Σενάριο διδασκαλίας Κοινωνιολογία Γ' Λυκείου (Ανθρωπιστικές Σπουδές και Οικονομίας/Πληροφορικής)

1. Κριπαροπούλου Αντιγόνη
Κοινωνιολογία Γ’ Λυκείου
(Ανθρωπιστικές Σπουδές και Οικονομίας και
Πληροφορικής)

2. «Το κακό για την
εκπαίδευση των
παιδιών είναι ότι οι
αναμνήσεις των
πολέμων γράφονται
από αυτούς που δεν
σκοτώθηκαν στον
πόλεμο»...
Louis Scutenaire

3. Πόλεμος είναι η οργανωμένη
σύρραξη μεταξύ κρατών ή
κοινωνικών ομάδων (εντός
των κρατών) με στόχο την
κατάκτηση εδάφους και
πλουτοπαραγωγικών πηγών
ή την ιδεολογική
επικράτηση.
Αποτελεί μια ακραία μορφή
βίας, στο πλαίσιο της οποίας
κάθε πλευρά επιδιώκει να
επιβάλει τη θέληση της στην
άλλη.

5. Μια ταξινόμηση των
πολέμων πολλές
φορές βασίζεται σε
γεωγραφικά ή
ιδεολογικά κριτήρια.

6. Σύμφωνα με άλλη
ταξινόμηση, οι πόλεμοι
μπορούν να διακριθούν ως
προς τους σκοπούς και τα
κίνητρα αυτών που τους
προκαλούν σε
κατακτητικούς,
θρησκευτικούς,
εθνικοαπελευθερωτικούς,
κοινωνικο-
επαναστατικούς,
αμυντικούς ή επιθετικούς
πολέμους.

8. • Αποσκοπεί στην κατάκτηση
εδαφών και των
πλουτοπαραγωγικών πηγών τους
και αποτελεί την πλειονότητα των
πολέμων μεταξύ κρατών στην
ιστορία της ανθρωπότητας.
• Π.χ. Μέγας Αλέξανδρος, Ρωμαϊκή,
Βυζαντινή, Οθωμανική
Αυτοκρατορία, Α' και Β' Παγκόσμιος
Πόλεμος κτλ.
• Η χρήση της πυρηνικής ενέργειας
για στρατιωτικούς σκοπούς και ο
ανταγωνισμός των κοινωνικο-
οικονομικών συστημάτων
(σοσιαλισμός-καπιταλισμός)
μετέβαλαν το περιεχόμενο των
πολέμων με την προσθήκη
ιδεολογικών κινήτρων στις
συρράξεις μεταξύ των κρατών.

9. • Έχει ως σκοπό την
ανεξαρτησία του έθνους-
κράτους που βρίσκεται
υπό ξένη κατοχή.
• Αφετηρία του είναι η
εθνική αφύπνιση του
λαού, ο οποίος οδηγείται
σε βίαιη αντιπαράθεση
με τον κατακτητή για την
ανεξαρτητοποίησή του.
• Π.χ. Ινδία (1949),
Βιετνάμ (1954), Αλγερία
(1962), Παλαιστίνη
(αγώνας που διαρκεί
από το 1920 μέχρι
σήμερα).

10. Μια επανάσταση που έγινε
εναντίον των Οθωμανών
κατακτητών
(εθνικοαπελευθερωτική)
αλλά ταυτόχρονα ήταν και
μια κοινωνική επανάσταση
που στράφηκε εναντίον
των κοτζαμπάσηδων , με
βασικό αίτημα την
αναδιανομή της γης.

11. • Είναι ένας τύπος πολέμου που
στηρίζεται στο φανατισμό των
ομάδων με διαφορετικές
θρησκευτικές πεποιθήσεις, πίσω
όμως από τις οποίες
υποκρύπτονται συχνά οικονομικά
και πολιτικά κίνητρα.
• Σταυροφορίες το Μεσαίωνα, ο
τριακονταετής πόλεμος (1618-
1648) μεταξύ των προτεσταντικών
πριγκιπάτων και των καθολικών
ηγετών/εκπροσώπων της Αγίας
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κτλ.
• Η πιο πρόσφατη περίπτωση της Β.
Ιρλανδίας με τη διαμάχη μεταξύ
διαμαρτυρομένων και καθολικών,
που έχει τις ρίζες της στους
μεσαιωνικούς θρησκευτικούς
πολέμους, έχει και έντονα πολιτικά
χαρακτηριστικά.

12. Οι περισσότεροι ξέρουμε το
Μπέλφαστ από την
ταραγμένη ιστορία του (IRA,
τις βόμβες, τους καθολικούς
και τους προτεστάντες που
αλληλοσκοτώνονται, τη
«Ματωμένη Κυριακή» και
από την ταινία «Στο όνομα
του Πατρός»).

13. Μια ειρηνική διαδήλωση
καθολικών ενάντια στους
Άγγλους, μια διαμαρτυρία
για τις άθλιες συνθήκες
διαβίωσης, καταλήγει σε
μακελειό. Το συγκρότημα U2
έχει γράψει ένα τραγούδι
για τα γεγονότα αυτά…

14. Μέλος του IRA. Το 1976
συλλαμβάνεται έπειτα από
βομβιστική επίθεση και
ανταλλαγή πυρών. Φυλακίζεται
και μετά από 67 ημέρες
απεργίας πείνας πεθαίνει. Ήταν
μόλις 27 ετών. Η ζωή του έγινε
ταινία από τον Άγγλο σκηνοθέτη
Steve McQueen. Άλλοι εννέα
πέθαναν όπως κι εκείνος.

15. • Στις 10 Απριλίου του 1998
ανακοινώνεται η πρώτη συμφωνία
μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών,
στην οποία συνομιλούν για πρώτη φορά
δύο μεγάλες προσωπικότητες της χώρας,
ο ηγέτης του Sinn Fein Jerry Adams και ο
ηγέτης των Προτεσταντών
Αιδεσιμώτατος Ian Paisley μαζί με τους
Πρωθυπουργούς της Αγγλίας και της
Ιρλανδίας.
• Σε αυτήν τη συμφωνία η δημοκρατία της
Ιρλανδίας ( EIRE) αποσύρεται από την
ιστορική της απαίτηση για ένωση με τη
Βόρειο Ιρλανδία, δίνονται πολλές
ελευθερίες στους καθολικούς και
σχηματίζεται μια κυβέρνηση με
πρωθυπουργό το μετριοπαθή
προτεστάντη David Trimble.
• Αποφασίζεται επίσης ο πλήρης
αφοπλισμός των στρατιωτικών ομάδων
των δύο παρατάξεων.

17. • Επανάσταση σημαίνει
ρήξη με την κρατούσα
κοινωνικοοικονομική
τάξη πραγμάτων.
• Η Οκτωβριανή
Επανάσταση στη
Ρωσία (1917) και η
Κινεζική Επανάσταση
(1949) έχουν
βαρύνουσα ιστορική
σημασία, γιατί
οριοθετούν μεγάλες
αλλαγές για όλο τον
κόσμο.

18. Πριν το 1917, η Ρωσία
ήταν μια
οπισθοδρομική,
ημιφεουδαρχική χώρα.
Το 80% των 150
εκατομμυρίων κατοίκων
της ζούσε στην ύπαιθρο
και ήταν αναλφάβητοι
σε ποσοστό που
ξεπερνούσε το 70%.

19. Mπολσεβίκoι κόκκινοι
φρουροί σε πορεία
διαμαρτυρίας το 1917
για τη επιστράτευση
11 εκκατομυρίων
χωρικών στα πλαίσια
του Α΄ Παγκοσμίου
Πολέμου.

20. Το 1949 ένας στρατός
εκατομμυρίων αγροτών
ανέτρεψε την παλιά
άρχουσα τάξη και έθεσε τις
βάσεις για μια καινούργια
κοινωνική τάξη.
Σε καμιά περίπτωση, όμως, η
επανάσταση αυτή δεν ήταν
μια σοσιαλιστική
επανάσταση.

21. H Μεγάλη Προλεταριακή
Πολιτιστική Επανάσταση ή
απλούστερα Πολιτιστική
Επανάσταση ήταν μια
κοινωνικο-πολιτική κίνηση
που έλαβε χώρα στη Λαϊκή
Δημοκρατία της Κίνας από
το 1966 έως το 1976. Την
άρχισε ο γραμματέας
του Κομμουνιστικού
Κόμματος Κίνας Μάο
Τσετούνγκ, με στόχο να
ενδυναμώσει τον
σοσιαλισμό στη χώρα με την
άρση του καπιταλισμού.

22. • Διεξάγεται μεταξύ
αντιπάλων που
συνυπάρχουν στον ίδιο
γεωγραφικό χώρο
(ομοεθνών), με στόχο την
κατάκτηση της πολιτικής
εξουσίας.
• Παραδείγματα εμφύλιων
πολέμων έχουμε τόσο στην
Ελλάδα (1945-1949), με
διαχωρισμό των Ελλήνων
στη βάση του πολιτικού
τους φρονήματος
(«κομμουνιστές» και
«εθνικόφρονες»), όσο και
στην Ισπανία (1936-1939),
με αντίπαλες ομάδες τους
«δημοκρατικούς» και τους
«φασίστες».
• Πρόσφατα παραδείγματα
αποτελούν οι εμφύλιοι
πόλεμοι στο Ελ Σαλβαδόρ
(1991, Συμφωνία Ειρήνης),
στη Ρουάντα (1994, μεταξύ
των φυλών Χούτου και
Τούτσι, κατά τον οποίο
σκοτώθηκαν 500.000
Τούτσι), στη Βοσνία-
Ερζεγοβίνη (1995).

23. Ελλάδα: Στις 12 Φεβρουαρίου
1945 υπογράφηκε μεταξύ της
κυβέρνησης Πλαστήρα και
του ΕΑΜ η συνθήκη της
Βάρκιζας που προέβλεπε,
μεταξύ άλλων, τον αφοπλισμό
του ΕΛΑΣ, αποκατάσταση
πολιτικών ελευθεριών,
αμνηστία των πολιτικών
αδικημάτων , λύση του
πολιτειακού με δημοψήφισμα
και διενέργεια εκλογών.
Η συμφωνία δεν
εφαρμόστηκε ποτέ…

24. Ο Ισπανικός εμφύλιος
πόλεμος, ο οποίος διήρκεσε
από τις 17 Ιουλίου 1936 μέχρι
την 1 Απριλίου 1939, ήταν ο
πόλεμος μεταξύ των
Ισπανών Εθνικιστών υπό την
καθοδήγηση του
στρατηγού Φρανθίσκο
Φράνκο και
των Δημοκρατικών κομμουνιστ
ικών και αναρχικών Δυνάμεων.
Νικήτριες αναδείχθηκαν οι
εθνικές δυνάμεις του Φράνκο.

26. • Σύμφωνα με μια πρώτη
θεωρητική άποψη, ο πόλεμος
θεωρείται αποτέλεσμα της
επιθετικής φύσης και των
ενστίκτων του ανθρώπου, της
ανάγκης του να επιβληθεί, να
επικρατήσει στο έδαφος και
στον αγώνα επιβίωσης και
κυριαρχίας έναντι άλλων
ομάδων (π.χ. φυλών, εθνών,
κρατών).
• Η προσπάθεια επιστημόνων να
εξηγήσουν τον πόλεμο και τις
συγκρούσεις μεταξύ ανθρώπων
με αναγωγή σε βιολογικά αίτια
(ένστικτα και έμφυτα
χαρακτηριστικά) εντάσσεται σε
έναν ειδικότερο κλάδο της
κοινωνιολογίας,
τη βιοκοινωνιολογία, που δεν
έχει πολλούς οπαδούς μεταξύ
των σύγχρονων κοινωνιολόγων.

27. • Αντίθετα, για τη σύγχρονη
κοινωνιολογία ο πόλεμος
δεν έχει καμία σχέση με
ένστικτα ή έμφυτα στον
άνθρωπο χαρακτηριστικά
και ορμές.
• Οι ρίζες του πολέμου θα
πρέπει να αναζητηθούν
στον πολιτισμό, την
κουλτούρα, τα σύμβολα,
τις αξίες, τις στάσεις, που
μαθαίνονται από τους
ανθρώπους μέσω της
πρωτογενούς και της
δευτερογενούς
κοινωνικοποίησης, καθώς
και στα συμφέροντα των
ανθρώπων και των
διάφορων κοινωνικών
ομάδων, τάξεων και
κρατών.
• Ειδικότερα η υπεράσπιση
ή η τάση επέκτασης των
οικονομικών συμφερόντων
δεν έπαψε ποτέ να
αποτελεί τη βαθύτερη
αιτία του πολέμου.

28. «Πόλεμος σημαίνει να
σκοτώνονται μεταξύ
τους άνθρωποι που δε
γνωρίζουν ο ένας τον
άλλον για τα
συμφέροντα
ανθρώπων που
γνωρίζονται μεταξύ
τους, αλλά δεν
αλληλοσκοτώνονται»…
Paul Ambroise Valery

29. «Όταν οι πλούσιοι
κάνουν πόλεμο, είναι
οι φτωχοί που
πεθαίνουν»...
Jean-Paul Sartre

30. «Ο πόλεμος εναντίον
μια ξένης χώρας
συμβαίνει μόνο όταν
οι τάξεις με το χρήμα
εκτιμούν ότι θα
βγάλουν κέρδος από
αυτόν»…
George Orwell

32. • H απώλεια της ζωής
εκατομμυρίων ανθρώπων
(π.χ. B' Παγκόσμιος
Πόλεμος),
• O θάνατος μικρών παιδιών
και η χρησιμοποίηση
ανηλίκων ως στρατιωτών σε
πολλές χώρες στον κόσμο,
• H εμφάνιση αστέγων και
προσφύγων (π.χ. εμφύλιες
συρράξεις στην Αφρική),
• Oι τραυματικές εμπειρίες
των αμάχων και των
στρατιωτών, που τους
«σημαδεύουν» στο υπόλοιπο
της ζωής τους (π.χ. πόλεμος
του Βιετνάμ),
• H καταστροφή των
περιουσιακών στοιχείων των
ατόμων, αλλά και των
πλουτοπαραγωγικών πηγών
των κρατών (π.χ. πόλεμος στο
Ιράκ).

33. «Ο πόλεμος είναι
όπως η αγάπη: πάντα
βρίσκει έναν τρόπο»...
Berthold Brecht