De circulaire economie, een economie waar geen afval meer bestaat en alle grondstoffen in hun kringloop blijven, is één van de belangrijkste concepten voor een duurzame samenleving. Daarom groeit het aantal initiatieven rondom de circulaire economie ook hard; van koptelefoons van Pelican House tot tapijten van Desso. Socrates Schouten bepleit dat het concept van circulariteit nog veel breder is. Het is niet alleen toepasbaar op economie en productie, maar ook op de thematiek van democratie versus markteconomie. Schouten licht toe waarom het idee van ‘de commons’ volgens hem de toekomst heeft.

1. De circulaire
economie:
down the rabbit hole
Socrates Schouten
10 februari 2016
@soc_sch

3. Onderzoek Bureau de Helling

5. 1. Wat is de circulaire
economie?

6. 1. Grondstoffenprijzen?

7. 2. Consuminderen?
7
(of degrowth)

8. Consumeren we teveel? I = P • A • T
IMPACT = POPULATION AFFLUENCE TECHNOLOGY
~ 1,5 3,0 ?? ???
• •
2. Consuminderen?

9. Consumeren we teveel? I = P • A • T
IMPACT = POPULATION AFFLUENCE TECHNOLOGY
~ 1,5 3,0 ?? ???
• •
2. Consuminderen?

10. De-growth vs. Green growth
AFFLUENCE TECHNOLOGY•

11. • Liberale democratie #faalt
• Geld maakt niet gelukkig
d
• Koopdrift is onverzadigbaar en
overconsumptie stompt af
• Technofix bestaat niet
• Soberheid is een deugd en
geeft je andere rijkdom
• Liberale democratie: TINA
• Geld maakt niet gelukkig,
maar toch ook weer wel
• Klopt, maar materiële welvaart
blijft ‘neutrale’ streven
• The sky is the limit (hoop ik)
• Overvloed is inspirerend, we
gaan voor groene groei
10

12. Is onze collectieve levensstijl veranderbaar?
Of de technologie? Of de economie?
• Commercie en groeimodel vertekenen geluksspectrum
• Plus, je moet eerst een minimum aan welvaart/welzijn
hebben
• Plus, de ‘economie van het geluk’ is lastig
• Tussen groen georiënteerden alsnog verschillen: van
eco-asceten tot eco-hipsters
• Economisch model: buigen of barsten?
11

13. 3. Vooruitgang?

16. Geosfeer
Biosfeer
Economie

17. Geschiedenis circulaire economie
Economie en systems science: van Schumpeter…

18. Geschiedenis circulaire economie
… naar Boulding, Daly en de Club van Rome

19. Geschiedenis circulaire economie
Politiek en beleid: kringlopen als antwoord op
‘verspillings-economie’
1971: Van Mierlo en Terlouw (D’66)
1975-85: Van Gorkum en Willems (PPR)
1985: Winsemius (VVD): goed idee voor heel lange termijn
1988: Nijpels (VVD): is het antwoord op milieuproblemen
1989: D66 komt met ‘maar’
1990: retoriek zakt in, GroenLinks neemt het over
2000: alles is ‘klimaat en energie’
2002: Cradle to Cradle
2010: circulair wordt hip; D66 wil grondstoffenrotonde
2016: iedereen wil circulaire economie
18

20. Geschiedenis circulaire economie
Ladder van Lansink
(1979-1993)

21. Waar staan we nu?
?
Afvalbeheersing
Materiaalmarkt

22. “Peak everything”

25. 4. ‘Van bezit naar gebruik?’

26. Van bezit naar gebruik
• Performance leasen
• Immateriële diensteneconomie
• Functie staat centraal,
verbruik van hulpbronnen
wordt verantwoordelijkheid
bedrijfsleven
26

27. Leasen: bon ton?
• Probleem 1: afwenteling van milieu-impact
• Probleem 2: off-shoring maakindustrie
• Probleem 3: consument-producentrelatie
• Probleem 4: burger-producentrelatie
• Probleem 5: ‘ik heb toegang’ - nieuw materialisme
27

28. Circulaire maatschappij
• Stahel: “it’s the smallest loops where you get the
biggest financial and social benefit”
• Waardevermeerdering (upcycling?) met arbeid en
creativiteit
• Idle assets losmaken met nieuwe
transactiemiddelen
• Materiaal en nut moet circuleren in maatschappij,
niet per se economie
29

29. ?

30. Toekomstscenario ‘waarde in gebruik’
Zie https://www.youtube.com/watch?v=1gNIT3SQdEE

31. met de commons
naar een écht
circulaire
economie
Socrates Schouten, 10 februari 2016

32. Geosfeer
Biosfeer
Economie
Gemeenschap

33. Formele economie ‘Zachte’ economie Gelukseconomie
Geld is alles
Breed welvaartsbegrip
(Heertje)
Echte waarde, altruïsme
Goed uit te drukken
in geld (BNP)
Enigszins kwantificeerbaar
(Welzijnsindexen)
Niet te kwantificeren
Green growth
Lease society
Beprijzing
Alternatieve valuta
Distributed capitalism
Herverdeling werk/inkomen
Gift economy
Commons (methode)
Gematigd en bewust

35. De deeleconomie
• Spullen ruilen, doorgeven, delen
• ‘Prosumentisme’ / ‘distributed capitalism’

38. 4. De meent / deeleconomie
• Economisch model: buigen of barsten
• Ander bezit- en beheersmodel
• Commons != global public goods
• Sociale, digitale en ecologische resources
10

39. Gift economy
• Mensen leverden diensten aan elkaar
• Natuur leverde diensten aan de mens
• Gratis! (Wat nou monetariseren?)
• Kapitalisme: verhandelbaar maken, marge pakken,
speculeren
• Winsten geprivatiseerd, verliezen vermaatschappelijkt
• De commons als nieuw ankerpunt voor geefeconomie?
11

42. Belastingen
Bestaansgaranties
Instituties
Kredietlijnen Borging

44. Formele economie ‘Zachte’ economie Gelukseconomie
Geld is alles
Breed welvaartsbegrip
(Heertje)
Echte waarde, altruïsme
Goed uit te drukken
in geld (BNP)
Enigszins kwantificeerbaar
(Welzijnsindexen)
Niet te kwantificeren
Green growth
Lease society
Beprijzing
Alternatieve valuta
Distributed capitalism
Herverdeling werk/inkomen
Gift economy
Commons (methode)
Gematigd en bewust
Commons als waardeoriëntatie