОО «И.», ТОО «СК» и ТОО
«GS», которые в числе других семи предприятий должны были реализовать электробытовую технику, поступившую из Республики Корея. В возбуждении уголовного дела
в отношении В. отказано в связи с его смертью.
Постановлением органа финансовой полиции от 28 августа 2008 года уголовное
преследование в отношении П. по статьям 192 и 222 УК в части создания ряда ТОО, в
том числе ТОО «И.», ТОО «СК» и ТОО «GS» и осуществления в них деятельности
прекращено в связи с отсутствием состава преступлений.
Таким образом, по уголовному делу не установлено, что перечисленные коммерческие организации являются лжепредприятиями. Выводы судов по данному делу противоречат итоговым решениям, вынесенным по уголовному делу.
Кроме того, следует отметить, что в нарушение пункта 1 статьи 37 Закона
«О нормативных правовых актах» по налоговым периодам 2005 года суды исходили
из норм Налогового кодекса от 10 декабря 2008 года, введенного в действие с 1 января
2009 года.
Согласно пункту 3 статьи 209 Налогового кодекса от 12 июня 2001 года свидетельство о постановке на учет по НДС подлежит аннулированию в случае признания
судом плательщика НДС лжепредприятием.
Поскольку ТОО «И.», ТОО «СК» и ТОО «GS» не признаны судом лжепредприятими, аннулирование их свидетельств не доказывает законность оспариваемого
уведомления.
При таких обстоятельствах, выводы судов нижестоящих инстанций о законности
уведомления являются неправильными.
Суды также отказали в удовлетворении заявления о возмещении морального
вреда.
В ходатайстве не указано, какие существенные нарушения норм права при этом
допущены судами. Кроме того, выводы судов в этой части по существу являются обоснованными.
На основании изложенного, надзорная судебная коллегия Верховного Суда решение специализированного межрайонного экономического суда города Алматы,
6/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
21

22. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
постановления суда апелляционной и кассационной судебной коллегий Алматинского
городского суда по данному делу изменила.
В части отказа в удовлетворении заявления ТОО о признании незаконным уведомления Налогового управления по Медеускому району Налогового департамента
по городу Алматы судебные акты отменила с вынесением нового решения об удовлетворении заявления ТОО. Уведомление Налогового управления признала незаконным.
В остальной части судебные акты оставила без изменения. Ходатайство ТОО удовлетворила частично.
Изменение уставного капитала товарищества является
исключительной компетенцией его общего собрания
(извлечение)
постановление №3гп-197-11
Решением специализированного межрайонного экономического суда города
Астаны от 1 марта 2010 года в удовлетворении иска Р. отказано. Встречный иск удовлетворен частично, постановлено:
взыскать с Р. в пользу ТОО «Верена» (далее-ТОО) упущенную выгоду в сумме
5 016 000 тенге;
принудительно выкупить 50% доли уставного капитала ТОО в сумме 32 500 тенге, принадлежащих Р., в пользу Ч. с выбытием Р. из числа учредителей ТОО.
Постановлением суда апелляционной инстанции суда города Астаны от 21 апреля 2010 года решение суда первой инстанции изменено в части удовлетворения встречного иска о принудительном выкупе у Р. 50% доли уставного капитала ТОО в сумме 32
500 тенге в пользу Ч. с выбытием Р. из числа учредителей ТОО отменено с вынесением
в указанной части нового решения об отказе в удовлетворении встречного иска. В остальной части решение суда оставлено без изменения.
Постановлением кассационной судебной коллегии суда города Астаны от 24 июня
2010 года постановление суда апелляционной инстанции оставлено без изменения.
В ходатайстве Р. просил отменить состоявшиеся по делу судебные акты, ссылаясь
на нарушения норм материального права, допущенные при разрешении спора.
В своих доводах она указала, что в соответствии с пунктом 6 статьи 26 Закона
«О товариществах с ограниченной и дополнительной ответственностью» (далее-Закон) в случае, если увеличение уставного капитала не состоялось, участник либо третье
22
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

23. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
лицо, намеревавшееся вступить в товарищество, внесшее свой вклад, вправе требовать
от товарищества его возврата.
По мнению Р. суд не применил эту норму закона, тогда как установлено, что решение об увеличении уставного капитала ТОО его участниками не принято, изменения в Устав товарищества не внесены и регистрирующий орган о них не извещен.
В обоснование своей позиции заявитель ходатайства ссылается на то, что 3 мая
2007 года ею на расчетный счет ТОО в качестве взноса в уставный капитал внесены
денежные средства в сумме 4 200 000 тенге. Этот факт является бесспорным, так как
подтвержден соответствующими первичными банковскими документами, приобщенными к материалам дела.
Согласно статье 387 ГПК основанием к пересмотру в порядке надзора вступивших в законную силу судебных актов является существенное нарушение норм материального либо процессуального права. Таких нарушений по делу не установлено.
Из материалов дела следует, что согласно учредительному договору от 24 декабря
2004 года учредителями ТОО являются Р. и Ч. с долей по 50%, в уставном капитале,
который составил 65 000 тенге.
Р. предъявлено требование о возврате вклада в размере 4 200 000 тенге, внесенного ею в целях увеличения своей доли в уставном капитале ТОО. При этом заявитель
ссылается на пункт 6 статьи 26 Закона, которым установлено, что в случае, если увеличение уставного капитала не состоялось, участник или третье лицо, намеревавшееся
вступить в товарищество, внесшее свой вклад, вправе требовать от товарищества возврата вклада.
Между тем, надзорная судебная коллегия посчитала, что законных оснований
для возврата суммы 4 200 000 тенге в соответствии с пунктом 6 статьи 26 Закона не
имеется. Согласно статье 65 ГПК каждая сторона должна доказать те обстоятельства,
на которые она ссылается как на основания своих требований и возражений. Истец не
доказала внесение денежных средств, для увеличения своей доли в уставном капитале
ТОО, в квитанции от 3 мая 2007 года на которую она ссылается, в графе назначение
платежа указано «взнос учредителя», но не увеличение уставного капитала.
Кроме того, подпунктом 1) пункта 2 статья 43 Закона предусмотрено, что изменение устава товарищества, включая изменение размера его уставного капитала, относится к исключительной компетенции общего собрания участников товарищества с
ограниченной ответственностью. Статьей 26 Закона урегулирован порядок увеличения
уставного капитала, в том числе путем внесения одним или несколькими участниками
дополнительных вкладов, но при обязательном согласии на это других участников.
Таким образом, специальным законом предусмотрена обязательная процедура
способов увеличения размера уставного капитала, которая не была соблюдена Р. Решение учредителей ТОО об увеличении размера уставного капитала, не принималось,
согласие другого участника на такие действия Р. не получила. Следовательно, сумму
4 200 000 нельзя признать целевым увеличением размера уставного капитала.
6/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
23

24. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Более того, увеличение уставного капитала на сумму 4 200 000 тенге не согласуется с размером уставного капитала Товарищества, составляющего 65 000 тенге.
Перерасчет долей при таком одностороннем увеличении уставного капитала одним из
учредителей фактически привел бы к устранению второго учредителя.
Вступившими в силу судебными актами достоверно установлено, что внесенная
на счет ТОО сумма денег была перечислена в этот же день в автоцентр для приобретения автомашины, что объективно подтверждено утверждением Ч. о целевом назначении платежа.
В этой связи, выводы судов об отказе в иске Р. о возврате внесенной суммы как
средств увеличения уставного капитала являются правильными.
Относительно взыскания с Р. 5 016 000 тенге, выводы судов соотносятся с материалами дела, поскольку указанная сумма складывается из упущенной выгоды, в результате невозможности исполнения договора аренды автомашины от 25 сентября 2007
года, заключенного между ТОО и ОАО «Мясо», в связи с незаконным удержанием
автомобиля истицей.
На основании изложенного, надзорная судебная коллегия Верховного Суда решение специализированного межрайонного экономического суда города Астаны,
постановления суда апелляционной и кассационной судебной коллегии суда города
Астаны оставила без изменения. Ходатайство Р. оставила без удовлетворения.
При определении вида дисциплинарного взыскания работодатель
обязан учитывать содержание, характер и тяжесть совершенного
дисциплинарного проступка, обстоятельства его совершения и
отношения к труду
(извлечение)
постановление № 3гп-198-11
И. обратился в суд с иском к Управлению здравоохранения Южно-Казахстанской
области (далее - Управление здравоохранения) об отмене приказа об увольнении, о
восстановлении на работу и взыскании заработной платы за время вынужденного прогула.
Решением Абайского районного суда города Шымкента от 15 ноября 2010 года
исковые требования И. удовлетворены. Постановлено признать неправомерным и
отменить приказ Управления здравоохранения от 15 июля 2010 года об увольнении
24
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011

25. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
истца, восстановить И. на должность главного врача Сайрамской районной поликлиники «Аксукент» (далее – районная поликлиника), взыскать с ответчика в пользу И.
заработную плату в сумме 215 332 тенге за время вынужденного прогула в период с
15 июля по 15 ноября 2010 года. Решение в части восстановления на работу и взыскания заработной платы за три месяца обращено к немедленному исполнению.
Постановлением апелляционной судебной коллегии Южно-Казахстанского областного суда от 23 декабря 2010 года решение суда первой инстанции отменено с вынесением нового решения об отказе в удовлетворении исковых требований И.
В ходатайстве И., полагая уважительной причину своего отсутствия на работе 15 июля 2010 года, связывая свое увольнение с предвзятым к нему отношением со
стороны начальника Управления здравоохранения, привел доводы о неправильном
применении апелляционной инстанцией норм материального закона, об отсутствии
предусмотренных законом оснований для отмены решения суда первой инстанции.
Также указал, что в нарушение требований процессуального закона судьей апелляционной судебной коллегии принято от ответчика и положено в основу нового решения
доказательство, не представлявшееся и не исследовавшееся в суде первой инстанции,
– приказ начальника Управления здравоохранения №77 от 09 февраля 2010 года, с которым истец не был своевременно ознакомлен. Просил отменить постановление суда
апелляционной инстанции как незаконное и необоснованное.
В соответствии со статьей 387 ГПК основанием к пересмотру вступивших в законную силу судебных актов является существенное нарушение норм материального
либо процессуального права. Такие нарушения при рассмотрении данного гражданского дела со стороны суда апелляционной инстанции имели место.
Согласно статье 218 ГПК и пункту 5 нормативного постановления Верховного
Суда №5 от 11 июля 2003 года «О судебном решении», решение суда должно быть
законным и обоснованным.
Решение является законным тогда, когда оно вынесено с соблюдением норм процессуального права и в полном соответствии с нормами материального права, подлежащими применению к данному правоотношению, или основано на применении в
необходимых случаях закона, регулирующего сходное отношение, либо исходит из общих начал и смысла гражданского законодательства, и требований добросовестности,
разумности и справедливости.
Обоснованным считается решение, в котором отражены имеющие значение для
данного дела факты, подтвержденные исследованными судом доказательствами, удовлетворяющими требования закона об их относимости, допустимости и достоверности,
или являющиеся общеизвестными обстоятельствами, не нуждающимися в доказывании, и в совокупности достаточными для разрешения спора.
Постановление судьи апелляционной судебной коллегии Южно-Казахстанского
областного суда от 23 декабря 2010 года не соответствует требованиям приведенных
нормативных правовых актов.
4-1255
6/2011
БЮЛЛЕТЕНЬ ВЕРХОВНОГО СУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
25

26. ИЗВЛЕЧЕНИЯ
Как видно из материалов гражданского дела, приказом Управления здравоохранения № 80-ж от 15 июля 2010 года на главного врача районной поликлиники И. наложено дисциплинарное взыскание в виде расторжения индивидуального трудового
договора на основании подпункта 6) пункта 1 статьи 54 Трудового кодекса, в связи
с отсутствием на работе без уважительной причины более трех часов подряд за один
рабочий день – 14 июля 2010 года.
И. обратился в суд с иском об отмене вышеуказанного приказа об увольнении, о
восстановлении на работу и взыскании заработной платы за время вынужденного прогула.
В обоснование иска И. в суде первой инстанции привел доводы о том, что в ночь
на 14 июля 2010 года им была получена телеграмма о смерти Е. и назначенных на тот
же день ее похоронах. Со свахой - покойной Е. при жизни находились в хороших отношениях, в связи с чем, посчитав необходимым присутствие на похоронах, выехал ночью в Узбекистан, о чем поставил в известность заместителей главного врача
районной поликлиники. В связи с ночным временем и срочностью выезда, И. не имел
возможности спросить согласие у руководства Управления здравоохранения на получение социального отпуска. Ввиду нехватки времени и отсутствия связи в дневное
время 14 июля 2010 года, И. не смог позвонить в Управление здравоохранения, так как
похороны проходили в небольшом селе Кызылкум Джезакской области Узбекистана.
За время его отсутствия в районной поликлинике никаких чрезвычайных происшествий не случилось, рабочий цикл не нарушен. После похорон И. сразу же вернулся в
Казахстан. В 17.00 часов 14 июля 2010 года в г. Шымкенте был на приеме у начальника Управления здравоохранения Ж., написал объяснительную, просил предоставить
возможность уволиться по собственному желанию, однако Ж., подтверждая наличие
у него предвзятого неприязненного отношения к И., издал приказ об увольнении по
основанию, предусмотренному подпунктом 6) пункта 1 статьи 54 Трудового кодекса.
В подтверждение своих доводов И. представил суду телеграмму, копию свидетельства о смерти Е., паспорт с имеющимися в нем отметками пограничного и таможенного
контроля о пересечении границы с Узбекистаном туда и обратно 14 июля 2010 года.
Истцом суду представлены документально подтвержденные данные о том, что за
период работы врачом с 1982 года, и в должности главного врача районной поликлиники с 2007 года он неоднократно награжден грамотами, нагрудным знаком Министерства здравоохранения «Қазақстан Республикасы Денсаулық сактау iciнің үздігі»,
как врачу-терапевту присвоена высшая категория, как организатору учреждений здравоохранения - первая категория.
Согласно показаниям свидетеля У., являющегося заместителем главного врача
районной поликлиники, в ночь на 14 июля И. сообщил ему о срочном отъезде в Узбекистан на похороны, отсутствие главного врача не сказалось негативно на работе
учреждения, чрезвычайных ситуаций в тот день не случилось. Данные обстоятельства
26
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖОҒАРҒЫ СОТЫНЫҢ БЮЛЛЕТЕНI
6/2011