1. Οριςμόσ, αίτια, ςυνζπειεσ,
τρόποι αντιμετϊπιςθσ
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 1

2. Οριςμόσ
 Οργανικόσ αναλφαβητιςμόσ: Η παντελισ ι ςε
μεγάλο βακμό άγνοιασ γραφισ κι ανάγνωςθσ.
 Λειτουργικόσ αναλφαβητιςμόσ: Η ελλιπισ γνϊςθ
τθσ μθτρικισ γλϊςςασ (λεξιλογίου, γραμματικισ
κλπ.) που μειϊνει τθν ικανότθτα κι
αποτελεςματικότθτα τθσ επικοινωνίασ.
 Ψηφιακόσ αναλφαβητιςμόσ: Η αδυναμία χριςθσ
των θλεκτρονικϊν μζςων επικοινωνίασ και
πλθροφόρθςθσ.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 2

3. Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 3

4. Η αντίφαςθ
 Σε μια εποχι, όπου παρατθρείται μια διαρκϊσ
επιταχυνόμενθ τεχνολογικι κι επιςτθμονικι εξζλιξθ
υπάρχουν πολλοί άνκρωποι για τουσ οποίουσ ο
κόςμοσ τθσ γραφισ είναι ουςιαςτικά ξζνοσ. Το
ςφγχρονο εκπαιδευτικό ςφςτθμα απζτυχε να
ανταποκρικεί ςτισ προςδοκίεσ, γιατί δεν ςυνζβαλε
όςο αναμενόταν ςτθ δθμιουργία μιασ
πεπαιδευμζνθσ δθμοκρατίασ και μιασ κοινωνίασ
ςτθριγμζνθσ ςτθν ιςότθτα. Ο βακμόσ εξοικείωςθσ
με τον γραπτό λόγο αποτελεί ζναν από τουσ
ιςχυρότερουσ διαφοροποιθτικοφσ παράγοντεσ των
ατόμων και των κοινωνιϊν.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 4

5. Αίτια (γενικά / κοινωνικοπολιτικά)
 Οικονομικοί λόγοι
α. θ ανάγκθ για βιοποριςμό οδθγεί ςτθν αναηιτθςθ
εργαςίασ από τθν παιδικι θλικία και επομζνωσ ςτθν
απομάκρυνςθ από τα εκπαιδευτικά κζντρα.
β. θ οικονομικι και κοινωνικι κακυςτζρθςθ, το
χαμθλό βιοτικό επίπεδο, θ αδυναμία ίδρυςθσ
ςχολείων *Τρίτοσ Κόςμοσ+.
 Κοινωνικζσ ανιςότητεσ - μθ κατοχυρωμζνο για όλουσ
το κοινωνικό δικαίωμα ςτθν παιδεία - ο
αναλφαβθτιςμόσ ςυνδζεται ςτενά με τθ φτϊχεια και
τθν κοινωνικι περικωριοποίθςθ.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 5

6.  Προκαταλιψεισ, ςτερεότυπα, κοινωνικόσ και
φυλετικόσ ρατςιςμόσ.
 Μετανάςτευςη, προςφυγιά ωσ αποτζλεςμα
πολεμικϊν ςυγκροφςεων.
 Πολιτικά ςυμφζροντα - προςπάθεια πολιτικήσ
χειραγώγηςησ και εκμετάλλευςθσ των αναλφάβθτων
από ανελεφκερα κακεςτϊτα.
 Η ευκφνθ τθσ οικογζνειασ (χαμηλό πνευματικό /
οικονομικό επίπεδο - περιοριςμζνεσ πνευματικζσ
δυνατότθτεσ)
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 6

7. Αίτια (εκπαιδευτικά-γλωςςικά)
1. Η απόςταςθ ανάμεςα ςτα αλφαβθτικά
ςυςτιματα και ςτον προφορικό λόγο.
2. Η κριτικι ανάγνωςθ ενόσ κειμζνου, κακϊσ θ
γραπτι ζκφραςθ είναι επίκτθτεσ ιδιότθτεσ και όχι
ζμφυτεσ, όπωσ ο προφορικόσ λόγοσ.
3. Ο όγκοσ των γραπτϊν κειμζνων είναι τεράςτιοσ
ςε ςυνδυαςμό με τθν ατελείωτθ ποικιλία των
απόψεων για διάφορα κζματα.
↓
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 7

8. ↓
 καυμαςμόσ του απλοφ ανκρϊπου, αλλά και
δυςπιςτία για τον κόςμο τθσ γραφισ
 παρόμοια αιςκιματα και για το ςχολείο
 ζλλειψθ ςυμμετοχισ τθσ πλειονότθτασ ςτθν
πολιτιςτικι εξζλιξθ
4. Η προφορικι παράδοςθ, θ πρόςωπο με
πρόςωπο μετάδοςθ αξιϊν και πεποικιςεων
παραμζνει ο κφριοσ τρόποσ κοινωνικοφ
προςανατολιςμοφ και ςτισ πολιτιςμζνεσ
κοινωνίεσ και δεν ςυμβαδίηει πάντοτε με τισ
αξίεσ τθσ γραπτισ παράδοςθσ.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 8

9. Συνζπειεσ
Σε ατομικό επίπεδο:
 Ο αναλφάβθτοσ αδυνατεί να βρει εργαςία (υποβάκμιςθ του
βιοτικοφ επιπζδου - πρωτόγονοσ ο τρόποσ διαβίωςθσ ).
 Ο αναλφάβθτοσ βυκίηεται ςε ςκοτάδι αμάκειασ, είναι
δζςμιοσ προκαταλιψεων, προλιψεων, δειςιδαιμονιϊν -
χειραγωγείται εφκολα, φανατίηεται, γίνεται άβουλο
ενεργοφμενο και είναι πνευματικά ανελεφκεροσ (απουςία
κριτικισ ικανότθτασ).
 Ο αναλφάβθτοσ δεν γνωρίηει τθ χαρά τθσ γνϊςθσ,
διακατζχεται από αναςφάλεια, ςυμπλζγματα
κατωτερότθτασ, φόβο.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 9

10.  Ο αναλφάβθτοσ παρεμποδίηεται θ ςυμμετοχι ςτα κοινωνικά
και πολιτικά δρϊμενα - ο αναλφαβθτιςμόσ λειτουργεί
αναςταλτικά για τθν ανάπτυξθ των ςυμμετοχικϊν κεςμϊν.
 Ο αναλφάβθτοσ δεν μπορεί να ενθμερωκεί, να γνωρίςει τα
πολιτικά προγράμματα και άρα να επιλζξει ορκά - δεν ζχει
ςαφι αντίλθψθ των ατομικϊν και κοινωνικϊν πολιτικϊν
δικαιωμάτων και υποχρεϊςεων και δυςχεραίνεται θ ομαλι
ζνταξι του ςτο κοινωνικό ςφνολο.
 Κωλυςιεργείται θ επικοινωνία του αναλφάβθτου με τουσ
άλλουσ - ο αναλφάβθτοσ αδυνατεί να εξωτερικεφςει τον
εςωτερικό του κόςμο ⇨ απομόνωςθ, εςωςτρζφεια.
 Ο αναλφάβθτοσ αδυνατεί να ζρκει ςε επαφι με το γλωςςικό
κϊδικα, άρα και με τθν πολιτιςμικι παράδοςθ και τθν εκνικι
ταυτότθτα.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 10

11. Σε επίπεδο κρατών:
1. Ο αναλφαβθτιςμόσ είναι αναςταλτικόσ παράγοντασ για
τθν κοινωνικι και τεχνολογικι χειραφζτθςθ των λαϊν
του Τρίτου Κόςμου.
2. Διεφρυνςθ του χάςματοσ ανάμεςα ςτισ βιομθχανικά και
τεχνολογικά αναπτυγμζνεσ χϊρεσ με τισ υπό ανάπτυξθ.
3. Πολιτιςμικι απομόνωςθ· αδυναμία κατανόθςθσ του
δικοφ ςου πολιτιςμοφ και των άλλων πολιτιςμϊν.
4. Αποκλειςμόσ των κοινωνικϊν ςτρωμάτων που
μειονεκτοφν ⇨ Κοινωνικζσ ανιςότθτεσ, ςυγκροφςεισ
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 11

12. Τρόποι αντιμετϊπιςθσ
 Κατοχφρωςθ του δικαιϊματοσ ςτθ μόρφωςθ για
όλουσ τουσ ανκρϊπουσ, ανεξάρτθτα από φυλι,
φφλο, κριςκευμα, κοινωνικι ι οικονομικι
κατάςταςθ (να παρζχεται υποχρεωτικά θ
ςτοιχειϊδθσ τουλάχιςτον μόρφωςθ).
 Απαγόρευςθ τθσ παιδικισ εργαςίασ.
 Δθμιουργία ςφγχρονων εκπαιδευτικϊν κζντρων
ιδιαίτερα ςτισ υποβακμιςμζνεσ περιοχζσ.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 12

13.  Ενίςχυςθ των προγραμμάτων επιμόρφωςθσ για τουσ
ενιλικεσ αναλφάβθτουσ - τμιματα υποδοχισ για τα
παιδιά των παλιννοςτοφντων.
 Οικονομικι υποςτιριξθ ςτισ οικογζνειεσ των
οικονομικά αςκενζςτερων μακθτϊν ϊςτε να μθν
αναγκαςτοφν να εγκαταλείψουν τισ ςπουδζσ τουσ.
 Ενεργοποίθςθ των διεκνϊν οργανιςμϊν (ιδ.
UNESCO).
 Εκςτρατεία ενθμζρωςθσ από τα MME για τα ειδικά
προγράμματα επιμόρφωςθσ των ενθλίκων
αναλφάβθτων .
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 13

14. Ο ρόλοσ τθσ εκπαίδευςθσ
1. Η εκμάκθςθ τθσ γλϊςςασ να φορτίηεται με το
νόθμα τθσ εμπειρίασ τθσ δικισ τουσ ηωισ και όχι
του δαςκάλου.
2. Η γλωςςικι διδαςκαλία, για να είναι επιτυχισ,
πρζπει να αποτελεί και μζςο εξοικείωςθσ του
μακθτι με τον πολιτιςμό του. Ο γραπτόσ λόγοσ
είναι το όργανο διεφρυνςθσ του περιβάλλοντοσ
του. Αναπροςαρμογι του υλικοφ από τα κζματα
που απαςχολοφν τθν κοινωνία.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 14

15. 3. Το γλωςςικό μάκθμα δεν μπορεί να
περιοριςτεί ςτθ γραμματικι, το ςυντακτικό
και τθ λογοτεχνία μασ. Να εξοικειωκεί με τθν
ανταλλαγι απόψεων ςε απλι γλϊςςα πάνω
ςε κζματα που ςυναντά κανείσ ςτον
θμεριςιο και γραπτό τφπο.
4. Αξιοποίθςθ του ζντυπου υλικοφ των μθ
γλωςςικϊν μακθμάτων.
5. Αξιοποίθςθ των γλωςςικϊν ικανοτιτων του
μακθτι κατ’ αντίςτοιχο τρόπο με τθν
περίπτωςθ του προφορικοφ λόγου.
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 15

16. 6. Κακικον του ςχολείου να εγκφψει ςτα
χαρακτθριςτικά των γλωςςικϊν και
πολιτιςτικϊν βιωμάτων του μακθτι και να
κάνει χριςθ τθσ περιοχισ όπου οι δφο
πολιτιςμοί, ο γραπτόσ και ο προφορικόσ,
επικαλφπτονται.
Επίλογοσ
«νιϊκει κανείσ ςαν να ξαναγεννιζται ι ςαν να
ιταν τυφλόσ και να βρικε το φωσ του.»
Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΥΟΛΗ΢ 16