Weitere ähnliche Inhalte Ähnlich wie การให้บริการทางเภสัชกรรม ในสถานประกอบการเภสัชกรรมชุมชน (ร้านยา) ภายใต้ระบบประกันสุขภาพขอ (20) Mehr von Utai Sukviwatsirikul (20) การให้บริการทางเภสัชกรรม ในสถานประกอบการเภสัชกรรมชุมชน (ร้านยา) ภายใต้ระบบประกันสุขภาพขอ2. คณะทํางาน
ธีรพล ทิพยพยอม
ภ.บ, ภ.บ.(บริบาลเภสัชกรรม), M.Clin.Pharm, Ph.D.
นิลวรรณ อยูภักดี
ภ.บ, ภ.ม.(บริหารเภสัชกิจ), ปร.ด.
อัลจนา เฟองจันทร
ภ.บ, ภ.บ.(บริบาลเภสัชกรรม), วท.ด.
ชวนชม ธนานิธิศักดิ์
ภ.บ, ภ.บ.(บริบาลเภสัชกรรม), ภ.ม.(เภสัชกรรมชุมชน), วท.ด.
อิศราวรรณ ศกุนรักษ
ภ.บ.(บริบาลเภสัชกรรม)
ณธร ชัยญาคุณาพฤกษ
ภ.บ, Pharm.D, Ph.D.
หนวยวิจัยการบริบาลทางเภสัชกรรม
คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยนเรศวร
4. สารบัญ
หนา
ขอมูลสรุป i
I. บทนํา
1.1 การบริการทางเภสัชกรรมในสถานประกอบการเภสัชกรรมชุมชน (รานยา) 1
1.2 แนวทางการทบทวนการใหบริการทางเภสัชกรรมในสถานประกอบการเภสัชกรรม
ชุมชน ภายใตระบบประกันสุขภาพของประเทศตางๆ
1
II. การใหบริการเภสัชกรรมชุมชนภายใตระบบประกันสุขภาพในอังกฤษ
2.1 ภาพรวมของระบบ 3
2.2 การดําเนินการเพื่อบรรลุขอตกลงกับภาครัฐ 3
2.3 รูปแบบการใหบริการ 5
2.4 การจายคาตอบแทนการใหบริการ 8
2.5 การประเมินผลการใหบริการ 12
III. การใหบริการเภสัชกรรมชุมชนภายใตระบบประกันสุขภาพในสหรัฐอเมริกา
3.1 ภาพรวมของระบบ 17
3.2 การดําเนินการเพื่อบรรลุขอตกลงกับภาครัฐ 18
3.3 รูปแบบการใหบริการ 19
3.4 การจายคาตอบแทนการใหบริการ 22
3.5 การประเมินผลการใหบริการ 25
IV. การใหบริการเภสัชกรรมชุมชนภายใตระบบประกันสุขภาพในออสเตรเลีย
4.1 ภาพรวมของระบบ 27
4.2 การดําเนินการเพื่อบรรลุขอตกลงกับภาครัฐ 27
4.3 รูปแบบการใหบริการ 26
4.4 การจายคาตอบแทนการใหบริการ 34
4.5 การประเมินผลการใหบริการ 34
V. การใหบริการเภสัชกรรมชุมชนภายใตระบบประกันสุขภาพในไตหวัน
5.1 ภาพรวมของระบบ 39
5.2 การดําเนินการเพื่อบรรลุขอตกลงกับภาครัฐ 39
5.3 รูปแบบการใหบริการ 40
5.4 การจายคาตอบแทนการใหบริการ 40
5.5 การประเมินผลการใหบริการ 40
5. สารบัญ (ตอ)
หนา
VI. ปจจัยสูความสําเร็จ
6.1 ปจจัยที่มีผลตอการขยายบทบาทการใหบริการทางเภสัชกรรมและการจาย
คาตอบแทน
42
6.2 ปจจัยสูความสําเร็จในการบรรลุขอตกลงกับภาครัฐ 43
6.3 ขอเสนอแนะสําหรับการขยายบทบาทการใหบริการทางเภสัชกรรม 44
6.4 สรุป 45
ภาคผนวก
รายนามเวปไซดที่เกี่ยวของและผูใหขอมูลของแตละประเทศ 47
6. i
ขอมูลสรุป (Executive Summary)
การทบทวนการใหบริการทางเภสัชกรรมในสถานประกอบการเภสัชกรรมชุมชน (รานยา) ภายใตระบบ
ประกันสุขภาพของประเทศตางๆ นี้จัดทําขึ้นโดยมีวัตถุประสงคเพื่อใหไดขอมูลที่ครอบคลุมทั้งดานรูปแบบการ
ใหบริการ ผลลัพธของการใหบริการ รวมถึงรูปแบบการดําเนินการเพื่อบรรลุขอตกลงกับภาครัฐในการผนวกบริการ
ดังกลาวเขาไวในระบบประกันสุขภาพของรัฐ สําหรับนํามาประยุกตใชเปนแนวทางการพัฒนาและขยายบทบาท
การใหบริการทางเภสัชกรรมของเภสัชกรชุมชนในประเทศไทย
รูปแบบการใหบริการทางเภสัชกรรมในสถานประกอบการเภสัชกรรมชุมชน (รานยา)
สามารถแบงรูปแบบบริการทางเภสัชกรรมในรานยาที่ไดรับการสนับสนุนโดยรัฐบาลของประเทศตางๆ
ออกไดเปน 4 ประเภทใหญๆ คือ 1) บริการจัดการดานยา; 2) บริการเพื่อเพิ่มการเขาถึงยา; 3) บริการดาน
สาธารณสุข; และ 4) บริการอื่นๆ
บริการจัดการดานยาเปนบริการที่ไดรับการสนับสนุนโดยรัฐบาลของทุกประเทศ ซึ่งอาจมีขอแตกตางกัน
บางในสวนของแนวทางการปฏิบัติและสถานที่ใหบริการ ตัวอยางบริการในแตละประเทศไดแก บริการ Medication
Therapy Management (MTM) ในสหรัฐอเมริกา บริการ Medication Review ในอังกฤษ บริการตางๆ ใน
Medication Management Programs ของออสเตรเลีย และบริการ Home Pharmaceutical Care ในไตหวัน
บริการเพื่อเพิ่มการเขาถึงยาเปนบริการที่ประเทศอังกฤษและออสเตรเลียใหความสําคัญและใหการ
สนับสนุนคอนขางมาก โดยเฉพาะประเทศออสเตรเลียที่มีการใหเงินสนับสนุนเพื่อสรางแรงจูงใจในการใหบริการ
ทางเภสัชกรรมในพื้นที่ชนบทและพื้นที่หางไกล สําหรับประเทศอังกฤษมีการสนับสนุนบริการเพื่อเพิ่มความเขาถึง
ยาหลากหลายรูปแบบไดแก การเปดใหบริการนอกเวลาทําการ การใหวัคซีนปองกันไขหวัดใหญ การจายยา
คุมกําเนิดฉุกเฉิน สวนประเทศสหรัฐอเมริกาก็มีการสนับสนุนการใหบริการวัคซีนของเภสัชกร
ประเทศอังกฤษเปนประเทศที่ใหความสําคัญกับบริการดานสาธารณสุขของเภสัชกรเปนอยางมาก โดย
ตัวอยางบริการดานสาธารณสุขที่รัฐใหการสนับสนุนไดแก บริการชวยเลิกบุหรี่ บริการคัดกรองและรักษา
Chlamydia และบริการประเมินความเสี่ยงตอการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด นอกจากนี้เภสัชกรในประเทศ
อังกฤษยังไดรับการสนับสนุนการขยายบทบาทการใหบริการรูปแบบตางๆ เพื่อสนับสนุนการใหบริการสุขภาพ และ
เพื่อลดภาระการตรวจรักษาของแพทยอีกดวย บริการดังกลาวไดแก minor ailment service, supplement
prescribing และ patient group direction เปนตน
การประเมินผลการใหบริการ
การใหบริการทางเภสัชกรรมสวนใหญของทั้ง 4 ประเทศไดรับการประเมินผลลัพธทั้งจากนักวิชาการและ
หนวยงานที่เกี่ยวของในหลายบริบท เชน ผลลัพธทางคลินิกและผลลัพธทางเศรษฐศาตร ซึ่งพบวาบริการสวนใหญ
มีประโยชนตอผูรับบริการ ชวยลดภาระงานของแพทย และชวยลดคาใชจายดานบริการสุขภาพโดยรวมได
7. ii
การดําเนินการเพื่อบรรลุขอตกลงกับภาครัฐ
ทุกประเทศมีหนวยงานที่ทําหนาที่เจรจากับภาครัฐเพื่อกําหนดรูปแบบและแนวทางการใหบริการ รวมถึง
การจายคาตอบแทน โดยแนวทางการดําเนินการอาจแตกตางกันไปตามบริบทของแตละประเทศ ยกตัวอยางเชน
ในประเทศออสเตรเลียมุงเนนการสรางหลักฐานเชิงประจักษเพื่อแสดงใหเห็นถึงความคุมคาของบริการทางเภสัช
กรรม สวนในประเทศอังกฤษใชแนวทางการสื่อสารทําความเขาใจกับภาคการเมืองหรือผูเกี่ยวของในการกําหนด
นโยบายทางสาธารณสุข รวมกับการใหการสนับสนุนการพัฒนาบริการในระดับทองถิ่นและนําผลการดําเนินการที่
ประสบความสําเร็จมาขอการรับรองจากสวนกลาง เพื่อใชเปนแมแบบสําหรับการใหบริการในทองถิ่นอื่นดวย
สําหรับการดําเนินการเพื่อบรรลุขอตกลงกับภาครัฐในประเทศสหรัฐอเมริกานั้นมีความแตกตางกัน
ระหวางระบบ Medicare และ Medicaid โดยองคกรวิชาชีพเภสัชกรรมไดมีการรวมตัวกันเปน Pharmacists
Provider Coalition (PPC) เพื่อผลักดันใหมีการผนวกบริการ MTM เขาเปนสวนหนึ่งของ Medicare part D สวน
การพัฒนาเพื่อบรรลุขอตกลงสําหรับระบบ Medicaid นั้นเกิดจากความรวมมือขององคกรวิชาชีพเภสัชกรรมในแต
ละรัฐกับระบบประกันสุขภาพแบบ Medicaid ของรัฐนั้นๆ ในการจัดทําโปรแกรมใหบริการทางคลินิกของเภสัชกร
สวนประเทศไตหวันการเจรจาเริ่มตนจากภาครัฐโดยเปนการติดตอขอความรวมมือไปยังองคกรวิชาชีพ
เพื่อชวยหาแนวทางการแกไขปญหาผูปวยที่เขารับบริการในคลินิกผูปวยนอกสูงผิดปกติ จึงไดมีการเสนอโครงการ
Home Pharmaceutical Care เพื่อแกไขปญหาดังกลาว และก็ไดรับการอนุมัติจากภาครัฐ ซึ่งถือเปนจุดเริ่มตน
ของการพัฒนาบริการรูปแบบตางๆ เสนอตอภาครัฐตอไปในอนาคต
ขอเสนอแนะสําหรับการขยายบทบาทการใหบริการทางเภสัชกรรมในประเทศไทย
• ควรมีองคกรหรือหนวยงานที่รับผิดชอบเพื่อดําเนินการดังตอไปนี้
- สื่อสารทําความเขาใจกับผูมีสวนเกี่ยวของกับการกําหนดนโยบาย และดําเนินการเจรจาตอรอง
กับภาครัฐเพื่อใหการสนับสนุนบริการตางๆ
- กําหนดยุทธศาสตรการสนับสนุนการสรางหลักฐานเชิงประจักษเพื่อแสดงใหเห็นถึงประโยชน
และความคุมคาของบริการ
- สนับสนุนการพัฒนางานบริการทางเภสัชกรม เชน การสรางแรงจูงใจในการใหบริการ
- เจรจาตอรองกับหนวยงานภาครัฐเกี่ยวกับการกําหนดคาตอบแทนการใหบริการทางเภสัชกรรม
ที่เหมาะสมกับระดับความซับซอนของบริการ
- ประชาสัมพันธใหเกิดการรับรูในวงกวางถึงความสําคัญและประโยชนของบริการทางเภสัชกรรม
- ดําเนินการเพื่อรับรองมาตรฐานการใหบริการของเภสัชกร
• ควรมีการจัดสรรงบประมาณสนับสนุนบริการทางเภสัชกรรมแยกไวอยางชัดเจน
• ควรมีการรับรองบริการรูปแบบตางๆ สําหรับใชเปนแมแบบใหหนวยคูสัญญาปฐมภูมินําไปใชเปน
แนวทางในการพิจารณาสนับสนุนบริการใหเหมาะสมกับความตองการของแตละทองถิ่น
• ควรมีการพัฒนาแนวทางการสรางความตระหนักของเภสัชกรเกี่ยวกับบทบาทวิชาชีพในฐานะผู
ใหบริการดานการดูแลสุขภาพ
8. 1
I. บทนํา
ธีรพล ทิพยพยอม
1.1 การบริการทางเภสัชกรรมในสถานประกอบการเภสัชกรรมชุมชน (รานยา)
ในชวงหลายทศวรรษที่ผานมาวิชาชีพเภสัชกรรมไดมีการพัฒนาเปนอยางมากในหลายประเทศ โดยเปน
การเปลี่ยนแปลงบทบาทการทําหนาที่ของเภสัชกรจากการใหบริการกระจายยามาเปนการใหบริการใน
หลากหลายรูปแบบเพื่อใหประชาชนผูใชยาไดรับประโยชนและความปลอดภัยจากการใชยาอยางเหมาะสม
เภสัชกรชุมชนก็ไดมีการขยายบทบาทการดูแลผูปวยใหเพิ่มมากขึ้นดวยเชนกัน จนถึงปจจุบันมีการพัฒนาบริการ
โดยเภสัชกรชุมชนหลากหลายรูปแบบ อาทิเชน การใหบริการทบทวนยาที่ใช (medicines use review: MUR)
บริการจัดการยาเพื่อการบําบัด (medication therapy management: MTM) การเยี่ยมบาน บริการชวยเลิกบุหรี่
บริการปองกันและสงเสริมสุขภาพ และบริการดูแลผูปวยโรคเรื้อรังตางๆ เปนตน
อยางไรก็ตามแมวาการใหบริการของเภสัชกรชุมชนหลายบริการจะไดรับการพิสูจน และยอมรับวามี
ประโยชนตอผูปวยและระบบสาธารณสุขโดยรวม แตผลลัพธดังกลาวมักไดมาจากงานวิจัยหรือโครงการนํารอง
ตางๆ ซึ่งการนํารูปแบบบริการที่ไดรับการพิสูจนวามีประโยชนเหลานั้นมาใชในวงกวางเปนไปอยางจํากัด ทั้งนี้สวน
หนึ่งเปนผลจากการไมไดรับการสนับสนุนจากหนวยงานที่เกี่ยวของในระบบสาธารณสุขอยางเหมาะสมทั้งในดาน
การสรางเครือขายบริการ การเชื่อมตอขอมูล การสนับสนุนคาตอบแทนบริการ และอื่นๆ
1.2 แนวทางการทบทวนการใหบริการทางเภสัชกรรมในสถานประกอบการเภสัชกรรมชุมชน ภายใต
ระบบประกันสุขภาพของประเทศตางๆ
การใหการสนับสนุนบริการทางเภสัชกรรมในรานยาโดยระบบประกันสุขภาพของแตละประเทศมีความ
แตกตางกันไป ขึ้นอยูกับการผลักดันจากองคกรวิชาชีพเภสัชกรรม รวมถึงการสนับสนุนในระดับนโยบายของ
ผูบริหารของประเทศนั้นๆ ดังนั้นการทบทวนการใหบริการทางเภสัชกรรมในรานยาภายใตระบบประกันสุขภาพ
ของประเทศตางๆ จึงมีความสําคัญ เพื่อใหไดมาซึ่งขอมูลที่ครอบคลุมทั้งดานรูปแบบการใหบริการ ผลลัพธของ
การใหบริการ รวมถึงการดําเนินการเพื่อบรรลุขอตกลงกับภาครัฐ สําหรับนํามาประยุกตใชเปนแนวทางการพัฒนา
และขยายบทบาทการใหบริการทางเภสัชกรรมของเภสัชกรชุมชนในประเทศไทยตอไป
เบื้องตนไดกําหนดประเทศที่จะทําการทบทวนไว 3 ประเทศคือ อังกฤษ สหรัฐอเมริกา และออสเตรเลีย
เนื่องจากประเทศดังกลาวไดมีการพัฒนาบริการทางเภสัชกรรมชุมชนมาแลวเปนอยางดี อีกทั้งยังไดรับการ
สนับสนุนดานงบประมาณจากระบบประกันสุขภาพของรัฐมานานพอสมควร นอกจากนี้คณะทํางานยังไดนํา
ขอมูลของประเทศไตหวันเพิ่มเขามาในการทบทวนครั้งนี้ดวย ทั้งนี้เนื่องจากไตหวันมีบริบทที่ใกลเคียงกับประเทศ
ไทยหลายดานเชน พัฒนาการของงานบริการทางเภสัชกรรม รูปแบบการใหบริการทางสาธารณสุขและระบบ
ประกันสุขภาพ รวมถึงการเปนประเทศในทวีปเอเชียเหมือนกัน การศึกษาขอมูลและแนวทางการพัฒนาใน
ประเทศไตหวันจึงนาจะเปนประโยชนไมนอยไปกวาขอมูลจากสามประเทศขางตน
9. 2
คณะผูทบทวนไดทําการรวบรวมขอมูลที่เกี่ยวของจากการสืบคนฐานขอมูลทางวิชาการตางๆ เชน MED-
LINE, International Pharmaceutical Abstracts, Scopus และ Google Scholar และจากการสืบคนงานวิจัย
เพิ่มเติมจากรายนามเอกสารอางอิงของการศึกษา/บทความที่คัดเลือก นอกจากนี้คณะผูทบทวนยังไดศึกษาขอมูล
ตามเวปไซดของหนวยงานที่เกี่ยวของในประเทศตางๆ ทั้งหนวยงานราชการ เอกชน และสมาคมวิชาชีพ ขอมูล
บางสวนยังไดจากการติดตอกับผูเชี่ยวชาญหรือผูที่เกี่ยวของในแตละประเทศ โดยนําเสนอขอมูลที่ไดแยกตามแต
ละประเทศดังแสดงในบทถัดไป
บรรณานุกรม
• Farris KB, Fermandez-Limos F, Benrimoj SI. Pharmaceutical care in community pharmacies:
practice and research from around the world. Ann Pharmacother 2005;39:1539-41.
• Roberts AS, Benrimoj S, Chen TF, Williams KA, Aslani P. Implementing cognitive services in
community pharmacy: a review of models and frameworks for change. Int J Pharm Pract
2006;14:105-113.
10. 3
II. การใหบริการเภสัชกรรมชุมชนภายใตระบบประกันสุขภาพในอังกฤษ
อิศราวรรณ ศกุนรักษ
ธีรพล ทิพยพยอม
2.1 ภาพรวมของระบบ
สหราชอาณาจักรมีระบบประกันสุขภาพแหงชาติที่ดูแลโดยระบบประกันสุขภาพแหงชาติ (National
Health Service: NHS) ซึ่งเปนระบบหลักของประเทศทําหนาที่ดูแลรับผิดชอบการใหบริการดานสุขภาพแบบถวน
หนา (universal coverage) ใหกับประชาชนหรือผูที่พํานักอาศัยอยางถาวรในสหราชอาณาจักร และมีการ
บริหารจัดการแบบแบงสวนชัดเจน คือแบงเปนสวนผูใหบริการ (provider) และสวนที่เปนผูซื้อบริการ (purchaser)
โดยงบประมาณสวนใหญ (ประมาณ 75-85%) จะถูกสงมาให Primary Care Organisation (PCO) ซึ่งทําหนาที่
เปนผูซื้อบริการ โดย PCO นี้มีชื่อเรียกแตกตางกันไปในแตละแควน เชน ในอังกฤษใชชื่อวา Primary Care Trust
(PCT) สวนเวลสใชชื่อวา Local Health Board (LHB)
แตละ PCO รับผิดชอบดูแลประชากรประมาณ 150,000 ถึง 300,000 คน และถือเปนหนวยงานสําคัญ
ในการขับเคลื่อนระบบบริการสุขภาพของสหราชอาณาจักร การกําหนดนโยบายและทิศทางการดําเนินงานในแต
ละ PCO มาจากคณะกรรมการซึ่งประกอบไปดวยตัวแทนประชาชน เชน นักการเมืองทองถิ่นหรือผูทรงคุณวุฒิ
และตัวแทนวิชาชีพผูใหบริการในพื้นที่ PCO ยังดําเนินงานโดยประสานความรวมมือกับองคกรบริหารสวน
ทองถิ่น (local authority) เพื่อการพัฒนาบริการเชิงสังคมอีกดวย ภายหลังการกระจายอํานาจการปกครองใหกับ
ทั้ง 4 แควน (ไดแก อังกฤษ สกอตแลนด เวลส และไอรแลนดเหนือ) ในป ค.ศ. 1997 (พ.ศ. 2540) ระบบ NHS ของ
ทั้ง 4 แควนก็มีการดําเนินการที่แตกตางกัน สําหรับการทบทวนครั้งนี้จะมุงเนนรูปแบบการใหบริการทางเภสัชกรรม
ในอังกฤษเทานั้น
รานยา (community pharmacy) ในอังกฤษที่สามารถใหบริการรับใบสั่งยาจากโรงพยาบาลและคลินิก
คูสัญญาของ NHS จะเรียกวา NHS pharmacy contractor ซึ่งรานยาเหลานี้จะตองผานมาตรฐานและใหบริการ
ดานสุขภาพไดตามที่ NHS กําหนด
2.2 การดําเนินการเพื่อบรรลุขอตกลงกับภาครัฐ
การกําหนดเงื่อนไขหรือกรอบขอตกลง (contractual framework) กับ NHS นั้นมีผูรับผิดชอบและ
ดําเนินการโดยคณะกรรมการที่เรียกวา Pharmaceutical Services Negotiating Committee (PSNC) ซึ่งไดรับ
การรับรองใหเปนตัวแทนของ NHS pharmacy contractors ในการเจรจากรอบขอตกลงกับกระทรวงสาธารณสุข
และ NHS คณะกรรมการหลักของ PSNC มีทั้งสิ้น 32 คน ซึ่งประกอบไปดวย
11. 4
• ตัวแทนที่ไดรับการโหวตเลือกจากแตละภูมิภาค (13 คนจากอังกฤษ และ 1 คนจากเวลส)
• ตัวแทนที่ไดรับการเสนอชื่อจากคณะกรรมการบริหารของสมาคมเภสัชกรรมชุมชน (National
Pharmacy Association) จํานวน 2 คน
• ตัวแทนที่ไดรับการเสนอชื่อจากสมาคมรานยาบริษัท (Company Chemists’ Association: CCA)*
จํานวน 12 คน
• ตัวแทนที่ไดรับการโหวตเลือกจากรานยาที่มีหลายสาขาที่ไมไดเปนสมาชิก CCA จํานวน 3 คน
• ประธานกรรมการอิสระ (non-executive chairman) 1 คน
*CCA มีสมาชิก 9 บริษัท และมีจํานวนรานยารวมคิดเปน 50% ของรานยาในสหราชอาณาจักร
PSNC มีวัตถุประสงคการดําเนินงานในการพัฒนาบริการของ NHS pharmacy contractors เพื่อให
เภสัชกรชุมชนสามารถเพิ่มรูปแบบการใหบริการที่มีคุณภาพและไดรับคาตอบแทนจากบริการนั้น เพื่อตอบสนอง
ความตองการของชุมชนทองถิ่น โดยมีแผนการดําเนินงานสําหรับป ค.ศ. 2011 ถึง ค.ศ. 2015 ดังนี้
• สรางรากฐานการพัฒนางานเภสัชกรรมชุมชนใหสอดคลองกับนโยบายของรัฐบาล
• สรางหลักประกันการจายคาตอบแทนอยางเหมาะสมใหกับบริการของเภสัชกรชุมชน
• ใหการรับรองวาการพัฒนาดานเทคโนโลยีใดๆ จะสนับสนุนการใหบริการของเภสัชกรชุมชน
• ดําเนินการอยางตอเนื่องเพื่อสรางหลักฐานเชิงประจักษที่แสดงใหเห็นถึงคุณภาพและความคุมคา
ของบริการของเภสัชกรชุมชน
• ใหขอมูล คําแนะนํา และการสนับสนุนเภสัชกรคูสัญญา และสรางพันธมิตรทั้งภายในและภายนอก
วิชาชีพเภสัชกรรมเพื่อเสริมประโยชนใหกับวิชาชีพ
สิ่งที่นาสนใจในการดําเนินงานของ PSNC คือแนวทางการสรางความเชื่อมตอกับนักการเมือง และผูที่มี
สวนเกี่ยวของกับการกําหนดนโยบายดานสาธารณสุข เนื่องจากกลุมบุคคลดังกลาวถือไดวามีความสําคัญตอการ
พิจารณาขอเสนอของ PSNC เกี่ยวกับการดําเนินการและการจายคาตอบแทนใหกับบริการของ NHS pharmacy
contractors โดย PSNC ใหความสําคัญกับการสื่อสารทําความเขาใจกับภาคการเมืองทั้งในระดับชาติและระดับ
ทองถิ่น
ตัวอยางการดําเนินงานสรางความเชื่อมตอกับภาคการเมืองของ PSNC ในสวนกลางไดแกการจัดงาน
เลี้ยงรับประทานอาหารเย็นปละครั้ง โดยเชิญแขกเขารวมงานประมาณ 500 คน ซึ่งประกอบไปดวย
รัฐมนตรีวาการกระทรวงสาธารณสุข นักการเมือง ตัวแทนจากวิชาชีพดานสุขภาพ NHS กลุมอาสาสมัคร องคกร
การกุศล และสื่อมวลชน นอกจากนี้ PSNC ยังเปนผูสนับสนุนที่สําคัญใหกับกลุมนักการเมืองที่สนใจดานเภสัช
กรรม (All-Party Pharmacy Group)* และพยายามนําเสนอขอมูลการดําเนินการและประเด็นที่นาสนใจตางๆ
ใหกับกลุมดังกลาวทุกครั้งที่มีโอกาส
* All-Party Group เปนกลุมของนักการเมืองจากทุกพรรคไมวาจะเปนฝายคานหรือฝายรัฐบาลที่มีความสนใจงานดานตางๆ เฉพาะ
เปนพิเศษ โดยหัวขอดังกลาวไมขัดแยงกับนโยบายหลักของพรรค
12. 5
สําหรับการสรางความเชื่อมตอกับนักการเมืองในสวนภูมิภาคจะดําเนินการโดยคณะกรรมการเภสัชกรรม
ทองถิ่น (Local Pharmacy Committee: LPC) ซึ่ง PSNC จะมีแนวทางการจัดการตางๆ ใหกับ LPC ตัวอยางเชน
ในชวงเวลาที่ PSNC ยื่นเสนอรางกฎหมายเพื่อขอรับรองแนวทางการใหบริการใดๆ PSNC จะสนับสนุน LPC ให
ดําเนินการตางๆ เพื่อประชาสัมพันธและสรางกระแสใหเกิดการสนับสนุนรางดังกลาว ตัวอยางกิจกรรมที่ PSNC
แนะนําให LPC ดําเนินการไดแก
• การเชิญสมาชิกสภาผูแทนราษฎร (ส.ส.) เจาของพื้นที่ หรือผูสมัครรับเลือกตั้งในเขตพื้นที่มาที่รานยา
เพื่อใหนักการเมืองไดทําความเขาใจระบบและรูปแบบการใหบริการเภสัชกรรมชุมชน และเพื่อใหเห็น
ความสําคัญและประโยชนของบริการที่ PSNC กําลังเสนอรางกฎหมายอยู โดย PSNC จะจัดเตรียม
สื่อสนับสนุนตางๆ ไวให LPC ไมวาจะเปน ตัวอยางจดหมายเชิญ บันทึกสรุปขอมูลและแนวทางการ
จัดกิจกรรมที่ยื่นเสนอ แนวทางการตอบคําถามที่เกี่ยวของกับกิจกรรมดังกลาว เปนตน
• การจัดกิจกรรมเกี่ยวกับสุขภาพ เชน การจัดอบรม สัมมนา เพื่อใหคนในชุมชนเห็นถึงความสําคัญ
ของการดูแลสุขภาพ และเพื่อใหเห็นถึงความสําคัญและประโยชนของกิจกรรมที่อยูในรางการจัด
กิจกรรมใหบริการ เชน การประเมินความเสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือด ซึ่งจะชวยแสดงใหประชาชน
เห็นถึงศักยภาพและความสะดวกในการเขาถึงบริการของเภสัชกร
• การประชาสัมพันธผานสื่อทองถิ่นเกี่ยวกับบริการที่อยูในรางกฎหมาย หรือแจงใหประชาชนใน
ทองถิ่นทราบวาบริการดังกลาวไดรับการสนับสนุนจากนักการเมืองในพื้นที่ (ในกรณีที่นักการเมือง
รับปากใหการสนับสนุน) ทั้งนี้สวนหนึ่งเพื่อเปนหลักประกันการใหการสนับสนุนจากนักการเมืองไป
ดวยในตัว
2.3 รูปแบบการใหบริการ
จนถึงปจจุบัน PSNC ไดมีการพัฒนาขอตกลง เงื่อนไข และรูปแบบการใหบริการดานสุขภาพในรานยา
มาถึงกรอบสัญญาฉบับใหม (ป ค.ศ. 2005) โดยมีเปาหมายเพื่อพัฒนาใหเกิดการใหบริการทางเภสัชกรรมชุมชนที่
มีประสิทธิภาพและตอบสนองตามความตองการของแตละทองถิ่น ซึ่งแบงรูปแบบการใหบริการออกเปน 3 ระดับ
(รูปที่ 2.1) ไดแก essential, advanced และ enhanced service โดยในแตละระดับมีความแตกตางกันทั้งในดาน
รูปแบบการใหบริการ (range of services covered) ที่มาของแหลงทุน (source of funding) และหนวยงานที่
กํากับดูแล (commissioning and governance arrangement) ซึ่งจะไดกลาวถึงโดยละเอียดในหัวขอถัดไป
13. 6
รูปที่ 2.1 ระดับการใหบริการของรานยาคูสัญญากับ NHS
2.3.1 Essential services
เปนรูปแบบการใหบริการพื้นฐานที่รานยาคูสัญญาทุกรานตองปฏิบัติตามที่ NHS กําหนด ไดแก
• Dispensing/repeat dispensing and provision of compliance support
• Disposal of unwanted medicines
• Promotion of healthy lifestyles
• Sign-posting
• Support for self care
Dispensing/repeat dispensing and provision of compliance support เปนการใหบริการจัดหายา
หรือเวชภัณฑตามใบสั่งยา (NHS prescriptions) รวมกับการใหขอมูลและคําแนะนําเกี่ยวกับการใชยา เพื่อ
สงเสริมใหเกิดการใชยาที่ถูกตองเหมาะสมและปลอดภัย และยังครอบคลุมงานในสวนของการเติมยาหลายครั้ง
(repeat dispensing) ซึ่งในกรณีนี้จะแตกตางจากการจายยาทั่วไปตรงที่ผูปวยจะไดรับใบสั่งยาจากแพทยที่
สามารถนํามาเติมยาไดมากกวา 1 ครั้ง ซึ่งเภสัชกรที่ปฏิบัติงานในสวนนี้ จะตองไดรับการอบรมเพิ่มเติมเพื่อให
สามารถปฏิบัติงานไดอยางมีประสิทธิภาพ จาก Centre for Pharmacy Postgraduate Education (CPPE) ซึ่ง
สวนใหญเปนมหาวิทยาลัยที่ไดรับทุนสนับสนุนจาก Department of Health (DH) สําหรับรับผิดชอบดูแลเรื่อง
การศึกษาตอเนื่อง (continuing professional development) ใหกับเภสัชกรและผูชวยเภสัชกร ในการดําเนินการ
กิจกรรมเหลานี้เภสัชกรที่ปฏิบัติงานจะตองทําการจดบันทึกขอมูล เชน ชื่อยา ขนาดยา ปริมาณ วันที่สงมอบยา
ใหกับผูปวย เปนตน และตองไดรับการประเมินคุณภาพของการใหบริการจาก NHS อยางตอเนื่อง
14. 7
Disposal of unwanted medicines เปนการใหบริการกําจัดยาเหลือใช โดยหนวยคูสัญญาปฐมภูมิ
(Primary care trusts: PCTs) จะเปนผูรับผิดชอบสถานที่ในการกําจัดยาเหลือใชเหลานี้ สวน promotion of
healthy lifestyles เปนการใหบริการที่เนนเรื่องการสงเสริมสุขภาพ ผานการใหคําแนะนําเรื่องยาและการ
ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมทางสุขภาพใหเหมาะสม โดยครอบคลุมกลุมโรคเบาหวาน ผูปวยที่มีความเสี่ยงในการเกิด
โรคหลอดเลือดหัวใจ ผูที่สูบบุหรี่ และน้ําหนักเกิน เปนตน และมีการจัดทํา Public health campaign ในเชิงรุก ซึ่ง
อาจเปน campaign ที่ทําทั่วทั้งประเทศหรือทําเฉพาะในพื้นที่บางพื้นที่ก็ได หากเปนในระดับทองถิ่น โดยทั่วไปราน
ยาจะใหบริการเหลานี้รวมกับ PCT ซึ่งเปนผูกําหนดหัวขอ campaign ในแตละพื้นที่
Sign-posting เปนรูปแบบการใหบริการในกรณีที่รานยานั้นมีขอจํากัดหรือไมสามารถดูแลผูปวยได หรือ
ผูปวยตองการเขารับการรักษาที่รานยานั้นไมอาจใหบริการได จะมีการทําการสงตอผูปวยไปยังสถานบริการที่
เหมาะสม ผานบันทึกขอมูลของผูปวยแตละราย สวน support for self care เปนการใหคําแนะนําเรื่องการใชยา
และการปฏิบัติตนในผูปวยที่ไมสามารถชวยเหลือตนเองได ตองไดรับการชวยเหลือดูแล
2.3.2 Advanced services
เปนบริการที่เภสัชกรที่ไดรับการรับรองสามารถปฏิบัติได ซึ่งประกอบไปดวยกิจกรรมตอไปนี้
• Medicines use review (MUR) และ prescription intervention service
• Appliance use review (AUR)
• Stoma appliance customization (SAC)
• New medicine service (NMS)
โดยในที่นี้จะขอกลาวถึงการทํา MUR และ prescription intervention service ซึ่งเกี่ยวของกับการใชยา
โดยละเอียดเพียงอยางเดียว สวน new medicine service เปนรูปแบบบริการที่เพิ่มเขามาใหมในป พ.ศ. 2554/55
จึงอาจมีขอมูลรายละเอียดไมมากนัก
ลักษณะการใหบริการของ MUR และ prescription intervention service เปนงานที่เกี่ยวของกับการ
ทบทวนการใชยาที่ผูปวยไดรับ และประเมินความรวมมือในการใชยาของผูปวยผานการซักประวัติจากผูปวย
โดยเฉพาะอยางยิ่งผูปวยที่อยูในกลุมเสี่ยงที่จะเกิดปญหาจากการใชยา เชน ผูสูงอายุที่มีโรคประจําตัวหลายโรค
ผูปวยกลุมโรคเรื้อรัง เปนตน โดยหลังจากที่ประเมินการใชยาแลวบันทึกขอมูลลงในแบบฟอรม MUR ขอมูลเหลานี้
จะถูกสงไปยังแพทยผูทําการรักษา โดยทั่วไป MUR จะมีการทําอยางสม่ําเสมอ เชน ทุกๆ 12 เดือน เปนตน
New medicine service เปนบริการระดับ advanced services ที่เพิ่มเขามาใหม ซึ่งจะเริ่มดําเนินการใน
เดือนตุลาคม ค.ศ. 2011 โดยจะเปนบริการใหกับผูปวยโรคเรื้อรังที่ไดรับการสั่งจายยาตัวใหมเพื่อเพิ่มความรวมมือ
ในการใชยาของผูปวย เบื้องตนจะใหบริการเฉพาะกลุมผูปวยและเฉพาะกลุมโรคตามที่ไดมีการกําหนดไว (ไดแก
โรคหืดและปอดอุดกั้นเรื้อรัง เบาหวานชนิด 2 ผูที่ไดรับการรักษาดวย antiplatelet/anticoagulant และความดัน
โลหิตสูง) และจะใหบริการจนถึงเดือนมีนาคม ค.ศ. 2013 ซึ่งจะมีการประเมินวาบริการนี้มีประโยชนตอ NHS
หรือไม
15. 8
การใหบริการ advanced services ขึ้นกับความสมัครใจของรานยาที่เขารวม ไมมีการบังคับใหทํา
เหมือนกับ essential service อยางไรก็ตามรานยาที่ตองการทํา advanced service จะตองมีเภสัชกรที่ไดรับการ
รับรองวาเปนผูที่มีความสามารถในการปฏิบัติการนี้ได นอกจากนี้จะตองมีพื้นที่และเครื่องอํานวยความสะดวก
เชน หองใหคําปรึกษาที่เพียงพอในการใหบริการ
2.3.3 Enhanced services
แมแบบ (template) ของ enhance services แตละบริการเกิดจากขอตกลงรวมกันระหวาง PSNC กับ
กระทรวงสาธารณสุขและ NHS โดยรูปแบบการจัดการแตละบริการอาจไดมาจากประสบการณการดําเนินการ
ใหบริการนั้นๆ ในระดับทองถิ่นมากอน คณะกรรมการเภสัชกรรมของทองถิ่น (Local Pharmacy Committee:
LPC) และ pharmacy contractors สามารถอางอิงบริการตามแมแบบเพื่อบรรลุขอตกลงกับ PCO ในการ
จัดบริการ enhanced services รูปแบบตางๆ หรือจะรวมกันสราง enhanced service รูปแบบใหมเพื่อตอบสนอง
กับความตองการในแตละทองที่ก็ได จนถึงปจจุบันมี enhanced services แมแบบที่ไดรับการรับรองจาก
สวนกลางทั้งสิ้น 15 บริการ (ตารางที่ 2.1) และยังมี enhanced services ที่อยูในระหวางการเจรจากับ NHS และ
กระทรวงสาธารณสุขอีก 7 บริการ ไดแก weight management (เด็ก), weight management (ผูใหญ), alcohol
screening and brief intervention, anticoagulant management, independent prescribing, sharps
disposal, และ emergency supply
2.4 การจายคาตอบแทนการใหบริการ
2.4.1 การจายคาตอบแทนบริการ essential services
ในการใหบริการ essential services นั้นรานยาคูสัญญาจะไดรับการสนับสนุนงบประมาณจาก National
funding เชนในการจายยาตามใบสั่งยาแตครั้ง รานยาจะไดรับคา dispensing fee ในอัตรา 90 เพนซตอหนึ่ง
รายการยา (prescription item) และในรานยาที่มีการทํา repeating dispensing จะไดรับคาตอบแทนเพิ่มอีก
125 ปอนดตอเดือน หรือ 1,500 ปอนดตอป
2.4.2 การจายคาตอบแทนบริการ advanced services
เภสัชกรจะไดรับคาตอบแทนจากการสงบันทึก MUR ในอัตรา 28 ปอนดตอฉบับ และเนื่องจากที่ผานมามี
รานยาสง MUR เขามาเปนจํานวนมาก ทําใหปจจุบันมีการจํากัดจํานวนการสง MUR ตอรานใหไมเกิน 400 ฉบับ
ตอปงบประมาณ ผลจากการรวบรวมขอมูลการทํา MUR พบวาตั้งแตเดือนเมษายน ค.ศ. 2005 (พ.ศ. 2548) ถึง
มีนาคม ค.ศ. 2006 มีการทํา MUR ทั้งสิ้น 14,623 ฉบับ และมีการจายคาตอบแทน MUR ไปทั้งสิ้น 7,159,454
ปอนด นอกจากนี้เพื่อเปนการประกันคุณภาพของ MUR ที่จัดทําขึ้น PSNC ไดมีการพัฒนา voluntary
checklist เพื่อใหเภสัชกรประเมินคุณภาพของ MUR ของตนเองกอนสงทุกครั้ง
16. 9
ตารางที่ 2.1 รูปแบบการใหบริการ enhanced services ตางๆ
Enhanced services รูปแบบบริการ
Supervised administration
(consumption of prescribed
medicines)
• เภสัชกรมีหนาที่ดูแลใหผูปวยรับประทาน/ใชยาที่แพทยสั่ง ณ จุดที่จายยา
เพื่อใหมั่นใจไดวาผูปวยไดรับยาจริง
• ตัวอยางยาที่อยูในกลุมที่สามารถใหบริการนี้ได ไดแก methadone และยา
อื่นที่ใชในการรักษา opiate dependence ยาที่ใชรักษาความผิดปกติทาง
จิต หรือยารักษาวัณโรค
Needle & syringe exchange • เภสัชกรจัดเตรียมและสงมอบเข็มและหลอดฉีดยาใหกับผูรับบริการแลก
กับเข็มและหลอดฉีดยาที่ใชแลว เพื่อลดความเสี่ยงในการแพรกระจายเชื้อ
ในกลุมผูเสพยาเสพติด
• เภสัชกรใหการสนับสนุน และใหคําแนะนําการใชเข็มฉีดยาที่ถูกวิธี รวมถึง
คําแนะนําเกี่ยวกับโรคติดตอทางเพศสัมพันธ เอดส ไวรัสตับอักเสบซี และ
ขอมูลเกี่ยวกับวัคซีนเพื่อปองกันไวรัสตับอักเสบบี
On demand availability of
specialist drugs
• รานยาที่เขารวมใหบริการนี้ตองจัดเตรียมสต็อคยาพิเศษเฉพาะ
(specialist medicines) ในจํานวนและปริมาณตามที่ไดตกลงไวกับ PCO
เพื่อเปนหลักประกันวาผูปวยสามารถเขาถึงยาดังกลาวไดทันทีทุกเวลา
• ยาพิเศษเฉพาะดังกลาวไดแกยาบรรเทาปวด ยาสําหรับรักษาวัณโรค และ
ยาสําหรับรักษา meningitis
Stop smoking • เภสัชกรใหคําแนะนําแบบตัวตอตัวกับผูรับบริการที่ตองการเลิกบุหรี่ เพื่อ
เปนการเพิ่มโอกาสและทางเลือกในการเขาถึงบริการเลิกบุหรี่ของ NHS
• เภสัชกรใหการชวยเหลือเพื่อใหผูปวยสามารถเขาถึงยาชวยเลิกบุหรี่ได
Care home • เภสัชกรใหการสนับสนุนและใหคําแนะนํากับผูปวยและเจาหนาที่ในสถาน
พักฟน (care home) เพื่อเปนหลักประกันวามีการใชยาอยางเหมาะสม มี
ประสิทธิภาพ มีความคุมคา มีการเก็บรักษาอยางปลอดภัย และมีการจด
บันทึกการบริหารยาไวเปนหลักฐาน
• หลังการไปเยี่ยมและใหคําแนะนําในครั้งแรกแลว เภสัชกรตองมีการเยี่ยม
ติดตามการดําเนินงานของสถานพักฟนอยางนอยทุกๆ 6 เดือน
Medicines assessment &
compliance support
• เภสัชกรทําหนาที่ประเมินและใหการชวยเหลือเพื่อใหผูปวยสามารถใชยา
ไดตามแพทยสั่ง
• การใหการชวยเหลือผูปวยเพื่อเพิ่มความรวมมือในการใชยาไดแก การให
ความรูเกี่ยวกับยาที่ผูปวยไดรับ การจัดทําบันทึกการใชยาใหผูปวยกรอก
การจัดทําฉลากยาดวยตัวหนังสือขนาดใหญ และการจัดเตรียมยาโดยใช
ตลับแบงยา เปนตน
17. 10
ตารางที่ 2.1 (ตอ) รูปแบบการใหบริการ enhanced services ตางๆ
Enhanced services รูปแบบบริการ
Medication review (full
clinical review)
• การประเมินยาที่ผูปวยไดรับเพื่อใหไดรับประสิทธิภาพจากการรักษาอยาง
เต็มที่ และชวยลดปญหาจากการใชยา
• เภสัชกรใหบริการที่ใดก็ไดไมจํากัดวาตองเปนที่รานยาเทานั้น แตตอง
สามารถเขาถึงขอมูลทางการแพทยของผูปวย และผลตรวจทาง
หองปฏิบัติการทีเกี่ยวของได
• ความถี่ในการใหบริการในผูปวยแตละรายขึ้นกับขอตกลงกับ PCO และ
แพทยในพื้นที่ รวมถึงความจําเปนทางคลินิกของผูปวย
Minor ailment service • เภสัชกรใหคําแนะนําและชวยเหลือผูปวยเพื่อบรรเทาและรักษาอาการ
เจ็บปวยเล็กๆ นอยๆ และสามารถเสนอขายยา OTC ใหกับผูปวยไดตาม
ความเหมาะสม
• หากผูปวยไมตองการซื้อยาเองแตประสงคจะไปพบแพทยเพื่อขอใบสั่งยา
เภสัชกรสามารถจายยาใหกับผูปวยไดเอง และเภสัชกรเบิกคายาคืนจาก
NHS ภายหลัง ทั้งนี้ยาที่จายตองเปนยาในบัญชียาที่ไดตกลงไวกับ PCO
และแพทยในพื้นที่
• PCO แตละแหงจะเปนผูกําหนดวาประชาชนในพื้นที่กลุมใดสามารถใช
บริการนี้ได
Out of hours (access to
medicines)
• เภสัชกรใหบริการนอกเหนือจากเวลาเปดทําการตามปกติเพื่อใหผูปวย
สามารถเขาถึงยาไดนอกเวลาทําการ
• บริการดังกลาวถือวานอกเหนือจากการใหบริการตามปกติใน essential
service ซึ่งรูปแบบการจัดการขึ้นกับการตกลงกับ PCO แตละพื้นที่
Supplementary prescribing
by pharmacists
• บริการนี้ขึ้นกับการตกลงโดยสมัครใจระหวาง independent prescriber
(แพทย) กับ supplementary prescriber (เภสัชกร) และผูปวย
• Supplementary prescriber สามารถสั่งตรวจทางหองปฏิบัติการ ติดตาม
ผลการตรวจ ใหการรักษา และปรับเปลี่ยนการรักษาได โดยอยูภายใต
clinical management plan ที่ตกลงไวกับ independent prescriber
Emergency hormonal
contraception
• เภสัชกรจายยาคุมกําเนิดฉุกเฉินใหกับผูรับบริการที่เขาเกณฑการใหบริการ
ตามที่กําหนดไวใน patient group direction (PGD) ของแตละพื้นที่
• เภสัชกรมีหนาที่ใหคําแนะนํากับผูรับบริการ (ไมวาจะเขาเกณฑสามารถรับ
ยาคุมฉุกเฉินไดหรือไมก็ตาม) ในดานตางๆ ไดแก วิธีการคุมกําเนิด
โรคติดตอทางเพศสัมพันธ และหนวยงานที่ใหบริการดานการคุมกําเนิด
Seasonal influenza
vaccination
• เภสัชกรคนหาผูที่เปนกลุมเปาหมายที่จําเปนตองไดรับวัคซีนในชวงรณรงค
การใหวัคซีนปองกันไขหวัดใหญ (1 สิงหาคม ถึง 31 มีนาคมของปถัดไป)
และแนะนําใหกลุมเปาหมายเขารับการฉีดวัคซีน
• เภสัชกรทําการฉีดวัคซีนใหกับผูปวยที่เขาเกณฑ และรายงานใหแพทย
ประจําตัวผูปวยทราบ
18. 11
ตารางที่ 2.1 (ตอ) รูปแบบการใหบริการ enhanced services ตางๆ
Enhanced services รูปแบบบริการ
Patient group directions
(supply and/or administration
of medicines under a PGD)
• Patient group direction (PGD) คือแนวปฏิบัติในการจายยาที่ตองใช
ใบสั่งแพทย (prescription only medicine: POM) ใหกับผูปวยเฉพาะกลุม
โดยแนวปฏิบัติดังกลาวเกิดจากการตกลงรวมกันระหวางแพทยและเภสัช
กรภายใตการรับรองของ PCO แตละพื้นที่
• ตัวอยางยาที่มีการจายไดภายใตโปรแกรม PGD ไดแก วัคซีนปองกัน
ไขหวัดใหญ ยาตานไวรัสชนิดรับประทาน orlistat และ sildenafil เปนตน
Chlamydia screening &
treatment
• เภสัชกรสงมอบชุดทดสอบ Chlamydia ใหกับผูรับบริการตามเกณฑที่
กําหนดไวในแตละ PCO เชน ผูรับบริการที่อายุนอยกวา 25 ปที่มาซื้อ
ถุงยางอนามัย และผูรับบริการยาคุมกําเนิดฉุกเฉิน เปนตน
• เภสัชกรอาจทําหนาที่แจงผลการทดสอบใหผูรับบริการทราบ และใหการ
รักษาตามเกณฑที่กําหนดไวโดย PGD แตละพื้นที่ดวย
NHS health check • เภสัชกรใชเกณฑ NHS health check มาประเมินความเสี่ยงตอการเกิด
โรคหัวใจและหลอดเลือดในผูรับบริการที่มีอายุระหวาง 40 ถึง 74 ปที่ไมได
รับการวินิจฉัยวาเปนโรคดังกลาวมากอน
• เภสัชกรมีหนาที่บันทึกผลการประเมินที่ไดและแจงผลใหแพทยประจําตัว
ผูปวยทราบดวย
• เภสัชกรใหคําแนะนําการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสมแก
ผูรับบริการ และใหการรักษาหรือสงตอที่เหมาะสมตามแนวทางการรักษา
2.4.2 การจายคาตอบแทนบริการ advanced services (ตอ)
การจายคาตอบแทนบริการ NMS ขึ้นกับระดับการใหบริการของเภสัชกร รวมกับคาบริการที่จายใหครั้ง
เดียวสําหรับเริ่มตนบริการ (one-off implementation payment) ซึ่ง PSNC และ NHS จะแจงรายละเอียดและ
กลไกการจายคาตอบแทนอีกครั้งหลังจากบรรลุขอตกลงรวมกันแลว โดยไดมีการจัดสรรงบประมาณสนับสนุน
บริการ NMS ไวปละ 50 ลานปอนด
2.4.3 การจายคาตอบแทนบริการ enhanced services
การจายคาตอบแทนบริการ enhanced services ขึ้นกับขอตกลงที่ LPC ทําไวกับ PCO แตละพื้นที่ โดย
อางอิงจากแนวทางการคิดคาตอบแทนที่จัดทําโดย PSNC กระทรวงสาธารณสุข และ NHS
19. 12
2.5 การประเมินผลการใหบริการ
มีการประเมินผลการใหบริการ advanced และ enhanced services ในหลายบริบท เชน ผลลัพธทาง
คลินิก ผลลัพธทางเศรษฐศาตร และความเห็นของผูปฏิบัติงาน แตจากการสืบคนไมพบรายงานการประเมินผล
การใหบริการ enhanced services ครบทุกบริการ ในที่นี้จะขอกลาวถึงผลการศึกษาของการใหบริการ advanced
และ enhanced services บางบริการพอสังเขป ดังนี้
2.5.1 การศึกษาผลการใหบริการ advanced services: MUR
งานวิจัยที่ศึกษาผลลัพธของการใหบริการ MUR มีอยูคอนขางจํากัด จากการสืบคนไดแก การศึกษาของ
Blenkinsopp และคณะ (ค.ศ. 2008) ที่แสดงเห็นวาการใหบริการ MUR ในปที่ 2 (เมษายน ค.ศ. 2006 ถึง มีนาคม
ค.ศ. 2007) เพิ่มขึ้นอยางมากทั้งจํานวนรายงานและผูใหบริการเมื่อเทียบกับปที่ผานมา โดยพบวารานยาอิสระมี
สัดสวนการรายงาน MUR นอยกวารานยาที่บริหารงานโดยบริษัทหรือรานยาที่มีหลายสาขาอยางมาก ซึ่งผล
ดังกลาวสอดคลองกับผลการศึกษาของ Bradley และคณะ (ค.ศ. 2008) ที่พบวาเจาของกิจการมีอิทธิพลในการ
ผลักดันใหเภสัชกรใหบริการ MUR เปนอยางมาก อยางไรก็ตามการศึกษาลาสุดโดย Harding และคณะ (ค.ศ.
2010) รายงานวานโยบายของบริษัทจะมีอิทธิพลตอการทํา MUR ก็ตอเมื่อมีการใหบริการ MUR ต่ํากวาเกณฑ
ที่ตั้งไว สวนปจจัยที่มีผลมากที่สุดตอการใหบริการ MUR ก็คือวิจารณญาณของเภสัชกรเอง
2.5.2 การศึกษาผลการใหบริการ enhanced services: medication review
สําหรับการใหบริการ enhanced service การศึกษาเกี่ยวกับ medication review ในสหราชอาณาจักร
หลายการศึกษาใหผลลัพธที่ไมสอดคลองกัน โดยการศึกษาของ Holland และคณะ (ค.ศ. 2005) แสดงใหเห็นวา
การใหบริการ medication review ในสถานพักฟน (care-home) มีผลเพิ่มอัตราการเขารับการรักษาตัวใน
โรงพยาบาล (hospital admission) อยางมีนัยสําคัญทางสถิติ และไมมีผลเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูรับบริการ
ในขณะที่การศึกษาของ Zermansky และคณะ (ค.ศ. 2001) พบวา medication review มีผลเปลี่ยนแปลง
ปริมาณการใชยาเล็กนอย สวนการศึกษาของ Mackie และคณะ (ค.ศ. 1999) พบวาสัดสวนของปญหาที่เกี่ยวของ
กับการใชยาที่ไดรับการแกไขแลวเพิ่มขึ้น อยางไรก็ตามผลจากสองการศึกษาหลังสอดคลองกันในแงที่วา
medication review ไมมีผลตอ hospital admission Holland และคณะ (ค.ศ. 2006) ตั้งขอสังเกตวาบริการ
medication review ที่ประสบความสําเร็จนั้นมักมีรูปแบบการดําเนินการโดยเภสัชกรจํานวนไมมากนัก และมีการ
ประสานงานอยางใกลชิดกับแพทย ในขณะที่บริการที่ดําเนินการโดยไมไดมีการประสานงานกับแพทยเชนใน
การศึกษาของ Holland และคณะในปค.ศ. 2005 นั้นอาจทําใหเกิดผลที่ไมตองการตามมาและไมมีความคุมคา
ทางเศรษฐศาสตร (Pacini และคณะ, ค.ศ. 2007)
แมการประเมินประสิทธิภาพและความคุมคาของบริการจะไมไดแสดงใหเห็นวา medication review มี
ประโยชนตอผูปวยอยางชัดเจน แตบริการดังกลาวยังคงไดรับการสนับสนุนใหมีการดําเนินการอยางตอเนื่อง จึงได
มีความพยายามศึกษาทบทวนบริการดังกลาวในผูปวยเฉพาะกลุมเพิ่มขึ้น โดย Zermansky และคณะ (ค.ศ.
2006) ไดทําการศึกษาการใหบริการ medication review ในผูปวยสูงอายุ (อายุเฉลี่ย 85 ป) ใน care-home และ
20. 13
พบวาการใหบริการดังกลาวไมมีผลเพิ่ม hospital admission ซึ่งตางจากการศึกษากอนหนานี้ของ Holland และ
คณะ (ค.ศ. 2005) ที่นาสนใจคือผลลัพธรองที่พบวาการใหบริการสามารถชวยลดอัตราการหกลมของผูสูงอายุได
อยางมีนัยสําคัญทางสถิติ โดยผูวิจัยใหความเห็นวาผลดังกลาวนาจะเกิดจากการแนะนําของเภสัชกรใหหยุดใช
ยากลุม CNS ที่ทําใหเกิด sedation, confusion และ hypotension ซึ่งมีผลเพิ่มความเสี่ยงตอการหกลม อีกหนึ่ง
งานวิจัยที่ศึกษาผลของ medication review ในผูปวยสูงอายุ (อายุ 80 ปขึ้นไป) คือการศึกษาของ Lenaghan และ
คณะ (ค.ศ. 2007) โดยรูปแบบการใหบริการที่แตกตางจากในการศึกษาของ Zermansky และคณะ (ค.ศ. 2006)
คือสถานที่ใหบริการเปนที่บานของผูปวยเอง ซึ่งหลังจากการติดตามผลการใหบริการเปนระยะเวลา 6 เดือนไมพบ
ความแตกตางของ hospital admission และคุณภาพชีวิตของผูปวยที่ไดรับบริการเมื่อเทียบกับผูที่ไมไดรับบริการ
แตพบวามีการสั่งใชยาลดลงอยางมีนัยสําคัญในผูที่ไดรับบริการ อยางไรก็ตามควรระมัดระวังการนําผลที่ไดจาก
การศึกษาขางตนไปประยุกตใชในวงกวาง เนื่องจากผลลัพธที่รายงานของทั้งสองการศึกษานี้ไดมาจากการ
ใหบริการของเภสัชกรที่มีศักยภาพในการใหบริการสูงเพียงคนเดียว
เพื่อพิสูจนศักยภาพการใหบริการ medication review ของเภสัชกรชุมชน Laaksonen และคณะ (ค.ศ.
2010) จึงไดทําการศึกษาโดยใหเภสัชกรผูเชี่ยวชาญดานเภสัชกรรมคลินิกประเมินขอมูลการสงตอผูปวยจากเภสัช
กรชุมชนจํานวน 20 ราย และพบวาเภสัชกรผูใหบริการ medication review คนพบปญหาที่เกี่ยวของกับการใชยา
75% และใหขอเสนอแนะแนวทางการแกไขที่เหมาะสม 58% เมื่อเทียบกับผลการประเมินของผูเชี่ยวชาญซี่งผูวิจัย
ใชเปนมาตรฐานในการประเมิน (gold standard) อยางไรก็ตามประสิทธิภาพการใหบริการที่พบในการศึกษานี้
อาจต่ํากวาความเปนจริง เนื่องจากเปนการประเมินจากขอมูลที่เภสัชกรเปนผูบันทึกไว และ gold standard ที่ใช
ในการเปรียบเทียบมาจากผูเชี่ยวชาญเพียงคนเดียวเทานั้น
2.5.3 การศึกษาผลการใหบริการ enhanced services: minor ailment service
การศึกษาเกี่ยวกับผลการใหบริการ minor ailment service เชน การศึกษาของ Whittington และคณะ
(ค.ศ. 2001) ซึ่งเปนการศึกษาแรกๆ ของบริการนี้ โดยทําการศึกษาในผูปวยที่มีอาการเจ็บปวยไมรุนแรง จํานวน
1,522 คน โดยผูปวยที่ตองการนัดพบแพทยเพื่อรับการรักษาความผิดปกติที่ไมรุนแรง 12 ประเภท (ไดแก ทองผูก
ไอ ทองเสีย ไขละอองฟาง เหา ปวดหัว ทองอืด คัดจมูก เจ็บคอ เปนไข ติดเชื้อบริเวณชองคลอด และติดเชื้อบริเวณ
ทางเดินหายใจ) จะไดรับคําแนะนําวาสามารถรับบริการรักษาและรับยาที่รานยาไดโดยตรง ซึ่งผลการศึกษาพบวา
ในชวง 6 เดือนของการศึกษาผูปวยประมาณ 38% เลือกที่จะไปรานยา โดยความผิดปกติที่ผูปวยสวนใหญเลือกไป
รับบริการ minor ailment service คือเปนเหา และติดเชื้อบริเวณชองคลอด แมวาผลการศึกษาจะไมไดแสดงให
เห็นวากิจกรรมนี้ลดภาระงานรวมของแพทย (overall workload of GPs) แตพบวา minor ailment service ลด
ภาระงานในสวนของ 12 self-limiting conditions ไดอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p <0.001) สวนดานทัศนคติตอ
minor ailment service Vohra (ค.ศ. 2006) แสดงใหเห็นวาผูปวยสวนใหญมีทัศนคติที่ดีตอกิจกรรมนี้ เนื่องจาก
สามารถไดรับยาไดโดยไมจําเปนตองนัดพบแพทยเพื่อรับใบสั่งยา นอกจากนี้ผลการศึกษาลาสุดของ Baqir และ
คณะ (ค.ศ. 2011) ยังพบวา pharmacy based minor ailment scheme สามารถลดคาใชจายดานการใหบริการ
สุขภาพของ PCO ลงได 6,739 ปอนดตอเดือนดวย
21. 14
2.5.4 การศึกษาผลการใหบริการ enhanced services: supplementary prescribing
การศึกษาการใหบริการ supplementary prescribing สวนใหญเปนการศึกษาเกี่ยวกับความคิดเห็นของ
เภสัชกรผูใหบริการและของวิชาชีพอื่นโดยเฉพาะแพทยเกี่ยวกับบริการนี้ และเนื่องจากการใหบริการ
supplementary prescribing โดยเภสัชกรนี้สามารถดําเนินการไดทั้งในรานยา สถานบริการปฐมภูมิ และ
โรงพยาบาล จึงมีการศึกษาในชวงแรกของการเริ่มใหบริการวาเภสัชกรใหบริการ supplementary prescribing ที่
ใดมากที่สุด (George และคณะ, ค.ศ. 2006) ซึ่งพบวาเภสัชกรที่ผานการอบรมและรับรองวาสามารถใหบริการ
supplementary prescribing ไดนั้นสวนใหญจะใหบริการในสถานบริการปฐมภูมิมากกวาในรานยาหรือ
โรงพยาบาล และสิ่งทีผูใหบริการเห็นวาเปนผลดีจากการใหบริการนี้คือ ทําใหมีความพึงพอใจตองานเพิ่มขึ้น เพิ่ม
ความมั่นใจในตัวเอง และไดรับการยอมรับมากขึ้น สวนอุปสรรคสําคัญในการใหบริการคือระบบการจัดการ
คาตอบแทน การไมเขาใจบทบาทของเภสัชกรจากบุคคลทั่วไป และการถูกจํากัดบทบาทเนื่องจากขอกําหนดของ
clinical management plan (CMP) ซึ่งผลจากการศึกษาดังกลาวบางสวนขัดแยงกับการศึกษาของ Hobson และ
คณะ (ค.ศ. 2006) ที่พบวาเภสัชกรที่ใหบริการ supplementary prescribing สวนใหญปฏิบัติงานอยูใน
โรงพยาบาลมากกวาในสถานบริการปฐมภูมิหรือรานยา ความแตกตางที่พบจากสองการศึกษาขางตนอาจ
เนื่องจากเกณฑในการคัดเลือกกลุมตัวอยางที่ตางกัน รวมถึงความแตกตางของสถานที่เก็บขอมูล
ผลการศึกษาลาสุดของ Steward และคณะ (ค.ศ. 2011) ที่สอบถามความเห็นของผูปวยที่ไดรับบริการสั่ง
จายยาโดยเภสัชกรในสถานบริการปฐมภูมิและรานยาพบวาผูปวยสวนใหญพึงพอใจกับบริการของเภสัชกร และ
มั่นใจวาการสั่งจายยาโดยเภสัชกรปลอดภัยไมตางจากแพทย ผูปวยบางสวนยังคงตองการปรึกษาแพทยหาก
พบวาอาการแยลง อยางไรก็ตามแมวาการศึกษาดังกลาวจะมีอัตราการตอบกลับแบบสอบถามจากผูปวยสูง
(73.4%) แตจํานวนผูปวยที่ทําการสํารวจที่คอนขางนอย (143 คน) อาจไมสามารถเปนตัวแทนของผูปวยที่ไดรับ
บริการสั่งจายยาโดยเภสัชกรทั้งหมดได
สําหรับความเห็นของแพทยตอการใหบริการ supplementary prescribing ของแพทยนั้นพบวาแพทยให
การยอมรับบริการดังกลาวของเภสัชกร ทั้งนี้ตองอยูภายใตเงื่อนไขและแนวทางที่มีการตกลงรวมกันอยางชัดเจน
นอกจากนี้แพทยยังแสดงความกังวลตอการพัฒนาบทบาทของเภสัชกรในการใหบริการ independent
prescribing แมวาจะเปนเพียงการใหบริการในภาวะที่ไมซับซอนเชน การสั่งจายยาบรรเทาปวด หรือการเปลี่ยน
ยาปฏิชีวนะจากการใหทางหลอดเลือดดํามาเปนแบบรับประทาน (Bukley และคณะ, ค.ศ. 2006) ผลจากการทํา
สนทนากลุม (focus group) แพทยและเภสัชกรที่เกี่ยวของพบวาเหตุผลหลักที่แพทยไมสนับสนุนการพัฒนา
บทบาทของเภสัชกรในการใหบริการ independent prescribing คือการขาดทักษะในการวินิจฉัยโรคของเภสัชกร
(Lloyd และคณะ, ค.ศ. 2010)
2.5.5 การศึกษาผลการใหบริการ enhanced services: บริการอื่นๆ
การศึกษาผลการใหบริการ enhanced services อื่นๆ ไดแก การศึกษาการใหบริการยาคุมกําเนิดฉุกเฉิน
(Emergency Hormonal Contraception: EHC) ในพื้นที่ชนบท (Lloyd และคณะ, ค.ศ. 2005) ที่แสดงใหเห็นวา