Studiedag 'Integriteit bevrijdt! 10 jaar ambtelijk integriteitsbeleid in Vlaanderen'

Studiedag “Integriteit bevrijdt! Tien
jaar ambtelijk integriteitsbeleid in
Vlaanderen”
4 december 2013

Tien jaar bouwen aan integriteit in ‘t stad:
van buiten naar binnen
Kathleen Lambrechts
4 december 2013

2

Waarde-denken in plaats van regels…
… en hiermee samenhangend het aanscherpen
van de eigen morele oordeelsvorming

Basisdoelstelling stadsbestuur
“De stad moet als openbaar bestuur een organisatie zijn die
efficiëntie uitstraalt en steunt op onze democratische waarden.
Alles wat de stad doet, gebeurt immers met gemeenschapsgeld.
De stad moet de A-waarden die ze intern hanteert (diversiteit,
samenwerking, kostenbewustzijn, klantgerichtheid en integriteit)
uitdragen in alles wat ze doet. Daarom is het belangrijk steeds te
blijven zoeken naar wat de werkelijke kerntaken zijn. De stad
moet zich opstellen als een kostenbewuste organisatie.”

Democratie en waarden
Publiek

Privaat

Focus op samenleving

Focus op één product

Inclusief beleid (alle burgers)

Exclusief beleid

Verschillende belangen

Eén belang

Zuinig omgaan

Winst maken

Gelijkheidsbeginsel

Klantengroepen

Regels van behoorlijk bestuur

Ethisch ondernemen

Democratisch aangestuurd

Bedrijfsleiding boven alles

Eedaflegging

“Ik zweer de verplichtingen van mijn ambt trouw na te komen”

A-waarden
kostenbewustzijn
diversiteit

klantgerichtheid

integriteit

samenwerken

Waarden vs. reglementen
• Vertrekken vanuit waarden gaat dieper dan reglementen
• Eigen verantwoordelijkheid wordt aangesproken
• Waarde-denken vertrekt vanuit eigen moreel oordeel

vs.

Integriteit is eigen morele oordeelsvorming
• Opleidingen moeten oefenen op aanscherpen van
eigen individuele morele oordeelsvorming: zélf juiste
morele beslissing kunnen nemen

Waarde-denken moet verankerd worden
• Democratische waarden
• Opleidingen morele oordeelsvorming alleen is
niet voldoende om waarde-denken te
stimuleren
• Waarden in plaats van regels
• Ook vertrouwen en empowerment zijn nodig

Overheidsmanagement: 4 principes

ffectiveness
fficiency
conomical
thical

Hoe waarde-denken verzoenen met regelgeving?

Oud reglement op bijbetrekkingen

Nieuw reglement op nevenactiviteiten

35 blz

1 blz

Do’s en don’ts in regels

Vertrekt vanuit waarde  hoofdjob bij stad
primeert

Toelating

Geen toelating

Handhaving onmogelijk

Eigen morele oordeelsvorming

Geen partijdigheid

Geen schijn van partijdigheid

Bureau integriteit
• Onafhankelijk orgaan, internen + externen
• Bij twijfel geeft het BI advies in eigen morele
oordeelsvorming

Opdracht bureau integriteit
• Individueel persoon
ondersteunen in
nemen van moreel
juiste beslissingen
• Bedrijfscultuur
versterken

Aanpak integriteit
• Preventief: om zelf te oordelen
• Adviserend
• Versterking integriteitsbeleving
– Rol leidinggevenden
– Opleidingen
– Bureau integriteit

• Meldpunt

Waardengestuurde gedragscodes
• Gezamenlijke waarden
• Individuele verantwoordelijkheid

Waardengestuurde gedragscodes
•
•
•
•
•

Bedoeling waarde
Verduidelijken waarde
Voorbeelden
Geen do’s en don’ts
Waarden vertalen naar
concrete werksituatie

Gedragscode voor personeel
• Gebaseerd op A-waarden
• Waarden ingebed in heel de HR cyclus
• http://www.antwerpen.be

Gedragscode voor mandatarissen
• Algemeen belang
• Schijn van partijdigheid
• http://www.antwerpen.be

Gedragscode voor telematica
• Niet netwerk bezwaren
of schaden
• Geen mails aan
stad_iedereen

Samenvattende tips (p.87-89)
 Bepaal max. 7 gemeenschappelijke kernwaarden voor
de organisatie & hou ze constant
 Zorg dat de waarden geïntegreerd zijn in de hele HRcyclus
 Treed consequent op bij inbreuken op de kernwaarden
 Responsabiliseer leidinggevenden & toon vertrouwen
in medewerkers
 Zorg voor een gedragen integriteitsbeleid met
interactieve trainingen in het afwegen van belangen en
het aanscherpen van eigen morele oordeelsvorming

Conclusie
• Integriteit in openbaar
bestuur is denken vanuit
waarden, niet vanuit regels
• Integriteit = eigen morele
oordeelsvorming
• Dit kan geleerd worden door
opleidingen morele
oordeelsvorming
• Verankering waarde-denken
= noodzakelijk
• 4 principes zijn belangrijk
• Waarde-denken verzoenen
met regels
Stelling: Te veel regels verstikken het waarde-denken

Werken aan een cultuur van
verantwoordelijkheid en betrokkenheid :
hefbomen en valkuilen

Leuven
4 december 2013

Situering Departement MOW
• Vlaamse overheid = 13 beleidsdomeinen
• Beleidsdomein = departement + agentschappen (IVAs en EVAs)
• MOW:
• Departement MOW = beleidsondersteuning inzake
mobiliteit, verkeersveiligheid, investering, beheer en
exploitatie van transport- en haveninfrastructuur
•
•
•
•
•

Agentschap Wegen en Verkeer
Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust
Waterwegen en Zeekanaal NV
nv De Scheepvaart
Vervoersmaatschappij De Lijn

Opdrachten van
Departement MOW
• Beleidsondersteuning (multidisciplinair)
• 4 afdelingen + stafdienst
• Beleidsuitvoerende taken (operationeel)
• 1 afdeling voor beheer en exploitatie van de maritieme
toegangswegen
• 2 Vlaamse regionale luchthavens (tot 1/04/2014)
• Technisch ondersteunende diensten (toegepaste
wetenschappen)
• 5 afdelingen (burgerlijke bouwkunde, waterbouwkunde,
verkeerstechnieken, geotechniek, …)
• Managementondersteunende en juridische diensten
• 3 afdelingen

Tijdsbalk integriteitsbeleid
2010

2011

2012

Start

Proefprojecten Integriteitsplan
(ad-hoc)
Implementatieplan

2013
Communicatieplan

2010

Start integriteitsbeleid
Doel :
• een bedrijfscultuur ondersteunen die de
personeelsleden in hun dagelijks werk doet ervaren wat
mag en niet mag, en hun de nodige houvast biedt.
Dilemmatrainingen (juni 2010)
• stimulerend
• richtinggevend
• Wie?
• directieraad (voorbeeld) + andere leidinggevenden
• personeelsleden betrokken bij overheidsopdrachten

2010

Verkeerde aanpak?
• Grijze zone voor de enen veel groter dan voor de anderen
• Zonder algemeen kader bieden dilemmatrainingen geen houvast
• Verwachtingen van deelnemers niet afgestemd op nagestreefd
doel
• Geen/onvoldoende interne communicatie
• Bedrijfscultuur 2010 vroeg naar regels en procedures!

2010

Lessen uit getrokken …
• Eerste prioriteit:
• Degelijk kader
• Integriteitsbeleid/-plan voor Departement MOW
• Externe ondersteuning:
• Meerwaarde: kennis en ervaring
• Risico: betrokkenheid van de eigen organisatie mag niet
verminderen
• Opvolging en aansturing : aanduiding van een
representatieve projectgroep

2010

2011

2012

Start

Proefprojecten Integriteitsplan
(ad-hoc)
Implementatieplan

2013
Communicatieplan

2011

Proefprojecten
• Focus op (inherente) integriteitsrisico’s
• Risicoanalyses: kwetsbaarheden voor integriteitsaantastingen op
procesniveau in kaart brengen
• 1) processen Begroting en Boekhouding (juni 2011)
• 2) proces ‘Verwezenlijking van infrastructuurwerken
vanaf het concept tot de oplevering en evaluatie’
(september 2011)

2011

Methodiek proefprojecten
• Nederlandse BIOS-methodiek
• Acties:
• In kaart brengen van kwetsbare functies (interviews met
management en klanten)
• In kaart brengen kwetsbare handelingen + bestaande
beheersmaatregelen (één workshop per sleutelproces)
• Bepalen nieuwe in te voeren (beheers)maatregelen
(workshop met afdelingshoofd en celhoofden) =
eindrapport (plan van aanpak)
• Infosessie voor alle personeelsleden van de afdeling
• Hefboom: focus op concrete activiteiten / aanwakkeren van het
integriteitsbewustzijn bij de personeelsleden.

2012

Integriteitsplan
• Kader = nieuwe deontologische code van de Vlaamse overheid
• 1ste fase:
• interviews van sleutelpersonen om inzicht te verwerven
in de stand van zaken m.b.t. integriteit binnen het
Departement MOW
• risico’s/kwetsbaarheden voor integriteitsinbreuken
vaststellen
• Problemen / valkuilen:
• onvoldoende betrokkenheid management op workshops
• in vraag stellen van methode en conclusies!

2012

Integriteitsplan (2)
• 2de fase:
• bespreking van de principes van de deontologische
code in detail : hoe worden deze thans beleefd? waar
staan we vandaag? welke acties moeten we
ondernemen?
• hoe zou de (interne) communicatie rond het
integriteitsbeleid kunnen verlopen.
• 3de fase:
• draftversie van het integriteitsplan besproken in
projectgroep integriteit
Goedkeuring integriteitsplan : 17 april 2012

2012

Integriteitsplan (3)
Volgende (interne) stappen:
• evaluatie van de acties uit het integriteitsplan
• prioriteiten in de acties stellen
• hefbomen en valkuilen bij de implementatie vaststellen
Belangrijkste vaststelling:
• voor implementatie van integriteitsbeleid is een
cultuuromslag nodig

2012 - visie

Een modern
integriteitsbeleid
beoogt
• het aanwakkeren van het integriteitsbewustzijn
• het evolueren naar een meer open organisatiecultuur
• ‘MOW’ staat ook voor ‘Meer Openheid Werkt’

draagt bij tot
het bereiken van de strategische en operationele
doelstellingen van het Departement MOW

2012 - visie

Een stimulerende en
controlerende benadering
• Drie pijlers

Integriteit

•

Stimuleren en
sensibiliseren

•

Risicoanalyse
en
beheersmaatregelen

•

Gedefinieerde
waarden en
normen

•

3. Reactie
en sanctie

2. Detectie
en controle

1. Preventie

•

Opvolgen van
afspraken en
regelgeving
door LG,
personeel
zelf, interne
controle, …
Organisatiebeheersing en
monitoring

•

Optreden na
vaststelling
van een
schending

•

Zorgen voor
een gepaste
sanctie en
nazorg

2012 - visie

Basisprincipes en
kernwaarden
• Kernwaarden in deontologische code
• Waardegebonden competenties
• Specifiek voor Departement MOW de klemtoon op:
• ‘samenwerken’
• ‘betrouwbaarheid’
• ‘initiatief nemen’

2012 - visie

Rollen en verantwoordelijkheden
rond integriteit
Intern

Extern

•
•
•
•
•

•
•
•
•
•

Medewerkers
Leidinggevenden
Directieraad
Cel organisatiebeheersing
Vertrouwenspersonen

Integriteitscoördinator (Dep. BZ)
Spreekbuis
Vlaamse Ombudsdienst
IAVA
Politie of gerecht

2012 - reflectie

Evaluatie van
integriteitsplan
• Acties van integriteitsplan evalueren / prioriteiten
stellen
• Hefbomen en valkuilen vastgesteld voor de
implementatie van het integriteitsplan
• Implementatie afhankelijk gesteld van het resultaat
van de cultuurdiagnose en de visie op de gewenste
organisatiecultuur

2012 - reflectie

Hefbomen
• Betrokkenheid van medewerkers
• Afstemming van de visies in de directieraad
• Het creëren van een verwachtingspatroon om te stimuleren / het
promoten van bepaald gedrag
• Voorbeeldfunctie van de leidinggevenden
• Dilemmatrainingen
• Transparantie creëren
• Het gepast aanpakken van kleine integriteitsproblemen

2012 - reflectie

Valkuilen
•
•
•
•
•
•
•
•
•

Geen betrokkenheid van medewerkers
Gebrek aan afstemming van de visies in de directieraad
Geen samenwerking binnen het departement / verkokering
Controlerende reflex
De gesloten gesprekscultuur
Het kopiëren van good practices
Enkel op kerntaken focussen
Het aanduiden van verantwoordelijken voor het integriteitsbeleid
De spreekwoordelijke bureaulade

2012 - acties

Integriteitsacties
1. Evalueren of organisatiecultuur gealigneerd is met
integriteitsbeleid
2. Ontwikkelen van een communicatieplan
3. Concretiseren van bestaande deontologische code
4. Het opstellen/analyseren van beheersmaatregelen voor
kwetsbare functies/handelingen voor sleutelprocessen
5. Evalueren huidig ontvangstproces van nieuwe medewerkers
6. Uitschrijven van procedure rond nevenwerkzaamheden
7. Bepalen hoe om te gaan met onregelmatigheden
8. Uitschrijven van beleidsplan i.v.m. zorgvuldig aankopen en
beheren van bedrijfsmiddelen
9. Uitschrijven van procedure i.v.m. relatiegeschenken

2012

Is de organisatiecultuur
gealigneerd met het
integriteitsbeleid?
• Juni-juli 2012: bestaande organisatiecultuur in kaart gebracht
• Conclusie: gewenste integriteitsbeleid (meer
stimulerend werken) wordt niet echt ondersteund
• September 2012: geen eensgezindheid op directieseminar over
de gewenste organisatiecultuur:
• geen duidelijke missie en visie van het Departement
MOW (diverse afdelingen / verkokering)
• geen eigen bedrijfscultuur
• gemeenschappelijke cultuur vooral controlerend,
geformaliseerd, hiërarchisch, procedureel en intern
gericht

2012 - 2013

Werken aan nieuwe
organisatiecultuur
• Missie en visietekst ‘Bouwen aan beweging’
Bouwen aan beweging. Het Departement Mobiliteit
en Openbare Werken
In een snel evoluerende wereld bouwt het Departement Mobiliteit en Openbare Werken zijn expertise
uit om de deskundige partner te zijn van bevolking en Vlaamse Regering op het vlak van mobiliteit en
infrastructuur. Het Departement Mobiliteit en Openbare Werken ontwikkelt beleid met een groot
draagvlak om Vlaanderen op duurzame wijze bereikbaar te maken en uit te bouwen tot een logistieke
draaischijf in Europa.

• Puzzelen aan hard- en software
van de organisatie

Mobiliteit en infrastructuur
Wij willen als Departement Mobiliteit en Openbare Werken een betrouwbare partner zijn in
mobiliteitsbeleid en grote infrastructuurprojecten. Wij ontwikkelen kennis en brengen expertise
samen om de beleidscyclus te voeden – van beleidsvorming tot evaluatie en follow-up – en
specialismen ondersteunen de uitvoerende opdrachten. Wij coördineren het beleid in uiteenlopende
samenwerkingsvormen en bevorderen de coherentie van de diverse spelers en belanghebbenden.

Slimme draaischijf in Europa
Als Departement Mobiliteit en Openbare Werken vergroten wij de troeven van Vlaanderen door in te
zetten op slimme en hoogwaardige logistieke activiteiten met een hoge toegevoegde waarde en
werkgelegenheid. Daarbij kiezen we voor de duurzaamste vervoersmodi op elk traject. Wij versterken
de economische poorten, tekenen een samenhangend havenbeleid uit en verbeteren de verbindingen
van de zeehavens met het Europese achterland. Wij verbeteren en bundelen logistieke stromen en
maken optimaal gebruik van de ruimte. Wij ontwikkelen de luchthavens op integrale wijze, met
aandacht voor hun internationale concurrentiepositie.

Een bereikbaar, toegankelijk Vlaanderen
Als Departement Mobiliteit en Openbare Werken willen wij de groeiende mobiliteitsbehoeften en de
toenemende transportintensiteit opvangen door gestalte te geven aan een duurzaam en efficiënt
mobiliteitsbeleid . Daartoe ondersteunen wij vormen van intermodaal vervoer en bevorderen wij het
goederenvervoer via spoor en binnenvaart. Wij verbeteren de leefbaarheid en dringen de impact op
mens, milieu en natuur terug. Wij vergroten de capaciteit van het transportnetwerk, werken aan
ontbrekende schakels en investeren in maatschappelijke en technologische vernieuwing. Wij sturen het
verkeer slim aan en verbeteren de verkeersveiligheid. Burgers zullen optimale verplaatsingsvormen
kiezen, onder meer dankzij een verbeterd aanbod in het openbaar vervoer.

2012

Concretiseren bestaande
deontologische code
Doel:
• verduidelijken van de deontologische code van de
Vlaamse overheid door een aantal organisatiespecifieke
accenten
• meer duidelijkheid over wat integer is en wat niet in een
begrijpelijke taal
• betrokkenheid en loyaliteit stimuleren
• integratie in de HRM-cyclus:
• integriteit ter sprake brengen in plannings- en
evaluatiegesprekken en gedurende de stageperiode.

2012

Concretiseren bestaande
deontologische code (2)
Acties:
•
•
•
•

analyse van ‘slapende’ regels (codes / reglementen)
wat moet geëxpliciteerd worden binnen de code
communicatie naar het departement in al zijn geledingen
later organiseren van dilemmatrainingen

2013

Implementatie actie rond
deontologische code
• Participatiestrategie (creëren van betrokkenheid en een
draagvlak)
• Focusgesprekken (voorjaar)
• Analyse van de resultaten / uitwerking in concrete ethische
dilemma's
• Directieraad van 17 juli 2013 : goedkeuring van de uitwerking
van de deontologische code en het bijhorend communicatieplan

2013

Communicatie rond
deontologische code
• Mystery Game:
• pancardes (als teaser) belichten vijf ethische dilemma’s
uit de focusgesprekken
• verduidelijkende affiche (een week later)
• Doel:
• principes van de deontologische code in de verf zetten
• de personeelsleden aanmoedigen om stil te staan bij wat
integer werken betekent.

2013

Communicatie rond
deontologische code

2013

Reactie op deze campagne
• Negatieve reactie van één vakbond op EOC (overlegorgaan):
• denigrerend voor de ambtenaar
• bevestiging van het stereotype beeld van de ambtenaar
als profiteur
• aanzetten tot het verklikken van collega’s
• Conclusie: stimuleren om integriteit bespreekbaar te maken, lijkt
nog taboe voor sommige binnen het Departement MOW.

2013 - reflectie

Hefbomen en valkuilen
Voldoende aandacht voor betrokkenheid van
medewerkers
Afstemming van de visies in de directieraad
Visualiseren van de visie op integriteit door het
communicatiemotto "Meer Openheid Werkt"
Visie op integriteit onvoldoende gecommuniceerd door de
afdelingshoofden
Middenmanagement te weinig aangesproken
Focus op kerntaken / gevoel van urgentie niet groot
genoeg bij de leidinggevenden
Vrees voor transparantie
Projectgroep had niet altijd het juiste mandaat

De kracht van
een positief integriteitsbeleid
om een mentaliteitsverandering
tot stand te brengen:
het verhaal van
de Regie der Gebouwen
Erik Balbaert
www.regiedergebouwen.be/integriteit

30 januari 2006

2006

www.regiedergebouwen.be

2
7

2006:

schadebeperking,
risico-onderzoek,
interne audits,
maatregelen van interne controle

2007:

start van het integriteitsbeleid

integriteitsbeleid

interne controle

interne audit


definitie
Integriteit
= in onze dagelijkse activiteiten
- de regels en de wetgeving respecteren,
- verantwoord omspringen met onze
werkmiddelen
- en de waarden van onze organisatie
uitdragen

beleid
Integriteitsbeleid
= visie ontwikkelen
over hoe we willen omgaan
met integriteit binnen onze organisatie


reality check
-

tijdelijke aanstelling directeur-generaal
manke interne controle-systemen
geschokt vertrouwen in de organisatie
cynisme tot doemdenken bij medewerkers
invoering mandaathouders en
reorganisatie vanaf 2008


september 2007
- Aanstelling integriteitscoördinator
- Opstart Actiegroep Integriteit
= Community of Practice (leergemeenschap)
-> alle diensten vertegenwoordigd
-> expertise opbouwen
-> kennis delen
-> aanbevelingen doen

actiegroep
Actiegroep Integriteit:
- Sponsor = directeur-generaal
- Coördinator = integriteitscoördinator
- Secretaris / webmaster intranet
- 15 à 20 actieve leden (1à2 wd/maand)


actiegroep
Actiegroep
- inventariseert risico’s
- stelt prioritisering voor
- stelt maatregelen voor
Directiecomité beslist en is verantwoordelijk

Werkgroepen voeren uit

Overzicht van enkele genomen initiatieven


sinterklaarsomzendbrief
06.12.2007: “Sinterklaasomzendbrief”

Invoering quasi-zerotolerantie voor
geschenken, giften en voordelen
met opvallende communicatie


recto:


verso:


krachtlijnen
- Aankondiging opstart integriteitsbeleid
- Verwijzing naar federaal deontologisch
kader (B.S. 27.08.2007)
- Zero-tolerantie
- Beslissingsboom
- Voorbeelden


beslissingsboom


zelftesten


ook voor integriteit


externe communicatie
Niet alleen Sinterklaasomzendbrief

Maar ook brief om medewerking aan:
- aannemers, dienstverleners en
leveranciers
- klanten van Regie der Gebouwen (FOD’s,
e.a.…)

2007
andere initiatieven:
- Correcte vordering reis- en verblijfskosten
- Controle op gebruik dienstvoertuigen
- Controle op gebruik eigen wagen voor
dienstopdrachten
- Integriteitsclausules in alle
bestekken

2008
integriteitsopleiding leidinggevenden:
- theoretisch kader aanreiken
- federaal deontologisch kader vertalen naar
eigen werkomgeving
- dilemmatraining
- persoonlijk actieplan laten opstellen
- intern communiceren over de opleiding

Communicatie
Communicatie
Communicatie
communicatie
Communicatie
Communicatie
Communicatie
communicatie
Communicatie
communicatie

2008
eigen pagina i.v.m. integriteit
- op intranet
- op internet (website Regie der Gebouwen)


2009
Sinds 2009
- Luik ‘integriteit’ en dilemmatraining in
het programma van de onthaaldag voor
nieuwe personeelsleden
- bij eedaflegging nieuwe medewerkers


In- en uitstroom
Jaar
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Eindtotaal

In
48
63
48
47
91
90
60
40
487


Uit
131
105
108
106
106
125
122
83
886

2009
2009:
- Verwijzing naar deontologisch kader en
integriteitsbeleid in onthaalbrochure op
intranet
- Herinnering personeelsleden aan de
Sinterklaasomzendbrief


2009
invoering Compliance Officers
- 2 leden van directiecomité
- voor interne en vertrouwelijke melding
van (vermoedens van)
integriteitsschendingen
-> forensische audit + eventuele aangifte
- i.p.v. ontbrekende klokkenluidersregeling
voor federale ambtenaren

2010
personeelshandleiding integriteit
- n.a.v. omzendbrief belangenvermenging
bij overheidsopdrachten (B.S. 21.06.2010)
- Voorkomen van belangenvermenging in
algemeen en bij overheidsopdrachten
- Cumulatiemachtiging
- Voorkomen van draaideurconstructies bij
vertrek personeelslid

2010
start project
Leidraad Kwalitatief Werfbeheer
- Anonieme survey perceptieonderzoek
integriteit bij 300 personeelsleden die bij
werven betrokken zijn -> feedback
- Interviews leidinggevende ambtenaren
- Themagroepen om thema’s te
inventariseren

waarom ?
Werf = risico,
Leidraad kwalitatief werfbeheer
-> risicobeheer
-> duidelijkheid
-> minimaal kader voor werk op terrein
Leidraad = toepassing federaal deontologisch kader,
geen nieuwe normen

inzet
- Engagement en betrokkenheid
- Professioneel bewustzijn
- Onafhankelijkheid
- Verwachtingen ten aanzien van
aannemers

samenwerking
- Positief werkklimaat
- Dynamisch partnerschap

60

kwaliteit

- Invulling van onze functie

- Deskundig projectmanagement
- Efficiënt conflictbeheer

klantgerichtheid

- Respectvolle service naar de klant
- Openheid naar de samenleving
- Klachtenbehandeling

introductie
2012: Communicatie van de Leidraad naar:
- personeel
- klanten
- opdrachtnemers
- actiepunten voor directiecomité
Communicatie in de pers door de Staatssecretaris
én op de nieuwjaarsreceptie

2013
Nieuwe administratieve bepalingen bestekken
met o.a. verwijzing naar:
- verbod vertekening van de mededingingsvoorwaarden (art. 9 wet 15.06.2006 + art. 9 KB plaatsing 15.07.2011)
- art. 314 Sw (schending vrijheid van opbod en inschrijving)
- verbod draaideurconstructies
- federaal deontologisch kader
- Integriteitsbeleid en Leidraad werfbeheer

vervolg op de leidraad
Charter voor duurzame samenwerking
- met allerhande sectororganisaties die de
inhoud ervan zullen aanbevelen aan hun
leden
- Inhoud wordt doorvertaald naar bestekken
en contracten van de Regie der Gebouwen
66

partners

67

intentieverklaring
31.10.2013: ondertekening intentieverklaring

voor het opstellen van een charter voor
duurzame samenwerking

68

onderwerpen Charter
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.

dynamisch partnerschap, respect, heldere informatie en
communicatie en naleven regelgeving;
correcte professionele houding bij deelname aan overheidsopdrachten;
gepaste omgang met vertrouwelijke informatie;
respecteren van de veiligheid op de werf;
inzetten op duurzame ontwikkeling en ecologische oplossingen;
gebruik van sociale clausules;
respecteren dienstverlening van de klant van de Regie der Gebouwen
voorkomen van belangenconflicten;
constructieve oplossing van geschillen en klachten;
oog voor nazorg en controle op de naleving van afgesproken principes.
69

2013
Integriteitssurvey KULeuven:
bevraging ambtenaren van federale
parastatalen naar:
- behoeften
- beleidsinspanningen
- aan hand van concrete werksituatie
RdG
70

2013
Prikklok/registratie arbeidstijd
- enkel in hoofdzetel
- uitbreiding naar buitendiensten
- uniformiseren en actualiseren van
gebruiksregels voor de ganse organisatie
vanaf 2014


2013
Update ict-policy
- update van de policy uit 1996
- nieuwe risicoanalyse in licht van nieuwe
technologieën
- publicatie in 2014


2013
Yammer
- interne sociale media voor bedrijven
- opstart van een groep ‘integriteit’ om
- actiegroep te reanimeren
- documenten en publicaties te delen
- te discussiëren


2013
Nieuwe naam
- breuk met verleden
- naam zoeken via wedstrijd voor de
personeelsleden
- interne jury
340 voorstellen van 76 personen

conclusie - bedenkingen
- nog lang niet alles is perfect
- strafprocedures hangen boven het hoofd
- logge tuchtprocedures
WEL:
- “lessons learned”
- kort op de bal spelen bij inbreuken: onderzoek,
klacht, tuchtmaatregelen
- alert, flexibel en pro-actief blijven voor nieuwe
noden en opportuniteiten in integriteitsbeleid
- aanzet tot nieuwe cultuur

76


contact

Erik Balbaert
coördinator Integriteit
 02 541 69 73
integriteit@regiedergebouwen.be


Tien jaar ambtelijk integriteitsbeleid
in Vlaanderen:
enkele reflecties

Jeroen Maesschalck
Leuvens Instituut voor Criminologie
KU Leuven
jeroen.maesschalck@law.kuleuven.be

Overzicht
• Wat was de bedoeling en waar staan we?
– Geen wetenschappelijke analyse, slechts
observaties van een getuige

• Hoe moeten we verder?
– Twee ambitieuze opties
– Meer bescheiden optie

• Besluit

Wat was de bedoeling en
waar staan we?
1. Integriteitsbeleid met aparte identiteit
2. Organisationele verankering van
integriteitsbeleid
3. Engagement van politieke en ambtelijke top
4. Integriteitsbeleid is meer dan codes
5. Minder controlerend, meer stimulerend/
ondersteunend

1. Integriteitsbeleid met aparte identiteit
• Integriteit als ‘beleidsissue’
– Lijkt verworven

• Integriteitsbeleid als ‘beleidsdomein’
– Een zekere consensus over kerninstrumenten
– Discussie over perifere instrumenten

• Integriteitsactoren als ‘professionele groep’
– Heel wat professionals met ‘integriteitsbeleid’ in hun
functiebeschrijving
– Informele contacten en eerste pogingen tot netwerking
– Maar zeker geen echte ‘profession’

 Niet onverdienstelijk, in tijden van
 Snel evoluerende managementmodes
 Besparingen

2. Organisationele verankering van
integriteitsbeleid
• Integriteitsactor
– Minstens iemand met ‘integriteit’ in de functiebeschrijving
– Veel dergelijke functies federaal, Vlaams, lokaal
– Soms beperkt tot één project

• Coördinatie
– Coördinatie via formele netwerken, geleid door integriteitsactor
• Formeel in Vlaamse en federale overheid, maar
– In hoeverre dringt het beleid door in de entiteiten?
– Wat met coördinatie binnen entiteiten?

– Informeel overleg, al dan niet geleid door integriteitsactor

• Mate van permanentie
– In sommige organisaties: permanente verankering in het organogram, met
eigen beleidscyclus
– In veel organisaties: tijdelijke projectgroep om integriteitsbeleid te lanceren
• Wordt niet altijd duidelijk stopgezet, waardoor ook niet wordt nagedacht over
borging

3. Engagement van
ambtelijke en politieke top
• Politiek
– ‘Ambtelijk integriteitsbeleid’ is nooit een groot politiek issue
geweest
• Vs. Nederland
• Vs. Bijvoorbeeld ‘Nieuwe Politieke Cultuur’
 Maar misschien meer nood aan volgehouden beleid, zonder
tafelspringen?

– ‘Politiek integriteitsbeleid’ is nog heel erg bescheiden

• Ambtelijke top, ethisch leidershap
– Geen structureel systeembreed engagement
• Varieert heel sterk van manager tot manager

– Maar: wordt niet meer van tafel geveegd

4. Integriteitsbeleid is meer dan codes
• Investering in het ontwikkelen van
(vernieuwde) codes bleef groot
– Vb.
• Vlaams: 2006, 2011
• Federaal: 2007
• Gemeenten: art. 112 gemeentedecreet

• Door bureaucratische en politieke logica?

5. Minder controlerend,
meer stimulerend / ondersteunend
• Breed verspreid begrip over belang van beide
• Inspanningen voor ondersteunende instrumenten, vb.
– Pogingen om codes anders te formuleren
– ‘Dilemmatrainingen’ breed verspreid

• Maar
– Vaak is ‘stimulerend’ integriteitsbeleid moeilijker om concreet te maken
dan ‘controlerend’ integriteitsbeleid
– Media en stakeholders blijven vaak focussen op controlerende
instrumenten
– Vaak blijven het individuele instrumenten
– Heeft het echt de bedoelde ondersteunende impact gehad op de
werkvloer?

Dus: waar staan we?
• Domein met zekere identiteit, inhoudelijk en
structureel
– Reeds enkele stormen overleefd

• Best practices met impact op de werkvloer
• Maar:
–
–
–
–

In sommige organisaties beperkt tot window-dressing
In sommige organisaties is nog niets doorgedrongen
We weten eigenlijk nog niet veel door te weinig onderzoek
Wat er is, blijft relatief broos

 Dus: in veel organisaties nog werk aan de winkel

Hoe moeten we verder?
Twee ambitieuze opties
• Twee opties
– ‘Integriteit 3.0’ (Karssing)
• Positievere en bredere invulling van integriteitsbeleid

– Integriteit volledig opnemen in bestaand beleidsdomein
• Traditioneel ondersteunend domein
– Vb. personeel of financiën

• Nieuw ondersteunend domein
– Vb. kwaliteit, duurzaamheid

• Echter
– In veel gevallen té ambitieus
– Maar ook daar waar al veel gebeurd is zijn er risico’s:
• Verwatering
– Als integriteit alles is, is het niets

• ‘Integritisme’
– Verkrampte cultuur
– Imperialisme t.a.v. andere disciplines
– Ondermijnen van vertrouwen van burgers

Hoe moeten we verder?
Meer bescheiden optie
• Beleid verder versterken
1. Integriteitstrumenten versterken
2. Integriteitsactoren versterken
3. Integriteitsnetwerken versterken

• Door
1. Verbreden
2. Institutionaliseren
3. Systematiseren

1. Integriteitstrumenten versterken
• Technische expertise rond concrete instrumenten versterken vb.
– Risicoanalyses en auditing
• Verder bouwen op expertise IAVA

– Meten van integriteit op individueel niveau
• Vb. competentiemeting Vlaamse overheid

– Meten van integriteit op organisatieniveau
• Vb. cultuur, schendingen

– Beleid rond belangenvermenging
• Verder bouwen op expertise federale overheid: implementatie

– Klokkenluidersregeling
• Expertise Vlaams en federaal niveau vertalen naar organisatieniveau
• Afstemming op alle andere rapporteringskanalen

– Trainingen
• Verder gaan dan standaard dilemmatrainingen
• Integriteit integreren in bestaande opleidingen
• Verder nadenken over condities en best practices voor transfer

2. Integriteitsactoren versterken
• Inhoudelijk versterken
– Gespecialiseerde training
– Expertise-uitwisseling

• Impact versterken
– Meer zichtbaarheid, geloofwaardigheid
• Expertise van een integriteitsactor gaat verder dan
basics over integriteitsbeleid

– Meer invloed
• Vb. betrokkenheid integriteitsactor bij personeelsbeleid,
financieel beleid etc.

3. Integriteitsnetwerken versterken
• Naar een echte ‘epistemic community’
• Gedeeld begrippenkader, gedeelde
assumpties
• Cumulatieve discussies
• Gezamenlijke strategieën

1. Verbreden
• Betrekken van collega’s uit andere organisaties en sectoren
– Vb. wetenschap, banken, bedrijfsleven, NGO’s

• Aanpakken nieuwe domeinen waar integriteitsbeleid nodig is
– Vb. het nieuwe werken, nieuwe technologieën

• Inspiratie halen uit andere domeinen, vb.
– Organisatiepsychologie
• Vb. modellen voor conflicthantering in organisaties

– Criminologie
• Vb. Neutralisatietechnieken

• Maar
– Geen verwatering
• Steeds eigen identiteit van integriteitsbeleid bewaken

– Geen integritisme, imperialisme
• Steeds grenzen van domein bewaken

2. Institutionaliseren
• Binnen organisaties
– Verder organisationeel verankeren van integriteitsbeleid
– Meer expertise rond succesvolle modellen van verankering

• Over organisaties heen
– Meer geformaliseerde netwerken
– Gedeelde definitie van de functie ‘integriteitsactor’
• Vb. integriteitsverantwoordelijke, integriteitscoördinator, integriteitsadviseur,..

• Rekening houden met verschillende rollen, vb,
– Integriteitsbeleid
– Coaching
– Rapporteringskanaal voor klokkenluidersregeling

• Maar opletten voor risico’s van belangenverdediging van
nieuwe beroepsgroep

3. Systematiseren
• Streven naar evidence-based integriteitsbeleid
– Verder gaan dan het presenteren van ‘goede praktijken’
– Op een georganiseerde manier, cumulatief expertise opbouwen
– Ontwikkelen van echt evaluatieprogramma
• Wat werkt er, onder welke condities?

– Samenwerking met wetenschappelijke wereld

• Eventueel auditing, certificering van organisaties?
– Kan expertise-accumulatie en uitwisseling versterken
• Naar analogie met vb. kwaliteitsbeleid (CAF, EFQM)

– Maar opletten voor
• Rigiditeit, stremmen innovatie
• Bureaucratische meerkost
• Window-dressing, aanvinkcultuur

Besluit:
‘Slow integriteitsbeleid’
• Geen grootse nieuwe labels, concepten
• Wel:
– systematische, cumulatieve verbetering van
technische expertise rond instrumenten,
processen en structuren
– in de schoot van een echte professionele groep

• Blijven opletten voor risico’s

Studiedag 'Integriteit bevrijdt! 10 jaar ambtelijk integriteitsbeleid in Vlaanderen'

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Andere mochten auch (20)

Ähnlich wie Studiedag 'Integriteit bevrijdt! 10 jaar ambtelijk integriteitsbeleid in Vlaanderen'

Ähnlich wie Studiedag 'Integriteit bevrijdt! 10 jaar ambtelijk integriteitsbeleid in Vlaanderen' (20)

Mehr von UPoliteia

Mehr von UPoliteia (20)

Studiedag 'Integriteit bevrijdt! 10 jaar ambtelijk integriteitsbeleid in Vlaanderen'