1. DOE MEE
DOE MEE
2012
burger ondernemer organisatie instelling
2012
d
burger n
ondernemer organisatie instelling
en
eë
kkr
ide
acht
in i t
i a t i ev en
d
Tussentijdse samenvatting
n
en
eë
kkr
ide
visie
acht
Onderweg naar Visie met Actieplan 2013
in i t
i a t i ev en
actieplan
2013
visie
actieplan
2013

2. Onderweg naar Visie
DOE MEE
met Actieplan 2013
2012
burger ondernemer organisatie instelling
Vanaf oktober 2012 – maand van Open Overheid –
verkent BZK met partners de opvattingen en behoeften
vanuit de samenleving voor een meer open overheid.
n
d
en
eë
kkr
ide
Nederland heeft zich namelijk aangesloten bij het Open
acht
Government Partnership, waarbij overheden, in gesprek
in i t
i a t i ev en
met de samenleving, een actieplan opstellen en
uitvoeren, om de openheid van de overheid te vergroten.
In deze tussentijdse samenvatting vindt u de eerste
visie
opbrengsten en mogelijke acties.
Met het project Open overheid spoort het ministerie van BZK
actieplan
mensen en organisaties aan om mee te denken én te doen om
2013
samen te werken aan een open overheid die:
• met de samenleving beleid ontwikkelt, uitvoert en evalueert
• open staat voor initiatieven in de samenleving
• openheid van zaken geeft over haar handelen
• stimuleert om gegevens te (her)gebruiken voor nieuwe
producten en diensten
• haar dienstverlening digitaliseert waar mogelijk.

3. Wat kunt u doen?
Er liggen kansen voor een meer open overheid die
worden opgepakt door overheid en samenleving.
De ambities gaan over principes en uitgangspunten,
wet- en regelgeving, technische voorzieningen en
cultuur, de bestuurlijke en ambtelijke werkpraktijk.
De overheid kan opener worden op veel verschillende manieren.
Om er een paar te noemen: actieve openbaarmaking en actieve
informatieverstrekking, een open houding, open data, open
budgetten en open spending. Om de effecten van een open
overheid voor de verhouding tussen overheid en burger weer te
geven, kiezen we er in deze tussentijdse samenvatting voor de
verschillende verhoudingen tussen burger en overheid uit te
lichten.
Kernvraag
Hoe kan Open Overheid van meer betekenis zijn voor
de burger in zijn verschillende rollen?
Bij iedere rol staan inzichten uit de consultatie tot nu
toe, die tot aanvullende doelen en acties kunnen leiden.
Laat ons weten wat u ervan vindt
Welke acties u nog mist en wat u zelf voor acties zou willen doen.
• via open.overheid.nl
•
•
•
• fysiek tijdens de Oploop Open Overheid, maandag 4 maart 2013
• en op ieder moment dat Open Overheid aan de orde is.
De Oploop Open Overheid op maandag 4 maart is bedoeld om een
visie op een open overheid aan te scherpen en nieuwe acties te
beleggen. Kom of organiseer mee.
Meer informatie vind je op open overheid.nl

4. Verhoudingen tussen
overheid en burger
Burgerrol Kiezer
Overheidsrol Politieke organisatie
Kiezer
De burger wil als kiezer zijn stem uitbrengen. Hij wil weten hoe
keuzes tot stand komen en zelf invloed hebben op de besluit-
vorming. Een digitale agenda helpt om zicht te krijgen op beleid
dat in voorbereiding is en de momenten waarop hij een inbreng
kan leveren. Ook wil de burger weten wat de overheid met zijn
stem heeft gedaan. Waaraan is overheidsgeld besteed, zijn
doelstellingen gehaald. Verantwoording aan burgers, of via de pers
maakt deel uit van deze verhouding tussen burger en overheid.
Zie achterzijde voor.....
HERKENBAAR
AANSPREEKBAAR

5. Kiezer
Hoe kan Open Overheid voor de burger als kiezer
van meer betekenis zijn?
Eerste inzichten uit de consultatie
• Om goed te kunnen meedoen is inzicht in het verloop van het
beleidsproces een eerste stap. Welke besluiten worden
voorbereid, en wanneer kunnen burgers meepraten?
• De huidige Wob praktijk wordt door veel partijen als onprettig
en inefficiënt beschouwd. Gesproken wordt over een wereld
van ‘boze burgers en bange bestuurders’.
• De toegankelijkheid van publieke informatie is niet (alleen)
een juridische aangelegenheid, maar heeft ook te maken met
praktische zaken (informatievoorziening bijvoorbeeld)
en met ingesleten gewoonten.
• Een nieuw openbaarheidsregime zou volgens de Raad voor
het openbaar bestuur (Rob) vastgelegd moeten worden in
een Wet op de overheidscommunicatie.
• Partijen die een rol willen spelen bij het controleren van
de overheid, willen meer inzicht in financiën.
Wat vindt u ervan?
Mogelijke acties
• De rijksoverheid verkent op welke manier burgers in een vroeg
stadium hun inbreng kunnen te geven in wetgevingstrajecten.
Actie als pilot in diverse departementen.
• De rijksoverheid verkent hoe actieve openbaarheid onderdeel
kan zijn van de werkprocessen, zodat zo veel mogelijk
documenten pro-actief beschikbaar komen.
• Er is rondom de bezuinigingen veel ervaring opgedaan in
gemeenten met meedenken door burgers. Door open budgetting
en -spending is dit ook bij begroting en verantwoording
mogelijk.
• Actieve openbaarheid kan worden ingezet om de noodzaak van
Wob-verzoeken te verminderen. Voorbeeld is het ontsluiten van
declaraties van bewindspersonen op internet.
Welke actie mist u, wilt u zelf actie ondernemen?

6. Verhoudingen tussen
overheid en burger
Burgerrol Onderdaan
Overheidsrol Regeltoepasser & handhaver
Onderdaan
De burger als onderdaan, inwoner van Nederland, krijgt te maken
met beslissingen van de overheid op allerlei leefgebieden. Hij kan
zich verweren tegen een te opdringerige of nalatige overheid. Voor
rechtmatigheidsvragen bij de rechter en als het gaat om
behoorlijkheid bij de Nationale ombudsman. De overheid wijst
onderdanen op de mogelijkheden om hun verhaal, of beklag te
doen.
Zie achterzijde voor.....
CONSEQUENT
VOORSPELBAAR

7. Onderdaan
Hoe kan Open Overheid voor de burger als onderdaan
van meer betekenis zijn?
Eerste inzichten uit de consultatie
• De samenleving wordt steeds opener, burgers reconstrueren
en verspreiden zelf steeds meer kennis. Dit zorgt voor andere
verwachtingen over de opstelling van de overheid.
• Er zijn veel documenten en digitale bestanden die actief
openbaar gemaakt kunnen worden binnen de mogelijkheden
van de wet.
• De burger krijgt in het algemeen steeds meer
keuzemogelijkheden om wel of niet te verkeren met mensen
en organisaties. In contacten met de overheid is een sterke
afhankelijkheid gebleven: De burger kan zich daar niet aan
onttrekken. Daardoor is de kwaliteit van het contact tussen
overheid en burger des te belangrijker. Aandacht voor
procedurele rechtvaardigheid zorgt ervoor dat de burger een
besluit aanvaardt omdat hij weet dat hij rechtvaardig is
behandeld.
• De overheid hoeft niet alles zelf te doen, maar kan ook
samenwerken met andere organisaties. Zo worden goede
ervaringen opgedaan met partnerschappen tussen lokale
overheden en hogescholen om maatschappelijke problemen
aan te pakken.
Wat vindt u ervan?
Mogelijke acties
• De pionierstrajecten rond het informeel afhandelen van
klachten en meldingen worden verbreed naar de Wob.
Zie: www.prettigcontactmetdeoverheid.nl
• Meer documenten kunnen actief openbaar kunnen worden
gemaakt. Uit pilots kan worden geleerd hoe de kosten en baten
zich verhouden en hoe goede voorbeelden kunnen worden
overgenomen.
• Om actieve openbaarmaking en actieve informatieverstrekking
echt van de grond te krijgen, is een cultuuromslag nodig.
Gezocht wordt naar een goede aanpak om de discussie hierover
op gang te brengen in organisaties en daarmee te komen tot een
andere uitvoeringspraktijk.
Welke actie mist u, wilt u zelf actie ondernemen?

8. Verhoudingen tussen
overheid en burger
Burgerrol Klant
Overheidsrol Dienstverlener
Klant
De burger neemt als klant diensten en producten af van de
overheid. Zoals een uittreksel uit het geboorteregister, of een
vergunning. Maar ook informatie op basis waarvan hij een
afgewogen keuze kan maken, bijvoorbeeld het kiezen van een
school. Hij wil op de hoogte zijn van de dienstverlening, weten
waar hij terecht kan en wat zijn rechten en plichten zijn. Hij
verwacht een duidelijke, rechtvaardige en meedenkende
bejegening. De overheid investeert in goede elektronische
dienstverlening om burgers nog beter van dienst te zijn en
tegelijkertijd kosten te besparen. De overheid betrekt de klant bij
eigen afwegingen en zoekt met hem naar een bevredigende
oplossing.
Zie achterzijde voor.....
VRAAGGERICHT
PRO-ACTIEF

9. Klant
Hoe kan Open Overheid voor de burger als klant
van meer betekenis zijn?
Eerste inzichten uit de consultatie
• Mensen wijzen vooral op de houding van ambtenaren en
bestuurders en de bereidheid tot luisteren en meedenken.
• De verschillende kanalen voor dienstverlening blijven
toenemen. De gewenning en voorkeuren van burgers voor
(digitale) dienstverlening blijven veranderen.
• Dienstverlening hoeft niet per se door de overheid zelf te worden
aangeboden. Door gebruik van open data kunnen ook anderen
diensten ontwikkelen met overheidsdata.
• Het openen van data is in Nederland nu goed van de grond
gekomen. De volgende stap is er voor te zorgen dat data goed
kan worden hergebruikt, en dat de match tussen aanbod en
vraag doorlopend wordt gemaakt. Om de data goed te kunnen
hergebruiken is het noodzakelijk dat data van zo goed mogelijke
kwaliteit is en dat de overheid openstaat voor toelichting en
duiding.
Wat vindt u ervan?
Mogelijke acties
• In 2017 zijn alle overheidsdiensten digitaal beschikbaar.
Zie: www.e-overheid.nl
• Het tracken en tracen van de status van een aanvraag bij de
overheid geeft de burger inzicht in de voortgang van het proces.
Met het programma Beter & Concreter wordt verkend hoe goede
ervaringen daarmee door meer gemeenten kunnen worden
opgepikt.
• Overheidsorganisaties kunnen veel leren van elkaars ervaringen
met open data. Eenmaal ontwikkelde toepassingen voor de ene
overheidsorganisatie, kunnen andere verleiden ook data te
openen voor dezelfde toepassing. Uitwisseling van ervaringen en
opschaling van goede voorbeelden is noodzakelijk.
Welke actie mist u, wilt u zelf actie ondernemen?

10. Verhoudingen tussen
overheid en burger
Burgerrol Gebruiker
Overheidsrol Beheerder
Gebruiker
De burger is gebruiker van talloze basisvoorzieningen zoals
speeltuinen, wegen, straatmeubilair, sportaccommodatie en
welzijnsvoorzieningen. In de nieuwe verhoudingen tussen
samenleving en overheid met slimme inzet van de techniek is de
burger steeds meer aan zet om ogen en oren te zijn van de buurt en
de leefomgeving. En om in die leefomgeving zelf taken op zich te
nemen op het gebied van onderhoud en beheer. Voor de overheid
is een actieve samenleving het uitgangspunt. De burger wordt
aangesproken op eigen kracht en samenkracht.
Zie achterzijde voor.....
RATIONEEL
FLEXIBEL

11. Gebruiker
Hoe kan Open Overheid voor de burger als gebruiker
van meer betekenis zijn?
Eerste inzichten uit de consultatie
• Open Overheid is een kans om burgers te betrekken bij
maatschappelijke vraagstukken. Door budgetmonitoring wordt
gebruik gemaakt van kennis en creativiteit van burgers om de
bezuinigingen op voorzieningen waarvan zij gebruik maken
haalbaar in te vullen.
• Veel burgers zijn bereid om mee te doen in overheidsprojecten,
als het onderwerp ze aanspreekt en de instap laag is.
• Door applicaties als www.verbeterdebuurt.nl is een grote impuls
gegeven aan het meewerken aan het beheer van de omgeving en
de inzichtelijkheid van de voortgang van een melding voor
burgers.
Wat vindt u ervan?
Mogelijke acties
• Verkennen van de mogelijkheden om open data in te zetten
voor het gebruik van overheidsvoorzieningen. Hoe kunnen we
burgers die gebruikers zijn van een voorziening, mee laten
controleren, beheren of bepalen over de voorzieningen in de
omgeving?
Welke actie mist u, wilt u zelf actie ondernemen?

12. Verhoudingen tussen
overheid en burger
Burgerrol Partner
Overheidsrol Ontwikkelaar
Partner
De burger als partner wordt daartoe uitgenodigd door de overheid
(maatschappelijke participatie) of neemt zelf het heft in handen
om maatschappelijke vraagstukken op te pakken (maatschappelijk
initiatief ). De overheid stelt zich op als partner en verbinder die
ruimte en vertrouwen biedt. Want alleen in een ‘high-trust’
samenleving kan de kracht van de samenleving optimaal worden
benut.
Zie achterzijde voor.....
VISIONAIR
PARTNERSCHAP-
GERICHT

13. Partner
Hoe kan Open Overheid voor de burger als partner
van meer betekenis zijn?
Eerste inzichten uit de consultatie
• De wens naar vermaatschappelijking vergt overheidsbeleid dat
beter aansluit op de wensen en behoeften van burgers. Dat vergt
ook een omdraaiing van het informatiemodel. Een overheid die
overheidstaken met anderen wil delen moet bereid en in staat
zijn om alle relevante informatie te delen met potentiële
partners.
• Ambtenaren kunnen last hebben koudwatervrees om de
traditionele rolverdeling te veranderen. Omdat zij worden
afgerekend via bestaande structuren, kunnen nieuwe moeilijker
ontstaan. Steun van leidinggevenden en ruimte om te
experimenteren zijn noodzakelijk.
Wat vindt u ervan?
Mogelijke acties
• De overheid is partner van de beweging Kracht in NL die ruimte
zoekt voor meer maatschappelijk initiatief.
Zie: www.krachtinNL.nl
• De rijksoverheid voert een gezamenlijk programma open data:
herbruikbare openbare overheidsinformatie. Open data zijn
vindbaar via het portaal data.overheid.nl. In 2013 wordt ingezet
op het verkennen van de mogelijke ondersteuning door
toepassingen met open data bij specifieke maatschappelijke
uitdagingen als krimp en krachtwijken.
Welke actie mist u, wilt u zelf actie ondernemen?

14. Open Government
Partnership
Nederland heeft zich aangesloten bij het
Open Government Partnership. (OGP)
Dit wereldwijde initiatief werd gestart door president Obama
van de Verenigde Staten en premier Cameron van het Verenigd
Koninkrijk om de overheid te verbeteren door meer openheid.
Alle deelnemende landen maken een actieplan waarin ze
opschrijven welke ambities ze hebben voor een open overheid
en welke acties ze op de korte termijn gaan ondernemen.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
vindt openheid belangrijk en zorgt dat er voor Nederland een
actieplan komt.
Daarom is ze begonnen met het project Open overheid, een
consultatietraject waar u aan mee kunt doen.

15. Het Open Government hanteert vier kernprincipes
van open overheid.
Verantwoording
• Krijgen we waar voor ons geld?
• Kunt u de overheid beoordelen?
• Wordt gecontroleerd op misbruik?
Regels en wetgeving zorgen ervoor dat overheden gecontroleerd kunnen worden
en aanspreekbaar zijn op hun acties. De burger heeft zicht op het presteren en
functioneren van de overheid.
Transparantie
• Geeft de overheid openheid van zaken?
• Is duidelijk hoe een besluit tot stand is gekomen?
• Ervaart u een recht op informatie?
Informatie over activiteiten en besluiten van de overheid is open, volledig en vrij
beschikbaar voor het publiek en voldoet aan de internationaal geldende basis
standaarden voor open data. De burger weet, of kan weten hoe het zit.
De overheid geeft openheid van zaken, doet nergens geheimzinnig over.
Burgerparticipatie
• Krijgen burgers de ruimte?
• Staat de overheid open voor initiatieven van burgers?
• Kunnen burgers een vuist maken?
• Staat de overheid open voor tegengeluiden?
De overheid stimuleert burgers deel te nemen aan het publieke debat en spant zich
in voor een interactief, innovatief en effectief bestuur. De burger kan zich goed
informeren en kansen grijpen. Hij kan wat doen met de informatie, initiatief nemen.
Technologie & Innovatie
• Is de overheid op zoek naar innovatieve vormen van dienstverlening en interactie?
• Staat de overheid open voor nieuwe mogelijkheden en andere vormen van
• samenwerking?
Overheden omarmen het belang van open toegang tot informatie en technologie
voor de maatschappij. Open technologie wordt gezien als een belangrijke drijfveer
voor innovatie en is van belang om de eerste drie principes van open overheid te
kunnen realiseren (verantwoording, transparantie, burgerparticipatie).
De burger kan informatie op een nieuwe,creatieve manier toepassen.

16. DOE MEE
DOE MEE
2012
Benut deze tussentijdse samenvatting instelling
burger ondernemer organisatie
om door te praten
2012
• via open.overheid.nl
•
•
• n
d
burger ondernemer organisatie instelling
en
• fysiek tijdens de Oploop Open Overheid, maandag 4 maart 2013
eë
kkr
ide
acht
• op ieder moment dat Open Overheid aan de orde is.
in i
t i a t i ev e n
Zo sturen we aan op een krachtige Visie met Actieplan.
d
n
en
eë
kkr
ide
visie
acht
in i t
i a t i ev en
actieplan
2013
visie
actieplan
2013