1. Osteopenide Radyografik
Ayırıcı Tanı
E. Tuncel, Rad. Dr.
Emekli Öğretim Üyesi
(11-12 Mayıs 2012, Malatya)

2. Konuşmanın İçeriği
• Genel bilgiler
• Osteoporoz
• Osteoidin yetersiz mineralizasyonu
– Osteomalazi / Rikets
• Hiperparatiroidizm
– Primer /Sekonder

3. Konuşmanın İçeriği
• Genel bilgiler
• Osteoporoz
• Osteoidin yetersiz mineralizasyonu
– Osteomalazi / Rikets
• Hiperparatiroidizm
– Primer /Sekonder

4. • Osteopenia: 1.Kemikte kalsifikasyon veya dansite
azalması; tanımlayıcı bir terimdir, neden hakkında bir
şey ima etmez. 2. Yetersiz osteoid sentezi sonucu kemik
kitlesinde azalma.
Stedman’s Medical Dictionary (22. ed.)
• Osteopenia: Osteoid sentezinin, normal kemik yıkımını
kompanse edemeyecek seviyede azalması sonucu,
kemik kitlesinde azalma. Terim aynı zamanda, herhangi
bir nedenle kemik kitlesinin normalin altında olmasını da
tanımlar.
Dorland’s Medical Dictionary (28.ed.)

5. • 1992 WHO tanımlaması
– Kemik dansite değeri, 30 Y ortalama beyaz
kadın değerinin (T skor):
• < 1SD = ostopeni
• < 2.5 SD= osteopoz
• …. İncreased radiolucency of bone, a
finding that is best termed osteopenia
Donald Resnick
Bone and Joint Imaging

6. Kemik fizyolojisi
Kemik yapımı Kemik yıkımı
(Osteoblast) (Osteoklast)
Hormonlar (PTH)
Vitamin D ve gerekli yapı maddeleri
Basınç, çekme gibi fiziksel etkenler
• Bu denge kemik kitlesi açısından negatife döndüğünde osteopeni ortaya çıkar;
terim spesifik bir hastalığı tanımlamaz

7. Böbrek
D2 (1-α-hidroksilaz)
KC
25 (OH)D 1,25 (OH)2 Vit-D
D3 Kemik
Barsak
PTH Ca x P=50
distal
tubulus

8. Fizyopatoloji
• Kemik yapımı= osteoid matris+inorganik tuzlar
– Osteoid yapımı yetersiz: Osteoporoz
– Osteoidin mineralizasyonu yetersiz: Osteomalazi/Rikets
• Kemik yıkımı
– Osteolizis: Hiperparatiroidizm

9. Konuşmanın İçeriği
• Genel bilgiler
• Osteoporoz
• Osteoidin yetersiz mineralizasyonu
– Osteomalazi / Rikets
• Hiperparatiroidizm
– Primer /Sekonder

10. Osteoporoz
• Kemik kitlesinde azalma ve kemiğin mikro-
yapısında bozulmayla karakterize bir
iskelet hastalığıdır; kemik kırılganlığı ve
kırığa yatkınlık artar. (WHO tanımı)
• Fizyolojik bir olaydır; >40y, her dekadda
kemik kitlesi erkekte %3, kadında %8
oranında kaybolur

11. • Sınıflandırma
– Yaygın
• Primer
– Postmenopozal (Tip I), Senil (Tip II)
• Sekonder (%5):
– Konjenital: Osteogenezis imperfekta
– Diyete bağlı: C-avitaminozu
– Endokrinal: Cushing, Hipertiroidizm, Akromegali
– Yerel
• İmmobilizasyon
• Refleks simpatik distrofi
• Geçici osteoporoz (büyük eklemlerin çevresinde)

12. • Primer osteoporoz
– Sekonder trabeküllerde azalma ve kayıp, primer
trabeküllerde seyrekleşme ve kalınlaşma
– Kalemle çizilmiş gibi korteks
– Kırılganlıkta artma: Vertebra, Femur boynu, El bileği
– Laboratuar normal

14. RadioGraphics 2011;31:1343-1364

15. • Vertebra kırıkları
– Kama şeklinde
– “Endplate” kırığı
– Ezilme kırığı

16. “Fish” or “Fish Mouth” vertebrae?
AJR 2003:181/3;886

17. • Osteoporozun değerlendirilmesi
– Kalitatif/ Semikantitatif: Radyografi
– Dansitometri
• DXA
• Kantitatif BT
• Kantitatif US
– Morfometri
– Yeni yöntemler (Mikro-BT, HR-MR)

18. Metakarpal indeks
-ab/ad=1/3-1/4
-ab+cd=ad/2
Greenspan A. Ortopedic Imaging. 4.ed. 2004

19. Singh indeksi

20. • Akut osteoporoz
– Periartiküler, karpal ve tarsal bölgelerde
– Endosteal, intrakortikal ve subperiosteal hızlı
rezorbsiyona bağlı benekli raryolusensi artımı

21. Konuşmanın İçeriği
• Genel bilgiler
• Osteoporoz
• Osteoidin yetersiz mineralizasyonu
– Osteomalazi / Rikets
• Hiperparatiroidizm
– Primer /Sekonder

22. Osteoidin yetersiz mineralizasyonu
• Nedenleri
– Nutrisyonel: Vit-D, kalsiyum ve fosforun yetersiz alımı
ya da absorbsiyon kusuru
– Vit-D metabolizmasında hata: prematürite, 1-alfa
hidroksilaz enzim eksikliği, antikonvülzan ilaç
kulanımı,
– Aşırı fosfat atımı
– Alkalen fosfataz eksikliği

23. Osteomalazi
• Kaba, sınırları bulanık trabeküler yapı
• Kemiklerde yumuşama
– Uzun kemiklerde eğrilmeler
– Asetabuler protrüzyon, pelviste deformasyon
– Baziler invajinasyon
• Psödofraktürler (looser zonları)
– Parsiyel yetmezlik kırıklardır, tama dönüşebilir
– Paget, fibröz displazi bazen basit osteoporozda da
görülebilir

25. Greenspan A. Ortopedic Imaging.
4.ed. 2004

26. Rikets
• Büyüme plağındaki kıkırdak hücrelerinin
matürasyonu ve mineralizasyonu bozulur
• İlk 6 aydan sonra görülür; önce görülenler:
– Prematürite
– Biliyer atrezi
– Vit-D dependan rikets
– Hipofosfatazya

27. • Radyolojik bulgular

30. • D Vitaminine dirençli rikets (hipofosfatemik
rikets, renal rikets)
– 30 aydan sonra görülür
– Büyüme de yavaşladığından bulgular belirgin
olmayabilir
– Dizlerde medial metafizlerin tutulması tipiktir
– Tutulan metafize paralel artmış dansite
bantları görülebilir

32. Greenspan A. Ortopedic Imaging. 4.ed. 2004

33. Konuşmanın İçeriği
• Genel bilgiler
• Osteoporoz
• Osteoidin yetersiz mineralizasyonu
– Osteomalazi / Rikets
• Hiperparatiroidizm
– Primer /Sekonder

34. Primer Hiperparatiroidizm
• Neden %90 adenom, %9 hiperplazi, %1’den az
da karsinomdur
• F/M=3/1, 3.-5. dekadlarda sık görülür
• PTH etkisi:
– Distal tubuluslarda kalsiyumun emilimini, fosfatın ise
atılmasını artırır
– Osteoklastların aktivitesini artırır
– Sonuç: hiperkalsemi, hipofosfatemi, hiperfosfatüri,
artmış alkalen fosfataz

35. • Radyoloji %20 olguda pozitif
• Osteolizis
– Subperiostal/subkondral rezorbsiyon (el, sakroiliyak eklem,
symfizis pubis, lamina dura )
– Kortekste tünellenme
– Kalvaryumda “tuz-biber” görünümü
– Brown tümörleri
• Hiperkalsemi
– Nefrokalsinozis / Nefrolitiyazis
– Kıkırdak kalsifikasyonları
– Yumuşak doku kalsifikasyonları

38. Greenspan A. Ortopedic Imaging. 4.ed. 2004

40. Greenspan A. Ortopedic
Imaging. 4.ed. 2004

43. Sekonder hiperparatiroidizm
• Hipokalsemiye cevaptır
– Renal tubüler disfonksiyon
– Osteomalazi
• Paratiroidlerde hiperplazi

44. • Radyoloji: Hipokalsemiye neden olan hastalık
bulguları + Hiperparatiroidizm bulguları
– Osteoskleroz (sandöviç vertebra)
– Yumuşak doku kalsifikasyonları
• Periartiküler yoğun amorf kalsifikasyon birikimi
• Damarlarda Moenkeberg kalsifikasyonları
• Renal ostodistrofi (üremik osteopati)
– Sekonder hiperparatiroidizm bulguları
– Femur başında epifiz kayması
– Kemiklerde skleroz (% 10-20 olguda)

47. Sonuç
• Kaliteli radyografi esastır
• Ayırıcı tanı, kemik fizyolojisi ve
fizyopatolojisi ışığında, kemiğin yapısı
(stürüktürü) değerlendirilerek yapılabilir
– Bunun için hastanın hikayesi, kliniği ve
laboratuar bulgularının ayrıntılı olarak
bilinmesi şarttır