Door Kees van Veluw

1. Natuur wijst landbouw de weg
Permacultuur in de boerenpraktijk
Kees van Veluw
k.vanveluw@louisbolk.nl
Kees.vanveluw@wur.nl
06-40063004

2. Melkveehouderij Agro-ecosysteem in
1974 en 2015
- Biodiversiteit daalt (weidevogels, grassen en kruiden, bodemleven, insecten etc.
- Ecosystemen vol met lege niches
- Om het aan de gang te houden: NPK-kunstmest, neonicotinoides, pesticiden, gmo’s,
fossiele brandstoffen, irrigatie, mestinjectie etc. -> resulteert in onduurzaamheid
systemsDe uitdaging is: kunnen we voedselproductiesystemen bouwen gebaseerd
op biodiversiteit. Natuurlijke processen en zelforganisatie in plaats van
externe inputs? Ja dat kan! en Permacultuur helpt!
2015

3. De Natuur wijst ons de Weg
Start: Bio-landbouw dus zonder bestrijdingsmiddelen en
kunstmest maar met houtige gewassen en de natuur als voorbeeld
Voorlopig Eindpunt: Het Voedselbos
Wat gebeurt er in de praktijk?
1. Le Bec Hellouin, 2. Veld en Beek, 3. Fruittuin van West, 4. Waterlandbouw
StartVoorlopig Eindpunt

4. 10 Ontwerp Principes Permacultuur
1. De juiste plaatsing (van elementen)
2. Elk element vervult vele functies 3. Elke belangrijke functie
wordt gedragen door vele elementen
4. Efficiënte energie planning (zone+sector)
5. De nadruk op biologische/duurzame bronnen 6. Energie
recycling (op de plek zelf) 7. Intensief en kleinschalig systemen
(Microfarming)
8. Het versnellen van opvolging en evolutie, natuurlijke ritmes
9. Diversiteit en natuurlijke samenwerkingsverbanden (gilden)
10. Het effect van randen / overgangen
Bronnen: http://www.permacultuurnederland.org/
Een prachtige film waarin een engelse boerin je meeneemt op haar zoektocht om het oude veehouderijbedrijf van haar vader
biodivers en klimaatneutraal te maken is: A farm for the future: http://topdocumentaryfilms.com/farm-for-the-
future/
Zij eindigt haar zoektocht in een permacultuur farm, echt de moeite waard om te bekijken! 48 minuten.

5. 1. La ferme du Bec Hellouin
In Normandie bij Le Havre, Perrine en Charles Herve-Gruyer

6. La Ferme Bec Hellouin in 2005

7. …en in 2015.
Source: https://midwestpermaculture.com/ and http://www.chelseagreen.com/miraculous-
abundance

8. La Ferme du Bec Hellouin:
Biodiversiteit spat er van af!

9. La Bec Hellouin Ferme
1000 m2 groente en kippen 400 m2 kas 600 m2 broeibakken,
zonder brandstof, handwerk-gereedschap, 76 soorten
groenten, 3 jaar onderzoek door INRA, In totaal 20 hectare
€ 9.00
per
Uur!

10. 2. Veld en Beek, Doorwerth
https://www.youtube.com/watch?
v=oY5z6txm8ac
https://www.youtube.com/w
atch?v=R2gOGuCaIWs
Over consumenten coöperatie: Over doel en toekomst:

11. Feiten Veld en Beek
• Begonnen in Mei 1999 met 5000 briefjes -> 80 huishoudens
• Nu 2200 leden: ca 6000 mensen in Bennekom, Wageningen,
Renkum, Doorwerth en Oosterbeek
• Ca 350 ha natuurgebied, 15 ha huiskavel, 15 ha akkerland
• Blaarkoppen met hoorns, kalveren bij pleegmoeders, vleesvee
jaarrond buiten
• Leden (consumentenvereniging zijn eigenaar van de koeien (35
melkkoeien, 70 jongvee ca €100.000)
• Stalkas, groenteteelt, zuivelverwerking, vlees, brood, koek, kefir
• Zelfbedienings koelwagens
• Met 35 koeien: 4 fte !!!!

12. Veld en Beek kasstal

13. Verkoopsysteem Veld en Beek:
Vertrouwen geven is ontvangen

14. 3. Fruittuin van West, Amsterdam

15. Fruittuin van West:
Dieren en fruit in de stad!
Onderzoek van Jelmer Zandbergen: https://onedrive.live.com/?authkey=%21AKtrZ1yMeukgB0o&cid=6E5F2FC2FFA6BD3A&id=6E5F2FC2FFA6BD3A%21208&parId=root&o=OneUp
7 ha boomgaard, bosdier, bemesting, eiwit (wormen en insecten), lagere voerkosten, schurftbestrijding,
susuki vlieg?

16. Zelf kuikens groot brengen

17. 4. Waterlandbouw
- 220.000 ha veenweidegebied in Nederland
- Water wordt niet gezien als voedselproduktie biotoop; er wordt wel ge-
experimenteerd met o.a. Cranberry, Veenmos, Wilde rijst, Lisdodde
- 900 eur/ha om polders droog te houden voor melkvee
- Waterlandbouw is de oplossing voor bodemdaling en Bkg-emissie
Azteken ontwikkelden de Chinampa cultuur In Nederland kennen we rabatten teelt

18. Waterboomgaard / Waterbos / Waterlandbouw met
- In het water: vis, eenden, zoetwaterkreeft
- Watergroente : waterkastanjes, waterkers, riet, waterlelies, kalmoes etc.
- Op de oevers: lisdodde ( voor isolatiemateriaal en de scheuten zijn eetbaar)
- Op trellies boven het water: druiven, kiwis, komkommers etc.
- Op de rabatten: fruitbomen, cranberries, elzen (natte bosbouw)
- Recreatie, Educatiekanoen, ‘Kano-groenteabonnement’
Gebaseerd op Paludicultuur
http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCYQFjAAahUKEwjS3oyd05zJAhXCdA8KHaeeDd0&url=http%3A%2F%2Fwww.b-
ware.eu%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Fpublicaties%2FFritz%2520et%2520al%25202014%2520Paludicultuur%2520VNBL.pdf&usg=AFQjCNHcuWeHHg4d89ocGothTlKYbE5uWg
Watergaard met kano-abonnement

19. Overal initiatieven!
www.boerbart.nl
www.dewoestegrond.nl
https://www.facebook.com/henpowerproject/
www.sprankenhof.nl
Boeken:
Anne Oosterbaan: Landbouw met Bomen
Eveline Stilma: Polyculturen inde kas (te downloaden!)
Sorry, er zijn nog 1000 meer initiatieven in Nederland

20. Wat beweegt ‘Permacultuur’ Boeren?
Hart, Hoofd en Handen!
Hoofd -> ratio/logica -> wordt gevoed door
de Wetenschap
Hand -> praktijk/doen -> wordt gevoed
door Ervaring
Hart -> gevoel/ethiek -> wordt gevoed
door Intuïtie

21. Verhaal van Jenny
Het verhaal van Jenny raakte ons recht in het hart. Zij vertelde
hoe ze aan den lijve ondervonden heeft dat ‘loslaten’ soms
het beste is. Jenny: ‘Een nog niet zo’n oude koe was erg ziek
en had veel pijn. Eerst denk je dat de veearts moet komen die
meteen actie onderneemt. Je wilt de koe vasthouden. Maar ik
zag de volgende dag in dat het met deze koe anders lag. Ik zag
haar, als de veearts zou komen, een grote lijdensweg ingaan,
zonder resultaat. Ik besloot om bij de koe te blijven ‘waken’. Ik
heb voor haar gebeden en tegen de koe gezegd: je mag gaan
als dat beter is. De koe beurde haar hoofd op en keek me
rustig en diep aan. Ik zag in haar ogen dat dit een goede
beslissing was. Alsof ze me bedankte. Ze legde haar hoofd
weer op het stro en stierf, rustig, zonder gedoe. Ze was over
haar lijden heen. Ik heb even vreselijk gehuild, maar voor haar
was dit het beste wat ik kon doen’.

22. Toekomst
• Niet nog meer marketeers, human resource medewerkers,
categoriemanagers, computermodellen, specialisten......
• Maar juist meer ketenkrakers, kantelaars, intuïtie, common
sense, verbinders, vrijdenkers, out of the box
studenten..............
• Er zijn er al honderden en velen zitten hier in de zaal!
• Laat die 9 miljardste aardbewoner maar komen: als we
verstandig en liefdevol met elkaar en met de natuur omgaan
is er een briljante toekomst voor iedereen!

25. Fruitmuren in Parijs
600 km fruitmuur in 1870

26. Walnoten boomgaard; 40 jaar rotatie (voor je pensioen)
0 10 20 30 40
jaren
Tot 7 jaar
geen invloed
op gewassen
Juglone tolerante
gewassen:
- Uien
- Luzerne
- Suikerbiet
- Elzen voor N-fix
- Pluimvee en runderen
kunnen grazen
Juglone resistente
gewassen:
- Rode en witte klaver
- Timothy gras
- Bessen schaduw!
- Moerbei
Oogst van zeer
waardevol
walnoten hout na
40 jaar; 20-25 m
hoog, € 1000,- per
boom -> €
80.000,- voor je
pensioen
Juglone accumuleert in
de bodem -> na 7 jaar
impact op gewassen
Afstand tussen de rijen: 10 meter, in de rij: 10 meters -> ca 80 bomen/ha
- Zwarte waloot heeft
strekte penwortel: geen
competitie, koolstof
opbouw in diepe bodem;
klimaatneutraal
Gebaseerd op : R.Scott et al. 2007, Agroforestry Systems 71: 185-193

27. Chinampa’s Azteken

28. people
Van prehistorie tot toekomst
Unio
Mystica
profit
Unio
Paradisi-
um
planet
people
people
planet profit
Fase 1. In de prehistorie hadden
mensen een wereldbeeld
waarin geen scheiding was
tussen het aardse, de mensen
en het bovenaardse: De Unio
Mystica
Fase 2. In de
Middeleeuwen kwam de
specialisatie en
secularisatie: steeds grotere
scheiding tussen natuur,
mensen en economie
Fase 3. In de 20ste
eeuw kwam een
langzame integratie op
gang: people, planet
profit moeten elkaar
overlappen:
Duurzaamheid!
Fase 4. In Park Lingezegen (2015)
begint de Victorie: een verdere en
andere integratie van de drie P’s tot
Koester de Aarde, Koester de Mens en
Verdeel de Weelde
Fase 5. In de toekomst zal
de integratie en
participatie tussen
mensen en de natuur
toenemen tot nieuwe
maatschappelijke en
globaal verantwoorde
ondernemingen: een Unio
Paradisium
Bron: brainstorm op 15-2-16 Syne Fonk, …………Mariska Slot, Kees van
Veluw, met dank aan Louis Dolmans
Koester de Aarde
Koester de Mens
Verdeel de Weelde

29. The sum and its parts
Integrative Science Reductionistic science

30. Verhaal van Jenny
Het verhaal van Jenny raakte ons recht in het hart. Zij vertelde hoe ze aan den
lijve ondervonden heeft dat ‘loslaten’ soms het beste is. Jenny: ‘Een nog niet
zo’n oude koe was erg ziek en had veel pijn. Eerst denk je dat de veearts moet
komen die meteen actie onderneemt. Je wilt de koe vasthouden. Maar ik zag de
volgende dag in dat het met deze koe anders lag. Ik zag haar, als de veearts zou
komen, een grote lijdensweg ingaan, zonder resultaat. Ik besloot om bij de koe
te blijven ‘waken’. Ik heb voor haar gebeden en tegen de koe gezegd: je mag
gaan als dat beter is. De koe beurde haar hoofd op en keek me rustig en diep
aan. Ik zag in haar ogen dat dit een goede beslissing was. Alsof ze me bedankte.
Ze legde haar hoofd weer op het stro en stierf, rustig, zonder gedoe. Ze was over
haar lijden heen. Ik heb even vreselijk gehuild, maar voor haar was dit het beste
wat ik kon doen’.

31. Drie boeren.....

33. Natuurlijke Landbouw
Fase$2
Middeleeuwen
Fase$3 20ste$
eeuw$
Fase$5 de$toekomst$
Van$prehistorie$tFase$1.$ prehistorie
Fase$2
Middeleeuwen
Fa
ee
Eco-Literacy

34. Eco-Literacy

35. Permacultuur <-> Reguliere Landbouw
Ecoliteracy Loskoppeling van de natuur
Partner met de natuur Dictator-Rentmeester
Biodiversiteit Specialisering
Veel kleine bedrijven Een aantal grote bedrijven
Zinvolle Arbeid Monotone Arbeid
Inkomen uit vele acties Inkomen uit 1 actie

38. Voorbeelden andere bedrijven:
- Fruittuin van West: kippen in de boomgaard
- Taco Blom: omzet van 30.000,-/ha
- Mark Vonk: kleine schaal hoge intensiteit
- Madam Lukia uit Noord Ghana: compost houdt bodem en samenleving bij
elkaar
- Naga foundation: just digg it
- Boer Bartels: Pure graze, kippen achter de koeien aan
- Louis Dolmans vogels en oude granen
- Jan Dirk van de Voort 0.5% toename in OS
- Veld en Beek stalkas + afzet systeem
- Waterbos en pensioenboomgaard
- Enz.

39. Compost in Ghana
“Compost keeps our soil
together and makes it
fertile, but compost also
keeps our community
together since we enjoy
to work in groups, work
goes faster! You don’t get
that with NPK-fertiliser!
And Sir, my husband
doesn’t beat me anymore
because there is enough
food in the house!”