Duizenden figuranten spelen in Waterloo de slag na die Napoleons einde inluidde. Prachtige foto's van Bas Quaedvlieg.

1. © Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad.
Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt
uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 20 juni 2015
‘Ik wil voelen wat die soldaten voelden’
200 JAAR SLAG BIJ WATERLOO
Tienduizend figu-
ranten uit tiental-
len landen hebben
zich deze week ver-
zameld op de koren-
velden rond het Bel-
gische Waterloo.
Om, groter dan ooit,
de slag na te spelen
die in 1815 Napo-
leons einde inluidde.
Re-enactment heet
deze hobby. „Histo-
risch moet alles klop-
pen, dat is de kick.”
door Serge Sekhuis
HH
ij valt direct op. On-
miskenbaar. De iet-
wat gedrongen sta-
tuur. Zijn hele voor-
komen. Zo moet hij
er hebben uitgezien.
De Franse keizer Napoleon Bon-
aparte. De kleine man, zwart haar,
de borst vol eremetaal, vouwt een
kaart open en overziet nog eens
het strijdtoneel. Het is de ochtend
voor de grote slag. We zijn in Plan-
cenoit, een dorp onder Brussel. Le
Dernier Quartier Général heet het
hier. Een boerderij met een hofje.
Dit was op 17 juni 1815 de uitvals-
basis van de Franse troepen. Napo-
leons laatste hoofdkwartier. In de
tuin staan tientallen witte tentjes.
Soldaten zijn er druk met het op-
poetsen van hun musket en vul-
len van zakjes buskruit, om straks
de kogels mee te kunnen afvuren.
Op houtvuurtjes staan grote pan-
nen soep te pruttelen. Je waant je
twee eeuwen terug in de tijd.
Maar alles wat je ziet, is gespeeld.
Met veel liefde én oog voor detail.
Alle uniformen zijn zelf gemaakt,
naar afbeeldingen in oude boeken.
Van wol, katoen en linnen, precies
als toen. Outfits met gouden kno-
pen en kleurige epauletten.
In het even verderop gelegen gewo-
ne Franse kampement bivakkeert
sinds woensdag ook Cynthia Bur-
henne uit Obbicht. Al tien jaar
komt ze hier. Verslingerd is ze ge-
raakt aan haar re-enactment hobby.
Het verlevendigen én levend hou-
den van het napoleontische verle-
den. Haar groep draagt groene uni-
formen van de Douanes Impériales.
Mannen die voor Napoleon onder
meer smokkelaars moesten opspo-
ren. Tot ook zij, toen de keizer ie-
dereen nodig had bij de eindstrijd,
onder de wapenen moesten.
Cynthia is marketentster of vivan-
dière. Praktisch betekent dat vooral
kok. Ze is bezig met een salade en
bakt een dozijn eieren voor de ka-
meraden. „Die soldaten toen leef-
den van wat ze in het veld konden
vinden. Ze joegen zelf op fazanten
of konijnen, die ze als buit en ruil-
middel meedroegen. Als een paard
in de strijd was omgekomen, werd
het geslacht en verdween het in de
soep”, vertellen Erik Schoutens uit
Melick en Sebastiaan Berntsen. De
salade van Cynthia komt, eerlijk is
eerlijk, gewoon van Albert Heijn.
Het oorspronkelijke strijdtoneel in
1815 omvatte 350 hectaren. Op di-
verse plaatsen langs de weg tussen
Plancenoit in het zuiden en Water-
loo in het noorden hebben de ‘sol-
daten’ van Franse en geallieerde
zijde (toen vooral Engelsen, Duit-
sers en circa 30.000 Nederlanders)
hun bivak opgeslagen. Velden vol
tentjes. Met daarin, voor wie de
hobby écht serieus neemt, strozak-
ken om op te slapen. Net als toen.
„Geradbraakt ben je ’s ochtends”,
weet Peter Gulikers. Ook dat hoort
bij de beleving. „Je wilt voelen wat
die mannen toen voelden.” Probe-
ren althans. Want de Maastrichte-
naar weet al te goed hoe het hier
écht was. „Er was hier toen hele-
maal geen tentenkamp. Het had al
dagen geregend en het veld was
één modderpoel. Artilleristen slie-
pen onder hun geschut, infanteris-
ten schuilden in hun jas. In diezelf-
de modder liepen later ook Napo-
leons kanonnen massaal vast.”
Gulikers was in 1998 een van de
oprichters van de Maastrichter Bri-
gade, de historische marechaussee.
Deze hield zich tijdens de slag, in
krijgsraden, bezig met het bestraf-
fen van mis- en wandaden van ge-
allieerde militairen. „Maar wij wa-
ren ook de persoonlijke lijfwach-
ten van de prins van Oranje, de la-
tere koning Willem II, die een „te
vaak onderschatte, beslissende rol
speelde bij Waterloo”, aldus Guli-
kers. De prins is er ook. In de per-
soon van Eric Edelman, sinds zijn
studie geneeskunde woonachtig in
Maastricht. Natuurlijk is Edelman
teleurgesteld dat de échte afstam-
meling van ‘zijn’ prins, nu koning
Willem-Alexander, toen die don-
derdag hier was, niet even bij zijn
tent kwam kijken. „Het program-
ma voorzag er niet in, hoorde ik la-
ter. Hij en Máxima zijn bij het mo-
nument gebleven. Jammer.”
De prins van Oranje, zo is te voor-
zien, zal vanavond tijdens de twee-
de akte van de met paarden en ka-
nongebulder groots nagespeelde
slag, gewond raken. Een musketko-
gel doorboort zijn schouder. De
prins zal van zijn paard vallen. Het
is vanmiddag nog eens geoefend.
De afloop van de strijd staat vast.
Napoleon verliest. Weinig verras-
singen dus voor de tienduizend ac-
teurs uit tientallen landen die hier
verzameld zijn. Toch zijn alle Lim-
burgse re-enactmenthobbyisten ge-
zond zenuwachtig. Adrenaline.
„Als je daar loopt, met die duizen-
den anderen, je ziet en hoort zo’n
colonne paarden op je af stormen.
Dat geweld en het gebulder van al-
le kanonnen. Indrukwekkend. Zo
kan ik me ook voorstellen hoe die
mannen de schrik om het hart ge-
slagen moet zijn”, aldus Timo Nij-
pels, voorzitter van de Vereniging
Historische Artillerie Maastricht.
„Waterloo kostte 23.700 militairen
het leven. Er vielen 65.300 gewon-
den. En op dit veld is de toekomst
van Europa bepaald”, zegt Nijpels.
„Daar hebben we gisteren twee mi-
nuten stilte voor gehouden.”
De Maastrichtenaar staat bij het ka-
non, kaliber drieponder, dat straks
mee de slag in gaat. ‘Droog’ wil hij
wel even laten zien hoe het vullen
met kruit en de kleine, zwartgelak-
te jeu-de-boulesballen zal gaan.
„Menig artillerist werd snel doof.
Wij gebruiken nu maar een fractie
van hun hoeveelheid kruit, en
toch zijn het enorme knallen.”
Alle figuranten hebben één ding
gemeen: een grote fascinatie voor
geschiedenis. Wisten wij bijvoor-
beeld dat na afloop van de slag in
Waterloo tandartsen als aasgieren
op pad gingen om van gesneuvel-
den de tanden te trekken? Er wer-
den protheses van gemaakt. Of dat
ook toen al ‘clustermunitie’ werd
gebruikt? Blikken met schroot, die
boven de vijand openscheurden.
Omdat de strijd zich hier afspeelde
in korenvelden, zag men de gewon-
den niet liggen. Ze werden overre-
den door eigen paarden of kanon-
nen. De meeste slachtoffers vielen
overigens niet tijdens de slag, maar
erna. In de hygiënisch nogal belab-
berde veldhospitalen.
Geert Thissen uit Heel heeft een
heel aparte rol tijdens de slag. Hij
speelt doedelzak bij het 42nd High-
land Regiment. En wil best al even
laten horen hoe dat klinkt. Even la-
ter schalt het Limburgse volkslied
over het geallieerde bivak.
De meeste slachtoffers in
Waterloo vielen pas na de
slag, in de hygiënisch vaak
erbarmelijke hospitalen.
ᮣ Ook in 1815 gebruikten ze
al ‘clustermunitie’: blikken
met ijzerschroot die boven
de vijand openscheurden.
ᮣ
Een beeld van het ‘slagveld’ rond
Waterloo, tweehonderd jaar later
vol figuranten. De geallieerde cavale-
rie houdt op haar kampement een
laatste exercitie voorafgaand aan de
slag (linksboven). Ook de artillerie
lijkt klaar voor de strijd (rechts). De
Franse keizer werpt een laatste blik
op de kaart (linksonder). Pruisische
soldaten hebben hun musketten
nog in de wachtstand staan (foto
midden). Maastrichtenaar Timo Nij-
pels luistert naar Geert Thissen uit
Heel op de doedelzak, en de Ob-
bichtse Cynthia Burhenne bereidt
als marketentster een maaltijd voor
haar kameraden op het bivak van de
Franse troepen in Plancenoit.
foto’s Bas Quaedvlieg