Σενάριο διδασκαλίας Πολιτική Παιδεία Β' Λυκείου

1. Πολιτική Παιδεία, Β’ Λυκείου
Κριπαροπούλου Αντιγόνη
Εκλογές και εκλογικά συστήματα
(Σελ. 50-51)

2. Το «εκλογικό σώμα» εκλέγει τις
κυβερνήσεις που επιθυμεί
Το εκλογικό σώμα
είναι το σύνολο των
Ελλήνων πολιτών
που έχουν το
δικαίωμα της
ψήφου
(ή το "δικαίωμα του
εκλέγειν" ή το
"ενεργητικό
εκλογικό
δικαίωμα").

3. Ποιοι έχουν δικαίωμα «εκλέγειν»;
 Όσοι έχουν ελληνική
ιθαγένεια ανεξάρτητα
του τρόπου με τον οποίο
την απέκτησαν
 Όσοι έχουν τη νόμιμη
ηλικία (18 ετών)
 Όσοι δεν τους έχουν
αφαιρεθεί τα πολιτικά
δικαιώματα (δεν έχουν
υποστεί αμετάκλητη
ποινική καταδίκη για
ορισμένα εγκλήματα)
 Όσοι δεν τελούν σε
δικαστική συμπαράσταση
(π.χ. άτομα με βαριά
ψυχική νόσο)
 Όσοι είναι εγγεγραμμένοι
στους εκλογικούς
καταλόγους.

4. Ιθαγένεια είναι…
Ο δεσμός ενός
φυσικού
προσώπου προς
μια πολιτεία,
από τον οποίο
απορρέουν
δικαιώματα και
υποχρεώσεις.

5. Χρειάστηκαν δεκαετίες έντονων γυναικείων αγώνων για να μπορέσουν οι Ελληνίδες να αποκτήσουν δικαίωμα ψήφου.
Στις 5 Φεβρουαρίου 1930 προεδρικό διάταγμα αναγνωρίζει το δικαίωμα των γυναικών στο "εκλέγειν".
Για πρώτη φορά ψήφισαν στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934. Εκλογικό δικαίωμα δεν δόθηκε σε όλες, αλλά μόνο
σε όσες είχαν κλείσει τα 30 χρόνια και διέθεταν τουλάχιστον απολυτήριο Δημοτικού. Στους εκλογικούς καταλόγους της Αθήνας
γράφτηκαν μόλις 2.655 κυρίες, από τις οποίες ψήφισαν τελικά μόνο 439. Χαρακτηριστική για το κλίμα της εποχής ήταν η άρνηση
της ηθοποιού Μαρίκας Κοτοπούλη να ψηφίσει, λέγοντας μάλιστα πως ψήφο θέλουν μόνο όσες είναι άσχημες και όσες αποφεύγουν
να κάνουν παιδιά!
Σε βουλευτικές εκλογές, οι Ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου του 1956.

6. Αρχές που διέπουν την ψηφοφορία
 Η αρχή της άμεσης ψηφοφορίας: δηλ. δεν
μεσολαβεί κάποια άλλη βούληση μεταξύ του
εκλογέα και του αποτελέσματος της εκλογής.
Με άλλα λόγια, δεν είναι δυνατόν οι εκλογείς
να εκλέξουν κάποιους "εκλέκτορες" οι οποίοι
με τη σειρά τους θα εκλέξουν τους βουλευτές.
 Η αρχή της καθολικής ψηφοφορίας: δηλ.
από το εκλογικό σώμα αποκλείονται μόνον οι
πολίτες εκείνοι που δεν συγκεντρώνουν τις
ελάχιστες προϋποθέσεις που θέτει, με
αποκλειστικό τρόπο, το Σύνταγμα. Ο κοινός
νομοθέτης δεν μπορεί να προβλέψει επί πλέον
λόγους στέρησης του δικαιώματος της ψήφου
(π.χ. μόρφωση, περιουσία).
 Η αρχή της μυστικότητας της ψήφου: Με
την αρχή αυτή εξασφαλίζεται το ότι η
εκλογική βούληση του εκλογέα δεν θα γίνει
γνωστή σε τρίτους (πριν, κατά και μετά την
ψηφοφορία). Αυτό διασφαλίζει την ελεύθερη
έκφραση μέσω της ψήφου.
 Η αρχή της υποχρεωτικής ψηφοφορίας: Η
άσκηση του εκλογικού δικαιώματος είναι
υποχρεωτική (με τη συνταγματική αναθεώρηση
του 2001 καταργήθηκε η πρόβλεψη για νόμο
που θα επιβάλει ποινικές κυρώσεις στον
εκλογέα που δεν θα λάβει μέρος στις εκλογές)
 Η αρχή της ισότητας της ψήφου:
Εξειδικεύεται σε δύο επί μέρους αρχές: ότι κάθε
πολίτης διαθέτει μόνον μία ψήφο και ότι όλες οι
ψήφοι είναι νομικά ισοδύναμες.
 Η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των
εκλογών σε ολόκληρη την επικράτεια: Με το
άρθρο 51 παρ. 4 του Συντάγματος, εκλογείς που
βρίσκονται στο εξωτερικό ψηφίζουν, αρκεί να
τηρείται η αρχή της ταυτόχρονης καταμέτρησης
και ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων.
 Η αρχή της αυτοπρόσωπης άσκησης του
εκλογικού δικαιώματος ισχύει, πλέον, μόνον
για τους εκλογείς που βρίσκονται στην
Επικράτεια. Το άρθρο 51 παρ. 4 του
Συντάγματος προβλέπει τη δυνατότητα στους
εκλογείς που βρίσκονται στο εξωτερικό να
ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα "με
επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο".

7. Το εκλογικό σύστημα
Είναι η μέθοδος
μετατροπής των
ψήφων σε έδρες.
Δηλαδή με ποιόν τρόπο
η βούληση του
εκλογικού σώματος,
που εκφράστηκε στις
εκλογές με την ψήφο
των εκλογέων θα
μεταφραστεί σε
κατανομή των
βουλευτικών εδρών.

8. Η ελληνική επικράτεια χωρίζεται σε 56 Εκλογικές Περιφέρειες. Αυτό σημαίνει, ότι
γίνονται περισσότερες από μια κατανομές εδρών (δηλ. οι έδρες που δεν
κατανεμήθηκαν στην πρώτη κατανομή, θα κατανεμηθούν στην δεύτερη με βάση
τα υπόλοιπα των ψήφων και εάν πάλι μείνουν αδιάθετες έδρες, θα γίνει τρίτη
κατανομή).

9. Βουλευτική Έδρα είναι η θέση
που κατέχει ο Βουλευτής στη
Βουλή
Εκλογικό μέτρο είναι ο
ελάχιστος αριθμός ψήφων που
αντιστοιχεί σε μια έδρα. Το
εκλογικό μέτρο βρίσκεται εάν
διαιρεθεί το σύνολο των ψήφων
με τον αριθμό των εδρών.
Η Βουλή αποτελείται από 300
έδρες (ελάχιστο όριο οι 200 έδρες
και ανώτατο οι 300)
288 βουλευτές εκλέγονται στις
εκλογικές περιφέρειες με σταυρό
προτίμησης
Οι υπόλοιποι 12 εκλέγονται για
όλη την Επικράτεια
Βουλευτές Επικρατείας

10. Υπάρχουν πολλά εκλογικά συστήματα και πολύ
περισσότερες παραλλαγές τους.

11. Τα δύο βασικά εκλογικά συστήματα είναι:

12. Το πλειοψηφικό σε κάθε εκλογική
περιφέρεια εκλέγεται ο συνδυασμός ή
ο υποψήφιος που λαμβάνει την
πλειοψηφία των ψήφων).
Διακρίνεται σε σύστημα απόλυτης
πλειοψηφίας και σχετικής
πλειοψηφίας (δηλ. ο συνδυασμός ή ο
υποψήφιος που παίρνει ανάλογα την
απόλυτη ή σχετική πλειοψηφία,
παίρνει όλες τις έδρες).
Πλεονέκτημα: διευκολύνει την
ανάδειξη ισχυρών κυβερνήσεων.
Μειονέκτημα: Αποκλεισμός των
εκπροσώπων της μειοψηφίας.

13. Το αναλογικό (κατά το
οποίο οι έδρες κάθε
εκλογικής περιφέρειας
κατανέμονται στους
συνδυασμούς και στους
μεμονωμένους υποψηφίους
ανάλογα με τις ψήφους που
έλαβαν).
Πλεονέκτημα: Εξασφαλίζει
την εκπροσώπηση όλων των
πολιτικών δυνάμεων.
Μειονέκτημα: Είναι
δύσκολος ο σχηματισμός
ισχυρών κυβερνήσεων.
Φωτ. Η κατανομή των εδρών έγινε με
απλή αναλογική και με βάση τα
αποτελέσματα των εκλογών του 2012.

14. Μεικτά συστήματα
Προσπαθούν να
συνδυάσουν τα
πλεονεκτήματα ή να
περιορίσουν τα
μειονεκτήματα του
πλειοψηφικού και του
αναλογικού συστήματος.

15. Ενισχυμένη Αναλογική: για την συμμετοχή των
κομμάτων στην δεύτερη και τρίτη κατανομή
απαιτείται η συγκέντρωση ορισμένου ποσοστού
ψήφων (π.χ. 3%)
Το εκλογικό σύστημα της Ελλάδας