1. BOBBYtutor Biology Note
เราจะศกษาชววทยากนอยางไร
ึ ี ิ ั 
การศกษาชววทยาของนกวทยาศาสตร
ึ ี ิ ั ิ
การศกษาชววทยาซงเปนแขนงหนงของการศกษาทางดานวทยาศาสตร เปนกระบวนการคนควาหาความจรงของ
ึ ี ิ ่ึ  ่ึ ึ  ิ    ิ
ปรากฏการณในธรรมชาติอยางมีระเบียบแบบแผนตามขันตอนของกระบวนการทางวิทยาศาสตร (Scientific process) ้
ซงประกอบดวย
่ึ 
1. กําหนดปญหา (Statement of the problem) ปญหาเกิดขึนจากการเปนคนชางสังเกต ชางคิด มีความ ้
อยากรูอยากเห็น และใจกวาง เชน นกจลชววทยาชาวองกฤษชออเลกซานเดอร เฟลมมิง (Alexander Fleming) สังเกต
  ั ุ ี ิ ั ่ื ็
วาแบคทีเรียในจานเพาะเชือไมเจริญ ถามเี พนซลเลยม (Penicillium sp.) เจรญอยดวย และยังพบวาราชนิดนีสามารถ
้  ิิ ี ิ ู  ้
ยับยังการเจริญเติบโตของแบคทีเรียได เขาจงเกดความสงสยและตงปญหาวาเหตใดจงเปนเชนนน
้ ึ ิ ั ้ั   ุ ึ   ้ั
จะเห็นไดวาปญหาเกิดขึนไดเสมอ แตการตังปญหาใหชดเจนสัมพันธกบขอเท็จจริงและความรูเ ดิมของผูตงปญหา
 ้ ้ ั ั  ้ั
นันไมใชสงทีทาไดงายเสมอไป ไอนสไตน (Einstein) ถือวา "การตังปญหานันสําคัญกวาการแกปญหา" ก็เพราะวา เมื่อ
้ ่ิ ่ ํ   ้ ้ 
กําหนดปญหาไดชดเจนและสัมพันธกบขอเท็จจริงและความรูเ ดิม ผูตงปญหายอมมองเห็นลูทางทีจะคนหาคําตอบได
ั ั  ้ั  ่
เพราะฉะนนจงถอวา "การตงปญหาเปนความกาวหนาทางวทยาศาสตรอยางแทจรง"
้ั ึ ื  ้ั     ิ    ิ
2. ตงสมมตฐาน (Formulation of hypothesis) คําอธบาย หรือการคาดคะเนคาตอบทีเ่ กียวของกับขอเท็จจริง
้ั ิ ิ ํ ่
เรียกวา สมมติฐาน (Hypothesis) สมมตฐานเกดขนหลงจากไดกําหนดปญหาชัดเจนแลว ในการตังสมมติฐานมักใช
ิ ิ ้ึ ั  ้
ประโยค "ถา...ดังนัน..." สวนทีขนตนดวย "ถา" จะระบุขอความทีเ่ ปนเหตุหรือเปนคําตอบทเ่ี ปนไปได สําหรบสวนหลงท่ี
้ ่ ้ึ   ั  ั
ขึ้นตนดวย "ดงนน" จะระบขอความทแนะวธตรวจสอบสมมตฐาน ถาสมมติฐานมีแตเพียงสวนแรกทีเ่ ปนคําตอบทีนา
ั ้ั ุ ่ี ิ ี ิ ่
เปนไปได ก็จะไมเห็นแนวทางวาจะตรวจสอบสมมติฐานดวยวิธใด เชน ี
ปญหา : การไดรบสารอาหารทมฟอสเฟตไมเ พยงพอ มีสวนเกียวของกับการเกิดโรคนิวในกระเพาะปสสาวะหรือไม
 ั ่ี ี ี  ่ ่
สมมติฐาน : ถาการไดรบอาหารทมฟอสเฟสไมเ พยงพอ มสวนทําใหเกิดโรคนิวในกระเพาะปสสาวะ ดงนนเดกท่ี
 ั ่ี ี ี ี ่ ั ้ั ็
ไดรบเกลอฟอสเฟตเปนอาหารเสรม ยอมจะไมเ ปนโรคนวในกระเพาะปสสาวะ
ั ื  ิ   ่ิ 

2. BOBBYtutor Biology Note
3. การตรวจสอบสมมติฐาน (Test hypothesis) ในทางวทยาศาสตรสวนใหญจะมวธทดลอง (Experiment)
ิ   ีิี
โดยออกแบบการทดลองทีมการกําหนดและควบคมตวแปร (Variable) ทเ่ี กยวของกบการทดลองซงตวแปรแบงออกเปน
่ี ุ ั ่ี  ั ่ึ ั  
3 ชนิด คือ
1. ตัวแปรตนหรือตัวแปรอิสระ (Independent variable) คือ สิงทีเ่ ปนสาเหตุทําใหเกิดผลตางๆ หรอสงท่ี
่ ื ่ิ
ตองการศึกษาตรวจสอบวาเปนสาเหตุกอใหเกิดผลเชนนันหรือไม
 ้
2. ตวแปรตาม (Dependent variable) คือ สิงทีเ่ ปนผลจากตัวแปรตน
ั ่
3. ตัวแปรควบคุม (Controlled variable) คือ ตัวแปรทีตองควบคุมใหคงทีตลอดการทดลอง มิฉะนั้นจะ
่ ่
ทําใหผลการทดลองคลาดเคลือนได เชน ถาตองการศึกษาวา "แสงจําเปนตอการเจริญเติบโตของพืช" ผูทดลองจะตอง
่ 
กําหนดชนดของพชทดลองทมอายุ ขนาด และความแข็งแรงพอๆ กันจํานวนหนึง แลวแบงออกเปน 2 กลุม โดยให
ิ ื ่ี ี ่ 
กลุมหนึงไดรบแสง เรียกวา กลุมทดลอง (Experimental group) และอีกกลุมหนึงไมไดรบแสง เรียกวา กลุมควบคุม
 ่ ั   ่ ั 
(Controlled group)
ตัวแปรอิสระ คือ "แสง" เพราะเปนสาเหตุทําใหเกิดผลตางๆ ทีตองการศึกษา
่
ตวแปรตาม คือ "การเจริญเติบโตของพืช" เพราะเปนผลจากตัวแปรอิสระ
ั
ตัวแปรควบคุม คือ ชนิดของดิน นํ้า ปุย และอณหภมิ จะตองควบคมใหทง 2 กลุม ไดรบเทาเทียมกันตลอด
 ุ ู  ุ  ้ั  ั
การทดลองซึงจะมีประโยชนในการตัดสินวาสมมติฐานทีตงไวเปนไปไดหรือไม
่ ่ ้ั
4. การแปรผลและสรุปผลการทดลอง (Conclusion) หลังจากการทดลองเพือตรวจสอบสมมติฐานทีตงขึน
่ ่ ้ั ้
นักวิทยาศาสตรจะแปลความหมายขอมูล วิเคราะหขอมูล และลงขอสรุปภายในขอบเขตของผลการทดลอง หรอผลการศึกษา
  ื
ทีเ่ ปนจริง หากผลสรปเหมอนกบสมมตฐานทตงไว สมมตฐานนนกตงเปนทฤษฎีได
ุ ื ั ิ ่ี ้ั ิ ้ั ็ ้ั 
ชววทยาคออะไร
ี ิ ื
คําวา ชีววิทยา ตรงกบภาษาองกฤษวา Biology ซึงมาจากรากศัพทเดิมทีเ่ ปนภาษากรีก 2 คํา คือ bios หมายถึง
 ั ั  ่
ชีวิต และ logos หมายถึง ความคิดและเหตุผล ดงนนชววทยาจงหมายถงการศกษาเกยวกบสงมชวตอยางมเี หตผล
ั ้ั ี ิ ึ ึ ึ ่ี ั ่ิ ี ี ิ  ุ
คุณสมบัตของสิงมีชวต
ิ ่ ีิ
1. เคลือนไหวไดดวยพลังงานภายในตัวเอง
่ 
2. มการตอบสนองตอสงเราอยางเหมาะสมเพอการอยรอด
ี  ่ิ   ่ื ู
3. ตองใชอาหารสําหรบการดารงชีพ การเจริญเติบโต และใชเปนแหลงสะสมพลังงานสําหรับการเพิมจํานวน
  ั ํ ่
สิงมีชวต
่ ีิ
4. มีการหายใจซึงเปนการสรางพลังงานทีสามารถนําไปใชในการดํารงชีวตได
่ ่ ิ
5. มีการเจริญเติบโตโดยการใชสารประกอบอินทรีย และอนินทรียไปใชในการสรางสวนประกอบของรางกาย

6. มีการขับถายเพือกําจัดของเสียทีเ่ กิดจากกระบวนการเมแทบอลิซมออกจากรางกาย
่ ึ
7. สามารถสืบพันธุได เพอเพมจํานวนสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกัน (ความสามารถในการสืบพันธุไดจดเปนคุณสมบัติ
 ่ื ่ิ  ั
เดนของสิ่งมีชีวิต)

3. BOBBYtutor Biology Note
ชีววิทยาเปนศาสตรที่กวางขวางมาก ประกอบดวยสาขาวชาตางๆ มากมาย เชน
 ิ 
1. กายวิภาคศาสตร (Anatomy) ศึกษาเกียวกับโครงสรางสวนตางๆ ของสิ่งมีชีวิต
่
2. ชีวเคมี (Biochemistry) ศกษาโครงสรางและกระบวนการเปลยนแปลงของสารชวโมเลกลในสงมชวต
ึ  ่ี ี ุ ่ิ ี ี ิ
3. พฤกษศาสตร (Botany) ศึกษาเกียวกับพืช ่
4. เซลลวทยา (Cytology) ศึกษาเกียวกับเซลล
ิ ่
5. นเวศวทยา (Ecology) การศึกษาความสัมพันธระหวางสิงมีชวตดวยกัน และความสัมพันธระหวางสิงมีชวต
ิ ิ ่ ีิ ่ ีิ
กบสงแวดลอม
ั ่ิ 
6. กีฏวิทยา (Entomology) ศึกษาเกียวกับแมลง ่
7. คพภะวทยา (Embryology) ศึกษาเกียวกับตัวออนของสิงมีชวต
ั ิ ่ ่ ีิ
8. วิวัฒนาการ (Evolution) ศึกษาการเจริญเปลียนแปลงของสิงมีชวตจากอดีตจนถึงปจจุบน รวมทังแนวคิด
่ ่ ีิ ั ้
ของนกวทยาศาสตรทเ่ี กยวกบววฒนาการ
ั ิ  ่ี ั ิ ั
9. พันธุศาสตร (Genetics) ศึกษาเกียวกับการถายทอดลักษณะทางพันธุกรรมของสิงมีชวต
่ ่ ีิ
10. หนอนพยาธิวทยา (Helminthology) ศึกษาเกียวกับหนอนพยาธิชนิดตางๆ
ิ ่
11. มีนวิทยา (Icthyology) ศึกษาเกียวกับปลา
่
12. จลชววทยา (Microbiology) ศึกษาเกียวกับจุลนทรีย
ุ ี ิ ่ ิ
13. อนุกรมวิธาน (Taxonomy) ศกษาเกยวกบการจดหมวดหมู การตังชือและการเรียกชือสิงมีชวต
ึ ่ี ั ั ้ ่ ่ ่ ีิ
14. สัตววิทยา (Zoology) ศึกษาเกียวกับสัตวตางๆ ทังพวกมีกระดูกสันหลัง (Vertebrate) และไมมกระดกสนหลง
่  ้ ี ู ั ั
(Invertebrate)
ขอควรทราบ

วิธการทางวิทยาศาสตร ประกอบดวย การกําหนดปญหา การตังสมมติฐาน การตรวจสอบสมมติฐาน การแปรผล
ี  ้
และสรุปผล
ชีววิทยา คือ การศึกษาเกียวกับสิงมีชวต
่ ่ ีิ
ความรูเกียวกับสิงมีชวต เชน สัตวศาสตร, พฤกษศาสตร, จลชววทยา, สรีรวิทยา, คพภะวทยา และพันธุศาสตร
 ่ ่ ีิ ุ ี ิ ั ิ
สมมติฐาน คือ คําตอบทอาจเปนไปไดของปญหา ยังไมใชคาตอบทแทจรง เปนการคาดคะเนโดยนําขอเท็จจริงที่
่ี    ํ ่ี  ิ
รวบรวมไดจากการสังเกต หรือการนําปญหามาวิเคราะห เพือคนหาคําตอบ ดังนั้นจึงเปนการคาดคะเนคําตอบทีสมพันธ
่ ่ั
กบขอสงสยหรอปญหานนๆ มากทีสด
ั  ั ื  ้ั ุ่
ขอเท็จจริง คือ สิงทีไดจากการสังเกตโดยตรงไมมการเปลียนแปลง ในทางวิทยาศาสตรถอวาขอเท็จจริงทีปรากฏ
่ ่ ี ่ ื ่
อยในธรรมชาตยอมถกตองเสมอ แตการสงเกตขอเทจจรงอาจผดพลาดได
ู ิ ู   ั  ็ ิ ิ
ขอมูล คือ ขอเท็จจริงทีปรากฏอยูในธรรมชาติหรือทีรวบรวมไดจากการทดลอง
่  ่
ทฤษฎี คือ สมมตฐานทไดรบการตรวจสอบแลวหลายครง ซงสามารถใชอางองหรอทานายขอเทจจรงได
ิ ่ี  ั  ้ั ่ึ  ิ ื ํ  ็ ิ
กฎ คือ ความจริงหลักทีแสดงความสัมพันธระหวางเหตุกบผล สามารถทดสอบไดผลเหมือนเดิมทุกครังและไมมี
่ ั ้
ขอโตแยงใดๆ
  
ความรู คือ ผลจากการกระทําของมนษยโดยการใชกระบวนการทางวทยาศาสตร
ุ   ิ

4. BOBBYtutor Biology Note
แบบทดสอบ
จงเลือกคําตอบที่ถูกตอง
1. การทดลองในตารางพิสจนสมมติฐานขอใด
ู
จํานวนวันทีทดลอง
่ จํานวนเซลลทยงมชวต
 ่ี ั ี ี ิ
พวกทไมมนวเคลยส พวกทีมนวเคลียส
่ี  ี ิ ี ่ี ิ
1 100 100
2 80 79
3 60 74
4 30 72
5 3 72
1) นิวเคลียสจําเปนตอการแบงเซลล
   2) นิวเคลียสจําเปนตอการมีชวตของเซลล
ีิ
3) ไซโตพลาสซมจาเปนตอการมีชวตของเซลล
ึ ํ ีิ 4) ไซโตพลาสซมไมจําเปนตอการมีชวตของเซลล
ึ  ีิ
2. เมื่อนําแบคทเี รยพวกนวโมคอกคสชนด C ซงสามารถสรางแคปซลได และชนิด B ซงไมสามารถสรางแคปซล
ี ิ ั ิ ่ึ  ู ่ึ   ู
มาเลียงในอาหารเลียงแบคทีเรียซึงทําใหปราศจากเชือแลว ปรากฏผลการทดลองในเวลาตอมาดงน้ี
้ ้ ่ ้  ั
เรมทดลอง
่ิ ผลการทดลองในเวลาตอมา 
1. ชนิด C ทีตายแลว
่ ไมมการเจริญเติบโต
ี
2. ชนิด B ทยงมชวตอยู
่ี ั ี ี ิ เจริญขยายพันธุอยางรวดเร็ว

3. ชนิด B ทยงมชวตอยู ชนิด C ทีตายแลว
่ี ั ี ี ิ ่ ชนิด B สรางแคปซูลได
การทดลองนีผทดลองมีสมมติฐานอยางไร
้ ู
1) แคปซลจาเปนตอการขยายพันธุของแบคทีเรีย
ู ํ 
2) อาหารทเ่ี ลยงแบคทเี รยนเ้ี หมาะกบแบคทเี รยชนด B มากกวา
้ี ี ั ี ิ 
3) แบคทีเรียชนิด B นาจะรบสารบางอยางจากชนด C ทมผลตอการสรางแคปซล
 ั  ิ ่ี ี   ู
4) ในอาหารเลยงแบคทเี รยมสารททําใหแบคทีเรีย B สรางแคปซูลได
้ี ี ี ่ี

5. BOBBYtutor Biology Note
3. ตารางการทดลองนแสดงผลอะไร
้ี
นํ้าแปง + นํ้ายอย + ไอโอดีน
หลอดที่ 1 หลอดที่ 2 หลอดที่ 3 หลอดที่ 4
เวลาการทดลอง 0 นาที 5 นาที 10 นาที 15 นาที
สทปรากฏ
ี ่ี นํ้าเงินเขม นํ้าเงิน ฟา ไมมสี
ี
1) หลอดท่ี 1 เกดปฏกรยาระหวางน้ําแปงกับนํ้ายอยมากทีสด
ิ ิิิ  ุ่
2) เวลาทีเ่ หมาะสมทีสดในการทดสอบแปง คือ 10 นาที
ุ่
3) นํ้าแปงสามารถถกไฮโดรลซสหมดภายใน 15 นาที
 ู ิิ
4) ประสิทธิภาพของนํายอยเปนสัดสวนผกผันกับเวลาทีใช
้ ่
4. ในการทดลองใชเ อนไซมยอยสารชนดหนงทอณหภมตางกนปรากฏผลดงน้ี
 ิ ่ึ ่ี ุ ู ิ  ั ั
หลอดทดลอง อุณหภูมิ (°C) เวลาที่ใชยอยสาร
1 20 15 นาที
2 30 6 นาที
3 40 3 นาที
4 50 ไมเปลียนแปลง
่
การทดลองนสรปผลสําคญไดอยางไร
้ี ุ ั  
1) เอนไซมยอยสารไดชาทีสดทีอณหภูมิ 20°C
  ุ่ ุ่ 2) เอนไซมยอยสารไดชาทีสดทีอณหภูมประมาณ 50°C
  ุ่ ุ่ ิ
3) เอนไซมสลายตัวทีอณหภูมิ 40°C
ุ่ 4) เอนไซมจะทํางานไดดทสดทีอณหภูมประมาณ 40°C
 ี ่ี ุ ่ ุ ิ
5. เมอเตมโยเกรตหนงชอนชาลงในหลอดทดลองทมสารละลายบรอมไธมอลบลู แลวเปรียบเทียบกับหลอดทีมเี ฉพาะ
่ื ิ ิ  ่ึ  ่ี ี ่
บรอมไธมอลบลูอยางเดียว ปดฝาจกทงไว 1 วัน ผลจะเปนอยางไร
 ุ ้ิ
1) สของบรอมไธมอลบลเู จอจางลงเลกนอยเนองจากมปรมาณของโยเกรตทเ่ี ตมลงไป
ี ื ็  ่ื ี ิ ิ ิ
2) สของบรอมไธมอลบลในหลอดทงสองยงคงเดม
ี ู ้ั ั ิ
3) สของบรอมไธมอลบลเู ปลยนแปลงจากเดมเนองจากโยเกรต
ี ่ี ิ ่ื ิ
4) สของบรอมไธมอลบลในหลอดทไมมโยเกรตไมจําเปนตองนํามาเปรียบเทียบในการทดลอง
ี ู ่ี  ี ิ  
เฉลย
1. 2) 2. 3) 3. 3) 4. 4) 5. 3)

6. BOBBYtutor Biology Note
สงมชวตกบสภาวะแวดลอม
่ิ ี ี ิ ั 
ระบบนิเวศ (Ecosystem)
ระบบนเวศ คือ ระบบความสัมพันธระหวางกลุมสิงมีชวต (Community) ทีอาศัยอยูรวมกัน และความสัมพันธ
ิ  ่ ีิ ่ 
ระหวางกลมสงมชวตกบสภาพแวดลอม (Environment) ของแหลงทอยู (Habitat) ตวอยางระบบนเิ วศ เชน ระบบ
 ุ ่ิ ี ี ิ ั   ่ี ั 
นิเวศนํ้าจืด (Fresh water ecosystem) ระบบนิเวศทะเล (Ocean ecosystem) ระบบนิเวศปาไม (Forest
ecosystem) โลกของเราจัดเปนระบบนิเวศทีใหญทสด เรียกวา โลกของสิงมีชวตหรือชีวภาค (Biosphere)
่ ่ี ุ ่ ีิ
การปรับตัวของสิงมีชวต (Adaptation) สิงมีชีวตในระบบนิเวศมีการปรับตัว 3 แบบ คือ
่ ีิ ่ ิ
1. การปรับตัวทางดานรูปราง (Morphological adaptation) มองเห็นไดจากภายนอก เชน ผักตบชวา
มีกานใบเปนกระเปาะเพือเก็บอากาศเปนทุนลอยนํ้า กระบองเพชรเปลยนใบเปนหนามเพอลดการสญเสยน้ํา ตกแตนมปก
 ่  ่ี  ่ื ู ี ๊ั ี
คลายใบไม ฯลฯ
2. การปรับตัวทางดานสรีระ (Physiological adaptation) เปนการปรับตัวทางดานหนาทีหรือกลไกการทํางาน ่
ของอวัยวะตางๆ ภายในรางกายใหเหมาะสมตอการดํารงชีวต เชน คนทีอาศัยอยูตามภูเขาสูงซึงมี O2 ตํา รางกายจะปรับ
ิ ่  ่ ่
ตวเพอสรางเมดเลอดแดงเพมขน การปรับตัวของปลานําจืดทีสามารถไปอาศัยอยูในนําเค็มได การปรบตวของ นกทะเล
ั ่ื  ็ ื ่ิ ้ึ ้ ่  ้ ั ั
โดยมี Nasal gland อยูใกลจมูก ฯลฯ

3. การปรับตัวทางดานพฤติกรรม (Behavioral adaptation) เปนการปรับตัวทางดานอุปนิสย เพือใหสามารถ ั ่
ดํารงชวตไดอยางเหมาะสม เชน การจําศีลของสัตว เมื่อขาดแคลนอาหาร หรอเมออณหภมของอากาศไมเ หมาะสมตอ
ีิ   ื ่ื ุ ู ิ 
การดํารงชีวต การอพยพยายถินของสัตวบางชนิด เชน นกนางแอนจะอพยพหนีหนาวจากประเทศจีนมาอาศัยอยูใน
ิ ่ 
ประเทศไทย ฯลฯ
(Migration คือ การอพยพยายถินชัวคราว, Emigration คือ การอพยพออกจากถินเดิมแลวไมกลับมาอีก,
่ ่ ่
Immigration คือ การอพยพไปอยูทหนึงทีใดแลวจะอยูอยางถาวรไมยายออกไปอีก)
 ่ี ่ ่  
โครงสรางของระบบนิเวศ แบงออกไดดงนี้ ั
1. โครงสรางทางชีวภาพ (Biological structure) ประกอบดวย สงมชวตตางๆ ทีมบทบาทในระบบนิเวศ ไดแก
 ่ิ ี ี ิ  ่ ี
ก. ผูผลิต (Producer) หมายถึง สิงมีชวตทีสรางอาหารไดเอง
่ ีิ ่
ข. ผูบริโภค (Consumer or Heterotroph) หมายถึง สงมชวตทสรางอาหารเองไมได แบงยอยออกเปน
 ่ิ ี ี ิ ่ี     
ผูบริโภคพืช (Herbivore) เชน วัว ควาย มา กระตาย ฯลฯ
ผูบริโภคสัตว (Carnivore) เชน สนข แมว เสือ สิงโต ฯลฯ
 ุั
ผบรโภคทงพชและสตว (Omnivore) เชน คน เปด ไก ฯลฯ
ู ิ ้ั ื ั 
ผูบริโภคซากพืชและซากสัตว (Scavengers or Detritivores) เชน กิงกือ ไสเดือนดิน ปลวก นกแรง ฯลฯ
 ้
ค. ผูยอยสลาย (Decomposer) หมายถึง สงมชวตทสรางอาหารเองไมได แตจะไดอาหารจากการหลง
่ิ ี ี ิ ่ี     ่ั
เอนไซมไปยอยสลายสารอนทรยแลวนําขึ้นมาใช เชน แบคทเี รย เหด รา ฯลฯ
  ิ ี  ี ็
2. โครงสรางทางกายภาพ (Physiological structure) ประกอบดวย สงทไมมชวตทมบทบาทตอการดํารงชีวต ิ่ ี่  ี ี ิ ี่ ี  ิ
ของสิ่งมีชีวิต เชน แสง อณหภมิ แรธาตุ ความชื้น ฯลฯ
ุ ู

7. BOBBYtutor Biology Note
ความสมพนธระหวางสภาวะแวดลอมทางกายภาพกบสงมชวต
ั ั    ั ่ิ ี ี ิ
1. แสง มีความจําเปนตอการดํารงชีวตของพืช เชน การเอนเขาหาแสงของยอดออนของพช การออกดอก
ิ   ื
การสรางอาหาร และมีความจําเปนตอสัตว เชน การแพรกระจายของตัวออนแมลง การออกหากนของสตวบางชนด
 ิ ั  ิ
2. อุณหภูมิ มีอทธิพลตอกระบวนการสรางอาหารของพืช การออกหากินของสัตว
ิ
3. แกส มีความจําเปนตอการหายใจของพืชและสัตว การยอยสลายโดยจุลนทรียและการสรางอาหารของพืช
 ิ 
4. แรธาตุ เชน ธาตุไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซยม ฯลฯ พืชใชในการสังเคราะหสารตางๆ ในเซลลพช
ี ื
5. ความเปนกรดเบส จะตองเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช ถา pH สงเกนไปพชจะไมสามารถดดแรธาตุ
   ิ ิ ื ู ิ ื  ู 
ไปใชได
ความสมพนธของสงมชวตทอาศยอยรวมกน
ั ั  ่ิ ี ี ิ ่ี ั ู  ั
ความสัมพันธระหวางสิงมีชวตตางชนิดกันทีอาศัยอยูรวมกัน (Interspecific Relationship) ในระบบนิเวศจะมี
่ ีิ ่ 
ความสมพนธกนหลายแบบ กลาวคอเมออยรวมกนแลวอาจมฝายหนงฝายใดเสยประโยชน ไดประโยชน หรือไมไดไม
ั ั ั  ื ่ื ู  ั  ี  ่ึ  ี
เสียประโยชนกได ถากําหนดความสมพนธดวยเครองหมายดงน้ี
็ ั ั  ่ื ั
+ หมายถึง ไดประโยชนจากอีกฝายหนึง ่
- หมายถึง เสยประโยชนใหอกฝายหนง
ี   ี  ่ึ
0 หมายถง ไมมการไดหรอเสยประโยชน
ึ ี  ื ี
จากการกําหนดความสมพนธดวยเครองหมาย สามารถแบงความสัมพันธของสิงมีชวตตางชนิดกันไดดงนี้
ั ั  ่ื ่ ีิ ั
1. ภาวะพงพา (Mutualism) สัญลักษณ +, + เปนความสัมพันธของสิงมีชวต 2 ชนิด ทีตางฝายตางไดรบ
่ึ ่ ีิ ่ ั
ประโยชนซงกนและกน โดยจะตองอยรวมกนตลอดเวลา หากแยกจากกันจะไมสามารถดํารงชีวตอยูได เชน
 ่ึ ั ั  ู  ั ิ 
- ไลเคนส (Lichens) เปนการอยรวมกนระหวางรากบสาหราย โดยราจะไดรบอาหารจากสาหราย สวน
 ู  ั  ั  ั
สาหรายไดรบความชนจากรา
 ั ้ื
- แบคทีเรีย E. coli ในลําไสใหญของคน แบคทเี รยจะชวยสลายกากอาหารและสงเคราะหวตามน B12
ี  ั ิ ิ
และวตามน K ใหแกคน ในขณะเดียวกันแบคทีเรียก็จะไดอาหารและแหลงทีอยูอาศัยจากคน
ิ ิ ่ 
- แบคทีเรีย Rhizobium sp. กับพืชตระกูลถัว แบคทีเรียทีอาศัยอยูในปมรากพืชตระกูลถัวจะทําหนาท่ี
่ ่  ่ 
ตรึงไนโตรเจนจากอากาศแลวเปลียนเปนสารประกอบไนโตรเจนในดิน ซึงเปนประโยชนตอการเจริญเติบโตของตนถัว
่ ่  ่
- โปรโตซัว Trichonympha sp. ในลําไสปลวก โปรโตซัวมีเอนไซมสาหรบยอยเซลลโลสในลําไสปลวก ํ ั  ู
อาหารทียอยไดจะเปนประโยชนกบปลวกและโปรโตซัว
่ ั
- รา Mycorrhiza sp. ในปมรากสน ราจะทําหนาทีสลายธาตุฟอสฟอรัสใหอยูในรูปทีพชสามารถนําไปใช
่  ่ ื
ไดในขณะเดียวกัน ราก็จะไดอาหารทีพชตระกูลสนสังเคราะหขน
่ ื ้ึ
- สาหรายสีนํ้าเงนแกมเขยวบางชนดกบแหนแดง ในโพรงใบของแหนแดงมีสาหรายสีเขียวแกมนําเงิน
ิ ี ิ ั ้
บางชนด เชน Anabaena sp. และ Nostoc sp. อาศัยอยู ทําหนาทตรงไนโตรเจนจากอากาศเปลยนเปนสารประกอบ
ิ  ่ี ึ ่ี 
ไนโตรเจนทแหนแดงสามารถนาไปใชประโยชนได
่ี ํ

8. BOBBYtutor Biology Note
2. ภาวะไดประโยชนรวมกัน (Protocooperation) สัญลักษณ +, + เปนความสัมพันธของสิงมีชวต 2 ชนิด
 ่ ีิ
ทีไดรบประโยชนดวยกันทัง 2 ฝาย แตไมจาเปนตองอยรวมกนตลอดเวลา ถาแยกกันอยูกสามารถดํารงชีวตไดตามปกติ
่ ั  ้   ํ   ู  ั ็ ิ
เชน
- นกเอยงกบควาย นกเอียงจะกินปรสิตบนหลังควาย ทําใหปรสิตของควายลดลง
้ี ั ้
- แมลงกบดอกไม แมลงไดอาหารจากดอกไม ในขณะเดียวกันแมลงก็ชวยผสมเกสรดอกไมทําใหแพรพนธุ
ั     ั
ไดมาก
- ปเสฉวนกบดอกไมทะเล ดอกไมทะเลทีเ่ กาะอยูบนเปลือกปูเสฉวนไดเคลือนทีไปพรอมๆ กบปเู สฉวน
ู ั   ่ ่ ั
เปนการเปลยนแหลงอาหารไปเรอยๆ สวนปเู สฉวนจะไดทพรางตวทําใหศตรูมองไมเห็น
 ่ี  ่ื   ่ี ั ั
- มดดํากับเพลีย มดดําจะนําไขของเพลียไปไวในรัง เพือใหไดรบความอบอุนและฟกออกเปนตัว และมดดา
้ ้ ่ ั  ํ
จะทําหนาทีปองกันเพลียใหพนจากอันตราย เวลามดออกหาอาหารจะนําเพลยไปดวย เพือใหเพลียดูดนํ้าหวานจากตนไม
่ ้  ้ี  ่ ้ 
และมดดาจะไดอาหารจากเพลยอกทอดหนง
ํ  ้ี ี ่ึ
3. ภาวะอิงอาศัย หรอภาวะเกอกล (Commensalism) สัญลักษณ +, 0 เปนความสัมพันธของสิงมีชวต 2 ชนิด
ื ้ื ู ่ ีิ
ทีฝายหนึงไดประโยชนสวนอีกฝายหนึงไมไดและไมเสียประโยชน เชน
่ ่  ่
- ปลาฉลามกับเหาฉลาม เหาฉลามเปนปลาชนดหนงทมครบหลงเปลยนเปนอวยวะสําหรับยึดเกาะกับ  ิ ่ึ ่ี ี ี ั ่ี  ั
ปลาฉลาม ซึงจะไดอาหารจากปลาฉลามโดยไมทําอันตรายปลาฉลามและปลาฉลามก็ไมไดเสียประโยชนแตอยางใด
่
- กลวยไมกบตนไมใหญ ตนไมใหญเปนฝายใหทอยูอาศัยแกกลวยไม ซึงกลวยไมทอาศัยอยูนนก็ไมได
 ั   ่ี  ่ ่ี  ้ั
แยงอาหารจากตนไม
- นกทํารังบนตนไม นกไดประโยชนจากตนไม คือ ไดทอยูอาศัย สวนตนไมไมไดหรอเสยประโยชน ่ี       ื ี
แตอยางใด 
4. ภาวะลาเหยื่อ (Predation) สัญลักษณ +, - เปนความสัมพันธของสิงมีชวต 2 ชนิด ในลกษณะทสงมชวต ่ ีิ ั ่ี ่ิ ี ี ิ
ชนิดหนึ่งเปนอาหารของสงมชวตอกชนดหนง สิงมีชวตทีจบสัตวอนกินเปนอาหาร เรียกวา ผูลา (Predator) สวนสงมชวต
ิ่ ี ี ิ ี ิ ึ่ ่ ี ิ ่ ั ื่  ่ิ ี ี ิ
ทีตกเปนอาหาร เรียกวา เหยือ (Prey) เชน โคกนหญา กบกินแมลง ไกกนขาว เปนตน
่ ่ ิ  ิ
5. ภาวะปรสิต (Parasitism) สัญลักษณ +, - เปนความสัมพันธของสิงมีชวต 2 ชนิด ในลกษณะทฝายหนง ่ ีิ ั ่ี  ่ึ
ไดประโยชนจากการเปนผูอาศัยหรือปรสิต (Parasite) อีกฝายหนึงเสียประโยชนจากการเปนผูถกอาศัย หรอโฮสต
 ่ ู ื
(Host) ปรสตอาจอาศยภายนอก หรอภายในรางกายของผถกอาศยกได เราสามารถจําแนกประเภทของปรสิตตามแหลง
ิ ั ื  ู ู ั ็
ทีอยูได 2 พวก คือ
่ 
5.1 ปรสิตภายนอก (Ectoparasite) เปนปรสิตทีอาศัยอยูบนรางกายของโฮสต เชน หมัด เหา เหบ ไร ่  ็
เปนตน
5.2 ปรสิตภายใน (Endoparasite) เปนปรสตทอาศยอยในรางกายของผถกอาศย เชน ภายในเซลล  ิ ่ี ั ู  ู ู ั
ในทอทางเดินอาหาร กลามเนือ ตับ ปอด ถงนาดี ตวอยางปรสตภายใน ไดแก หนอนพยาธิชนิดตางๆ
้ ุ ้ํ ั  ิ
6. ภาวะแขงขัน (Competition) สัญลักษณ -, - เปนความสัมพันธของสิ่งมีชวตชนิดเดียวกัน หรือตางชนิดกัน ีิ
ก็ไดทมความตองการสิงเดียวกันแลวเกิดการแกงแยงแขงขันกัน ทําใหเสียประโยชนทง 2 ฝาย เชน การเจรญของผกบง
่ี ี ่ ้ั ิ ั ุ
และผกกระเฉดในสระน้ํา การแขงขนของสตวเ พอครอบครองทอยอาศยหรอแยงชงอาหาร สุนขจิงจอกแยงกวางทีจบได
ั  ั ั ่ื ่ี ู ั ื  ิ ั ้ ่ั
เปนตน

9. BOBBYtutor Biology Note
7. ภาวะการหลั่งสารตอตาน (Antibiosis) สัญลักษณ 0, - เปนความสมพนธของสงมชวต 2 ชนิด ทีฝายหนึง
 ั ั  ่ิ ี ี ิ ่ ่
ไมไดหรือไมเสียประโยชนแตอกฝายหนึงเสียประโยชน โดยฝายหนึงจะหลังสารไปยับยังการเจริญเติบโตของสิงมีชวตอีก
ี ่ ่ ่ ้ ่ ีิ
ชนิดหนึ่ง เชน สาหรายสีเขียวบางชนิดหลังสารยับยังการเจริญเติบโตของไดอะตอม เปนตน การยบยงการเจรญเตบโต
่ ้ ั ้ั ิ ิ
โดยไมมการหลังสาร ตนไมเล็กๆ ทีอยูใตตนไมใหญมกจะไมเจริญเติบโต เพราะตนไมใหญบงแสงแดดเอาไว
ี ่ ่   ั ั
8. ภาวะเปนกลาง (Neutralism) สัญลักษณ 0, 0 เปนความสัมพันธของสิงมีชวต ททง 2 ฝายไมเกี่ยวของ
 ่ ี ิ ่ี ้ั
สัมพันธกนในระหวางทีอาศัยอยูรวมกัน เชน แมงมมกบกระตายทอาศยอยดวยกนในทงหญา ไสเดือนดินกับตักแตนที่
ั ่  ุ ั  ่ี ั ู  ั ุ  ๊
อาศัยอยูในนาขาว เปนตน
การถายทอดพลงงานและการหมนเวยนสารในระบบนเวศ
 ั ุ ี ิ
การถายทอดพลงงานในกลมสงมชวตในระบบนเวศ มี 2 ลักษณะ คือ
 ั ุ ่ิ ี ี ิ ิ
1. ถายทอดพลงงานในรปโซอาหาร (Food chain) หมายถึง การกินตอกันเปนทอดๆ โดยเริ่มจากผูผลิต
 ั ู 
ถายทอดพลงงานไปยงผบรโภคในลําดับถัดไป เชน
 ั ั ู ิ
ผักกาด ตักแตน
๊ นก คน
(ผักกาดถูกกินโดยตักแตน, ตักแตนถูกกินโดยนก, นกถูกกินโดยคน)
๊ ๊
ตําแหนงหนาที่เชิงอาหารและลําดับขั้นของอาหาร
ลําดับขั้นอาหาร (Trophric level) สิงมีชวต
่ ีิ หนาที่เชิงอาหาร
4 คน ผูบริโภคเนื้อสัตวอันดับสอง หรือผูบริโภคอันดับสุดทาย

3 นก ผูบริโภคเนื้อสัตวอันดับหนึ่ง หรือผูบริโภคอันดับทีสอง
 ่
2 ตักแตน
๊ ผูบริโภคพืช หรือผูบริโภคอันดับทีหนึง
  ่ ่
1 ผักกาด ผูผลิต

พระมดอาหาร (Food pyramid)
ี ิ
เมือพิจารณาแบบแผนการถายทอดพลังงานในหวงโซอาหารหนึงๆ สามารถนํามาเขียนในรูปพีระมิดได 3 แบบ คือ
่ ่
1. พระมดจํานวนของสิ่งมีชีวิต (Pyramid of number) มีทงแบบฐานกวางและฐานแคบ
ี ิ ้ั
2. พระมดมวลของสงมชีวต (Pyramid of mass) อาจเปนแบบฐานกวางหรือฐานแคบก็ได
ี ิ ่ิ ี ิ
3. พีระมิดปริมาณพลังงาน (Pyramid of energy) เปนแบบฐานกวางเสมอ
 
2. ถายทอดพลังงานในรูปสายใยอาหาร (Food web) หมายถึง การกนกนอยางซบซอน ประกอบดวยโซอาหาร
ิ ั  ั 
จานวนมาก โดยผูบริโภคแตละชนิดจะกินสัตวอนไดมากกวา 1 ชนิด
ํ  ่ื

10. BOBBYtutor Biology Note
การหมุนเวียนสารที่สาคัญในระบบนิเวศ
ํ
1. วัฏจักรคารบอน แหลงธาตคารบอนในบรรยากาศ คือ กาซคารบอนไดออกไซด (CO2) กาซคารบอนมอนอกไซด
 ุ   
(CO) ในนํ้าอยูในรูปไฮโดรเจนคารบอเนตไอออน ดังสมการ

CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO- คารบอนไดออกไซดจะถูกผูผลิตเปลียนไปเปน
3  ่
คารโบไฮเดรตเมื่อผูบริโภคนําไปใชจะปลอยคารบอนไดออกไซดออกมาทางลมหายใจ
   
2. วัฏจักรไนโตรเจน ประกอบดวย 4 ขั้นตอน คือ

1. Nitrogen fixation คือ การตรึงไนโตรเจนในอากาศเปลียนเปนสารประกอบไนโตรเจน เกิดจาก
่
ปรากฏการณธรรมชาติ เชน ฟาแลบ และอาศัยสิงมีชวต เชน แบคทเี รย ไรโซเบียม (Rhizobium sp.) สาหรายสเี ขยว-
 ่ ีิ ี  ี
แกมนํ้าเงินพวก Anabaena sp., Nostoc sp. เปนตน
2. Ammonification คือ กระบวนการสลายสารอนทรยจากพชและสตวเ ปนแอมโมเนย (NH3)
ิ ี ื ั  ี
ี - ซงตองอาศยแบคทเรยหลายชนด
3. Nitrification คือ กระบวนการเปลยนแอมโนเนยเปนไนไตรท NO2 ่ึ 
ี่ ั ี ี ิ
เชน Nitrococcus sp., Nitrosomonas sp., Nitrosocystis sp. และเปลียนไนไตรทเปนไนเตรต NO3
่ - โดยใช
แบคทเี รย Nitrobacter sp.
ี
4. Denitrification คือ กระบวนการเปลียนไนเตรตเปนกาซไนโตรเจน (N2) ซึงตองใชแบคทีเรียพวก
่ ่
Pseudomonas sp., Micrococcus sp., Chromabacterium sp.
3. วฏจกรฟอสฟอรส และวฏจกรแคลเซยม เปนวัฏจักรทีไมตองผานบรรยากาศเพราะไมมสารประกอบในรูป
ั ั ั ั ั ี ่  ี
ของกาซ

4. วฏจกรซลเฟอร พืชและสัตวไมสามารถใชซลเฟอรไดโดยตรงตองอาศัยแบคทีเรียเปลียนใหอยูในรูปสาร-
ั ั ั ั ่ 
ประกอบซลเฟตจงจะนาไปใชได
ั ึ ํ
ขอควรทราบ

สารหมนเวยนเปนวฏจกรได
ุ ี  ั ั
พลงงานหมนเวยนเปนวฏจกรไมได แตถายทอดได
ั ุ ี  ั ั  
ผยอยสลายจะเปนผรบพลงงานลาดบสดทาย
ู   ู ั ั ํ ั ุ 
การเปลยนแปลงแทนท่ี (Succession)
่ี
คือ การเปลียนแปลงของกลุมสิงมีชวตทังในดานจํานวนและชนิดของสิงมีชวตในธรรมชาติ โดยมีปจจัยทาง
่  ่ ีิ ้ ่ ีิ 
กายภาพและชีวภาพเปนตัวควบคุมจนเกิดสมดุลตามธรรมชาติ ทําใหกลมสงมชวตมความสมพนธกนอยางเหมาะสมและ
 ุ ่ิ ี ี ิ ี ั ั ั 
ดํารงอยูในสภาวะทีคอนขางจะสมดุล เรียกสภาวะเชนนีวา สงคมสงมชวตขนสด (Climax community)
 ่ ้  ั ่ิ ี ี ิ ้ั ุ
การเปลียนแปลงแทนทีของสิงมีชวตในธรรมชาติ แบงออกเปน 2 ประเภท คือ
่ ่ ่ ีิ
1. การเปลียนแปลงแทนทีแบบปฐมภูมิ (Primary succession) คือ การเปลียนแปลงแทนทีในพืนทีซงไมเคยมี
่ ่ ่ ่ ้ ่ ่ึ
สิงมีชวตอาศัยมากอน เชน มีพชขึนบนเกาะทีเ่ กิดใหมหรือบริเวณทีเ่ กิดภูเขาไฟใหมๆ ซึงยังไมมการครอบครองของ
่ ีิ ื ้ ่ ี
สิงมีชวตมากอน
่ ีิ
2. การเปลยนแปลงแทนทแบบทตยภมิ (Secondary succession) คือ การเปลยนแปลงแทนทในพนท่ี
่ี ่ี ุิ ู ่ี ่ี ้ื
ซึงเคยมีสงมีชวตอาศัยอยูแตถกทําลายไปโดยคน สัตวหรือภัยธรรมชาติ เชน ไฟไหม นํ้าทวม เปนตน
่ ่ิ ี ิ  ู

11. BOBBYtutor Biology Note
การเปลียนแปลงในสภาพแหงแลง เรียกวา Xerosere เชน ทีกอนหิน กองทราย หรอลาวา หลังจากทีเ่ ย็นลง
่ ่ ื
ซึงมักพบสิงมีชวตชนิดตางๆ ตามลําดับ ไดแก
่ ่ ีิ
1. สาหรายสีน้าเงินแกมเขียว จะชวยเปลียนสภาพของหิน ทรายหรือลาวาใหสามารถรับความชืนไดบาง
ํ ่ ้ 
2. ครัสโทสไลเคนส (Crustose lichens) เปนไลเคนสชนิดทีสามารถติดอยูกบกอนหินได มีลกษณะเปนแผนบาง
่ ั ั
3. โฟลิโอสไลเคนส (Foliose lichens) จะเจริญไดเมือเนือหินเริมกลายเปนดินและมีซากสารอินทรียเ พิมขึน
่ ้ ่ ่ ้
4. มอส (Moss) เมอหนไดเ ปลยนสภาพไปมากจนมสภาพเปนดนมากขน มีอนทรียวัตถุและความชืนเพิม
่ื ิ ่ี ี  ิ ้ึ ิ ้ ่
มากขึ้น ซึงเปนสภาพทีพชชันตําพวกมอสเจริญไดดี
่ ่ ื ้ ่
5. ไมลมลุก หญาหรือเฟน พืชพวกนีจะเขามาแทนทีเ่ มือมอสไดตายไป นอกจากนสงมชวตใดจะมมากหรอนอย
 ้ ่ ้ี ่ิ ี ี ิ ี ื 
ยงขนอยกบอทธพลของความชนและปรมาณแสงอกดวย
ั ้ึ ู ั ิ ิ ้ื ิ ี 
6. ไมยนตนและไมพม จะเขามาแทนทีพวกไมลมลุก หญาหรือเฟน และการเจริญของพืชในชวงนีขนอยูกบ
ื ุ ่  ้ ้ึ  ั
สภาพภูมอากาศและปจจัยจํากดในสงแวดลอมนนๆ อาจมีสตวชนิดตางๆ อพยพเขาไปอยูอาศัย เชน สตวเ ลอยคลาน
ิ ั ่ิ  ้ั ั  ั ้ื
นกและสัตวเลียงลูกดวยนม
้
ประชากรกบสภาวะแวดลอมและทรพยากรธรรมชาติ
ั  ั
ประชากร (Population) คือ สิงมีชวตชนิดเดียวกัน อาศยอยในทแหงเดยวกนในชวงระยะเวลาหนง เชน
่ ีิ ั ู ่ี  ี ั  ่ึ
จานวนประชากรผึงบนตนมะมวง เมื่อเดือนกุมภาพันธ พ.ศ. 2540 เปนตน
ํ ้
การวัดขนาดประชากร ทําไดหลายแบบ เชน การนับทังหมด การสมตวอยาง การทําเครืองหมายแลวปลอยไป
้ ุ ั  ่
เพือจับใหม
่
การอนรกษทรพยากรธรรมชาติ
ุ ั  ั
ทรพยากรธรรมชาติ หมายถึง สิงทีเ่ กิดขึนเองตามธรรมชาติมนุษยไมไดสรางขึน มทงประเภททสามารถฟนสภาพ
ั ่ ้ ้ ี ้ั ่ี 
ได เชน พืช สัตว และประเภทสินเปลืองไมสามารถฟนสภาพได เชน ถานหิน นํามัน แรธาตุ
้  ้
มลภาวะของน้า (Water pollution) หมายถึง การทีนามีสารบางอยางหรือสภาพบางอยางในระดับทีไมเหมาะสม
ํ ่ ้ํ ่
ตอการนํามาทําประโยชน มลภาวะของนํ้าเกดจากสาเหตตางๆ ไดแก
ิ ุ
- เชื้อโรคตางๆ ในแหลงนา  ้ํ
- สงสกปรกทยอยสลายได เชน สารอินทรียจากนําทิงของโรงงานและบานเรือน
่ิ ่ี   ้ ้
- สงสกปรกทไมเ กดปฏกรยาเคมี เชน ดิน ทรายทถกชะลางลงไปในแหลงนา ขยะลอยนํา ฯลฯ
่ิ ่ี ิ ิ ิ ิ ่ี ู   ้ํ ้
- สิงสกปรกทีเ่ ปนสารพิษ เชน ปุยและสารเคมีกําจัดศัตรูพช
่  ื
- สิงทีทําใหสมบัตทางเคมีและฟสกสของนํ้าเปลียนแปลงไป เชน อุณหภูมิ pH
่ ่ ิ ิ ่
บทบาทของแบคทเรยตอคณภาพของน้ํา
ี ี  ุ
ก. แบคทีเรียทีสรางอาหารไดเอง (Autotrophic bacteria) พวกที่มีประโยชนในการกาจัดนําเสีย ไดแก ไนไตรต-
่  ํ ้
แบคทเี รย ไนเตรตแบคทเี รย และแบคทีเรียทีเ่ ปลียนไฮโดรเจนซัลไฟดเปนซัลเฟต
ี ี ่
ข. แบคทีเรียทีสรางอาหารเองไมได (Heterotrophic bacteria) มีจํานวนมากและมีบทบาทสําคัญทีสดใน
่ ุ่
การยอยสลายสารอนทรย แบงออกเปน
 ิ ี  

12. BOBBYtutor Biology Note
1. Aerobic bacteria คือ แบคทเี รยทตองใชออกซเิ จนในการสลายสารอนทรย ไดผลผลิตทีเ่ ปนคารบอนไดออกไซด
ี ี่   ิ ี
และนํา
้
2. Anaerobic bacteria คอแบคทเี รยทสลายสารอนทรยโ ดยไมใชออกซเิ จน ไดผลผลิตทีเ่ ปนกาซมีกลิน ไดแก
ื ี ่ี ิ ี   ่
CH4, H2S, NH3
3. Facultative bacteria คือ แบคทีเรียทีสามารถสลายสารอินทรียโดยไมใชออกซิเจนหรือใชออกซิเจนก็ได
่ 
ขึนอยูกบสภาพแวดลอมวามีออกซิเจนหรือไม
้ ั
การวัดมลภาวะของนํ้า วัดจากปริมาณออกซิเจนทีมอยูในแหลงนํ้าซึงมีอยู 3 วิธี คือ ่ี  ่
1. วัดปริมาณออกซิเจนทีละลายอยูในนํา (Dissolved Oxygen หรือ DO) มีหนวยเปนมิลลิกรัมตอลิตร หรือ
่  ้
ppm ออกซิเจนทีละลายอยูในนํ้ามาจากการสงเคราะหดวยแสงของพชน้า ถามความกดดนของออกซเิ จนในบรรยากาศ
่  ั  ื ํ  ี ั
สูงออกซิเจนจะละลายนําไดมาก ถาความเขมขนของเกลือแรในนํ้าและอุณหภูมนาสูงออกซิเจนจะละลายไดนอย (ปกติ
้ ิ ้ํ 
ปริมาณออกซิเจนทีเ่ หมาะสมตอการดํารงชวตของสงมชวตในนา คือ 5 มลลกรม/ลิตร ถาตากวา 3 มลลกรม/ลิตร
ีิ ่ิ ี ี ิ ้ํ ิ ิ ั  ่ํ ิ ิ ั
จะทําใหน้าเสีย)
ํ
2. วดความตองการออกซเจนทางชวเคมี (Biochemical Oxygen Demand หรือ BOD) คือปริมาณ
ั  ิ ี
ออกซิเจนที่ Aerobic bacteria ใชสําหรบการยอยสลายสารอนทรย คํานวณไดจากผลตางของคา DO ของนํ้าทีวดทันที
ั  ิ ี ่ั
กับคา DO ของนํ้าทเ่ี กบไวในทมด 5 วัน ปรมาณออกซเิ จนจะลดลงเพราะแบคทีเรียใชในการยอยสลายอนทรย ถานํ้าสกปรก
็  ่ี ื ิ   ิ ี 
แสดงวามสารอนทรยในนามาก คา BOD จะสูงคา BOD ในแหลงนาทวไปประมาณ 2-5 ppm ถาสงกวา 100 มลลกรม/ลิตร
 ี ิ ี  ้ํ  ้ ํ ่ั  ู  ิ ิ ั
จัดวาเปนนํ้าเสีย
3. วัดความตองการออกซิเจนทางเคมี (Chemical Oxygen Demand หรือ COD) คือ ปริมาณออกซิเจนที่
สารเคมีใชในการสลายสารอินทรีย สารเคมีทใชเปนตัวออกซิไดซคอ โพแทสเซียมไดโครเมต ถานําสกปรก แสดงวามี
่ี ื ้
สารอินทรียในนํามาก คา COD จะสูงในแหลงนําเดยวกน คา COD จะสูงกวาคา BOD เสมอ เพราะสารเคมีบางอยาง
 ้ ้ ี ั
ยอยสลายโดยแบคทีเรียไมไดแตยอยโดยการออกซิไดซทางเคมีได

มลภาวะของดิน (Soil pollution) เกดจากพวกกากสารกมมนตรงสี ขยะมลฝอยและสงปฏกล ปยและสารเคมี
ิ ั ั ั ู ่ ิ ิ ู ุ
ปราบศตรพชซงใชเ วลาในการสลายตวตางกน เชน เอนดริน 1-6 ป ดีลดริน 5-25 ป ดีดที 4-30 ป
ั ู ื ่ึ ั  ั ี
มลภาวะอากาศ (Air pollution) มีกาซ และสารตางๆ หลายชนดททําใหเกิดมลภาวะอากาศ เชน กาซซลเฟอร-
 ิ ่ี  ั
ไดออกไซดจากการเผาถานหน เมอกระทบกบความชนจะกลายเปนกรดซลฟวรก ทําอนตรายกบเนอเยอตางๆ สารกัมมันตรังสี
 ิ ื่ ั ื้  ั  ิ ั ั ื้ ื่ 
ทําใหเกิดการระคายเคือง ตา จมูก คอ เกดการอาเจยน มือบวม โครโมโซมผิดปกติ เปนหมน สารตะกัวทีผสมในนํ้ามัน
ิ ี  ั ่ ่
เชื้อเพลิง หรอจากโรงงานทําแบตเตอร่ี ทําสี มผลไปทําลายระบบประสาท เกิดการเสือมสลายของเสนเลือดฝอย
ื ี ่
กาซคารบอนมอนอกไซด เกิดจากการเผาไหมทไมสมบูรณ สามารถรวมตัวกับฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงไดดกวา
่ี ี
ออกซิเจนประมาณ 200-250 เทา ออกไซดของไนโตรเจน เกิดจากการเผาเชือเพลิงทีมไนโตรเจนเปนองคประกอบ
 ้ ่ี
สามารถรวมตัวกับฮีโมโกลบินไดเหมือนกับคารบอนไดออกไซด และยังทําใหเยือบุทางเดินของระบบหายใจ ตา จมูก ่
เกิดการระคายเคืองเชนเดียวกับกาซซัลเฟอรไดออกไซด สารปรอท ทําใหมการบบตวอยางรนแรงของทางเดนอาหาร ี ี ั  ุ ิ
ปวดทอง อาเจียน ปวดเมือยกลามเนือ เรียกวาโรคมินามาตะ สารแคดเมยม จะไปสะสมทไต ทําลายหลอดไต กระดูก-
่ ้ ี ่ี
ผุกรอน เกดการเจบปวดมาก เรียกวาโรคอิไต-อิไต กาซคารบอนไดออกไซด เกิดจากการเผาไหมเชื้อเพลิง ถามีสะสม
ิ ็
ในบรรยากาศมากทําใหเกิดปรากฏการณเรือนกระจก