13. Demografische krimp in Nederland Daling geboortecijfer oorzaak krimp Kennis & Economisch Onderzoek geboortecijfer gehalveerd t.o.v. 40 jaar geleden
14. Demografische krimp in Nederland Vergrijzing voorbode van krimp Kennis & Economisch Onderzoek vergrijzing slaat nu toe
15. Demografische krimp in Nederland Van groei naar krimp rond 2040 Kennis & Economisch Onderzoek krimp nog ver weg
16. Regionale variatie in demografische ontwikkeling Recente verleden Kennis & Economisch Onderzoek krimp op regionaal niveau nu nog in enkele grensregio’s . . .
17. Regionale variatie in demografische ontwikkeling Krimp als olievlek Kennis & Economisch Onderzoek . . . maar krimp rukt op!
18. Regionale variatie in demografische ontwikkeling Verhuizingen belangrijkste factor Kennis & Economisch Onderzoek invloed binnenlandse migratie op ontwikkeling bevolking sterker dan invloed van natuurlijke aanwas
19. De economische basis Op een kluitje in de Randstad Kennis & Economisch Onderzoek
22. Gevolgen regionale variatie - woningmarkt Woningmarkt uit het lood . . . Kennis & Economisch Onderzoek groot aanbod van woningen t.o.v. vraag in krimpregio’s
29. Ontvang de Kennismail! k Meer informatie? www.rabobank.com/kennisbank http://twitter.com/raboregio Kennis & Economisch Onderzoek
Hinweis der Redaktion
Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank Wat is de oorzaak van de demografische krimp? (Sterke) daling geboortecijfer in voorgaande decennia Buitenlands migratiesaldo nam wel toe Vergrijzing gaat vooraf aan krimp
Positieve en negatieve gevolgen Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Daling geboortecijfer oorzaak krimp Al sinds jaren zeventig duidelijk dat bevolkingsomvang (ooit) zal gaan dalen Daling geboortecijfer is (voorlopig) laatste fase in demografische transitie hoog geboortecijfer en hoog sterftecijfer geboortecijfer blijft hoog, maar sterftecijfer daalt geboortecijfer daalt ook Nederland was in West-Europa laat met transitie sterke groei bevolkingsomvang na 1945 Babyboom in jaren ‘41 – ’73 einde: sociaal-cultureel (De Pil) en economisch (kind afwegen tegen andere bestedingen) begin: niet na, maar tijdens WOII! groot aantal geboorten in absolute zin door sterke groei bevolking in begin 20 e eeuw groot aantal geboorten in relatieve zin: specifiek Nederlands? (verzuiling) Bevolkingsontwikkeling 20 e eeuw in absolute zin: stabiel aantal geboorten, waarin babyboom ‘hoed’ vormt na 1950 gestaag oplopend aantal sterfgevallen oplopende immigratie en emigratie migratiesaldo goed voor 50% bevolkingsgroei Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Vergrijzing voorbode van krimp Vergrijzing raakt op stoom Vergrijzing (toename) aandeel ouderen in de bevolking Cohorten babyboomers groter dan voorgangers en opvolgers grote kwantitatieve en kwalitatieve invloed op de samenleving gedurende gehele leven vanaf nu grote invloed als grijze generatie Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Van groei naar krimp rond 2040 Op nationaal niveau is krimp nog decennia ver weg Nederland past in beeld van groeiend Noordwest-Europa immigratie pareert autochtone bevolkingskrimp Krimp in Midden-, Zuid- en Oost-Europa Duitsland kromp in 2009 met 200.000 inwoners Verschil Noordwest- – overig-Europa sociaal-cultureel – acceptatie multiculturele samenleving historisch – erfenis koloniale expansie economisch – open arbeidsmarkt Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Bevolkingsgroei in recente verleden Hoogste groeitempo in Noordvleugel en noordoostelijke flank van de Randstad, laagste in perifere regio’s en regio’s met planologische restricties Grote regio’s kennen grootste groei Stagnatie of krimp in Regio’s met beperkte mogelijkheden voor woningbouw Perifere regio’s Regio’s in transitie Regionale variatie is bestendig Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Krimp als olievlek Krimp breidt zich uit, maar regionaal patroon in groei en krimp verandert niet Krimp breidt zich uit in: ‘ gesloten regio’s’ Randstad Zuidvleugel Randstad periferie Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Verhuizingen belangrijkste factor Variatie in regionale bevolkingsgroei hangt sterker samen met variatie in binnenlandse migratie dan met variatie in natuurlijke aanwas Correlatie bevolkingsgroei en Natuurlijke aanwas .76 Binnenlands migratiesaldo .84 Buitenlands migratiesaldo .35 Regio’s met stagnatie bevolkingsontwikkeling vertonen vaak vertrekoverschot Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Op een kluitje in de Randstad Aantal banen per regio varieert sterk en daardoor aantal inwoners Werkgelegenheid is de basis van de samenleving Werk trekt mensen aan en mensen vormen de samenleving (eten, drinken, kopen, recreëren) Uitgangspunten regionale variatie: Mogelijkheid om in bestaan te voorzien bepaalt attractiviteit regio voor inwoners aanwezigheid dynamische sectoren die veel banen opleveren aantrekkelijkheid regionaal vestigingsklimaat / clustervorming locatie werkgelegenheid bepaalt (nog altijd) woonplaats (rekening houdend met grote mobiliteit moderne mens) Regio’s variëren in deze economische mogelijkheden en daardoor in attractiviteit voor inwoners zie verhuismotieven hiervoor Attractiviteit regio komt naar voren in dichtheid (omvang) werkgelegenheid en inwonertal (dichtheid i.p.v. omvang gebruiken i.v.m. verschil in oppervlakte regio’s) Omvang regio (grote werkgelegenheidsdichtheid) resultaat van groei (attractiviteit) in het verleden Grote regio’s: Randstad,Zuid-Limburg en Brabant Kleine regio’s: Noordoosten en Zeeland Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Draagvlak voorzieningen kalft af Schaalvergroting voorzieningen noopt tot groter draagvlak Aanbod voorzieningen afhankelijk van draagvlak Minimaal aantal consumenten / koopkracht . . . . . . binnen afstand die consument bereid is voor product te overbruggen Dagelijkse voorzieningen = frequente aanschaf noodzakelijk = relatief hoge kosten van verkrijging t.o.v. aanschafkosten (brood) => dichtbij Niet-dagelijkse voorzieningen = aanschaf niet frequent = relatief lage kosten van verkrijging t.o.v. aanschafkosten (kleding) => verder weg Gevolg: Dagelijkse voorzieningen bevolkingsvolgend Niet-dagelijkse voorzieningen geconcentreerd in steden Benodigde draagvlak per voorziening neemt toe t.g.v. schaalvergroting in voorzieningenaanbod (winkels, scholen, zorg, etc) M.a.w. aantal voorzieningen per inwoner neemt af In krimpregio’s minder dan in groeiregio’s draagvlak voorzieningen in krimpregio’s kalft af (minder inwoners per voorziening dan in groeiregio’s) Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Grote afstand consument - aanbod Grote afstand tussen consument en aanbod in landelijk gebied Grote invloed schaalvergroting in landelijk gebied Minder aanbod van voorzieningen per inwoner . . . . . . heeft in landelijk gebied grotere gevolgen dan in stedelijk gebied door grote afstand tot voorzieningen in landelijk gebied Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Woningmarkt uit evenwicht Verschil tussen aantal huishoudingen (vraag) en aantal woningen (aanbod) Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank
Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank Krimp in Oost-Groningen Dit deel gaat in op de krimp in Oost-Groningen. Voor wat dat waard is (zie opmerkingen verderop) wordt de ontwikkeling per gemeente gepresenteerd. Na enkele overzichtssheets wordt ingegaan op de arbeidsmarkt, voorzieningen en de woningmarkt.
Kennis & Economisch Onderzoek 29-06-11 Rabobank