Τα γεγονότα και ο ρόλος του Εμμανουήλ Παπά

1. Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ΚΑΙ Ο
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑΣ

2.  Ο Εμμανουήλ Παπάς βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη και ενεργώντας με τις εντολές του Υψηλάντη,
αγοράζει όπλα και πολεμοφόδια και το Μάρτιο του 1821 τα φορτώνει στο καράβι του Χατζιβισβίση και
αναχωρεί για το Άγιο Όρος, με σκοπό να ξεσηκώσει τους Μακεδόνες και να κηρύξει την επανάσταση σε όλη
την Μακεδονία. Οι ηγούμενοι τον αναγγέλλουν αρχηγό της επανάστασης.
 Το Άγιο Όρος θεωρείτο ως το πιο κατάλληλο ορμητήριο για την εξέγερση της Μακεδονίας, όχι μόνο επειδή
η χερσόνησος αποτελούσε φυσικό οχυρό, αλλά εκεί χάρις στα προνόμια που είχαν παραχωρηθεί από
παλιά, απαγορευόταν η είσοδος τουρκικών στρατευμάτων. Επιπλέον, οι 3.000 μοναχοί που υπήρχαν εκεί
θεωρούνταν ως αξιόλογη στρατιά. Ωστόσο, ούτε η κατάλληλη προετοιμασία είχε γίνει, ούτε οι
επαναστατικές ιδέες συμφωνούσαν με τον ιδεολογικό κόσμο των μοναχών και το αγιορείτικο καθεστώς.
 Στα τέλη Μαΐου του 1821 η επανάσταση γενικεύεται σε όλη την Χαλκιδική. Πρώτα ξεσηκώνονται τα χωριά
της Κασσάνδρας και έπειτα όλα τα χωριά της Σιθωνίας, ιδίως όταν μαθαίνουν, ότι οι Πολυγυρυνοί
αντέκρουσαν τους Τούρκους πολιτοφύλακες της Παζαρούδας.
 Οι επαναστατικές δυνάμεις χωρίστηκαν σε δύο σώματα. Το ένα, που το αποτελούσαν οι μοναχοί μαζί με
τους επαναστάτες από τα γύρω χωριά, βρισκόταν υπό τις διαταγές του ίδιου του Παπά. Το άλλο υπό τις
διαταγές του οπλαρχηγού Χάψα.

3.  Η Χαλκιδική τον 19ο
αιώνα.

4.  Ο Παπάς άρχισε την δράση του απ’ την Ιερισσό, την οποία και κατέλαβε την 1η Ιουνίου. Οι νίκες του σώματος του
Εμμανουήλ Παπά έφεραν
μεγάλο ενθουσιασμό στις τάξεις των Ελλήνων. Το ένα χωριό μετά το άλλο ξεσηκώνονται. Ο Παπάς προχωρεί στα
Μαντεμοχώρια και ενώνεται με τους ήδη επαναστατημένους Μαντεμοχωρίτες. Όλοι μαζί κατευθύνονται στον κάμπο της Νέας
Απολλωνίας και καταλαμβάνουν τη Γαλάτιστα και τα Βασιλικά. Εκείνον τον καιρό, ήρθε και ο Χάψας και μαζί με τους
Βασιλικειώτες διώκουν τον Αγκούς Αγά και τον Τσιρίμπαση Αγά ως το χωριό Σέδες.
 Οι Τούρκοι θορυβούνται και ο Βαλής της Θεσσαλονίκης ζητά ενισχύσεις απ’ την Κωνσταντινούπολη. Οι επαναστάτες
περνούν την Καλαμαριά και προελαύνουν προς την Θεσσαλονίκη.
 Οι ενισχύσεις των Τούρκων έφτασαν γρήγορα από την Ανατολική Θράκη, με τον Μπαϊράμ Πασά επικεφαλής 30 χιλιάδων
πεζών και 5 χιλιάδων ιππέων να περνούν απ’ τα στενά της Ριτίνας, καίγοντας τα ελληνικά χωριά και σφάζοντας τους
κατοίκους. Μολαταύτα, ορισμένα ελληνικά πλοία φτάνουν στα παράλια της Χαλκιδικής και ο Παπάς καλεί τους πλοιάρχους
να κινήσουν κατά της Θεσσαλονίκης, για να σώσουν τους κατοίκους απ’ την σφαγή και την λεηλασία.

5.  Η κατάσταση, όμως, συνεχώς χειροτέρευε στα ελληνικά στρατόπεδα. Ο Μπαϊράμ Πασάς καίοντας και
λεηλατώντας είχε φτάσει έξω απ’ την χερσόνησο του Άθω, ενώ οι έντρομοι κάτοικοι με τα γυναικόπαιδα είχαν
βρει καταφύγιο μέσα στο άβατο καταφύγιο του Αγίου Όρους. Στην πόλη των Σερρών και στη Δοβίστα γίνονται
μεγάλες σφαγές, ενώ δημεύεται όλη η περιουσία του Εμμανουήλ Πασά και η οικογένεια του οδηγείται στις
φυλακές.
 Από εδώ και πέρα, αρχίζουν οι συνεχείς αιτήσεις στρατιωτικών ενισχύσεων, οι δυσαρέσκειες και οι δυστροπίες
των μοναχών. Ο Παπάς κάνει συνεχώςεκκλήσεις, ενώ δεν παύει να ενεργεί για να ξεσηκώσει σε ανταρσία τους
Έλληνες της Μακεδονίας. Ο Παπάς καταβάλει υπεράνθρωπες προσπάθειες να κρατήσει το ηθικό των ανδρών του,
ξοδεύοντας όλη του την περιουσία, είτε για την μίσθωση καραβιών για να περιπολούν έξω απ’ τα παράλια των
χερσονήσων, είτε για αγορά πολεμοφοδίων.
 Από τα τέλη Σεπτεμβρίου, η κατάσταση στην Κασσάνδρα έχει γίνει απελπιστική. Όχι μόνο οι ενισχύσεις δεν
έφταναν στο ελληνικό στρατόπεδο, αλλά και τα ψαριανά καράβια αποχώρησαν, διότι δεν πληρώνονταν οι μισθοί
των πληρωμάτων. Οι ηγούμενοι του Αγίου Όρους αρνούνταν να ενισχύσουν οικονομικά τον αγώνα και ο
Δημήτριος Υψηλάντης περιοριζόταν σε ενθάρρυνση και συμβουλές του Παπά, ενώ το τελειωτικό χτύπημα ήρθε
απ’ τον νέο εμπειροπόλεμο στρατηγό της Θεσσαλονίκης Μεχμέτ Εμήν Πασά που με γενική επίθεση 15.000
ανδρών κατέλαβε την Κασσάνδρα, ενώ τα 3/4 των Ελλήνων αγωνιστών έπεσαν στο πεδίο της μάχης. Ήρθε πλέον
η ώρα της κατάρρευσης. Ο Εμμανουήλ Παπάς διεσώθη και κατέφυγε στο Άγιο Όρος, όπου πίστεψε ότι θα
μπορούσε να συνεχίσει την επανάσταση. Οι ελπίδες του όμως να κρατήσει άσβεστη εκεί την επανάσταση
αποδείχθηκαν μάταιες.

6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
• https://youtu.be/MAGF3C
go844