Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Naar een coherent toekomstbeeld

64ste Sociale Week, November 2011
Design Charles & Ray Eames - Hang it all © Vitra

Hans Bruyninckx

Coherente toekomstvisie

 Wiens toekomstvisie?
 Toekomst voor wie?
 Schaal en ambitie?
 Tijdsdimensie: 2100; 2050, 2020, volgende
verkiezingen, volgende peiling, morgenvroeg (in
België)
 Traditie of mislukkingen?

22-11-2011 2

 Nood aan denken over „de toekomst‟ kent een
opmars. Waarom?
 Belang (voor ACW) in Vlaamse context?
 Bouwstenen voor een toekomstvisie

 Opentrekken debat:
 Langeterijndenken: 2020, 2050
 Duurzaamheid
 Globalere visie: Lissabon Agenda, MDG, KAS

22-11-2011 3

Nood en opmars van toekomstdenken
 Aantal crisissen
 Financiële crisis
 Economische crisis
 Crisis van de democratie?
 Crisis van internationale besluitvorming
 Ecologische crisis: meest fundamentele!?
=> Wat komt er na de crisis? Hoe pakken de toekomst beter aan?
 Fundamentele niet-duurzaamheid van een aantal systemen
 Produceren en consumeren
 Pensioenen; (inkomens)ongelijkheid; armoede (in de wereld);
internationale migratie; …
=> Hoe bouwen we een meer duurzame toekomst?

22-11-2011 4

 Enkele fundamentele evoluties

Materiële context voor DO

Impact =
F(Population * Affluence * Technology)
Paul Ehrlich

Impact

F(Population * Affluence *
Technology)

Obesity Trends* Among U.S. Adults
BRFSS, 1985
(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4” person)

No Data <10% 10%–14%

Source: Behavioral Risk Factor Surveillance System, CDC.

BRFSS, 1986

No Data <10% 10%–14%


BRFSS, 1987
(*BMI ≥30, or ~ 30 lbs. overweight for 5’ 4”
person)

No Data <10% 10%–14%


BRFSS, 1988

No Data <10% 10%–14%


BRFSS, 1989

No Data <10% 10%–14%


BRFSS, 1990

No Data <10% 10%–14%


BRFSS, 1991

No Data <10% 10%–14% 15%–19%


BRFSS, 1992

No Data <10% 10%–14% 15%–19%


BRFSS, 1993

No Data <10% 10%–14% 15%–19%


BRFSS, 1994

No Data <10% 10%–14% 15%–19%


BRFSS, 1995

No Data <10% 10%–14% 15%–19%


BRFSS, 1996

No Data <10% 10%–14% 15%–19%


BRFSS, 1997

No Data <10% 10%–14% 15%–19% ≥20%


BRFSS, 1998

No Data <10% 10%–14% 15%–19% ≥20%


BRFSS, 1999

No Data <10% 10%–14% 15%–19% ≥20%


BRFSS, 2000

No Data <10% 10%–14% 15%–19% ≥20%


BRFSS, 2001

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% ≥25%


BRFSS, 2002

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% ≥25%


BRFSS, 2003

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% ≥25%


BRFSS, 2004

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% ≥25%


BRFSS, 2005

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%


BRFSS, 2006

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%


BRFSS, 2007

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%


BRFSS, 2008

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%


BRFSS, 2009

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%


BRFSS, 2010

No Data <10% 10%–14% 15%–19% 20%–24% 25%–29% ≥30%


technologische systemen

voedsel – transport – wonen - energie

nood aan fundamentele verandering

productie en
consumptie

gebruik natuurlijke
hulpbronnen

milieudegradatie

biodiversiteit

welvaartscreatie

ontkoppeling
materiaal- en
energie-input
pollutie
biodiversiteit

Bouwstenen voor een andere toekomst?
– Fundamentele principes
– Methode?

Transitiedenken als methode?
 5 jaar geleden relatief onbekend concept
 Vooral Nederlands
– Gekaderd in duurzaamheidsdenken
– Maakbaarheid van de samenleving
 Beperkt tot enkele deelaspecten van duurzame
ontwikkeling
 2 TM processen in Vlaanderen met enige maturiteit:
DuWoBo en Plan C

22-11-2011 72

 Ondertussen snelle beleidscarrière:
 Vlaamse Strategie DO: alle (!) Vlaamse
beleidsdomeinen
 ViA: 13 strategische transities
 Nieuw Industrieel Beleid
 Van groot belang voor ACW-thema‟s!
 Bovendien: EU, OESO

22-11-2011 73

Systeemdenken als basis
 Fundamentele wijzigingen op systeemniveau noodzakelijk
om tot oplossingen voor „hardnekkige problemen‟ te komen
– Mobiliteitsproblemen
– Energieprobleem
– Klimaatproblemen

 Systeem bestaat uit:
– Structuur: instituties, materiële infrastructuur, economische realiteit,
technologie
– Cultuur: dominante beelden, waarden, paradigma‟s
– Werkwijzen: routines, „normaal‟ systeemgedrag

Uitgangspunt: gewoon beleid volstaat niet

 Lopend/standaard beleid (zelfs in zijn „betere‟
middellangetermijn variant) is onvoldoende
 Marktwerking is onvoldoende
 Consensus die incrementeel verder bouwt op huidige
systemen is onvoldoende
Dit is een radicaal uitgangspunt in beleidsdenken!
 Denken en handelen buiten de lijnen van de
huidige/dominante systemen

22-11-2011 75

Internationale
milieuakkoorden

Toestand van het
leefmilieu

Magere resultaten!
• 20 jaar klimaatonderhandelingen
• Visserijverdragen
• 30 jaar onderhandelen over bossen
• 20 jaar onderhandelen over biodiversiteit

Het effectiviteitsvraagstuk

‘Als er geen beleid was’
Design fouten?
Implementatie fouten?
Geef het nog wat tijd?
Andere oorzaken?

Noodzaak om de juiste vragen te stellen

• Geen vragen over beleid, maar over systeem!
– Wat zijn de fundamentele dynamieken?
– Wat zijn de driving forces van niet-duurzaamheid?
– Wat zijn de kenmerken die een ander systeem zou
moeten hebben?
– Wie is bereid en in staat om binnen andere
denkkaders en handelingspatronen over
systeeminnovatie mee te denken en te handelen?

22-11-2011 81

Gestileerd verloop van een transitie

22-11-2011 82

Maar ook andere mogelijkheden!

22-11-2011 83

Dynamiek van transities
 Huidige regime
 Dominante structuur, cultuur en werkwijzen
 Systeem spelers, macht
 Niche
 Afwijkende structuur, cultuur en werkwijze
 Regime veranderen is het doel
 Wie moet er bij betrokken zijn?
 Mislukt wanneer enkel regimespelers betrokken zijn
 Enkel nichespelers volstaat niet
 Nichespelers en veranderingsgezinde regimespelers zijn
noodzakelijk

22-11-2011 84

Dynamiek van transities
 Transitiearena
 Vrijplaats voor experimenten
 Deelnemers vertegenwoordigen de maatschappelijke uitdaging van
systeeminnovatie en transities
 Deelnemers zijn koplopers, vernieuwers, mensen en organisaties die
buiten de huidige regimegrenzen (kunnen) denken (en dus niet de
grootste of belangrijkste regimespelers)
 Hoop is dat dit leidt tot de ontwikkeling van mogelijkheden om naar een
ander systeem te evolueren
 Belang van een langetermijnvisie!
 Geeft richting aan het denken en maakt de uitdaging concreter
 Vermijd focus op loutere efficiëntieverbeteringen
 Vb: Low Carbon Society 2050

22-11-2011 85

Link met regulier beleid

 Regulier beleid blijft noodzakelijk!
 Vb: milieu en RO: afbakeningsbeleid
 Liefst met sterke middenlangetermijnvisie
 Koppelen van beleidsplanning aan macro-
transitiedoelstellingen: vb: Low Carbon Society

22-11-2011 86

Overwegingen

• Wat TM wordt genoemd, zou ook best TM zijn
– Anders beter gewoon MLTbeleid noemen
– Duidelijkheid over ambities en inbedding: gaat het echt over
systeeminnovatie?
• Rol van de Overheid?
– Afstemming rond transities binnen de overheid is positief (VSDO,
ViA)
– Mogelijke bedreigingen:
• Te veel „overheids‟processen („mmv‟ anderen)
• Methodiek is te veel „gewone beleidsdynamiek‟
• Andere actoren zouden „dragend-betrokken‟ moeten zijn.
– Dit is niet hetzelfde als „de SARs‟ zijn betrokken

22-11-2011 87

Overwegingen (2)

• Governance/sturing van Vlaams TM
– Vaststelling:
• Nogal wat loshangende processen: vb: transitiearena
middenveld
• Bottom-up initiatieven staan nogal los van de huidige
dynamieken
– Wat is nodig?
– Wie gaat dit doen?
– Wat is wenselijk?
• Up-scaling: middelen?
• Procesbegeleiding?
• Beleidsimplicaties?
• Wetenschappelijke ondersteuning?

22-11-2011 88

Principes

 Teveel onbekenden voor toekomstvoorspelling
 China; klimaatverandering; Italië; Iran; …
 Daarom vertrekken van:
 Aantal relatieve zekerheden: demografie,
energieschaarste, verstedelijking
 Aantal principes en toetsstenen

“Sociaal-rechtvaardige duurzaamheid”

22-11-2011 89

Normen en waarden
 Sociale rechtvaardigheid
 (on)gelijkheid
 Menswaardigheid
 Legitimiteit van het proces
 Participatie
 Vermaatschappelijking ipv vermarkting
 Economisch leefbaar (quid groei? Zie eerste punt)
 Ecologische duurzaamheid
 Geen externalisering (anderen, elders, later)

22-11-2011 90

Ethiek!

 Persoonlijke ethiek
 Verontwaardiging
 Verantwoordelijkheid: rechten en plichten
 Impact van persoonlijke keuzes op anderen en de
samenleving
 Logic of sufficiency (genoeg-mimetische begeerte)
 Publieke ethiek
 Politiek
 Economie

22-11-2011 91

Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Mehr von beweging.net

Mehr von beweging.net (20)

Lezing: Naar een coherent toekomstbeeld