Sinds 2011 telt Batumi Raptor Count al meer dan 1 miljoen roofvogels.

1. Structurele monitoring van een
van 's werelds grootste
roofvogelmigraties door citizen
scientists
Sovon Landelijke Dag 2019

2. Bart Hoekstra
Master Earth Sciences @ University of Amsterdam
Onderzoek
Vliegstrategieën van meeuwen met UvA-BiTS trackers
Ruimtelijke verspreiding van nachttrek met weerradar
Batumi Raptor Count
Teller: 2016 & 2017 / Coördinator: 2018 & 2019
Monitoring & Communicatie
www.batumiraptorcount.org
tw: @BatumiRaptors
fb: facebook.com/batumiraptorcount

3. 1. De bottleneck
2. Telstrategie
3. Uitkomsten

4. Gebaseerd op ‘Raptors of the World’ (Bildstein, 2000)
Één van 's werelds grootste bottlenecks

5. Gebaseerd op ‘Raptors of the World’ (Bildstein, 2000)
Één van 's werelds grootste bottlenecks
Pilot counts in 2008 & 2009
Ardea, 2011

6. Gebaseerd op ‘Raptors of the World’ (Bildstein, 2000)
Één van 's werelds grootste bottlenecks
Pilot counts in 2008 & 2009
Ardea, 2011

11. Belangrijke soorten in de bottleneck
Overige soorten: Bastaard-/Steppe-/Keizer-/Slangenarend, Zomertortel & Hout-
/Holenduif, Witte/Zwarte Ooievaar, Visarend, Scharrelaar…

12. Belangrijke soorten in de bottleneck
Overige soorten: Bastaard-/Steppe-/Keizer-/Slangenarend, Zomertortel & Hout-
/Holenduif, Witte/Zwarte Ooievaar, Visarend, Scharrelaar…

13. Belangrijke soorten in de bottleneck
Overige soorten: Bastaard-/Steppe-/Keizer-/Slangenarend, Zomertortel & Hout-
/Holenduif, Witte/Zwarte Ooievaar, Visarend, Scharrelaar…
Keuze primaire/secundaire soorten
• Hoog monitoringspotentieel
• Verwachting dat lange-termijnsmonitoring relevante informatie oplevert
• Unieke aggregatie in de bottleneck
• Doortrekperiode primaire soorten bepaalt telseizoen
Secundaire soorten
• Tellen noodzakelijk om ongeïdentificeerde vogels te schatten
• Weinig extra telinspanning vereist

14. Te ver? Te snel?
Teveel? Slecht licht?
Gebruik morfologische groepen.

15. vrouwkleed ‘MonPalHen’
Te ver? Te snel?
Teveel? Slecht licht?
Gebruik morfologische groepen.

16. Buzzard sp., LargeEagle sp., Large Falcon
sp., MediumRaptor, Pernis sp., Raptor sp., …
vrouwkleed ‘MonPalHen’
Te ver? Te snel?
Teveel? Slecht licht?
Gebruik morfologische groepen.

17. In de analyse schatten we aantallen uit
ongeïdentificeerde individuen obv proporties per dag.
vrouwkleed ‘MonPalHen’
Te ver? Te snel?
Teveel? Slecht licht?
Gebruik morfologische groepen.

18. Trek van Wespendieven
Video: Elien Hoekstra
Een dag met
70.000+
Wespendieven

19. Bezetting
• Tenminste 6 tellers en 1 coördinator per
station, 40-60 vrijwilligers per seizoen
• Sinds 2008: 400+ vrijwilligers uit 30+ landen
• Zowel ‘experts’ als beginners

20. Training
In het veld, maar ook regelmatig
presentaties over determinatie van
moeilijke soorten: slanke kieken &
grote arenden.
Coördinators hebben vrijwel altijd
ervaring als teller.

21. Training
In het veld, maar ook regelmatig
presentaties over determinatie van
moeilijke soorten: slanke kieken &
grote arenden.
Coördinators hebben vrijwel altijd
ervaring als teller.

22. Training
In het veld, maar ook regelmatig
presentaties over determinatie van
moeilijke soorten: slanke kieken &
grote arenden.
Coördinators hebben vrijwel altijd
ervaring als teller.

23. Protocol
Sinds 2011 constante telinspanning & datakwaliteit
• 17 augustus — 16 oktober,
van zonsopgang tot 2 uur voor zonsondergang.
• Alleen vogels tellen die op het oog of met
verrekijker te vinden zijn.
• In principe individuele vogels tellen, anders tot
max. 3 per ‘klik’ (dus geen schattingen).
• Zoveel mogelijk leeftijden registreren, voor
sommige soorten verplicht.
• Radiocommunicatie om dubbeltellingen te
voorkomen.

24. Protocol
Sinds 2011 constante telinspanning & datakwaliteit
• 17 augustus — 16 oktober,
van zonsopgang tot 2 uur voor zonsondergang.
• Alleen vogels tellen die op het oog of met
verrekijker te vinden zijn.
• In principe individuele vogels tellen, anders tot
max. 3 per ‘klik’ (dus geen schattingen).
• Zoveel mogelijk leeftijden registreren, voor
sommige soorten verplicht.
• Radiocommunicatie om dubbeltellingen te
voorkomen.

25. Station1
Station2
Twee telposten
nodig om bulk van
de vogels te tellen
Station 1: 324m asl, ~2km uit kust
Station 2: 414m asl, ~6km uit kust

26. Station1
Station2
Tel vogels die een
virtuele transectlijn
kruisen
Lengte: ~12km

27. W1
W2
W3
E1
E2
E3
Station1
Station2
Afstandscodes bij
alle records om
dubbeltellingen te
filteren

28. W3
W2
W1
E1
E2
E3
W3
W2
W1
E1
E2
E
Station1
Station2
Afstandscodes bij
alle records om
dubbeltellingen te
filteren

29. Station1
Station2
Gestandaardiseerde
verwijdering mogelijke
dubbeltellingen in
overlapzone

30. Volledig gedigitaliseerd en
‘open’ datamanagement
Invoeren via
Trektellen App
Manuele & Automatische
kwaliteitscheck
Upload van ‘ruwe’ data naar
trektellen.org
Automatische filtering van
dubbeltellingen
Upload van ‘schone’ data naar
GBIF

31. Invoeren via
Trektellen App
Volledig gedigitaliseerd en
‘open’ datamanagement
Manuele & Automatische
kwaliteitscheck
Upload van ‘ruwe’ data naar
trektellen.org
Automatische filtering van
dubbeltellingen
Upload van ‘schone’ data naar
GBIF

32. Invoeren via
Trektellen App
Volledig gedigitaliseerd en
‘open’ datamanagement
Manuele & Automatische
kwaliteitscheck
Upload van ‘ruwe’ data naar
trektellen.org
Automatische filtering van
dubbeltellingen
Upload van ‘schone’ data naar
GBIF

33. Volledig gedigitaliseerd en
‘open’ datamanagement
Invoeren via
Trektellen App
Manuele & Automatische
kwaliteitscheck
Upload van ‘ruwe’ data naar
trektellen.org
Automatische filtering van
dubbeltellingen
Upload van ‘schone’ data naar
GBIF

34. Volledig gedigitaliseerd en
‘open’ datamanagement
Invoeren via
Trektellen App
Manuele & Automatische
kwaliteitscheck
Upload van ‘ruwe’ data naar
trektellen.org
Automatische filtering van
dubbeltellingen
Upload van ‘schone’ data naar
GBIF

35. Volledig gedigitaliseerd en
‘open’ datamanagement
Mogelijk gemaakt door
Invoeren via
Trektellen App
Manuele & Automatische
kwaliteitscheck
Upload van ‘ruwe’ data naar
trektellen.org
Automatische filtering van
dubbeltellingen
Upload van ‘schone’ data naar
GBIF

36. Miljoenen roofvogels, duizenden uren,
met honderden vrijwilligers uit tientallen
landen…
Wat hebben we nu
geleerd?

37. Wat levert onze unieke
strategie op?
Miljoenen roofvogels, duizenden uren,
met honderden vrijwilligers uit tientallen
landen…

38. De focus op 8 belangrijke soorten
Miljoenen roofvogels, duizenden uren,
met honderden vrijwilligers uit tientallen
landen…
in Vansteelant et al., 2019

39. Soort
Juvenielen Niet-juvenielen Totaal Wereldpopulatie*
(broedende ind.)
Deel van wereldpopulatie
via Batumi (%)
Gem SD Gem SD Gem SD Min. Max.
Grauwe Kiekendief 2491 1345 4436 1204 6927 1959 100.000 - 499.999 0,9 4,4
Steppekiekendief 747 505 744 407 1491 612 18.000 - 30.000 2,5 4,1
Bruine Kiekendief 2359 341 4130 871 6489 982 500.000 - 999.999 0,4 0,8
Zwarte Wouw 41.236 12.389 95.718 28.652 136.953 36.461 1.000.000 - 2.499.999 3,8 9,6
Wespendief 30.502 12.154 500.066 94.539 530.568 96.563 280.000 - 420.000 119,1 178,6
Dwergarend 1435 442 5040 700 6475 665 149.000 - 188.000 2,7 3,4
Slangenarend 236 82 1192 110 1427 155 100.000 - 200.000 0,6 1,2
Schreeuwarend 1534 745 6181 882 7715 1462 40.000 - 60.000 10,3 15,5
* Bron: Birdlife International Datazone
Selectie van soorten
• getelde individuen per jaar > 1000
• voldoende individuen op leeftijd gebracht
• tellingsperiode dekt doortrekperiode

40. Soort
Juvenielen Niet-juvenielen Totaal Wereldpopulatie*
(broedende ind.)
Deel van wereldpopulatie
via Batumi (%)
Gem SD Gem SD Gem SD Min. Max.
Grauwe Kiekendief 2491 1345 4436 1204 6927 1959 100.000 - 499.999 0,9 4,4
Steppekiekendief 747 505 744 407 1491 612 18.000 - 30.000 2,5 4,1
Bruine Kiekendief 2359 341 4130 871 6489 982 500.000 - 999.999 0,4 0,8
Zwarte Wouw 41.236 12.389 95.718 28.652 136.953 36.461 1.000.000 - 2.499.999 3,8 9,6
Wespendief 30.502 12.154 500.066 94.539 530.568 96.563 280.000 - 420.000 119,1 178,6
Dwergarend 1435 442 5040 700 6475 665 149.000 - 188.000 2,7 3,4
Slangenarend 236 82 1192 110 1427 155 100.000 - 200.000 0,6 1,2
Schreeuwarend 1534 745 6181 882 7715 1462 40.000 - 60.000 10,3 15,5
* Bron: Birdlife International Datazone
Selectie van soorten
• getelde individuen per jaar > 1000
• voldoende individuen op leeftijd gebracht
• tellingsperiode dekt doortrekperiode

41. Selectie van soorten
• getelde individuen per jaar > 1000
• voldoende individuen op leeftijd gebracht
• tellingsperiode dekt doortrekperiode
Soort
Op leeftijd gebracht in het
veld (%)
Geschat uit
ongeïdentificeerde ind. (%)
Gem SD Gem SD
Grauwe Kiekendief 44,3 10,7 55,7 10,7
Steppekiekendief 49,5 11,1 50,5 11,1
Bruine Kiekendief 61,7 6,9 0,2 0,1
Zwarte Wouw 3,4 1,1 10,0 5,0
Wespendief 4,1 2,5 1,8 1,3
Dwergarend 24,7 12,1 0,0 0,0
Slangenarend 45,8 10,3 0,0 0,0
Schreeuwarend 35,8 12,4 43,9 15,6

42. 24929 adults1794 juveniles
Leeftijdsgegevens worden
amper meegenomen in
trendanalyses
maar:
onervaren juvenielen gedragen
zich heel anders dan ervaren
niet-juvenielen
demografische veranderingen zijn
indicatief voor toekomstige
populatieveranderingen

43. Data 2011-2018
Dagelijkse totalen, relatieve timing van doorkomst en jaarlijkse totalen

44. Grauwe Kiekendief
Circus pygargus
Dagelijkse totalen Relatieve timing Jaarlijkse totalen
Totaal Niet-juveniel Juveniel
Te hoge variabiliteit om matige trends waar te
nemen.
Sterke achteruitgang van juvenielen met 17%
per jaar.
Deel wereldpopulatie via Batumi
0,9 - 4,4%
Geen trends in timing waargenomen

45. Steppekiekendief
Circus macrourus
Dagelijkse totalen Relatieve timing Jaarlijkse totalen
Totaal Niet-juveniel Juveniel
Inconsistent deel van de bronpopulatie dat langs
Batumi trekt.
Te hoge variabiliteit om trends waar te nemen.
Tellen blijft noodzakelijk om verhouding Grauwe
Kiekendieven te schatten in ‘slanke kieken’.
Deel wereldpopulatie via Batumi
2,5 - 4,1%
Geen trends in timing waargenomen

46. Bruine Kiekendief
Circus aeruginosus
Dagelijkse totalen Relatieve timing Jaarlijkse totalen
Totaal Niet-juveniel Juveniel
Geen zichtbare trends, indicatief voor een
stabiele populatie.
Deel wereldpopulatie via Batumi
0,4 - 0,8%
Geen trends in timing waargenomen

47. Zwarte Wouw
Milvus migrans
Dagelijkse totalen Relatieve timing Jaarlijkse totalen
Totaal Niet-juveniel Juveniel
Duidelijk toenemende populatie (+10% per
jaar), voornamelijk gedreven door niet-
juvenielen (+11% per jaar).
Toename juvenielen pas sinds 2018 licht
significant (P = 0,05, +9% per jaar).
Deel wereldpopulatie via Batumi
3,8 - 9,6%
Geen trends in timing waargenomen

48. Sinds 2000
Sterke toename van 1000'en tot 30.000+
Zwarte Wouwen overwinterend op Dudaim
afvalstort, Israel.
Vergelijkbare situatie in ZO-Europa (Literák et al., 2017) en Turkije
(Biricik & Karakaş, 2011).
Foto: Richard Stein

49. Foto: Wim Bovens
Duidelijke connectie
Batumi-Negev
Blijkt uit tracking studies
(Daniel Berkowic, ongepubl.) en
waarnemingen van gevleugelmerkte
individuen.
Beeld: Daniel Berkowic

50. Wespendief
Pernis apivorus
Dagelijkse totalen Relatieve timing Jaarlijkse totalen
Totaal Niet-juveniel Juveniel
Geen zichtbare trend voor niet-juvenielen,
indicatief voor een stabiele populatie.
Te hoge variabiliteit van juvenielen om matige
trends waar te nemen.
Deel wereldpopulatie via Batumi
119,1 - 178,6%
Geen trends in timing waargenomen

51. Dwergarend
Hieraaetus pennatus
Dagelijkse totalen Relatieve timing Jaarlijkse totalen
Totaal Niet-juveniel Juveniel
Verstopt achter stabiele totale aantallen zit een
sterke daling van aantallen juvenielen (-10%
per jaar).
Tot 2018 een significante toename (P < 0.05)
van aantallen niet-juvenielen.
Deel wereldpopulatie via Batumi
2,7 - 3,4%
Geen trends in timing waargenomen

52. Slangenarend
Circaetus gallicus
Dagelijkse totalen Relatieve timing Jaarlijkse totalen
Totaal Niet-juveniel Juveniel
Zeer weinig variabiliteit niet-juvenielen maakt
detectie licht stijgende trend (+3% per jaar)
mogelijk.
Te hoge variabiliteit van juvenielen om matige
trends waar te nemen.
Deel wereldpopulatie via Batumi
0,6 - 1,2%
Geen trends in timing waargenomen

53. Schreeuwarend
Clanga pomarina
Dagelijkse totalen Relatieve timing Jaarlijkse totalen
Totaal Niet-juveniel Juveniel
Geen zichtbare trends, indicatief voor een
stabiele populatie.
Deel wereldpopulatie via Batumi
10,3 - 15,5%
Geen trends in timing waargenomen

54. Samenvattend
• Merendeel bestudeerde populaties stabiel.
Wespendief, Bruine Kiekendief, Dwergarend, Schreeuwarend
• Duidelijke toename bij totalen Zwarte Wouw en
Slangenarend als gevolg van toenemende aantallen
niet-juvenielen.
• Stabiele totalen maskeren achteruitgang bij juvenielen
van Grauwe Kiekendief en Dwergarend.

55. Samenvattend
• Populatietrends kunnen we pas beter begrijpen als we
óók tijd steken in het registreren van leeftijden.
• Met de huidige technische hulpmiddelen is er géén
excuus meer om dat niet te doen.

56. Dank voor jullie aandacht!
Meer weten? www.batumiraptorcount.org/trends
Wil je meetellen of ons vrijwilligerswerk steunen?
Kom even langs de stand (in de Beethoven-foyer) of volg ons online.
www.batumiraptorcount.org
@BatumiRaptors
facebook.com/batumiraptorcount
www.barthoekstra.com
bart.hoekstra@batumiraptorcount.org
@barthoekstra