Milli Pediyatri Kongresi'nde yaptığım konuşma. Okul öncesi yıllarda çocuklarımız neler kazanarak gelişirler? Beyin ve zihin gelişiminin ilkeleri çerçevesinde eski ve yeni bilgilerden bir derleme.

1. Okul Öncesi Çocukların Eğitime
Hazır Oluşu:
Hekimler Ne Bilmeli?
Dr. Yankı Yazgan
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
1

2. Nasıl bir “küçük çocuk”?
Temel İhtiyaçları karşılanmış,
• Sevilmiş
• Zaman ayrılmış
• Yetkinlikleri geliştirilmiş,
• Eksikleri zayıflıkları desteksiz
bırakılmamış.
• Güvenilmiş
• Güvenliği sağlanmışwww.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
2

3. BEYIN GELIŞIMI
PERSPEKTIFI
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
3

4. www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
4
Gelişimin beyinsel temeli

5. Okula Başlangıç Yaşı: DEHB
açısından
• 2012’deki okula başlangıç yaşının 72 ayın altına indiren ilk
yasal düzenleme sonucunda, 72 ay altında olup yeni kurallara
göre okula başlamış olan çocuklar ile 72 ay ve üzerinde olup
eski kurallara göre okula başlamış olan çocuklar aynı sınıfta
bulundular.
• Bu durum aynı koşullarda iki yaş grubunu karşılaştırma olanağı
verdi.
• DEHB tanısı ve tedavi gerekliliği yaşa bağlı olgunlaşmanın
gerçekleşmediği durumlarda daha sık oluşur.
• Istanbul’da bütün bir ilçenin 1inci ve 2nci sınıflarını okula
başlangıç yaşına göre gruplandırarak, özellikle DEHB riski
açısından bir değerlendirme yaptık.
5www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom

6. SNAP ölçeğinde eşik üzeri düzeyde semptomu olan
VE okulda işlevselliği yetersiz (DEHB-yüksek risk)
çocukların yaş gruplarına göre dağılımı
At risk
cases
<72
months
n (%)
72-77
mo
n (%)
78-83
mo
n (%)
Total
n (%)
1st
grades
72 (15.9) 82 (9.4) 53 (6.4) 207 (9.6)
2nd
grades
5 (6.9) 67 (9.2) 53 (7.1) 125 (8.6)
6www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom

7. www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
7
Kortikal kalınlaşma:
artar ve durur ve incelir ve başka yerlerle
bağlanır Shaw 2006

8. Problemleri azaltma yolları
• Herkese okul öncesi eğitim
• Sınıf içinde yaşa göre fiziksel ortam,
müfredat ve öğretmen yetkinlikleri
düzenlemeleri
• Ruh sağlığı ve öğrenme problemlerinin
taranması, vaktinde saptanması ve tedavi ve
destek olanaklarının yaygın biçimde
sağlanması
8www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom

9. Iyi hazırlık
• Okula hazır olmak
• Beyin ve zihin gelişimi açısından hazır oluş
• Davranış ve beceri kazanımı
• Yaş önemli etken
• Sunulan olanaklarla değişebilen
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
9

10. Ailenin Gelir ve Eğitim düzeyi
Beyin Yapısı
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
10
Nature, 2015

11. Beyin Yüzeyi Gelir Düzeyi
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
11
Bilat Inf FC
Cing
Insula
Inf Temp
R SupFC
precuneus
Noble et al 2015

12. Beyin Yüzeyi Eğitim Düzeyi
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
12
Noble et al 2015

13. OKUL ÖNCESINDE NELER
SAĞLANABILIR?
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
13

14. Okul öncesinden okula geçişte
• genel bilişsel kapasite,
• dikkat ve öğrenme süreçleri
• sosyal beceriler
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
14

15. Değerlendirme Araçlarından Bazıları
• 1. Wechsler Okul Öncesi Çocukları İçin
Zeka Ölçeği-IV (WPPSI-IV)
• 2. Metropolitan Okul Olgunluğu Testi
• 3. Gesell Gelişim Figürleri Testi
• 4. Standardizasyon Dışı Okula Hazırlık
Akademik Beceri Değerlendirmesi
• 5. Erken Çocukluk Dönemi Fonolojik
Duyarlılık Ölçeği (EÇDFDÖ)
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
15

16. www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
16

17. Bilişsel İşlev Alanları
Sözel
Kavram
a
BİLİŞSEL
İŞLEVLER:
Görsel
Uzamsal
İşlemle
me
Algısal
Akıl
Yürütme
Çalışma
Belleği
İşlemlem
e Hızı
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
17

18. Sözel Kavrama
• Sözel Kavram, önceden kazanılmış bilgilerin yorumlanmasına dayanır.
• Bu beceriler: Sözel kavram gelişimi ve sözel mantık yürütme
• Genel bilgi edinme, akılda tutma, akıldan geri çağırma, kristalize
beceriler, uzun süreli bellek ve çevre ve/veya okuldaki bilgiyi akılda
tutabilme ve geri çağırabilme becerileri
• İşitsel kavrama, bellek, ilişkili ve kategorik öğrenme, önemli-önemsiz
detayın ayırt edilmesi ve sözel ifade becerileri
• Alıcı dil becerisi ve sözcük dağarcığı gelişimi, lexical bilgi, bilgi
sermayesi, uzun süreli bellek ve anlamlı uyaranın algılanma becerileri
• Sözel muhakeme ve kavramsallaştırma, sözel kavrama ve ifade,
geçmiş deneyimi gözden geçirme ve kullanabilme ve pratik bilgiyi
sergileyebilme ve muhakeme becerileri
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
18

19. Görsel Uzamsal İşlemleme
• Görsel veriyi kullanarak muhakeme
yapabilme becerisi
• Soyut görsel uyaranı analiz ve sentezleme,
görsel algılama, organizasyon, eşzamanlı
işlemleme, görsel-motor koordinasyon,
öğrenme ve görsel uyaranda nesne ile
düzlemi ayırabilme becerileri
• Sözel olmayan muhakeme, deneme-yanılma
ile öğrenme becerisi, mekânsal beceri,www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
19

20. Algısal Akıl Yürütme
• Görsel uyaranlara dair akıl yürütme becerisi
• Problem çözme, akıl yürütme becerilerini
uygulama ve karmaşık kavramları anlamaya
dair zorlanabilirler
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
20

21. Çalışma Belleği
• Kısa süreli görsel bellek, bilgiyi anlık olarak
bilinçte tutmak
• Sunulan bilgiyi akılda tutarken eş zamanlı
olarak bu bilgi ile zihinsel işlem
yapabilmeyi, dikkat, konsantrasyon ve
bilişsel kontrol becerisidir.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
21

22. İşlemleme Hızı
• Görsel ayrımlaştırmaya bağlı görevlerin hızla
yapılmasını gerektiren beceri
• Rutin bilgiyi hatasız olarak zihinsel işlemden geçirme
hızının göstergesi
• Öğrenme, rutin bilgi işlemleme ve akıl yürütme gibi
karmaşık bilgi işlemlemenin karışımını içerir.
• Ortalamanın altı bir hız bilişsel performansı zorlayabilir;
yeni bilgiyi anlama süresinin uzamasına ve yeni
bilgilerin öğrenmesinin güç olmasına yol açabilir.
• İşleme hızı becerilerinin sözel kavrama becerilerinden
daha düşük olduğu örüntülere, akademik güçlükleri olan
çocuklarda daha fazla rastlanması olağandır.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
22

23. Sosyal Gelişim
• Sosyal etkileşimin temelinde iletişim
becerileri
• İletişim kurmadan önce sosyal iletişim
“gereği” (sosyal bağlantı kurma ihtiyacı)
• Sosyal davranışlar: göz kontağı, sıra alma,
oynanan oyuna katılabilme
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
23

24. Sosyal iletişim için gerekenler
• Sosyal beceriler: kişiler arası beceriler,
öfkeyi kontrol etme, değişikliklere uyum
sağlama, akran baskısı ile başa çıkma, söz
ile kendini açıklama, kendini kontrol etme,
amaç oluşturma, dinleme, görevleri
tamamlama, sonuçları kabul etme, başkasını
anlama, başkasının ihtiyaçlarını ve
düşüncelerini sezme vb.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
24

25. Bir vaka: işlem belleği, işlem
hızı, sosyal iletişim
• Working memory ve processing speed
temelli aksaklıklar özellikle söze
dökülemeyen, hızlı işlem gerektiren ve
executive işlevlerin kıvraklığına dayalı
durumlarda zorlanmaları doğuruyor.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
25

26. Dil, dürtü kontrolu ve sosyal
gelişim
• Yönergelerin doğru anlaşılması,
hatırlanması ve uygulanması sadece
akademik değil sosyal olarak da zorluk
yaratabilir.
• Dürtü kontrolünün güçlenmesi dağınıklık
yaratabilecek koşullarda dayanabilmesini
sağlamakta.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
26

27. Empati dikkatten nasıl etkilenir?
• Başkalarıyla olan ilişkiyi takip etme,
karşısındakinin ihtiyacını sezme “teknik”
olarak mümkün olmadığında empati az
gelişir ya da olan empati refleksini
tetikleyecek uyaran işlemlenmez »
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
27

28. ‘Bilişsel’ ve ‘sosyal’ içiçedir
• WM ve PS ,
• aynı anda birden çok süreci takip
edebilmeyi,
• bir durumdan diğerine,
• bir perspektiften (kendimizinki)
diğerininkine (başkasınınkine) yeterince
hızlı geçmeyi belirleyicidir.
• Empati ve çok boyutlu düşünme, kompleks
problem çözümü bu yetilere dayalıdır.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
28

29. Özetle, okul öncesinde
• İnsan olmak için gereken temel yetiler bu
dönemde oluşur.
• Okul başarısı ya da mutluluk, hedef ne ise,
onun için gerekli olanlar bir araya gelir.
• Okul öncesi için son fırsat olmasa da
(ergenlik önemli bir başka fırsat olacaktır)
en iyi fırsat diyebiliriz.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
29

30. teşekkürler
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
30