1. Aproximacións á palabra
No estudo da gramática saliéntase unha das unidades lingüísticas talvez máis complexas de
delimitar e de definir, como é a palabra. Ten habido posturas diversas por parte dos lingüistas, sen que se
ache, a día de hoxe, aínda unha resposta unánime a como se pode percibir esta unidade. Nesa certa
polémica incide o criterio de como se debe entender:
1. En primeiro lugar, pode entenderse como unha entidade material ou palabra fonolóxica, vista
preferencialmente desde o plano da expresión, analizábel en sílabas e fonemas, sen que isto loxicamente
lle impida ser considerada como un signo: casa, ca-sa, /kasa/. PALABRA FONOLÓXICA
2. Por outra parte, a palabra pode verse mesmo como unha entidade pertencente ao dominio da
ortografía, xa que presenta determinadas características ortográficas. Estamos a nos referir ás
convencións ortográficas (A Coruña / *Ha Khoruña), ás indicacións que prescriben uso do acento gráfico
(é, traizón etc.), ás situacións de homofonía e homografía (vén, verbo / ben, adverbio), á correcta
separabilidade dos constituíntes frásicos (Veu devagar / *Veude vagar / *Veu de vagar / *Veudevagar) etc.
3. En terceiro lugar, é susceptíbel de se entender como unha entidade abstracta salientando
principalmente o seu significado lexical. Deste xeito, a palabra sería perspectivada como un lexema,
como unidade fundamental do léxico dunha lingua. PALABRA LEXICAL
4. En cuarto lugar, pode tamén entenderse como o membro dun paradigma, caracterizado polas
categorías gramaticais: por exemplo, cando pensarmos na unidade miña, que pertence ao sistema dos
pronomes posesivos, ou en ti, que corresponde ao inventario dos pronomes persoais, achámonos diante
de unidades de contido gramatical: persoa (P1), número (singular) e xénero (feminino) en miña; persoa
(P2) e número (singular) en ti. PALABRA GRAMATICAL
5. E, igualmente, unha unidade como casa na secuencia pequena casa de pedra presenta un cadro
de rexencia sintáctica diferente do de pequena e de pedra, pois o seu carácter nuclear é diferente ao
de pequena e ao de de pedera nesa unidade frásica. Do punto de vista da sintaxe, (i) hai palabras con
capacidade para rexeren outras palabras adxacentes sintáctica ou semanticamente, (ii) hai unidades que
só se poden comportar como subordinadas e (iii) existen outras que manteñen relacións de
interdependencia (como as preposicións) con outros elementos (os termos). As palabras integrantes de
pequena casa de pedra prensentan, por tanto, relacións diferentes entre si e é casa o elemento nuclear
que resulta modificado por pequena e por de pedra. PALABRA SINTÁCTICA
Por estas circunstancias, a palabra é susceptíbel de ser analizada e estudada desde varias
disciplinas lingüísticas, tales como a ortografía, a fonoloxía, a morfoloxía, a sintaxe, a lexicoloxía ou
a semántica. A problemática da palabra proxéctase na existencia de diversas definicións. Para uns, os
que se centran nos seus trazos morfolóxicos, a palabra ten de ser entendida como a forma libre mínima
con independencia fonolóxica. Mais, non lle negando a súa básica caracterización morfolóxica, tamén
pode ser percibida como o elemento central do plano lexical, que é a portadora dun significado lexical; así
vista, sería a parte do discurso menor e autónoma. Por iso a palabra é unha unidade de forma e de
contido. Para Freixeiro Mato (2006, II: 27) trátase dunha unidade gramatical, de limites pouco precisos,
situada entre o morfema e a frase, na que se combinan tanto a vertente do significado como a do
significante.
En conclusión, á vista destas definicións, podemos sintetizar que se trata dunha unidade do ámbito
da morfoloxía, dotada de significación e intermediaria entre o morfema e a frase no marco das unidades
lingüísticas gradativas, que presenta características ortográficas, fonéticas e fonolóxicas, morfolóxicas,
sintácticas, semántico-lexicais ou discursivas. Por este motivo, é susceptíbel de se estudar desde diversas
disciplinas e saberes lingüísticos.
Autor: Xosé Manuel Sánchez Rei. Universidade da Coruña
Obra: Unidade Didáctica. O léxico
Fonte: Palabras con memoria. Iniciativa da Asociación de Escritores en Lingua Galega (AELG)

2. O LADRÓN DE PALABRAS
Era un país hai moito tempo no que as palabras eran valiosas como o pan ou a auga,
como en todos os países do mundo.
Un día chegou un estranxeiro e parou a falar cunha muller nun camiño. Aquel home levaba
un coitelo ao cinto e un dente de ouro. Estiveron falando e falando e, nun momento dado, o
estranxeiro fixo así coa man e rouboulle unha palabra á muller e saltou ao cabalo e marchou a
galope.
O ladrón de palabras seguiu galopando até que chegou a unha aldea. Alí entrou nunha
pousada e púxose a falar cun médico que viña de curar a un enfermo. O ladrón sacou unha
moeda de ouro e dixo:
- Cámbioche esta moeda de ouro polas tres últimas palabras que acabas de dicir.
O médico dixo que non, As palabras non son miñas, que son de moita outra xente. Mais o
ladrón de palabras agardouno no bosque e púxelle na gorxa o coitelo e rouboulle aquelas tres
palabras sen perder o sorriso dourado.
Ao día seguinte o ladrón chegou a unha cidade e entrou nun pazo. Nunha man levaba
unha bolsa con ouro e noutra, unha bolsa con palabras. Díxolle ao señor mostrándolle o ouro:
- Mércoche todas as palabras que pronunciaches hoxe.
- Non –dixo o nobre-, as plabras non se venden.
Mais o estranxeiro ameazouno co coitelo e rouboullas unha a unha.
Máis adiante, o ladrón de palabras asaltou a un home que viaxaba a cabalo. Era un poeta
especialista en cancións de amor. O ladrón sacou a daga e díxolle:
-As palabras ou a vida.
O poeta respondeu:
-As palabras non son miñas, son do meu pobo. Eu nunca as vendería.
Mais o ladrón de palabras foi contra el e arrincoulle as palabras do corazón.
Axiña correu a voz por todo o país de que lles estaban roubando as palabras. E moita
xente botou man das armas para defendelas. Cóntase que, de entre toda a xente da vila, os que
mellor protexeron as palabras foron os labregos coas gadañas e as fouciñas, e os mariñeiros, cos
coitelos e os arpóns. E que as mulleres máis valentes as escondían nas faldriqueiras ou nas
camisas de liño.
Mais o ladrón de palabras continuou roubándolles as palabras mesmo ás nenas que
aprendían a ler e aos nenos que ían mercar zapatos. E aos mestres nas escolas e aos avogados
que sabían de leis. E pouco a pouco aquel país seguiu perdendo moitas das súas palabras e
foise facendo día a día cada vez máis pobre porque era o país ao que lle roubaban as palabras.
Dise que a xente para protexer as palabras e gardalas en segredo mesmo as deixou de
escribir. E que por medo ao ladrón de palabras moitas persoas, desconfiadas, durante séculos só
pronunciaban as súas palabras coa familia ou entre a xente amiga.
Así pasaron os anos e cóntase que naquel país aínda hai xente que segue tendo medo do
ladrón de palabras. E hai quen di que ás veces o ladrón segue aparecendo nunha parada de bus
ou nunha floristería ou nunha escola cunha bolsa e un coitelo e un sorriso cun dente de ouro.
MADE IN GALIZA, SÉCHU SENDE. 2007
As cousas que non se din ou non se nomean, non son
(El ladrón de palabras, GRUP D’ESTUDI DE LLENGÜES AMENAÇADES (GELA), de la
Universitat de Barcelona, dentro del proyecto: CARPETA DE LA DIVERSITAT LINGÜÍSTICA,
subvencionado por la Comunidad Europea)
El ladrón de palabras de Antonio de la Fuente Arjona (Obra de teatro para nenos, 1992)
O ladrón de palabras. Anxo Fariña (conto infantil en ANT. 2008)