1. ΜΑΘΗΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ
3Ο ΓΕΛ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

2. Α. Χαραλαμπόπουλος & Σ. Χατζησαββίδης.
Η διδασκαλία της λειτουργικής χρήσης της γλώσσας: Θεωρία και πρακτική
εφαρμογή. Μια εναλλακτική πρόταση για τη διδασκαλία της νέας ελληνικής
στην υποχρεωτική εκπαίδευση.
Εκδόσεις Κώδικας, Θεσσαλονίκη 1997
Το βιβλίο προτείνει διδακτικές πρακτικές στο μάθημα της
γλωσσικής διδασκαλίας που καταστούν τους μαθητές επαρκείς ομιλητές,
ικανούς να προσαρμόζουν το λόγο τους, προφορικό ή γραπτό, στις
διάφορες περιστάσεις επικοινωνίας και ικανούς να κατανοούν το λόγο,
προφορικό ή γραπτό, ανθρώπων διαφορετικού μορφωτικού επιπέδου και
κοινωνικής προέλευσης σε διάφορες περιστάσεις επικοινωνίας.
Επίσης, με την πρόταση αυτή οι μαθητές συνειδητοποιούν το
δομικό μηχανισμό της γλώσσας, όχι με στόχο τόσο την αναγνώριση των
διάφορων γραμματικών φαινομένων, όσο την αξιοποίηση των
δυνατοτήτων που τους παρέχει το γλωσσικό σύστημα ώστε να παράγουν
αποτελεσματικό λόγο.

3.  Διαδικασία κατά την οποία τα γραπτά κείμενα, αμέσως
μετά τη διόρθωση από τον διδάσκοντα γίνεται το ίδιο
αντικείμενο διδασκαλίας και συλλογικής επεξεργασίας από
την τάξη, με στόχο να γίνει πιο κατάλληλο για τον σκοπό
για τον οποίο παρήχθη.
 Αποβλέπει μέσα από μια ομαδική- συνεργατική
προσπάθεια να παρέμβει σε καίρια λάθη του γραπτού
λόγου, ώστε να προκύψει ένα τελικό προϊόν που θα είναι
πολλαπλά βελτιωμένο σε σχέση με το αρχικό.
 Δεν υπάρχει προκαθορισμένος αριθμός επεμβάσεων, αλλά
γίνεται μια συνεχής προσπάθεια βελτίωσης του κειμένου
μέχρι να ικανοποιεί το γλωσσικό αισθητήριο του
γράφοντος, που στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι όλη η
τάξη.

4. Το κείμενο ή τα κείμενα των μαθητών
αποτελούν σημείο εκκίνησης και πλαίσιο
οργάνωσης της διδασκαλίας της
παραγωγής λόγου.
Η συγκεκριμένη τεχνική είναι μια ευκαιρία
να διαφανεί η σύνδεση της
κειμενοκεντρικής με την επικοινωνιακή
πρακτική

5.  Θέτω ερωτήματα:
α) Πόσο αποτελεσματική είναι η άσκηση
κριτικής, όταν ‘περιορίζεται’ στις ‘κοκκινίλες’
πάνω στο γραπτό και σε κάποιες ‘κλισέ’ αόριστες
φράσεις του τύπου:
πρόσεξε την έκφρασή σου, ελλιπές περιεχόμενο,
δε μελέτησες καλά τα ζητούμενα, απουσιάζει η
συνεκτικότητα κλπ;
β) μήπως τελικά το μόνο που μας ενδιαφέρει
είναι ο τελικός βαθμός και όχι το πώς προέκυψε
αυτός ο βαθμός;

6. • Τους καλώ λοιπόν να κάνουμε μαζί μια διόρθωση
παραγωγής λόγου αλλάζοντας για λίγο ρόλους: να
είναι αυτοί οι οποίοι θα κρίνουν, θα διορθώσουν, θα
βελτιώσουν και θα επαναδιατυπώσουν σημεία του
κειμένου που θεωρούν αναποτελεσματικά ως προς
την περίσταση της επικοινωνίας που υπηρετούν.
• Προσπαθώ να τους τονίσω ότι τους δίνεται η
δυνατότητα να προσεγγίσουν το κείμενό τους από
την σκοπιά του παρατηρητή και να το κρίνουν με
τα κριτήρια και τις απαιτήσεις του αποδέκτη.

7.  εθελοντικά
 με κλήρωση
 με σειρά
 γραπτό μαθητή από άλλο τμήμα ή άλλης
σχολικής χρονιάς ή
 ζητώ να μου προτείνουν αυτοί κριτήρια
Σημείωση
Για τον εκπαιδευτικό μπορούν να υπάρξουν
και άλλα επιμέρους κριτήρια (π.χ εύστοχος ή
άστοχος πρόλογος, κείμενο εκτός θέματος,
επαρκής ή ανεπαρκής ανάπτυξη των
ζητουμένων κλπ)

8. Διαδραστικό πίνακα ή
Βιντεοπροβολέα ή
Φωτοτυπικό μηχάνημα και πίνακα
(Στην συγκεκριμένη περίπτωση
χρησιμοποιήθηκε ο βιντεοπροβολέας της
τάξης και το φωτοτυπικό μηχάνημα)

9. Γράφω σε ηλεκτρονική μορφή τα
επιλεγμένα γραπτά σε δύο στήλες,
διατηρώντας την παραγραφοποίηση, τα
ορθογραφικά, συντακτικά ή όποια άλλα
λάθη όπως ακριβώς στα αυθεντικά
Ενημερώνω τους μαθητές για τη διαδικασία
που θα ακολουθηθεί, τονίζω κυρίως τον
στόχο της και συζητούμε όλοι μαζί τη
χρησιμότητα μιας τέτοιας εφαρμογής

10.  Μοιράζω σε όλους τους μαθητές φωτοτυπίες
με 10 γραπτά τους, τα οποία δεν έχουν
κανένα διακριτικό σημάδι ώστε να
καταλάβουν την ταυτότητα του
συγγραφέα.
Τους ζητώ βέβαια εάν αναγνωρίσουν το
δικό τους κείμενο να μη το ανακοινώσουν.

11.  Ζητώ από τους μαθητές να διαβάσουν τα
γραπτά που εγώ θα τους υποδείξω, να
επιχειρήσουν να επισημάνουν εκφραστικές και
άλλες αδυναμίες και να προτείνουν
τροποποιήσεις και αλλαγές, ώστε το κείμενο
να γίνει πιο κατάλληλο και να πετυχαίνει πιο
αποτελεσματικά τον επικοινωνιακό του στόχο.
 Σε κάθε περίπτωση τους τονίζω ότι ο δικός μου
ο ρόλος θα είναι καθοδηγητικός και ότι αυτοί
είναι τώρα που θα κρίνουν και θα βελτιώσουν
την αποτελεσματικότητα του κειμένου που
έχουν μπροστά τους.

12. επισήμανση ορθογραφικών λαθών
βελτίωση στη διατύπωση κατά περίοδο
αναδόμηση του κειμένου, αν υπάρχει
ανάγκη
υφολογική προσαρμογή στα επικοινωνιακά
δεδομένα
σύγκριση των δύο κειμένων, αρχικού και
τελικού.

13. το αρχικό κείμενο δεν αναμορφώνεται εκ
βάθρων, αλλά επαναδιατυπώνονται ΜΟΝΟ
τα σημεία που παρουσιάζουν αδυναμίες.
όταν για το ίδιο σημείο γίνονται
περισσότερες από μία βελτιωτικές
προτάσεις επιλέγεται εκείνη που κρίνεται
ως καταλληλότερη και αποτελεσματικότερη
για την επικοινωνιακή ανάγκη που πρέπει
να εξυπηρετήσει.

14. Προσπαθούμε πάντα να δικαιολογούμε τις
διορθώσεις που προτείνουμε.
Τελικά οι μαθητές αποκτούν σταδιακά
συνείδηση της διαδικασίας και χαίρονται το
τελικό κείμενο σαν δικό τους δημιούργημα ,
αφού συμμετέχουν οι ίδιοι στη σύνταξή του.

15. Κατά την εφαρμογή επιμένω διακριτικά στη
συνεκτικότητα του κειμένου, στη νοηματική
του αλληλουχία. Γι αυτό τον λόγο διαβάζω
συνεχώς τα συμφραζόμενα, όταν
επαναδιατυπώνουμε περιόδους. Δίνουμε
έτσι έμφαση στο συνολικό κείμενο και όχι
αποσπασματικά σε αυτό.

16. ‘Με αφορμή το άρθρο που διαβάσατε, να
αναφέρετε πώς οι νέοι μπορούν να
εναντιωθούν στα φαινόμενα ρατσισμού και
πώς η παιδεία συμβάλλει στην απόκρουση
ρατσιστικών αντιλήψεων και πρακτικών.
Υποθέστε ότι το κείμενό σας (300-350
λέξεις) θα το εκφωνήσετε σε μια ημερίδα
του σχολείου σας αφιερωμένη στην πάταξη
του ρατσισμού’.

17. Προσχεδιασμένος προφορικός λόγος
Τι προσέχω λοιπόν;;;;
1) προσφώνηση και αποφώνηση
2) επιλογή προσώπου
3) επιλογή ύφους
4) στοιχεία προφορικότητας
Πώς συγκεκριμένα τα εφαρμόζω όλα αυτά
στο κείμενό μου;

18. Αγαπητοί συμμαθητές,
συμμαθήτριες και καθηγητές.
Σ΄αυτή την ημερίδα θα ήθελα με
μεγάλη ευχαρίστηση να
μελετήσουμε ένα θέμα που
όλους, σίγουρα, μας αφορά και
ζητείται άμεση αντιμετώπιση.
Όπως ξέρετε το φαινόμενο του
ρατσισμού βρίσκεται σε κρίσιμο
σημείο και αυτήν την ώρα θα
αναφέρω, προσωπικά, πως
μπορούμε εμείς οι νέοι να
εναντιωθούμε στο φαινόμενο
αυτό και πως η παιδεία μπορεί
να συμβάλλει στην απόκρουση
ρατσιστικών αντιλήψεων και
πρακτικών………………………………
……………………………
 κινείται σε σωστό πλαίσιο
 Δε ξεχωρίζει η προσφώνηση
από το κυρίως κείμενο (αφορά
τη μορφή)
 Συζητήσαμε ότι το
επικοινωνιακό πλαίσιο δεν
περιορίζεται στην
προσφώνηση-αποφώνηση
Γραπτό 6, αρχή παρατηρήσεις

19. Γραπτό 6, τέλος
Ευελπιστώ τα λόγια
αυτά να γίνουν πράξεις
ώστε κάποια μέρα εμείς
οι νέοι στο μακρινό
μέλλον να ζούμε σε έναν
κόσμο όπου επικρατεί η
δικαισύνη, ο σεβασμός
προς το διαφορετικό και
το δικαίωμα της
ελευθερίας.
παρατήρηση
δεν υπάρχει
αποφώνηση, αλλά
τελειώνει πολύ εύστοχα
σε σχέση με τον λόγο για
τον οποίο παρήχθη το
κείμενο

20. Γραπτό 10, αρχή
Σήμερα, στην εποχή που
ζούμε, συμβαίνουν διάφορα
φαινόμενα τα οποία είναι
απαράδεκτα και δε θα
έπρεπε να είχαν θέση στη
κοινωνία μας. Ένα από αυτά
τα φαινόμενα από το οποίο
μαστίζετε η κοινωνία μας
και με το οποίο θα
ασχοληθούμε σήμερα. Για
αυτό θα ήταν επιθυμητό
αυτή η κατάσταση να
εξασθενίσει, να εκλείψει. Ο
ρατσισμός έχει αρνητικά
επακόλουθα καθώς
προσβάλλει τα δικαιώματα
των ανθρώπων.
Παρατήρηση
Δεν υπάρχει προσφώνηση

21. Γραπτό 10, τέλος
Συνοψίζοντας, όπως όλοι μας
γνωρίζουμε δεν είναι δυνατόν ο
ρατσισμός να υπάρχει ακόμη
στις μέρες μας γιατί ένα τέτοιο
απάνθρωπο φαινόμενο δεν
πρέπει να υφίστατε σε
οποιοδήποτε μέρος του κόσμου
διότι μπορεί να προκαλέσει
τραγικές συνέπειες στην
ανθρωπότητα. Για αυτό το λόγο
πρέπει όλοι οι άνθρωποι να
αποδεχόμαστε ο ένας τον άλλο,
την ιδιαιτερότητα του καθενός
και να ζούμε όλοι μαζί ειρηνικά
και αγαπημένοι.
Παρατήρηση
απουσιάζει η αποφώνηση

22. Σκέφτομαι τι πρέπει να περιέχει ο
πρόλογος, ώστε να βάλω τα απαραίτητα
στοιχεία και να εισάγω ομαλά τους
ακροατές μου στο θέμα που θα αναπτύξω.

23. Γραπτό 3, πρόλογος
Ως εκπρόσωπος της οργανωτικής
ημερίδας του σχολείου μας και με
αφορμή το δοκίμιο που δημοσιεύτικε
πρόσφατα στη εφημερίδα μας θα ήθελα
να ανεφερθώ στο φαινόμενο του
ρατσισμού. Όπως είναι γνωστό το
φαινόμενο αυτό είναι διαχρονικό και
αφορά κοινωνικές, σεξιστικές, οικομικές
διακρίσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων ή
ατόμων ξεχωριστά. Το φαινόμενο του
ρατσισμού είναι αδύνατο να εξαλειφθεί
αλλά με τη βοήθεια όλων μπορεί να
περιοριστεί σημαντικά . Έτσι λοιπόν
σήμερα μου δίνεται η ευκαιρία να
αναφερθώ στους τρόπους με τους
οποίους εμείς οι νέοι μπορούμε να
εναντιωθούμε στα φαινόμενα του
ρατσισμού αλλά και στη συμβολή της
παιδείας στην απόκρουση των
διακρίσεων και των ρατσιστικών
αντιλήψεων.
 Επισημαίνω λάθη ορθογραφικά, συντακτικά,
εκφραστικά,
 Π.χ δημοσιεύτικε αντί του δημοσιεύτηκε κ.ά
 επαναλήψεις φράσεων (π.χ φαινόμενα
ρατσισμού)
 Απόπειρα διόρθωσης:
« Ως εκπρόσωπος της οργανωτικής ημερίδας
του σχολείου μας θα ήθελα να αναφερθώ στο
φαινόμενο του ρατσισμού, ένα φαινόμενο
διαχρονικό, που αφορά κοινωνικές,
σεξιστικές, οικονομικές διακρίσεις μεταξύ
κοινωνικών ομάδων ή ατόμων και το οποίο
μπορεί να περιοριστεί σημαντικά με τη
βοήθεια όλων. Σήμερα λοιπόν, μου δίνεται η
ευκαιρία να αναφερθώ στους τρόπους με τους
οποίους εμείς οι νέοι μπορούμε να
εναντιωθούμε στα φαινόμενα του ρατσισμού
αλλά και στη συμβολή της παιδείας στην
απόκρουση των διακρίσεων και των
ρατσιστικών αντιλήψεων. »

24. Μετά από την ολοκλήρωση των αλλαγών σε
οποιοδήποτε επίπεδο (δομής, ύφους,
έκφρασης ή και ορθογραφικής
ορθότητας)κάνουμε πάντα σύγκριση του
αρχικού με το τελικό κείμενο.
Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές
συνειδητοποιούν την αξία του εγχειρήματος
αλλά και τη σημασία ενεργοποίησης όλων
σε ένα πλαίσιο συνοικοδόμησης και
ισότιμων ρόλων.

25. 1ο ζητούμενο:
πώς οι νέοι μπορούν να εναντιωθούν στα
φαινόμενα ρατσισμού;
2ο ζητούμενο:
πώς η παιδεία συμβάλλει στην απόκρουση
ρατσιστικών αντιλήψεων και πρακτικών;

26. Γραπτό 5
 Αρχικά ο πρώτος άξονας ή τομέας αντιμετώπισης είναι οι νέοι.
Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουν τις επιδράσεις που μπορεί να
έχει στον ψυχισμό του καθενός από εμάς. Ένας αποδοτικός τρόπος
είναι τα θύμματα και οι απλοί παρατηρητές να καταγγέλουν αμέσως
αυτό το φαινόμενο στους αρμόδιους καθηγητές τους. Ως συνέπεια θα
είναι οι θύτες να τιμωρούνται άμεσα και κατ επανάληψην. Αυτό θα
παραδειγματίσει όχι μόνο τους ίδιους τους θύτες αλλά και αυτοί που
έχουν προδιάθεση να αποθαρύνονται από το να γίνουν. Όμως θα
παραδειγματιστούν και οι απλοί παρατηρητές εμπενευσμένοι από το
θάρρος αυτών που θα το καταγγείλουν.
Στην συνέχεια, οι νέοι μπορούν να συμβάλλουν και με έναν
δεύτερο τρόπο. Μπορούν μέσω της κατάκρισης τέτοιων φαινομένων
όταν συμβαίνουν. Αν δείξουν ότι δεν τους αρέσει αυτό που βλέπουν
αλλά αντίθετα παραμερίσουν και απομονώσουν τους θύτες. Θα
δημιουργηθούν παρέες και δεσμοί οι οποίοι σιγά σιγά θα συμβάλλουν
στην αποτελεσματική καταπολέμιση αυτού του φαινομένου.

27.  Εκφραστικές αδυναμίες στη θεματική πρόταση
Π.χ α) η πρόταση: Αρχικά ο πρώτος άξονας ή τομέας αντιμετώπισης είναι οι
νέοι,
άλλαξε σε:
Μεγάλη ευθύνη για την αντιμετώπιση του φαινομένου φέρουν σίγουρα οι
νέοι
β) προβληματική και η επόμενη πρόταση: Είναι πολύ σημαντικό να
κατανοήσουν τις επιδράσεις που μπορεί να έχει στον ψυχισμό του καθενός
από εμάς.
Ξαφνική χρήση α΄προσώπου της αντωνυμίας, την στιγμή που το σύνολο του
κειμένου είναι γραμμένο στο γ’ πρόσωπο. Συζητούμε πάνω σε αυτό και
καταλήγουμε ότι θα έπρεπε να είναι συχνότερη η χρήση του α’ προσώου
Και……
γενικά η δεύτερη φράση της παραγράφου δε σχετίζεται νοηματικά με το
θεματικό κέντρο της παραγράφου. Ή λοιπόν την αφαιρούμε ή σκεφτόμαστε
μια επαναδιατύπωση πιο ταιριαστή. …
Αποφασίζουμε τις δυο περιόδους να τις κάνουμε μία:
Μεγάλη ευθύνη για την αντιμετώπιση του φαινομένου φέρουν σίγουρα οι
νέοι, οι οποίοι πρέπει να αναλάβουν δράση αναλογιζόμενοι τις αρνητικές
επιδράσεις του φαινομένου στην σωματική και ψυχική τους υγεία.

28. Παρόλαυτα και η ίδια η παιδεία μπορεί να βοηθήσει στην
ουσιαστική αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού.
Κατ΄αρχάς, μπορούν να δημιουργηθούν αρμόδιες σειρές
μαθημάτων. Τα μαθήματα αυτά θα στοχεύουν στην εξοικείωση των
μαθητών ανά τις χώρες. Ακόμη με την δημιουργία προγγραμμάτων
ανταλλαγής μαθητών ο κάθε επιλεχθείς θα γνωρίσει τις κουλτούρες
και τους τρόπους ζωής των ανθρώπων στην χώρα που θα επισκευθεί ή
θα μελετήσει αντίστοιχα. Με αυτόν τον τρόπο θα αποδεχθεί τις
ιδιαιτερότητες των άλλων χωρών και μέσα του θα ‘γκρεμιστούν’ τα
προπύργια και οι πεποιθήσεις του ρατσισμού.
Τέλος. θα πρέπει να καθιερωθούν μέρες στο σχολικό έτος στις
οποίες θα υπερτονίζεται η ανάγκη καταπολέμισης του ρατσισμού και
των στερεοτύπων. Θεματικό κέντρο αυτών των ημερών θα πρέπει να
είναι ότι ποτέ κανένας δεν γεννήθηκε ρατσιστής. Επίσης θα πρέπει να
είναι απαραίτητη και η παρουσία των ίδιων των γονέων ώστε να του
δίνεται η δυνατότητα να λάβουν ιδέες και τρόπους διαπαιδαγώσης
των παιδιών τους για να καταπολεμηθεί αυτό το φαινόμενο.

29.  Κατ΄αρχάς, μπορούν να δημιουργηθούν αρμόδιες
σειρές μαθημάτων. Τα μαθήματα αυτά θα στοχεύουν
στην εξοικείωση των μαθητών ανά τις χώρες.
 Τι σημαίνει αρμόδιες σειρές μαθημάτων;
 Τι σημαίνει θα στοχεύουν στην εξοικείωση των
μαθητών ανά τις χώρες;
 Διόρθωση σε: καταρχάς πρέπει να υπάρξουν σχολικά
εγχειρίδια ή διδακτικά αντικείμενα, τα οποία να
προωθούν τη γνωριμία, τη συναδέλφωση των
ανθρώπων, αλλά και την αποδοχή ότι όλοι είναι
πολίτες του κόσμου.

30.  η αναζήτηση εναλλακτικών διατυπώσεων
γίνεται με στόχο να κατανοηθεί από τους
μαθητές ότι η διατύπωση που μπορεί να
χρησιμοποιηθεί δεν είναι μία, αλλά πολλές και
επιλέγουμε εκείνη που θεωρούμε ότι ταιριάζει
περισσότερο στα συμφραζόμενα
 σχολιάζονται και αναλύονται αδυναμίες του
λόγου κάθε μορφής (ορθογραφία, μορφολογία,
σύνταξη, λεξιλόγιο, μορφή του κειμένου κ. ά )
και αναζητούνται τρόποι επανόρθωσής τους.

31.  μαθαίνουν οι μαθητές τι μπορούν να πετύχουν
με τη γλώσσα και πώς μπορούν να το πετύχουν
και τελικά πώς λειτουργεί η γλώσσα για να
υπάρξει επικοινωνιακό αποτέλεσμα.
 ‘εθίζονται’ να αναζητούν τον καταλληλότερο
τρόπο διατύπωσης, κάνουν κτήμα τους
ποικίλα εκφραστικά μέσα και πλουτίζουν το
λεξιλόγιό τους, αλλά κυριότατα
συνειδητοποιούν τη γνώση τους για τη
γλώσσα που διαισθητικά ή ασύνειδα
διαθέτουν.

32. Η γλώσσα αντιμετωπίζεται σφαιρικά, έτσι
όπως λειτουργεί και σε φυσικές συνθήκες,
όπου έχουμε ταυτόχρονη λειτουργία των
στοιχείων όλων των επιπέδων (προφοράς,
μορφολογίας, σύνταξης, λεξιλογίου,
σημασίας), σε συνδυασμό με τη
συγκεκριμένη κάθε φορά εξωγλωσσική
εμπειρία που εκφράζουν, η φύση της οποίας
προσδιορίζει την τελική επιλογή και
διευθέτηση αυτών των στοιχείων.

33. Η γόνιμη συζήτηση, ο προβληματισμός για
τη γλώσσα και τις δυνατότητές της, η
διαπίστωση ότι η γλώσσα εκτός από
πληροφορίες διαμορφώνει στάσεις και
ιδεολογία και η παραδοχή ότι η επιλογή
ύφους δεν είναι πολιτισμικά και κοινωνικά
‘αθώα’, αλλά φορέας κοινωνικών,
πολιτικών, ιδεολογικών μηνυμάτων, όλα
αυτά αποτελούν βάσεις στις οποίες κινείται
ο κριτικός γραμματισμός.

34. Ο ΧΡΟΝΟΣ
Αφιερώσαμε δύο δίωρα, χρονικό
διάστημα που περιορίζει την εφαρμογή της
διαδικασίας αυτής σε μία κατά τη διάρκεια
της σχολικής χρονιάς.
Βέβαια θα μπορούσε ακόμη ένα δίωρο
να αφιερώσουμε προκειμένου να
ασχοληθούμε με ένα μόνο γραπτό δοκίμιο
και να επιχειρήσουμε την επαναδιατύπωση
προβληματικών σημείων του.