1. Deprem ve Yapılması Gerekenler
Depremden Önce
Bir deprem meydana geldiğinde eğer bina içindeyseniz sallanma ve ani bir gürültü
duyarsınız. Sonradan, hızlı, şiddetli ardarda çalkantılı sarsıntılar meydana gelir. Bu,
çok korkutucu olacaktır. Panik, sağlıklı düşünmenizi engelleyecek, hatalı, bilinç dışı
hareket etmenize yol açacaktır. Bu aşamada daha önceden yaptığınız ve belli
aralıklarla tekrarladığınız tatbikatlar tepkilerinizi otomatikleştirmiş olacağı için paniğe
kapılmaya zaman kalmadan harekete geçmeniz ve ne yapacağınızı bilmeniz
depremin vereceği zararı en aza indirgeyecektir. Bilinçli düşünebilmek, hazırlıklarınızı
felaket anında değil, daha önce yapmanıza ve planlamanıza bağlıdır.
Deprem geldiğinde bulunma olasılığınız olan mekanlarda,
Zemin veya 1.katta iseniz ve ilk 10-15 sn.de çıkma imkanınız varsa deprem
anında kaçacağınız yolu belirleyiniz ve zaman tutarak kaçış tatbikatı yapınız.
Bulunduğunuz mekanı terk etme imkanınız yoksa kendinize deprem anında
sığınabileceğiniz yaşam üçgenleri oluşturacak yerler tespit ediniz ve buralara
sığınma tatbikatı yapınız. Bunlar;
o çelik dolaplar,
o para kasaları,
o çamaşır ve bulaşık makinaları
o içi kitap ile doldurulmuş çeyiz sandıkları
o bina kolonlarının dipleri (yan binanın çarpma
ihtimalini de hesaba katınız)
gibi dayanıklı yapıların yanlarında oluşacak
boşluklardır.
Binanızdaki kolon, perde gibi “düşey taşıyıcı” yapı
elemanlarını tespit edin. Birbirine en yakın düşey
taşıyıcılar arasındaki bölge diğer bölgelerden daha
güvenlidir.
Eğer bulunduğunuz bina depreme dayanıklı ve
bulunduğunuz mekandaki masa çelik veya kalın
masif ahşap malzemeye sahipse başınıza düşebilecek eşyalardan sizi
koruyabilir. Ama tavan çökmesi halinde hiçbir koruyucu özelliği olmayacaktır.
Bulunmamanız gereken bir yer de kapı pervazlarıdır. Beton perde içine inşa
edilmemişse (genelde tuğla duvar içine inşa edilir) kapı pervazlarının koruyucu
hiçbir özelliği yoktur. Çelik kapılara da güvenmeyin. Bunların da taşıyıcı
özelliği olmadığı gibi, hem tehlike anında kırılması mümkün değildir, hem de
üzerinize devrilme riski bulunmaktadır.
Ayrıca mutfak ve banyolar yaşam üçgenlerinin oluştuğu en uygun
mekanlardır; aynı zamanda kurtarma ekiplerinin öncelikle baktığı mekanlardır.
Ancak deprem anında fayansların patlayabileceğini de göz önünde tutun.
2. Binanın taşıyıcı sisteminde
yan şekilde görülen tipte
düzensizlikler 2007 deprem
yönetmeliğinde kesin olarak
yasaklanmıştır. Daire
alanlarını büyütmek için,
veya geniş hacimli odalar
(oto galerisi, toplantı salonu
gibi) yaratmak için geçmiş
yıllarda kullanıldığı görülen
bu yöntemin binanızda
uygulanıp uygulanmadığını
tespit ediniz. Binanın
kolonlarında bu tip
süreksizlikler görürseniz
saklanma yerinizi bu
bölgelerden uzakta,
kolonların sürekli olduğu
kısımlardan seçiniz.
Depreme uykuda yakalandığınız takdirde, kullanmanız gereken 10-15
saniyelik süre bir hayli azalacaktır. Bunun için yatağınızın iki yanına 1 m3’lük
masif tahta sandıklar yaptırmanız ve içlerini tıka basa kitaplarla
doldurduktan sonra, kalın bir iple çevresini sarmanız yararlı olabilir.
Kitaplar büyük bir ağırlık altında ezilmeyecek, sardığınız kalın ip ise sandığın
patlamasına engel olacaktır. Sandığın içine doldurulan kitaplar kırılmaz,
parçalanmaz, ezilmez. Deprem anında sandığın yanına sığının. Sandığın
üzerine devrilecek bir kolon ya da beton plaka sandığı en fazla 10-15 santim
ezebilir. Sandığın yanında her durumda depremzedeye yetebilecek bir
yaşama alanı kalır. Sandığı daha sağlam olur diye çivi yada benzeri
malzemelerle sağlamlaştırmaya çalışmayın. Çiviler, sandığın üzerine bir şey
düştüğünde basınçla tahtadan fırlar ve depremzedeyi yaralayabilir. Kalın
çamaşır ipi kullanın.
Saklandığınız yerde dizlerinizi karnınıza çekerek ve başınızı da
dizlerinize dayayarak cenin pozisyonu alın. Herhangi bir şekilde enkaz
altında ezilme durumu olduğunda vücudunuz bu şekilde azami korunma
olanağına sahiptir. İç organlarınızın büyük bir bölümünü ve böbreklerinizden
birini çalışır durumda tutabilmek için en ideal şekildir.
Bu alanları önceden seçip deprem çantanızı, içme suyu şişelerinizi (72 saat
için en az 3 adet 1,5 litrelik şişe) ve kaskınızı önceden koymanız, en
uygunsuz koşullarda hayatınızı kurtarabilir.
3. Depremden önce,
o yiyecek,
o içecek,
o düdük
o fener,
o yedek piller, (cep telefonunuz için de yedek pil)
o ilkyardım çantası, (ilkyardım kılavuzunu dikkatle okuyunuz ve 3 ayda bir
tatbikatınız esnasında bilgilerinizi pekiştiriniz)
hafif yara bereler için oksijenli su, tentürdiyot ve sargı bezi
makas
yara bandı
ciddi kanamalar için turnike lastiği (uzun bir pipet olarak
düşünüldüğünde enkaz altında ulaşamadığınız su kaynaklarına
ulaşmanızı da sağlayabilir)
o özel ilaçlarınız,
o toz maskesi
o giysi,
o el radyosu,
o sıhhi malzemeler
gibi hazırlıklarınızı içeren bir çanta hazırlamanız ve bu çantayı deprem
başladığında kolayca ulaşabileceğiniz bir konumda tutmanız, size olası bir
depremde çok fayda sağlayacaktır.
Enkaz altında öncelikle böbreklerin iflas ettiği bilinmelidir. Depremzedenin
kurtarılması halinde bile, vücudunda onanamaz hasarların oluştuğu ve bu
nedenle ölüm olaylarının yaşandığı saptanmıştır. Saklanma yerinizde içme
suyuna erişiminizin olması bu açıdan hayati önem taşımaktadır.
Bunlara ilaveten;
o Önemli evrakların tercihen noter onaylı fotokopileri ve diğer değerli
eşyalarınızı
o Bir miktar nakit paranızı
Bu çantada bulundurmanız faydalı olacaktır.
Evinizdeki elektrik, gaz, su ana şalter, vanaların yerlerini ve nasıl
kapatacağınızı öğreniniz. Gerekiyorsa bu vanaları kapatmak için
kullanacağınız bir tornavidayı ya da kurbağacık anahtarı bu vanaların yanına
selobantlayınız veya deprem çantanıza koyunuz. Tüpgazla çalışan beyaz eşya
kullanıyorsanız gaz ileten hortumun depremde kesilebilme ihtimaline karşı
tüpü kullanmadığınız zamanlarda vanasını kapatma alışkanlığını geliştiriniz.
Günlük yaşam içerisinde cep telefonunuzu deprem anında hemen
ulaşabileceğiniz konumlarda ve şarjlı tutma alışkanlığını geliştiriniz.
Tercihen deprem çantanızda yedek pil bulundurunuz. Acil servis numarası
olan 112 depremden sonra kilitlenebilir. Yakınınızdaki başka bir hastanenin
telefonunu cep telefonunuza kaydetmenizde büyük fayda olabilir.
Kitaplık, yüksek mobilya gibi kolay devrilebilecek ağır eşyaları duvara veya
döşemeye sabitleyiniz. Su ısıtıcılarını duvara bağlayınız.(Örneğin; Sobayı
sağlam zincir veya benzeri yanıcı olmayan malzeme ile duvara bağlayınız ve
ayaklarını döşemeye sabitleyiniz). Gazlı ısıtıcıların yakıt girişini esnek
bırakınız.
4. Deprem planınız çerçevesinde depremden sonra yakınlarınızla
buluşabileceğiniz bir mekan tespit ediniz.
Şehir dışında yaşayan, ailenizin irtibat kurabileceği bir akrabanızın veya bir
arkadaşınızın adını, telefon numarasını ve adresini belirleyiniz ve ailedeki
herkese veriniz. Depremden sonraki yaşantınızı senaryolar halinde
tasarlayınız.
3 ayda bir deprem tatbikatı yaparak tepkilerinizi otomatikleştiriniz.
Deprem Anında
Gelen sarsıntılar birkaç saniye veya birkaç dakika sürebilir. Deprem ağzını açıp sizi
yutmayacaktır; fakat kırılan bir cam, düşen nesneler, çevreye yuvarlanan ya da
fırlayan ağır şeyler sizi hayati tehlikeler yaratacak biçimde yaralayabilir.
Deprem anında önceden
yaptığınız zamanlı tatbikatlara
göre ilk 10 - 15 sn.‟ de binayı
terk edebiliyorsanız derhal
terk edin. Bazı durumlarda ani
bir acil çıkış olanağı
yaratabilirsiniz (giriş katındaki
camı kırarak dışarı çıkmak
gibi). Bu cam kalın ya da
sekurit (sağlamlaştırılmış)
olabilir. Bunu kırmak için bir
yangın söndürme tüpü gibi
sağlam bir eşyayı kaçış yolu
üzerinde bulundurabilirsiniz.
Otomatikleştirilmiş ilk tepkilerden biri de ocakta yanan ateşi derhal söndürmek
olmalıdır.
Mümkünse hemen evin tüm elektiriğini kesecek olan şalteri kapatın.
Kaçma olasılığı yoksa önceden tespit ettiğiniz ve yaşam üçgenlerinin
oluşacağına karar verdiğiniz güvenli yerlerde, ana karnındaki cenin
pozisyonunda yere yatın ve depremin geçmesini bekleyin. Gözünüz her
zaman yukarıdan gelebilecek cisimlerde (sıva parçaları gibi) olmalı. Yan
yatarak cenin pozisyonu almanız, ellerinizle başınızı korurken çevreyi görme
ve gözlemleme şansı verecektir. Pencerelere doğru bakmayın, deprem anında
camların patlayarak 6 metreye kadar cam fırlattığı bilinmekte. Kolon, kiriş
veya duvarlar bir anda düşmeyecek, bu hareket belli bir sallantının ardından
gerçekleşecektir.
Kesinlikle merdivenlerden, merdiven boşluklarından, balkonlardan uzak
durunuz. Asansör bir tuzaktır. Yıkılan binalarda en yüksek oranda ölüm bu
noktalarda meydana gelmektedir. Birinci kattan daha yüksekteyseniz, atlamayı
denemeyiniz. Yaşanan depremlerde ölümle ve ciddi yaralanmalarla
sonuçlanan olayların büyük bir bölümü yüksekten atlamayla ilişkilidir. Bunun
5. yerine yüksek binalarda yapılması zorunlu olan harici yangın merdivenlerini
(varsa) kullanınız. Demir konstrüksiyondan inşa edilen bu merdivenler,
binadan bağımsız olduğu için yıkım darbesinden daha zor etkilenecek ve bağlı
olduğu yerden kopması halinde, çeperlerindeki kuşaklar nedeniyle düşme
anında bir koruma alanı oluşturacaktır. Dahili yangın merdivenleri koruyucu bir
alan yaratmayacaktır.
Bir “Yaşam Üçgeni Alanı”
yaratın. Masa, yatak altı
gibi yerler yerine, Ağırlık
merkezi yere yakın çelik
dolaplar (boyu uzunsa ve
yapabiliyorsanız yana
devirin), para kasaları,
çamaşır ve bulaşık
makinesi gibi yukarıdaki
listeden önceden
belirlediğiniz nesnelerin
yanına yatın ve cenin
pozisyonu alın. Herhangi
bir yıkılma anında bu
nesneler belki ezilecek
ama asla yok
olmayacaklardır.
Yanlarında yaratacağı
alan sizin yaşam
üçgeniniz olacaktır.
Cenin pozisyonunun bir diğer özelliği ise, kurtarma ekiplerinin kazazedenin
bulunduğu bölüme en küçük bir gedikten de olsa ulaşması halinde, onu
bulunduğu yerden çıkartamazsa bile, elini tutmasına izin vermesidir. Saatler
sonra bir dış yardımın eline dokunması sayesinde, kazazedenin beyni hızla
adrenalin pompalamaya başlayacak ve onu yeniden hayata bağlayacak çok
önemli bir köprü kurulmuş olacaktır.
Yaşanan depremlerden elde edilen veriler, mutfak ve banyoların en uygun
yerler olduğunu göstermektedir. Çünkü enkaz altında kalındığı takdirde, bu
bölümlerde hem yaşam üçgeni yaratabileceğiniz unsurlar vardır, hem de
patlayan borulardan sızan suyu içerek vücudunuzu crash sendromundan
koruyabilme olanağı mevcuttur. Enkaz altında kalan kişileri bekleyen en ciddi
tehlike böbrek yetmezliği nedeniyle ortaya çıkan sendromlardır.
6. Deprem zararları
farklıdır. Kimi yapıların
taşıyıcı elemanları
sağlam kalır, ancak
zeminde gerekli
önlemler alınmamışsa
binanın kayma, hatta
devrilme olasılığı
vardır. Gerek
sarsıntıların salınımları
sebebiyle olsun, gerek
binanın düşeyden belli
bir açıyla sapması sebebiyle
olsun, korunduğunuz yerde bir
cisme tutunun ve onunla birlikte
hareket etmeye hazır olun.
Büyük bir depremden sonra artçı sarsıntıların olacağı unutulmamalıdır;
mümkün olan en kısa sürede gerekli emniyet tedbirleri alınıp ev sakin bir
şekilde terk edilmeli, durumu belirten bir not bırakılarak önceden belirlenen
buluşma noktasına gidilmelidir.
TOPLU MEKANLARDA DEPREM
Metro istasyonları, büyük iş ve
alışveriş merkezleri, hastaneler
gibi yerler depremden sonra da
işlevlerini sürdürecek şekilde
yapılırlar. Bu mekanlarda en çok
dikkat edilmesi gereken nokta,
düşebilecek, devrilebilecek veya
çarpabilecek cisimlerden uzak
durmaktır. Panik oluşması
halinde ezilme tehlikesi
bulunduğunu da gözden
kaçırmayınız. Kullanım
merdivenlerinden ve
asansörlerden uzak durunuz.
Deprem sonrasında yangın
çıkışlarını kullanınız.
7. Sinemalarda asla dışarı kaçmaya çalışmayın, vaktiniz yetmeyecektir. Sıra
aralarına uzanın. Etrafinızdakileri bu konuda uyarın.
Çocuğunuzun okulunda mantıklı bir eylem planı yapılıp yapılmadığını okul
yetkililerinden öğrenin, yapılmamışsa yapılmasını talep edin, hatta aktif olarak
hazırlıklara katılın.
Alışveriş merkezlerinde deprem sonrası yangın riski yüksektir. Bir alışveriş
merkezine gittiğinizde, mutlaka yangın merdiveninin yerini öğrenin ve deprem
anında hızlı ve kararlı bir şekilde oraya yönelin. Yapamıyorsanız büyük
kolonların yanında durmaya çalışın. Raflardan ve dolaplardan uzak durun.
Satın aldığınız şeyleri bırakıp bırakmama kararını depremden önce düşünerek
otomatikleştirin.
İşyerinizde deprem anında yukarıdan gelecek tehlikelere karşı (asma tavan,
armatür, v.s.) masa altına sığınabilirsiniz. Yakın iseniz garaja kaçarak araba
yanına cenin pozisyonunda uzanabilirsiniz. Yangın merdivenine giderek
merdivenden yukarı çıkabilirsiniz. Bu sizden sonra geleceklere yer açar.
DEPREM SIRASINDA ARAÇTA BULUNANLAR
Yer sarsıntısını otomobilde, tünelde veya kapalı bir otoparkta hissettiğiniz anda;
Paniğe kapılmayın.
Yolda iseniz, aracınızı yol kenarına çekip, binalardan, elektrik direklerinden
veya ağaçlardan uzakta durdurun.
Tünel içinde iseniz ve çıkışa yakın değilseniz, aracınızı durdurup aşağıya inin
ve yanına yan yatarak cenin pozisyonu alın. Aracınızın içinde durmayın. Aynı
yöntemi kapalı bir otoparkta iseniz aynen uygulayın.
Ulaşım araçlarında sağlam yerlere sıkıca tutunulmalı, araçlar sarsıntı bitene
kadar terk edilmemelidir.
Araç içinde olduğunuz takdirde, üzerinize düşen bir parça ile ezilme riski
taşıyorsunuz. Oysa dışına çıkıp, yanına yattığınız takdirde, üzerinize yıkılacak
tavan, tünel gibi büyük kitleler aracı belki ezecek, ama yok etmeyecektir.
DEPREM ESNASINDA DIŞARIDA İSENİZ
Yolda yürürken başımıza düşebilecek cisimlerden korunmak için çevrede
yıkılabilecek her şeyden uzaklaşılmalıdır. Açıkta duran kahve, hafif içki satan
(parayla çalışan) makineler, ilan levhaları ve direkleri devrilebilir.
Elektrik direklerinden ve tellerden uzaklaşılmalıdır. Bahçe duvarları, reklam
panoları, balkon altları ve kiremitlerden uzak durulmalıdır.
Deniz kıyısından uzaklaşmalıdır. Yüksek yerlere doğru zaman kaybedilmeden
kaçılmalıdır. Eğer tsunami oluşursa boyunun 7 metreye kadar çıkabileceği tahmin
edilmektedir.
Toprak kayması olabilecek taş ve kaya düşebilecek dik kayaların yakınından
ve yamaç altlarından uzaklaşmalıdır. En yakın açık alanlara sığınılmalıdır.
8. Sinema, tiyatro, konferans, stadyum ve spor salonlarında sağlam oturak ve
bariyerlerin yanına çömelinip başlar korunmalıdır.
DEPREM ESNASINDA HASTANEDE İSENİZ
Hastaneler depremde çok az hasar görecek şekilde yapılırlar. Ancak düşebilecek,
dökülebilecek, devrilebilecek ve çarpabilecek cisimlere karşı tetikte olunmalıdır. Bir
süre hastanede yatacaksanız odanızdaki bu türden cisimlerin duvara
sabitlendiğinden emin olunuz. Görevliler, herkesin görebilmesi gereken bir yere
asılmış olan Hastane Deprem Planı „na göre deprem sonrası işlemler için sizi
yönlendirecektir.
Depremden Sonra
Panik olmayın
Ocağı, sobayı söndürün, elektrikle çalışan aletleri kapatın.
Elektrik sigortalarını kapatın.
LPG tüp, doğalgaz ve su vanalarını kapatın.
Binayı terk ederken asansörü kullanmayın.
Gaz sızıntısı olasılığına karşı sigara yakmayın.
Evden ayrılırken deprem çantasını ve kimliğinizi alın.
Hemen otomobille dışarı çıkmayın. Trafiğin tıkanması, ambulans, itfaiye ve
diğer yardım araçlarının zamanında ihtiyacı olanlara ulaşmasını
engelleyecektir.
Elektrik hat ve direklerinden uzak durun.
Hasarı az da olsa yetkililer izin vermedikçe eve girmeyin. Artçı depremler,
sağlam kalan yapı elemanlarının yıkılmasına sebep olabilir.
Olası bir sonraki artçı depreme karşı hazırlıklı olun. Ancak bu artçı
depremin ne zaman gelebileceğine dair dedikodulara kulak asmayın.
Depremden sonra aile üyeleriniz için belirlediğiniz buluşma yerlerine gidin.
Önceden bir çadır edinmişseniz uygun bir yere kurun.
Deprem hakkında söylenti yapmayın, resmi açıklamalar dışındaki
söylentilere inanmayın. Televizyon ve radyo dinleyerek deprem ile ilgili
bilgileri izleyin. Deprem sırasında radyo, telefon ve televizyona göre daha
kullanışlıdır.
Profesyonel yardım gelene kadar çevrenizde yardım edebileceğiniz kişilere
yardım edin. Riskli durumlarda ise hem kendinize hem de kurtarmaya
çalıştığınız kişiye büyük zarar verebilmeniz mümkündür.
Bir toplu mekanda iseniz, sakin ve düzenli bir biçimde mekanı terkedin,
çevrenizdekileri bu konuda uyarın. Paniğin yol açacağı kargaşada zarar
görebilirsiniz ve zarar verebilirsiniz.
Eğer enkaz altında iseniz kesin bir çıkış yolu görebiliyorsanız ve hareket
edebilecek durumda iseniz çıkmaya çalışın. Aksi takdirde bulunduğunuz
pozisyonu koruyun, enerjinizi tüketmeyin ve size yardım gelmesini bekleyin.
Sert bir cisimle düzenli sesler çıkartın. Kurtarma ekipleri çalışırken sesiniz
duyulmayacaktır. Bu nedenle, kurtarma ekipleri dinleme - sessizlik durumuna
geçtiğinde (makinaların çalışmadığı durum) sesinizi duyurmaya çalışın.
9. Psikolojik Önlemler *
Aşırı heyecanın kalp krizini tetikleyebildiği bilinmektedir. Depremde birçok ölüm
vakası, depreme psikolojik olarak hazırlıksız yakalanan kişilerin hissettiği yüksek
endişe ve panik duygusunun tetiklediği kalp krizlerinden kaynaklanmaktadır.
Heyecanın tümden yatıştırılması mümkün değildir, ancak önceden planlanmış ve
tatbikatlar ile sağlamlaştırılmış bir “ne yapacağını bilme” duygusunun varlığı, paniğin
yerini dolduracağı için heyecanı kişiye faydalı olacak düzeylerde tutabilir.
Ayrıca birkaç dakika süren bir deprem sürecinde devamlı olarak “en kötü sarsıntı
henüz gelmedi” şeklinde düşünmek, insanın yaşama tutunan içgüdülerinin devrede
kalmasını, kişinin kendini bırakmamasını sağlayabilir. Depremin apansızca gelişini ve
dakikalar boyu sallayışını, etraftaki cisimlerin devrilişini, kırılışını önceden ve abartılı
olarak kafada canlandırmak, ona gösterilen duygusal direnci artırabilir.
Depremden sonra ise, yıkım ne denli ağır
olursa olsun, kayıp ne denli büyük olursa
olsun hayat devam etmektedir.
Deprem eğer bedeninizi öldürememişse
ruhunuzu öldürmesine izin vermeyin.
İnsan, başına neler gelirse gelsin hayatını
yine anlamlı kılabilmekte, tekrar
gülebilmekte, uğruna yaşayabileceği şeyler
bulabilmektedir.
Kaynaklar
http://www.ntvmsnbc.com/news/145817.asp Foto: Ercan Arslan
http://www.ntvmsnbc.com/news/232781.asp
http://www.sakarya.pol.tr/deprem/rehber.asp
http://www.egitim.gov.tr/Deprem/Deprem_an.htm
http://www.hikmetonaydin.com/deprem.htm
http://www.ctoraman.gen.tr/deprem/dneyapmali.html
http://www.ideyapi.com.tr/destek/Deprem_Yonetmeligi_2007.pdf
http://www.ibb.gov.tr
* Bu bölümün kaynağı yoktur, içeriğini geliştirerek katkıda bulunabilirsiniz.
