Onderzoek naar bestedingen Wet maatschappelijke ondersteuning (deel 2)

1. 4 horizon
zaterdag 13 augustus 2016 > delimburger.nl
tenzogeheten‘keukentafelgesprek-
ken’gehouden.Deambtenaarhoort
bij mensen thuis de noden aan. De
nieuwe, zuinige enzakelijke Wmo is
de vanzelfsprekendheid voorbij dat
de overheid als eerste bijspringt.
Nadrukkelijk wordt gekeken welke
hulp en mantelzorg (klein)kinde-
ren,kennissenenburenkunnenbie-
den. Zelfredzaamheid en ‘mensen
in hun eigen kracht zetten’, zijn de
nieuwe toverwoorden.
Zohosannaalsdatklinkt,wordthet
niet door iedereen ervaren. De keu-
kentafelgesprekken oogstten afge-
lopen jaren veel kritiek. Is mensen,
indewetenschapdathetgoedkoper
moest, het mes op de keel gezet?
ServieBroersdurfthetnietzoalge-
meen te beamen. „We hebben wel
meldingengehadvangevallenwaar
hetéchtmisisgegaan,maardatwa-
ren incidenten. Niets structureels.
AlsHuisvoordeZorgadviserenwij
mensen wel om een keukentafel-
gesprek niet alleen te voeren. Zorg
datjeeriemandbijhebtzitten,want
jewordtoverdonderd.Degemeente
kent alle regeltjes, jij niet.”
Gezondheidseconoom Wim Groot
formuleerthetscherper:„Jezoude
terminologie ‘in hun eigen kracht
zetten’ookkunnenuitleggenalseen
eufemisme voor ‘zoek het zelf maar
uit’. Dat doen veel mensen dan ook.
Ze hebben geen zin tegenover zo’n
ambtenaar hun hele ziel en zalig-
heid bloot te leggen. Te vernede-
rend. Er is een beeld ontstaan van
‘de gemeenten doen heel moeilijk’.
Mensen reageren daarop met ‘dan
vraag ik het liever meteen zelf aan
Opmerkelijk, vindt ook Wim Groot,
hoogleraar economie van de ge-
zondheidszorg aan de Universiteit
Maastricht.„Jeverwachthettegen-
overgestelde. Mensen hebben nou
eenmaal de neiging te klagen als ze
het gevoel hebben dat hen iets afge-
paktwordt.Wellichtspeeltdaar ge-
latenheid mee: ‘de gemeente wint
hettoch’.Ookderelatiefsnelledoor-
stromingindeWmokaneenverkla-
ringzijn:veelnieuwecliënten.Alsje
nooiteerderietshebtgekregen,niet
weet hoe het vroeger ging, ben je er
eerder tevreden mee.” En, zo moet
Groot toch ook van het hart: „In het
verledenwerdsomswelergmakke-
lijkWmo-hulptoegekend,hetkonzo
hierendaarookwelminder.Daarbij
hebikniethetideedathetheelergis
misgegaan.Erzijngeengroteonge-
lukken gebeurd.”
Tevredenheid
„Getallen op zich zeggen niet alles”,
vult Broers aan. „Hoe ervaren bur-
gers de hulp die ze wél kregen? Ook
inBrunssumisgesnedeninhetaan-
tal uren huishoudelijke hulp, maar
de cliënttevredenheid is er juist ge-
groeid. We hebben algemene voor-
zieningenopgezetzoalseenwas-en
strijkservice en boodschappenbus.
Diezijnduurindeopstartfase,maar
uiteindelijk goedkoper dan de indi-
viduele hulpindicaties.”
Ominkaarttebrengenhoeburgers
die bij hen aankloppen voor onder-
steuning kunnen worden geholpen,
worden, als gezegd, in alle gemeen-
Mensen‘inhun
eigenkracht’
zetten,kunjeook
uitleggenalseen
eufemismevoor
zoekhetzelf
maaruit.
Wim Groot,
gezondheidseconoom
Wmo-cliënten 2015 naar inwoners
W Echt-Susteren: 4141 (12,9%)
W Roerdalen: 2518 (12,1%)
W Meerssen: 2129 (11%)
W Heerlen: 9061 (10,2%)
W Kerkrade: 4416 (9,4%)
Meest gekort op huishoudelijke hulp
W Echt-Susteren: 32.583 uur (29,8%)
W Voerendaal: 15.585 uur (28,6%)
W Peel en Maas: 44.003 uur (27,6%)
W Bergen: 13.759 uur (25,7%)
W Maasgouw: 30.389 uur (25,5%)
W VERVOLG VAN 2-3
Meest gekort op hulpmiddelen
W Maasgouw: 348.100 euro (38,1%)
W Sittard-Geleen: 2.500.000 euro (36,8%)
W Voerendaal: 46.126 euro (23%)
W Bergen: 143.525 euro (23%)
W Meerssen: 15.300 euro (21,5%)
Volgens Ieder(In), de koepel van
patiënten- en belangenverenigin-
gen voor mensen met een beper-
kingofchronischeziekte,heeftde
hogere eigen bijdrage die de ge-
meenten sinds 2015 vragen voor
Wmo-voorzieningen ertoe geleid
dat een kwart van de zorgvragers
afhaakt. Dat blijkt uit een enquête
onder 600 eigen leden. Mensen
wordentijdenshetkeukentafelge-
sprekslechtgeïnformeerdoverde
hoogtevandeeigenbijdrage,stelt
Ieder(in). Ze voelen zich overval-
len. Illya Soffer, directeur van Ie-
der(In): „Veel mensen kunnen het
niet meer betalen en krijgen niet
de zorg die ze nodig hebben. Hun
problemenverergeren,zerakenin
een isolement. Mensen met een
beperking zitten zonder begelei-
dingofdagbestedingthuisenvoe-
len zich buitengesloten. Woning-
aanpassingen gaan niet door. Ze
komen de deur niet uit omdat het
speciaal vervoer te duur is.”
‘Zorgvragers haken af door eigen bijdrage’
Ook wordt het geld gestoken in het
opzetten van algemene Wmo-voor-
zieningen als een was- en strijkser-
vice,eenuitleenpuntvoorscootmo-
bielenofhetvormenvanwijkteams.
Diekunnen,dichtbijburgers,signa-
leren of iemand hulp nodig heeft.
Jeugdzorg
MindergoeddanmethunWmo-pot
kwamen de gemeenten in 2015 uit
methetgelddatzekregenvoorhun
nieuwe jeugdzorgtaak (samen 266
miljoen euro). Ruim de helft moest
zelfbijpassen,degemeenteHeerlen
met3,7miljoeneurohetmeest.Ook
andere steden als Venlo en Sittard-
Geleen schoten miljoenen euro’s in
hetrood.Opvallendisdehogescore
van Roerdalen (-600.000) en Land-
graaf(-2.081.000).Overigenszijner
gemeentendieeendeelvandeover-
gebleven Wmo-gelden gebruiken
omhettekortopdejeugdzorguitga-
venaantevullen. Bijvoorbeeld Sit-
tard-Geleen,Maastricht,Horstaan
de Maas en Heerlen doen dat.
Broers: „Hoeveel kosten je als ge-
meente hebt voor jeugdzorg heeft
erinbelangrijkematetemakenmet
of je de pech hebt dat er in je stad of
dorpvoorzieningenvoor dezedoel-
groep zijn. De grote kosten zitten
vooral in de justitiële trajecten: jon-
geren die over de schreef gaan. Als
een rechter beslist dat de dader op-
genomen moetwordeninhetKeer-
punt in Cadier en Keer heb je daar
als gemeente niets van te vinden, je
mag alleen de rekening betalen.”
Niet geoormerkt
Het geld dat de gemeenten krijgen
voor de uitvoering van hun sociaal
domein-taken is niet geoormerkt.
Ermagbinnenhetzelfdebeleidster-
rein mee worden geschoven.
De wettekst laat gemeenten ook de
nodige ruimte om zelf in te vullen
aan welke voorzieningen ze hun
Wmo-geldenbesteden.Dehuishou-
delijke hulp, woningaanpassingen
en hulpmiddelen zijn de grote pos-
ten. Maar als je als gemeente vindt
dat nieuwe lantaarnpalen het ge-
voel van sociale veiligheid verster-
ken,kandatookuitdeWmoworden
betaald. Hetzelfde geldt voor subsi-
diesaan verenigingen.„Degemeen-
ten hebben de verantwoordelijk-
heid ervoor te zorgen dat burgers
kunnen meedoen aan de samenle-
ving. Als je vindt dat daarin een
kerntaak voor de toneel- of carna-
valsclub ligt, kun je die vanuit de
Wmo ondersteunen. Dat mag dus
gewoon”,aldusBroers,zelfraadslid
voor de PvdA in Brunssum.
OppositiepartijenindeTweedeKa-
merenbelangenclubsvoorouderen
enchronischziekenbepleitenallan-
ger de Wmo-gelden juist wél te oor-
merken en te bepalen dat ze alleen
aan zorg mogen worden besteed.
Met een Wmo-overschot van 38,5
miljoenen32gemeentendiegemid-
deld13,4procentkortenopdethuis-
hulp en 12,9 procent op hulpmidde-
len, zou je verwachten dat meer
burgers dan voorheen hun beklag
doenbijdegemeente.Datblijktniet
het geval te zijn. De gemeenten ont-
vingen in2015bijnaeenkwartmin-
der bezwaren dan het jaar ervoor.
> delimburger.nl zaterdag 13 augustus 2016
5horizon
mijn kinderen of de buurvrouw. In-
derdaad, exact wat de overheid wil,
dezelfredzaamheidvanburgersbe-
vorderen. Daarbij hebben gemeen-
ten de eigen bijdrage verhoogd. Die
kan maximaal kostendekkend zijn.
Voor veel mensen die net boven het
minimum zitten, is het dan goedko-
per om een zwarte poetshulp in te
huren. Je ziet dat commerciële be-
drijven erop inspelen. Supermark-
tendiejeboodschappenthuisbren-
gen en bureaus waar je een mantel-
zorgerofbetaaldgezelschapvoorje
ouders in kunt huren. Kortom: het
werkt, zou je ook kunnen zeggen.”
Mooie kansen
Broers: „De Wmo biedt ook mooie
kansen.Mensenwordencreatiever,
begrijpen vaak wel dat het goedko-
per moet. Dat onze zorg anders on-
betaalbaarwordt.Vroegervroegie-
dereen maar aan, onder het mom
‘dan heb ik het alvast’ en ‘ik heb er
rechtop’.Hetverhaalvandiescoot-
mobiel die ongebruikt in de schuur
staat. De Wmo heeft eenbewustere
manier van denken gebracht.”
En toch maakt Groot zich zorgen.
Niet zozeer over de mensen die bij
de gemeente aankloppen, maar des
te meer over de groep die daar niet
in beeld is. Mensen die niet willen,
niet kunnen of niet weten hoe. Bur-
gers die tussen wal en schip vallen.
Die thuis zitten te vervuilen en ver-
kommeren. Verdwaald in het woud
van veranderende regels.
„We weten niet hoe groot die groep
is”,zegtdehoogleraar,dieookvoor-
zitterisvandeProvincialeRaadvan
de Volksgezondheid. „In die functie
hebiktweejaargeledenalgeroepen
datwedaarserieusopmoestenmo-
nitoren, maar dat vond men bij de
provincie-dieonzeraadfinanciert-
niet echt belangrijk.”
Toekomst
Dezekrantvroegdegemeentenook
naar hun Wmo- en jeugdzorgbud-
get voor 2016 en een prognose voor
de nabije toekomst. Verwachten ze
eennieuwoverschotof niet?Deant-
woorden onderbouwen de kennelij-
ke noodzaak om het Wmo-restant
2015aparttezettenvoordekomen-
demagerejaren.Hetbeeldlooptper
gemeente uiteen. Gemiddeld kre-
genzeditjaarzo’n8procentminder
Wmo-budget en 15 procent minder
jeugdzorggeld.
Datheeftallestemakenmetdema-
nierwaaropdesociaaldomein-mid-
delen worden verdeeld. Met ingang
van 2016 gebeurt dat op basis van
een ‘objectief verdeelmodel’ met al-
lerleifactorendie,aldusWimGroot,
weinigofgeenrekeninghoudenmet
regionaleverschillen.„Hetverdeel-
model pakt voor Zuid-Limburg ne-
gatiefuit.Datkomtdoorons relatief
hoge zorggebruik. Of we ongezon-
derzijndoorhetmijnverleden,onze
bourgondischeleefstijlofdatwege-
wooneerdernaardedokterrennen:
daarisveelonderzoeknaargedaan.
Er is geen eenduidig antwoord. Ze-
kerisweldathetooktemakenheeft
metdeproblematiekinkrimpgebie-
den: regio’s waar de jonge gezinnen
wegtrekken. Hogeropgeleiden met
kinderen gaan werken in de Rand-
stad. Zo krijg je oververtegenwoor-
diging van kwetsbare groepen, van
gezinnendiewélgebruikmakenvan
jeugdzorg.Vanhulpbehoevendeou-
deren.Hetmodelkijktwelnaarleef-
tijdsopbouw,maardaarmeefilterje
ditkrimpeffecternietuit.DenHaag
weet dat, maar laat het lopen. Men
vindtgewoondathetzorggebruikin
Limburg omlaag moet.”
Groot voorziet dat gemeenten die
dit jaar toch gul zijn geweest naar
hun burgers,komendejareninpro-
blemen komen. „Venlo bijvoorbeeld
hadin2015aleentekortopdejeugd-
zorgvan2,6miljoen.Vandatbudget
isditjaarnogeens2miljoeneuroaf-
gegaan.Maastrichtkreegvorigjaar
nog69miljoeneurovoordeWmoen
31 miljoen euro voor jeugdzorg. Dit
jaar krijgen ze voor de drie D’s sa-
men 8 miljoen euro minder. Ik ben
benieuwd hoe ze dat gaan redden.”
Niet,blijktuiteentoelichtingvande
gemeente. De stad houdt voor 2016
rekening met een verlies van 4 mil-
joeneuroopdejeugdzorgen5,6mil-
joen op de Wmo. Te vroeg vindt
Maastricht het voor een conclusie
of het doel van de decentralisaties
bereikt is: de zelfredzaamheid ver-
groten. „We zien wel veel initiatie-
ven van burgerparticipatie. De
Fietsbank,waarminimazoalsbijde
voedselbankeenfietskunnenhalen
of de Buurtbrök, een ontmoetings-
plekineenslooppandinMariaberg.
Stukvoorstukversterkenzehetso-
ciale karakter van de stad”, aldus
wethouder Jack Gerats.
FOTO HOLLANDSE HOOGTE
Reageren?
serge.sekhuis@mgl.nl
Meer uitgegeven aan hulpmiddelen
W Onderbanken: 61.431 euro (59,2%)
W Schinnen: 144.100 euro (37,1%)
W Stein: 29.061 euro (35%)
W Nuth: 49.832 euro (29,6%)
W Horst aan de Maas: 162.908 euro (24,7%)
Geen andere Limburgse gemeen-
te hield in 2015 zoveel Wmo-geld
overalsSchinnen:1,5miljoeneuro
op een budget van 3,9 miljoen.
Wethouder Jeannette Quadvlieg:
„We hebben vorig jaar een relatief
hoge bijdrage gekregen. Dat heeft
te maken met de oude verdeelsyste-
matiek. Die is veranderd. Schinnen
krijgt komendejarenveelminder.We
zullen het geld dat we in 2015 over
hielden nog hard nodig hebben. Ook
omdatdezorgvraagverderzaltoene-
men.Wehebbenhetoverschotopde
Wmoverrekendmetonstekortop
dejeugdzorguitgaven.Zoisuitein-
delijk 734.000 euro in de reserves
gestopt. Overigens zijn er vorig
jaar bijna geen bezwaren inge-
diend: twee of drie. Dat heeft ons
wel verrast en zegt toch wat.”
‘Schinnen zal geld nog hard nodig hebben’
Horst a/d Maas
7.166.666
8.966.666
Leudal
8.552.000
9.954.000
Nederweert
3.860.811
3.210.274
Weert
12.674.290
10.120.555
Maasgouw
5.808.887
4.014.721
Echt en Susteren
8.444.615
6.125.230
Sittard-Geleen
31.300.000
24.400.000
Stein
6.228.000
5.586.000
Beek
4.414.350
3.151.871
Nuth
5.627.543
2.486.740
Maastricht
69.000.000
31.300.000
Meerssen
5.099.402
4.426.845
Eijsden-Margraten
6.415.251
5.908.840
Valkenburg a/d Geul
6.821.999
4.093.666
Budgetten Wmo en jeugdzorg 2015
Mook en Middelaar
Niet ontvangen
Niet ontvangen
Gennep
4.187.527
2.991.296
Bergen
2.862.987
2.134.487
Venray
5.019.762
9.527.749
Venlo
31.000.000
25.000.000
Peel en Maas
8.684.891
6.863.899
Beesel
3.420.332
2.474.351
Roermond
22.048.996
16.482.615
Roerdalen
6.655.855
4.034.107
Onderbanken
2.802.914
1.958.269
Schinnen
3.949.000
3.063.000
Brunssum
9.941.300
7.626.292
Landgraaf
11.270.000
9.515.000
Heerlen
33.000.000
27.700.000
Kerkrade
16.900.000
14.400.000
Voerendaal
3.613.526
2.826.340
Simpelveld
2.858.020
2.865.396
Vaals
2.923.081
1.510.697
Gulpen-Wittem
3.657.678
1.958.827
Budget Wmo (oud en nieuw)
Budget jeugdzorg
Budgetten staan in euro’s
Budget Wmo per gemeente
1-5 miljoen
5-10 miljoen
10-30 miljoen
30-50 miljoen
50-70 miljoen
Budgetten Wmo en jeugdzorg 2015