1. Хүн­Орчин
5­р анги
Бэлтгэсэн багш Ц.Саранчимэг

2. Газрын гадарга нь
чулуулгаас бүрддэг.
Чулуулаг нь эрдсээс
бүтдэг.Газрын гүнээс
малтан авч ашиглах
эрдсийг ашигт
малтмал гэдэг.

3. Алмааз нь онцгой хатуулаг болон
оптикийн тунгалаг шинжээрээ
үйлдвэрлэл болон гоёл чимэглэлийн
үнэт түүхий эд болно.
Нийт Дэлхийн хэмжээнд жилд
ойролцоогоор 9 тэрбум ам.доллараар
үнэлэгдэх 130 сая карат буюу 26,000
кг байгалийн алмааз олборлодог, мөн
100,000 кг хиймэл алмаазыг
лабораторийн нөхцөлд ургуулдаг
байна.

4. 2009 он хүртэл хүн төрөлхтөн нь алтны
үндсэн ба шороон ордоос 161,000 т алт
олборлоод байна. Голдуу өрөл, ялтас,
утас, мөн талст хэлбэртэй олддог.
Алт нь хүн төрөлхтний түүхийн туршид,
үнэт металл гэж тооцогдон арилжааны
хэрэгсэл, хадгаламж, гоёл чимэглэлд
өргөн хэрэглэгдсээр ирсэн ба орчин үед
шүдний эмнэлэг, электроникийн салбарт
их хэмжээгээр ашиглагдаж байна.

5. Нүүрс нь хар, хар
хүрэн өнгөтэй,
амархан шатдаг нэгэн
төрлийн тунамал
чулуулаг юм.
Нүүрс нь Дэлхийн
хэмжээнд цахилгаан
эрчим хүч гарган авах
хамгийн гол түүхий эд
бөгөөд мөн

6. Одоогоос 3000
жилийн өмнө оюу
анх олджээ.

7. Гартаам нь олон тооны vелсэн судал бvхий бvтэцтэй
халцедон юм. Тэрээр бялхмал гаралтай бөгөөд галт
уулын базальттай газар байна. Монголд нилээн хэдэн
жилийн өмнө өнгөт чулууны жижиг анги ажиллаж мана,
нартаам, чvнчигноровын 6 орд, 18 илрэцийг олж зарим
хэсгийг аж ахуйн эргэлтэнд оруулж байжээ.Гартаам нь
гоёл чимэглэлийн чулууны ангилалд багтах бөгөөд ээмэг,
бөгж, бугуйвч, зүүлт зэрэгт хэрэглэхээс гадна жижиг
оврын бэлэг дурсгалын зvйлс хийх ба монголчууд
гартааман хөөргийг ихэд эрхэмлэнэ. Харьцангуй
хатуулаг сайтай тул гоёл чимэглэлийн зүйлсээс гадна
лабораторид нарийн хэмжүүрийн багажны тулгуур
призм, өнгөлөгч нунтаг зэрэг зvйлст өргөн хэрэглэж
иржээ.

8. Монгол улс боржингоор баян бөгөөд
манай бvх аймагт боржин их байдаг.
Ягаан, саарал, цайвар, цагаандуу боржин
Төв, өвөрхангай, Хэнтий, Дорнод,
Сvхбаатар, Өмнөговь, Дундговь, Дархан –
Уул, Ховд, Баян–Өлгий, Баянхонгор,
Говь–Алтай Говьсvмбэр аймгийн нутагт
бий. Улаан боржин Сэлэнгэ, Дорноговь,
Хөвсгөлд, хар Өнгөтэй боржин Завханд,
ногоон өнгөтэй нь Төв, Булган, Хэнтийд
байдаг.

9. Зэс нь маш чухал металуудын нэг
юм. Цахилгаан дамжуулах чанараар
зөвхөн мөнгөний дараа орох бүх
зэсийн 40­50%­ийг цахилгаан, радио
техникт гол дамжуулагч материал
болгон хэрэглэдэг. Зэс нь улаан
өнгөтэй.

10. Хаш нь 5.5­6.5­ын хатуулагтай гоёл
чимэглэлийн чулуу. Тэрээр толигор ихтэй
газар тааралдах бөгөөд цагаан, шар, ногоон,
саарал­хүрэн, цэнхэр, хар зэрэг өнгөтэй
бvдгэвтэр гялгатай байна.
Хашийг дээр үеэс гоёл чимэглэлд өргөн
хэрэглэж иржээ. Хашаар янз бvрийн зүйлс
урлах талаар Хятад улс тэргvvлдэг. Монгол
хvмvvсийн ихэд үнэлдэг эдлэл болох
хөөрөг, гаанс, даалингийн тээг зэргийг
цагаан голдуу хашаар хийсэн байдаг.