ใบความรู้+แผนการสอนและใบกิจกรรม ประถม4-6 เรื่อง สารเคมีที่ใช้ในชีวิตประจำวัน+ป.6+290+dltvscip6+P4 6 u06
•
2 gefällt mir•16,578 views
ใบความรู้+แผนการสอนและใบกิจกรรม ประถม4-6 เรื่อง สารเคมีที่ใช้ในชีวิตประจำวัน+ป.6+290+dltvscip6+P4 6 u06
Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Was ist angesagt?
Was ist angesagt? (20)
Ähnlich wie ใบความรู้+แผนการสอนและใบกิจกรรม ประถม4-6 เรื่อง สารเคมีที่ใช้ในชีวิตประจำวัน+ป.6+290+dltvscip6+P4 6 u06
Ähnlich wie ใบความรู้+แผนการสอนและใบกิจกรรม ประถม4-6 เรื่อง สารเคมีที่ใช้ในชีวิตประจำวัน+ป.6+290+dltvscip6+P4 6 u06 (20)
Mehr von Prachoom Rangkasikorn
Mehr von Prachoom Rangkasikorn (20)
ใบความรู้+แผนการสอนและใบกิจกรรม ประถม4-6 เรื่อง สารเคมีที่ใช้ในชีวิตประจำวัน+ป.6+290+dltvscip6+P4 6 u06
- 1. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 703 แนวการจัดกิจกรรมกระบวนการเรียนรู้ เพื่อสร้างคุณลักษณะ ดี เก่ง มีสุข ๖ หน่วยการเรียนรู้ที่ มรดกไทย เรื่อง สารเคมีที่ใช้ในชีวิตประจำ�วัน สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชั้น ป.๔ - ๖
- 3. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 705 ๑. มาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐาน ว ๓.๑ เข้าใจสมบัติของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึดเหนี่ยว ระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะ หาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำ�ความรู้ไปใช้ประโยชน์ ตัวชี้วัด ป. ๖/๑ ทดลองและอธิบายสมบัติของแข็ง ของเหลว และแก๊ส ป. ๖/๒ จำ�แนกสารเป็นกลุ่มโดยใช้สถานะหรือเกณฑ์อื่นที่กำ�หนดเอง ป. ๖/๓ ทดลองและอธิบายวิธีการแยกสารบางชนิดที่ผสมกัน โดยการร่อน การตกตะกอน การกรอง การระเหิด การระเหยแห้ง ป. ๖/๔ สำ�รวจและจำ�แนกประเภทของสารต่างๆ ที่ใช้ในชีวิตประจำ�วัน โดยใช้สมบัติและการใช้ประโยชน์ ของสารเป็นเกณฑ์ ป. ๖/๕ อภิปรายเลือกใช้สารแต่ละประเภทได้อย่างถูกต้องและปลอดภัย มาตรฐาน ว ๓.๒ เข้าใจหลักการและธรรมชาติของการเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร การเกิดสารละลาย การ เกิดปฏิกิริยา มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนำ�ความรู้ไปใช้ประโยชน์ ตัวชี้วัด ป. ๖/๑ ทดลองและอธิบายสมบัติของสาร เมื่อสารเกิดการละลายและเปลี่ยนสถานะ ป. ๖/๒ วิเคราะห์และอธิบายการเปลี่ยนแปลงที่ทำ�ให้เกิดสารใหม่และมีสมบัติเปลี่ยนแปลงไป ป. ๖/๓ อภิปรายการเปลี่ยนแปลงของสารที่ก่อให้เกิดผลต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม ๒. กำ�หนดสาระสำ�คัญของการเรียนรู้ ๑. การเปลี่ยนแปลงของสาร ได้แก่ การเปลี่ยนสถานะ การเกิดสารละลาย และการเกิดสารใหม่ ๒. เมื่อสารเกิดการเปลี่ยนแปลงเป็นสารละลายและเปลี่ยนสถานะ สารนั้นยังคงแสดงสมบัติของสารเดิมอยู่ ถ้าเป็นการเกิดสารใหม่ สมบัติของสารจะเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ๓. การทำ�ให้สารเกิดการเปลี่ยนแปลงก่อให้เกิดผลต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อมและสามารถนำ�ไปใช้ประโยชน์ ในชีวิตประจำ�วันได้ ๔. สารบางชนิดที่ผสมกันอยู่ ถ้าต้องแยกออกจากกัน ต้องใช้วิธีการเหมาะสม เช่น การร่อนด้วยตะแกรง การกรอง การทำ�ให้ตกตะกอน การโครมาโตรกราฟฟี การระเหิด การระเหยแห้ง แผนการจัดการเรียนรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ มรดกไทย เรื่อง สารที่ใช้ในชีวิตประจำ�วัน ระยะเวลาในการสอน ๑๓ ชั่วโมงป.๖
- 4. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 706 ๕. สารต่างๆ ที่ใช้ในชีวิตประจำ�วันมีหลายประเภท การนำ�สารแต่ละประเภทไปใช้ประโยชน์ ต้องเลือกใช้ ด้วยวิธีที่ถูกต้อง ปลอดภัย และตระหนักถึงสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม ๓. คุณลักษณะที่ต้องการพัฒนา ๑. ให้ผู้เรียนเป็นคนดีโดยสร้างให้ผู้เรียนมีคุณลักษณะด้านคุณธรรมจริยธรรมที่พึงประสงค์ด้านความมุ่งมั่น ขยันหมั่นเพียร ประหยัด อดออม มีความซื่อสัตย์ ๒. ให้ผู้เรียนเป็นคนเก่ง โดยมีความรู้ความเข้าใจ – การละลายสาร – การเกิดสารใหม่ – การแยกสารเนื้อผสม – การแยกสารเนื้อเดียว – การจำ�แนกประเภทสารในชีวิตประจำ�วัน – สารปรุงรสอาหาร สารแต่งสีอาหาร สารทำ�ความสะอาด สารกำ�จัดแมลงและศัตรูพืช ๓. ให้ผู้เรียนมีความสุข โดย – เห็นคุณค่า และมีเจตนคติที่ดีต่อวิทยาศาสตร์ และสร้างผลงานอย่างสร้างสรรค์ – ภูมิใจในผลงานของตนเอง ชื่นชมผลงานของผู้อื่น – มีความสนุกในการเรียนรู้ การทดลอง ๔. การวางแผนการจัดกิจกรรมแบบบูรณาการ คณิตศาสตร์ การบันทึกข้อมูล การทดลอง การงานอาชีพ และเทคโนโลยี ออกแบบประดิษฐ์ เครื่องกรองนํ้าอย่างง่าย ศิลปะ วาดภาพการทดลอง ภาษาอังกฤษ คำ�ศัพท์เกี่ยวกับสารที่ใช้ ในชีวิตประจำ�วัน มรดกไทย (สารที่ใช้ใน ชีวิตประจำ�วัน)
- 5. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 707 ๘ ๗ ๖ ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๕. การวางแผนการจัดการเรียนรู้ ๖. รายละเอียดของกิจกรรม ๑. ครูสนทนากับนักเรียนเกี่ยวกับสารที่ใช้ในชีวิตประจำ�วันในด้านการละลายนํ้าไม่ละลายนํ้าการเกิดสารใหม่ การแยกสาร การจำ�แนกสารที่ใช้ในชีวิตประจำ�วัน และการใช้สารให้ปลอดภัยต่อร่างกาย ๒. นักเรียนร่วมกันอภิปรายสารในชีวิตประจำ�วันได้แก่การเปลี่ยนแปลงสารการแยกสารและการจำ�แนกสาร ในชีวิตประจำ�วัน และการใช้สารให้ปลอดภัยต่อร่างกาย เขียนเป็น Mind Mapping ๓. นักเรียนสืบค้นข้อมูลเรื่อง การเปลี่ยนแปลงของสาร การแยกสาร การใช้สารในชีวิตประจำ�วัน ๔. นักเรียนปฏิบัติการทดลองเรื่อง – การละลายสาร – การเกิดสารใหม่ – การแยกสารเนื้อเดียว การแยกสารเนื้อผสม – การตรวจสอบสารปรุงแต่งอาหาร ๕. นักเรียนนำ�เสนอผลการทดลอง และสรุป นักเรียนปฏิบัติตามกิจกรรมใบงานที่ครูมอบหมาย ๖. นักเรียนสร้างชิ้นงานตามความสนใจ ครูสนทนากับนักเรียน เกี่ยวกับสารในชีวิตประจำ�วัน ในด้านการละลายนํ้าไม่ละลายนํ้า –ซักถามการเกิดสารใหม่ –ซักถามการแยกสาร –ซักถามการจำ�แนกสาร นักเรียนปฏิบัติ การทดลองเรื่อง –การละลายสาร –การเกิดสารใหม่ –การแยกสาร –การทดสอบ สารปรุงแต่งอาหาร นักเรียนนำ�เสนอผลการ ทดลอง – นักเรียนปฏิบัติตาม กิจกรรมใบงาน ที่ครูมอบหมาย นักเรียนสร้างชิ้นงานตาม ความสนใจทำ�โครงงาน นักเรียนนำ�เสนอผลงานของตนเอง – ครูและนักเรียนร่วมกันแสดง ความคิดเห็นและให้ข้อเสนอแนะ ครูและนักเรียนประเมิน ชิ้นงานนำ�ผลงานมาจัดแสดง ในชั้นเรียนและแลกเปลี่ยน ความรู้ซึ่งกันและกัน ให้นักเรียนสืบค้นข้อมูลการ เปลี่ยนแปลงของสารการแยกสาร และการจำ�แนกสาร การใช้สารให้ปลอดภัย นักเรียนอภิปรายสารในชีวิต ประจำ�วันมีการเปลี่ยนแปลงสาร การแยกสารและจำ�แนกสารได้อย่างไรให้ นักเรียนเขียนMindMapping มรดกไทย (สารที่ใช้ใน ชีวิตประจำ�วัน)
- 6. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 708 ๗. นักเรียนนำ�เสนอผลงานของตนเอง ครูและนักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็น และให้ข้อเสนอแนะ ๘. ครูและนักเรียนประเมินชิ้นงาน ๙. นำ�ผลงานมาจัดและแสดงในชั้นเรียน และแลกเปลี่ยนความรู้ซึ่งกันและกัน ๗. รายการอุปกรณ์ประกอบหนังสือวิทยาศาสตร์ ประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เรื่อง สารและสมบัติของสาร ที่ รายการ จำ�นวน/ห้อง จำ�นวน/กลุ่ม ราคา โดยประมาณ หมายเหตุ ๑ เส้นเอ็น ๑ ม้วน ๖๐ cm. ๕๐ ๒ เส้นด้าย ๑ หลอด ๖๐ cm. ๕๐ ๓ แถบยางยืด ๑ ห่อ ๖๐ cm. ๓๐ ๔ ชุดทดลองการถ่ายโอนความร้อน ๑ ชุด ๑๕๐ ๕ สายไฟ และคลิปปากจระเข้ ๑ ชุด ๓๐ ๖ ถ่านไฟฉายพร้อมกระบะใส่ไฟฉาย ๑ ชุด ๑๐๐ ๗ กระดาษลิตมัสสีแดง ๑ หลอด ๓ แผ่น ๘๐ ๘ กระดาษลิตมัสสีนํ้าเงิน ๑ หลอด ๓ แผ่น ๘๐ ๙ กระบอกตวง ๑๐๐ ml ๑ อัน ๒๑๐ ๑๐ บีกเกอร์ ๒๕๐ ml Pyrex ๑ ใบ ธรรมดา ๑ ใบ ๑๐๗ ๗๘ ๑๑ บีกเกอร์ ๑๐๐ ml ๕ ใบ ๓๖๕ ๑๒ หลอดทดลอง ๑๐ ml ๕ หลอด ๕๐ ๑๓ หลอดหยด ๒ อัน ๖ ๑๔ ช้อนตักสารเบอร์ ๒ ๑ อัน ๒ ๑๕ ลูกโป่งแบบต่างๆ ๑ ถุง ๕๐ ๑๖ ผงฟู ๑ ถุง ๕๐ ๑๗ กระดาษอะลูมิเนียม ๑๐ × ๑๐ cm. ๗๕ ๑๘ ตะเกียงแอลกอฮอล์, ที่กั้นลม, ตะแกรงลวด ๑ ชุด ๙๑ ๑๙ เทอร์มอมิเตอร์ ๑ อัน ๑๐๐ ๒๐ สายวัด ๑ เส้น ๒๐ ๒๑ แท่งแก้วคน ๑ อัน ๑๒ ๒๒ กรวยแก้ว ๑ อัน ๔๗ ๒๓ กระดาษกรอง wattman No. ๙๓ ๑ กล่อง ๑ แผ่น ๑๓๒ ๒๔ เครื่องชั่ง ๑ เครื่อง ๕๑๐ ๒๕ ถุงพลาสติก ½ Kg. ๒ ถุง ๕๐ ๒๖ หลอดดูดพลาสติก ๑ ห่อ ๑ หลอด ๒๐
- 7. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 709 ที่ รายการ จำ�นวน/ห้อง จำ�นวน/กลุ่ม ราคา โดยประมาณ หมายเหตุ ๒๗ ไม้จิ้มฟัน ๑ ห่อ ๕ อัน ๑๒ ๒๘ จานหลุมพลาสติก ๑ จาน ๒๐ ๒๙ ลวดหนีบกระดาษ ๑ กล่อง ๕ ตัว ๑๕ ๓๐ แคลเซียมไฮดรอกไซด์ ๒๕๐ กรัม ๒๓ ๓๑ กระบอกตวง ๑๐ ml ๑ อัน ๑๖๕ ๓๒ โซดาซักผ้า ๑ ขวด ๓๕ ๓๓ ถ้วยยูรีกา ๑ ใบ ๔๕ ๓๔ นํ้าส้มสายชู ๑ ขวด ๒๐ ๓๕ มะนาว ๓ ผล ๒๕ ๓๖ นํ้าอัดลม ๑ ขวด ๑๒ ๓๗ สบู่ ๑ ก้อน ๑๐ ๓๘ ผงซักฟอก ๑ ห่อ ๑๐ ๓๙ ซอสมะเขือเทศ ๑ ขวด ๓๐ ๔๐ นํ้ายาทำ�ความสะอาดสุขภัณฑ์ชนิดนํ้า ๑ ขวด ๖๐ ๔๑ นํ้ายาทำ�ความสะอาดสุขภัณฑ์ชนิดผง ๑ ขวด ๖๐ ๔๒ นํ้าปลา ๑ ขวด ๑๕ ๔๓ แชมพูสระผม ๑ ขวด ๒๐ รวม ๓,๑๒๒ บาท ๘. การประเมินตามสภาพจริง กิจกรรม/พฤติกรรม/ผลงานที่ต้องประเมิน วิธีการ เครื่องมือ ๑. สังเกตการเข้าร่วมกิจกรรม การเข้าร่วมปฏิบัติกิจกรรม การสังเกต แบบสังเกต การสัมภาษณ์ ๒. ตรวจผลงานเป็นกลุ่ม รายบุคคล ความถูกต้อง ความสมบูรณ์ ความสะอาด ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ ตรวจผลงาน ใบกิจกรรม ๓. การนำ�เสนอผลงาน การรายงาน การสังเกต แบบประเมินผลงาน ผู้ประเมิน – นักเรียนและเพื่อนนักเรียน – ครู – ผู้ปกครอง หรือผู้ที่เกี่ยวข้องอื่นๆ
- 9. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 711 กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ มรดกไทย เรื่อง การละลาย ชื่อ..................................................................................................................ชั้น............................................เลขที่................................. แผ่นที่ ๑ ใบกิจกรรม คำ�ชี้แจง ผลที่สังเกตได้จากการทำ�กิจกรรมเป็นดังนี้ ตารางบันทึกผลการทดลอง สารที่ใช้ทดลอง การเปลี่ยนแปลงที่สังเกตได้ ชนิดของสารผสม สารเนื้อเดียว สารเนื้อผสม หลอดที่ ๑ นํ้าตาล + นํ้า ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ หลอดที่ ๒ เกลือ + นํ้า ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ หลอดที่ ๓ ทราย + นํ้า ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ หลอดที่ ๔ ดิน + นํ้า ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ........................................ ........................................ ........................................ ........................................ สรุปผลการทดลองเกี่ยวกับการละลายได้ว่าอย่างไร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. w w w w w w w w
- 10. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 712 กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ มรดกไทย เรื่อง การเกิดสารใหม่ ชื่อ..................................................................................................................ชั้น............................................เลขที่................................. แผ่นที่ ๒ ใบกิจกรรม คำ�ชี้แจง ผลที่สังเกตได้จากการทำ�กิจกรรมเป็นดังนี้ ตารางบันทึกผลการทดลอง วิธีทดลอง การเปลี่ยนแปลงที่สังเกตได้ ใส่ผงฟูลงในนํ้าส้มสายชู .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. หยดสารละลายแอมโมเนียหอม ลงในสารละลายจุนสี .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. หยดนํ้าปูนใสลงใน สารละลายผงฟู .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ผสมปุ๋ยแอมโมเนียมกับปูนขาว .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. สรุปผลการทดลองเกี่ยวกับการเกิดสารใหม่ได้ว่าอย่างไไร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. w w w w w w w w
- 11. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 713 กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ มรดกไทย เรื่อง การแยกสารเนื้อผสม ชื่อ..................................................................................................................ชั้น............................................เลขที่................................. แผ่นที่ ๓ ใบกิจกรรม คำ�ชี้แจง ผลที่สังเกตได้จากการทำ�กิจกรรมเป็นดังนี้ ตารางบันทึกผลการทดลอง การทดลอง ลักษณะของนํ้าที่สังเกตได้ ภาชนะใบที่ ๑ ภาชนะใบที่ ๒ ๑. ตักนํ้าจากแหล่งนํ้าใส่ในภาชนะ ๒ ใบ ๒. แกว่งสารส้มในภาชนะใบที่ ๑ จำ�นวน ๑๐ ครั้ง ภาชนะใบที่ ๒ ไม่ได้แกว่งสารส้ม ตั้งไว้ ๑๐ นาที สรุปผลการทดลองได้ว่าอย่างไร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................................................................................................................................
- 12. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 714 ตอนที่ ๒ ตารางบันทึกผลการทดลอง สารเนื้อผสม วิธีการที่ใช้แยกสาร ผลที่ได้ ๑. ขนมสาคูถั่วดำ� ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ๒. พิมเสนกับเกลือ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ๓. ดินกับนํ้า ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ๔. นํ้าขุ่นจากคลอง ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ๕. นํ้ามันกับนํ้า ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ สรุปผลการทดลองเกี่ยวกับการแยกสารเนื้อผสมได้ว่าอย่างไร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. w w w w w w w w
- 13. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 715 กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ มรดกไทย เรื่อง การแยกสารเนื้อเดียวหรือสารละลาย ชื่อ..................................................................................................................ชั้น............................................เลขที่................................. แผ่นที่ ๔ ใบกิจกรรม คำ�ชี้แจง ผลที่สังเกตได้จากการทำ�กิจกรรมเป็นดังนี้ ตารางบันทึกผลการทดลอง สารที่ใช้ทดลอง วิธีการที่ใช้แยกสาร ผลที่ได้ สารละลายเกลือ สารละลายนํ้าตาล สรุปผลการทดลองเกี่ยวกับการแยกสารเนื้อเดียวได้ว่าอย่างไร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. w w w w w w w w
- 14. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 716 กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ มรดกไทย เรื่อง การจำ�แนกประเภทของสารที่ใช้ในชีวิตประจำ�วัน ชื่อ..................................................................................................................ชั้น............................................เลขที่................................. แผ่นที่ ๕ ใบกิจกรรม คำ�ชี้แจง ผลที่สังเกตได้จากการทำ�กิจกรรมเป็นดังนี้ ตอนที่ ๑ ตารางบันทึกข้อมูลและผลการทดลอง ชื่อสาร การใช้ประโยชน์ สมบัติของสาร ความเป็นกรด - เบส อื่นๆ ๑. ............................................................................ ........................................................... ........................................................... ........................................................... ๒. ............................................................................ ........................................................... ........................................................... ........................................................... ๓. ............................................................................ ........................................................... ........................................................... ........................................................... ๔. ............................................................................ ........................................................... ........................................................... ........................................................... ๕. ............................................................................ ........................................................... ........................................................... ........................................................... ๖. ............................................................................ ........................................................... ........................................................... ........................................................... ๗. ............................................................................ ........................................................... ........................................................... ........................................................... ๘. ............................................................................ ........................................................... ........................................................... ........................................................... ๙. ............................................................................ ........................................................... ........................................................... ........................................................... ๑๐. ............................................................................ ........................................................... ........................................................... ...........................................................
- 15. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 717 ตอนที่ ๒ ๑. เกณฑ์ที่ใช้ในการจำ�แนกคือ ........................................................................................................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................... ๒. จำ�แนกได้เป็นกี่ประเภท ........................................................................................................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................... ๓. แผนภาพการจำ�แนกสารเป็นดังนี้ w w w w w w w w
- 16. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 718 กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ มรดกไทย เรื่อง สารปรุงรสและสารแต่งสีอาหาร ชื่อ..................................................................................................................ชั้น............................................เลขที่................................. แผ่นที่ ๖ ใบกิจกรรม คำ�ชี้แจง ผลที่สังเกตได้จากการทำ�กิจกรรมเป็นดังนี้ ตารางบันทึกผลการทดลอง เวลา การเปลี่ยนแปลงที่สังเกตได้ ชิ้นเนื้อดิบแช่ในนํ้าส้มสายชู ๒.๕% ชิ้นเนื้อดิบแช่ในนํ้า สรุปผลการทดลองได้ว่าอย่างไร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. w w w w w w w w
- 17. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 719 กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ มรดกไทย เรื่อง สารทำ�ความสะอาด ชื่อ..................................................................................................................ชั้น............................................เลขที่................................. แผ่นที่ ๗ ใบกิจกรรม คำ�ชี้แจง ผลที่สังเกตได้จากการทำ�กิจกรรมเป็นดังนี้ ๑. สารทำ�ความสะอาดถ้าจำ�แนกตามลักษณะการนำ�ไปใช้ประโยชน์ จะจำ�แนกได้กี่ประเภท อะไรบ้าง ๑. ................................................................................................................................................................................................................................................................... ๒. ................................................................................................................................................................................................................................................................... ๓. ................................................................................................................................................................................................................................................................... ๔. ................................................................................................................................................................................................................................................................... ๒. สารทำ�ความสะอาดมีทั้งชนิดที่เป็น.......................................................................................เป็น........................................................................................ และเป็น........................................................................................................................................................................................................................................................ ๓. ข้อควรปฏิบัติอย่างเคร่งครัดในการใช้ทำ�ความสะอาดห้องนํ้าและเครื่องสุขภัณฑ์ คือ ........................................................................................................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................................................................................................................
- 18. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 720 ตอนที่ ๒ ตารางบันทึกผลการทดลอง การทดลอง การเปลี่ยนแปลงที่สังเกตได้ ๑. หยดนํ้ามันพืชลงในนํ้าแล้วเขย่า ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ๒. หยดแชมพูสระผสม นํ้าสบู่ นํ้ายาล้างจาน และ นํ้าผงซักฟอก ลงในกล่องที่ ๒ ๓ ๔ และ ๕ แล้วเขย่า และเปรียบเทียบกับกล่องที่ ๑ ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ๓. เทของเหลวออกจากกล่องพลาสติกทั้ง ๕ กล่อง เติมนํ้าให้เต็มแล้วเทออกทำ�ซํ้า๒-๓ครั้งเปรียบ เทียบคราบนํ้ามันที่ติดอยู่ในกล่องพลาสติก ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................... สรุปผลการทดลองได้ว่าอย่างไร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. w w w w w w w w
- 19. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 721 กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ มรดกไทย เรื่อง สารกำ�จัดแมลงและศัตรูพืช ชื่อ..................................................................................................................ชั้น............................................เลขที่................................. แผ่นที่ ๘ ใบกิจกรรม คำ�ชี้แจง ผลที่สังเกตได้จากการทำ�กิจกรรมเป็นดังนี้ บ้านนักเรียนคนที่ ระยะเวลาที่ใช้ สารกำ�จัดแมลง ๑ กระป๋อง คิดเป็นจำ�นวน กระป๋อง / เดือน คิดเป็นจำ�นวน กระป๋อง / ปี (× ๑๒ เดือน) ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. สรุปเกี่ยวกับการใช้สารกำ�จัดแมลงและศัตรูพืชได้ว่าอย่างไร ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. w w w w w w w w
- 20. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 722 ใบความรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสาตร์ เรื่อง สารละลาย เนื้อหาสาระสำ�หรับนักเรียน การละลายเกิดจากสารอย่างน้อย ๒ ชนิด มาผสมกันซึ่งอาจจะเป็น ของแข็งกับของเหลว (นํ้า) เช่น นํ้าเกลือ นํ้าเชื่อม ของเหลวกับของเหลว (นํ้า) เช่น แอลกอฮอล์เช็ดแผล ของแข็งกับของแข็ง เช่น นาก (ทองคำ� + ทองแดง) ทองเหลือง (ทองแดง + สังกะสี) ของเหลว (นํ้า) กับแก๊ส เช่น นํ้าอัดลม แก๊สกับแก๊ส เช่น อากาศบริสุทธิ์ (ปราศจากฝุ่นละออง) สารบางชนิดละลายในนํ้าได้ดีจะมองเห็นเป็นเนื้อเดียวกับนํ้าเรียกสารที่มองเห็นเป็นเนื้อเดียวนี้ว่า สารละลาย ซึ่งมีลักษณะเหมือนกันทุกส่วน โดยไม่สามารถบอกได้ว่าส่วนใดเป็นสารอะไรและเมื่อนำ�ส่วนใดส่วนหนึ่งของสารผสมนี้ ไปทดสอบสมบัติต่างๆ จะแสดงสมบัติเหมือนกันทุกประการ ตัวอย่างเช่น นํ้าเกลือ นํ้าเชื่อม นํ้าโซดา สารบางชนิดเมื่อนำ�ไปละลายในนํ้าจะลายได้บางส่วน ส่วนใหญ่จะไม่ละลาย เนื้อสารจะไม่เหมือนกันทุกส่วน เรียกสารที่มีลักษณะเช่นนี้ว่า สารเนื้อผสม สารเนื้อผสมที่มีอนุภาคเล็กๆ กระจายอยู่ในของเหลวหรือแก๊ส เรียกว่า สารแขวนลอย เช่น นํ้าคลอง นํ้าโคลน ความรู้ส่วนนี้สำ�หรับครู ๑. สารละลายเกิดจากสารอย่างน้อย ๒ ชนิด มาผสมกันซึ่งอาจจะเป็นของแข็งกับของเหลว ของเหลวกับ ของเหลวของแข็งกับของแข็งแก๊สกับแก๊สสารบางชนิดผสมกันได้ดีจนมองเห็นเป็นเนื้อเดียวเรียกสารที่มองเห็นเป็นเนื้อ เดียวนี้ว่า สารละลาย ซึ่งมีลักษณะเหมือนกันทุกส่วนไม่สามารถบอกได้ว่าส่วนใดเป็นสารอะไรโดยทั่วไปสารละลายมีทั้ง ที่เป็นของแข็งของเหลวและแก๊สตัวอย่างสารละลายที่มีสถานะเป็นของเหลวเช่นนํ้าเกลือนํ้าเชื่อมสารละลายที่มีสถานะ เป็นของแข็ง เช่น นาก ทองเหลือง สารละลายที่มีสถานะเป็นแก๊ส เช่น อากาศบริสุทธิ์ที่ปราศจากฝุ่นละอองและควัน สารละลายจึงประกอบด้วยตัวละลายและตัวทำ�ละลาย เช่น นํ้าเกลือ ประกอบด้วย เกลือเป็นตัวละลายและนํ้าเป็นตัวทำ�ละลาย นาก ประกอบด้วย ทองคำ�เป็นตัวละลายและนํ้าเป็นตัวทำ�ละลาย อากาศ ประกอบด้วย แก๊สออกซิเจนและแก๊สอื่นๆ เป็นตัวละลายและแก๊สไนโตรเจนเป็นตัวทำ�ละลาย การชี้บ่งว่า สารใดเป็นตัวละลายและสารใดเป็นตัวทำ�ละลายมีหลักในการพิจารณาดังนี้
- 21. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 723 ๑. ถ้าตัวละลายและตัวทำ�ละลายมีสถานะต่างกัน สารที่มี สถานะเดียวกันกับสารละลายจัดเป็นตัวทำ�ละลายและ สารที่มีสถานะต่างไปจากสารละลายจัดเป็นตัวละลาย ๒. ถ้าตัวทำ�ละลายและตัวละลายมีสถานะเดียวกันสารที่ มีปริมาณน้อยกว่าจัดเป็นตัวละลาย สารที่มีปริมาณ มากกว่าเรียกว่าตัวทำ�ละลาย สารละลายยังแสดงสมบัติของสารเดิมและสามารถทำ�ให้ กลับเป็นสารเดิมได้ด้วยวิธีที่แตกต่างกันซึ่งขึ้นอยู่กับสมบััติของสารที่เป็น ส่วนประกอบ ๒. ปัจจุบันนิยมใช้ผงซักฟอกในการซักล้างกันอย่างกว้างขวาง ผงซักฟอกประกอบด้วยสารหลายชนิดผสมกันอยู่ผงซักฟอกบางชนิด จุลินทรีย์ไม่สามารถย่อยสลายได้จะก่อให้เกิดการซักล้าง จะทำ�ให้สาหร่าย และวัชพืชต่างๆในนํ้าเจริญงอกงามและแพร่พันธ์ุอย่างรวดเร็วเมื่อสาหร่าย เหล่านี้ตายจะถูกย่อยสลายด้วยแบคทีเรียชนิดใช้ออกซิเจนทำ�ให้นํ้าขาด ออกซิเจนและสัตว์นํ้าไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้ก่อให้เกิดปัญหาทั้งทางภาวะ มลพิษ ระบบนิเวศ การชลประทาน การเกษตร ตลอดจนการคมนาคม ๓. ในปัจจุบันเกษตรกรใช้ปุ๋ยและสารกำ�จัดศัตรูพืชมากเกิน ความจำ�เป็นซึ่งบางชนิดสลายตัวยากและกระจายตกค้างอยู่บนดินเมื่อถูก ฝนชะล้างลงไปในแม่นํ้าลำ�คลองทำ�ให้สัตว์นํ้าได้รับอันตรายถึงตายถ้าได้รับ ในปริมาณมากแต่ถ้ามีปริมาณไม่มากพอก็จะสะสมอยู่ในตัวสัตว์เมื่อคนกิน สัตว์เหล่านั้นเข้าไป สารกำ�จัดศัตรูพืชก็จะเข้าไปสะสมอยู่ในร่างกายได้ ๔. นํ้ากระด้าง คือ นํ้าที่ไม่ทำ�ฟองกับสบู่ โดยทั่วไปจะพบว่ามี สารหลายชนิดละลายอยู่ในนํ้า เช่น แคลเซียมคลอไรด์ แมกนีเซียมคลอ ไรด์ แคลเซียมซัลเฟต แมกนีเซียมซัลเฟต แคลเซียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต แมกนีเซียมไฮโดรเจน-คาร์บอเนต ซึ่งสารเหล่านี้เมื่อทำ�ปฏิกิริยากับสบู่จะ เกิดตะกอน ทำ�ให้เสื้อผ้าสกปรกและถ้าดื่มนํ้ากระด้างเป็นประจำ�จะทำ�ให้ เป็นนิ่วได้ นํ้ากระด้างมี ๒ ชนิด คือ – นํ้ากระด้างชั่วคราวเป็นนํ้ากระด้างที่มีแคลเซียมไฮโดรเจน คาร์บอเนต และแมกนีเซียมไฮโดรเจนคาร์บอเนตละลาย อยู่สามารถทำ�ให้หายกระด้างได้โดยการต้ม – นํ้ากระด้างถาวร เป็นนํ้ากระด้างที่มีแคลเซียมคลอไรด์ แมกนีเซียมคลอไรด์แคลเซียมซัลเฟตและแมกนีเซียม ซัลเฟตละลายอยู่ทำ�ให้หายกระด้างโดยการเติมโซดาซักผ้า ลงในนํ้ากระด้าง แล้วกรองตะกอนออก
- 22. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 724 ๕. ฝนกรดเกิดจากนํ้าฝนละลายแก๊สที่เป็น ออกไซด์ของกำ�มะถัน ได้แก่ ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ซัลเฟอร์ ไตรออกไซด์และแก๊สที่เป็นออกไซด์ของไนโตรเจน ได้แก่ ไนโตรเจนไดออกไซด์ที่มีอยู่ในอากาศบริเวณที่เป็นโรงงาน อุตสาหกรรมเช่นโรงไฟฟ้าถ่านหินโรงแยกแก๊สเกิดเป็นกรด กำ�มะถัน หรือกรดซัลฟิวริกและกรดไนตริกซึ่งเป็นอันตราย ต่อพืชและต่อมนุษย์ ข้อเสนอแนะ ๑. ถ้าไม่มีนํ้าคลองให้ใช้ดินละเอียดละลายในนํ้า ๒. ทรายที่นำ�มาใช้ในการทดลองควรล้างด้วยนํ้าเพื่อแยกเศษผงที่ปะปนอยู่ออกให้หมดเพื่อว่าเมื่อใส่ลงในนํ้าจะ ทำ�ให้นํ้าส่วนบนใส ๓. การทำ�เครื่องกรองนํ้าอย่างง่ายครูควรมอบหมายให้นักเรียนช่วยกันทำ�เป็นกลุ่มแล้วมานำ�เสนอพร้อมทั้งให้ ทดลองกรองนํ้าเพื่อดูประสิทธิภาพในการทำ�งานของเครื่องกรองด้วย ประเมินผล ๑. ประเมินจากการร่วมอภิปรายทั้งภายในกลุ่มและในชั้นเรียน ๒. ประเมินจากการบันทึกผลและสรุปผลการทำ�กิจกรรม ๓. ประเมินจากรายงานการสืบค้นข้อมูล ๔. ประเมินจากแบบทดสอบ ตัวอย่างแบบทดสอบ ๔.๑ จงเสนอแนะแนวทางการป้องกันอันตรายที่เกิดจากการละลายของสารต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม เฉลย การป้องกันอันตรายที่เกิดจากการละลายของสารต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อมมีดังนี้ ๑. ใช้ผงซักฟอกหรือสารซักล้างในปริมาณที่พอเหมาะ เพื่อให้เหลือสารซักล้างในนํ้าทิ้งน้อยที่สุด ๒. ลดการใช้ปุ๋ยเคมีและสารกำ�จัดศัตรูพืช ๓. โรงงานอุตสาหกรรมควรมีเครื่องกำ�จัดแก๊สที่เป็นอันตรายก่อนออกสู่บรรยากาศ ๔. จัดระบบปรับคุณภาพของนํ้าหรือสร้างบ่อพักสำ�หรับรับนํ้าที่ระบายจากบ้านเรือนมาผ่านกระบวนการเพื่อ ลดปริมาณสารที่ไม่พึงประสงค์ทั้งหลายก่อนแล้วจึงระบายลงสู่แม่นํ้าลำ�คลอง โดยประชาชนทุกคนควรมีส่วนรับผิดชอบ ร่วมกับหน่วยงานของรัฐ w w w w w w w w
- 23. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 725 ใบความรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ เรื่อง การเปลี่ยนแปลงของสาร เนื้อหาสาระสำ�หรับนักเรียน เมื่อผสมสาร ๒ ชนิด เข้าด้วยกัน ถ้ามีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้น เช่น มีแก๊สเกิดขึ้น สีของสารเปลี่ยนไป มีตะกอน หรือมีกลิ่นเกิดขึ้นบางครั้งอาจมีความร้อน เสียง หรือแสงเกิดขึ้นด้วย ลักษณะต่างๆ เหล่านี้คือ การเกิดสารใหม่ หรือเรียก อีกอย่างว่า การเกิดปฏิกิริยาเคมีหรือการเปลี่ยนแปลงทางเคมี สารใหม่ที่เกิดขึ้นจะมีสมบัติแตกต่างไปจากสารเดิมและไม่ สามารถทำ�ให้กลับเป็นสารเดิมได้ การเกิดสารใหม่หรือการเกิดปฏิกิริยาเคมีอาจเกิดขึ้นเองหรือมนุษย์ทำ�ให้เกิดขึ้น สารใหม่ที่ได้สามารถนำ�ไปใช้ ประโยชน์ในด้านต่างๆ ได้มากมาย แต่ถ้าใช้หรือเก็บรักษาไม่ถูกต้องและไม่ระมัดระวังก็อาจเกิดอันตรายได้ ซึ่งจะมีผลต่อ สิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม ข้อเสนอแนะ ๑. จุนสีที่ใช้ควรเป็นชนิดผงละเอียดและสะอาดถ้าเป็นก้อนควรบดให้ละเอียดโดยใช้โกร่งบดเพื่อจะตวงโดยใช้ ช้อนตวงได้ ๒. แอมโมเนียหอม ซึ่งได้จากร้านขายยาทั่วไป ๓. การเตรียมนํ้าปูนใสเพื่อเก็บไว้ใช้ได้นานๆ ควรเตรียมในกล่องพลาสติกที่มีฝาปิดมิดชิด เพื่อไม่ให้แก๊ส คาร์บอนไดออกไซด์ในอากาศเข้าทำ�ปฏิกิริยาได้ โดยตักปูนขาวใส่ในกล่องพลาสติกขนาดใดก็ได้ ประมาณของกล่อง เติม นํ้าให้เกือบเต็มกล่องใช้แท่งแก้วคนให้ทั่วสักครู่จึงปิดฝากล่องแล้วตั้งไว้ข้ามคืนเมื่อต้องการใช้ก็เปิดฝากล่องแล้วรินหรือ ดูดเฉพาะส่วนที่ใสออกมา แล้วรีบปิดฝากล่องทันทีเมื่อใช้เสร็จเพื่อเก็บไว้ใช้ต่อไป ประเมินผล ๑. ประเมินจากความร่วมมือในการทำ�การทดลองและอภิปรายผลการทดลอง ๒. ประเมินจากการบันทึกผลและลงข้อสรุปการทำ�กิจกรรม ๓. ประเมินจากแบบทดสอบ ตัวอย่างแบบทดสอบ (ดูเฉลยท้ายบท) ๑. การเปลี่ยนแปลงของสารมีกี่ลักษณะอะไรบ้าง ๒. การเปลี่ยนแปลงลักษณะใดสามารถทำ�ให้กลับคืนเป็นสารเดิมได้ ๓. นาเกลือเป็นการเปลี่ยนแปลงของสารลักษณะใด ๔. การเผาถ่านไม้เพื่อให้ความร้อนการเกิดฝนกรดเป็นการเปลี่ยนแปลงของสารลักษณะใด ๕. จงยกตัวอย่างเหตุการณ์ที่เกิดจากการทำ�ให้สารเกิดการเปลี่ยนแปลงแล้วมีผลต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม
- 24. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 726 เนื้อหาสาระสำ�หรับนักเรียน เมื่อผสมสารเข้าด้วยกัน สารผสมที่ได้อาจจะเป็นสารเนื้อผสมหรือสารละลายซึ่งเป็นสารเนื้อเดียว สารเนื้อผสม อาจจะเป็นของแข็งผสมกับของแข็็งของแข็งผสมกับของเหลวของเหลวผสมกับของเหลวส่วนสารละลายอาจจะเกิดจาก ของแข็งละลายในของเหลว ของเหลวละลายในของเหลว ของแข็งละลายในของแข็ง หรือแก๊สละลายในของเหลว การแยกสารเนื้อผสมอาจทำ�ได้โดยวิธีต่างๆ กัน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสมบัติของสารที่เป็นส่วนประกอบ – ถ้าส่วนประกอบของสารเนื้อผสมเป็นของแข็งที่มีขนาดใหญ่และมีลักษณะแตกต่างกันชัดเจนใช้วิธีเลือกออก หรือหยิบออก – ถ้าส่วนประกอบของสารเนื้อผสมเป็นของแข็งที่มีขนาดแตกต่างกันแยกโดยการร่อน – ถ้าส่วนประกอบของสารเนื้อผสมชนิดหนึ่งเป็นสารที่ระเหิดได้แยกโดยการระเหิด – ถ้าส่วนประกอบของสารเนื้อผสมเป็นของแข็งกับของเหลวแยกโดยการกรองด้วยกระดาษกรองทั้งนี้ของแข็ง ต้องมีขนาดใหญ่จนไม่สามารถลอดผ่านกระดาษกรองได้ – ถ้าส่วนประกอบของสารเนื้อผสมเป็นของแข็งกับของเหลวในลักษณะที่เป็นสารแขวนลอยแยกโดยวิธี การ ทำ�ให้ตกตะกอน – ถ้าส่วนประกอบของสารเนื้อผสมเป็นของเหลวแยกโดยวิธีตั้งไว้ให้แยกชั้นแล้วรินหรือซ้อนออกจากกัน ประเมินผล ๑. ประเมินผลจากการอภิปรายภายในกลุ่มและในชั้นเรียน ๒. ประเมินจากการบันทึกผลการทดลอง ๓. ประเมินจากรายงานการทำ�โครงงาน ๔. ประเมินจากแบบทดสอบ ตัวอย่างแบบทดสอบ ๔.๑ วิธีแยกพิมเสนอออกจากเกลือ นอกจากจะใช้วิธีการระเหิดแล้วอาจใช้วิธีอื่นได้หรือไม่ (เกลือละลายในนํ้า แต่พิมเสนไม่ละลาย) ๔.๒ ในการทำ�ขนมที่มีแป้งเป็นส่วนผสมจะต้องทำ�การร่อนแป้งก่อนเพื่อวัตถุประสงค์อะไร เฉลย ๔.๑ วิธีแยกพิมเสนออกจากเกลือนอกจากโดยวิธีการระเหิด แล้วอาจแยกโดยวิธีการนำ�สารผสมไปละลาย นํ้า พิมเสนไม่ละลายในนํ้า แต่เกลือละลายได้ในนํ้าจึงแยกพิมเสนออกโดยการกรองด้วยกระดาษกรอง พิมเสนจะติดอยู่บนกระดาษกรอง ส่วนสารละลายที่กรองได้จะมีเกลือละลายอยู่ ซึ่งนำ�มาแยกเกลือออก จากสารละลาย โดยวิธีการระเหยแห้ง ๔.๒ ในการทำ�ขนมที่มีแป้งส่วนผสมจะต้องทำ�การร่อนแป้งก่อนเพื่อแยกแป้งที่มีก้อนขนาดใหญ่ออกเหลือแต่ แป้งเม็ดละเอียด ซึ่งจะทำ�ให้เนื้อขนมละเอียดและนุ่ม
- 25. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 727 เนื้อหาสาระสำ�หรับนักเรียน สารละลายเป็นสารเนื้อเดียวที่เกิดจากสารอย่างน้อย ๒ ชนิด ผสมกัน อาจเป็นของแข็งกับของเหลว เช่น นํ้าเกลือ นํ้าเชื่อม ของเหลวกับของเหลวเช่น แอลกอฮอล์ ๗๐% ใช้เช็ดแผลเป็นสารผสมระหว่างเอทิลแอลกอฮอล์ ๗๐ ส่วน กับนํ้า ๓๐ ส่วน โดยปริมาตร แก๊สกับของเหลว เช่น นํ้าอัดลม ซึ่งอัดแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ที่มีความดันสูงลงไปในนํ้าหวาน ของแข็งกับของแข็งเช่นนากทองเหลืองซึ่งนากเป็นสารผสมระหว่างทองคำ�กับทองแดงส่วนทองเหลืองเป็น ส่วนผสมระหว่างทองแดงกับสังกะสี การแยกสารละลายแต่ละชนิดขึ้นอยู่กับสมบัติของสารที่เป็นส่วนประกอบจึงต้องแยกด้วยวิธีการต่างๆ กัน เนื้อหาสาระสำ�หรับนักเรียน สารที่ใช้ในชีวิตประจำ�วันมีมากมายเป็นทั้งเครื่องอุปโภคและบริโภคสารต่างๆ เหล่านี้ล้วนมีองค์ประกอบเป็น สารเคมีเมื่อพิจารณาตามการนำ�ไปใช้ประโยชน์และสมบัติความเป็นกรดเบสของสาร สามารถจำ�แนกเป็นประเภทใหญ่ๆ ได้แก่ สารปรุงรสอาหาร และสารแต่งสีอาหาร สารทำ�ความสะอาด สารกำ�จัดแมลงและศัตรูพืช การใช้สารในชีวิตประจำ�วันต้องเลือกใช้ให้ตรงตามวัตถุประสงค์และต้องใช้อย่างถูกต้อง เพื่อความปลอดภัย ต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม ความเป็นกรด - เบส จัดเป็นสมบัติเฉพาะตัวอย่างหนึ่งของสาร การทดสอบความเป็นกรด - เบส สามารถ ใช้กระดาษลิตมัสหรือนํ้าสีที่สกัดจากพืชธรรมชาติ สารที่มีสมบัติเป็นกรดจะเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสสีนํ้าเงินเป็นสีแดง สารที่ใช้ในชีวิตประจำ�วันที่มีสมบัติเป็น กรด เช่น นํ้ามะนาว นํ้าส้มสายชู นํ้ามะขาม นํ้าผลไม้ต่างๆ สารที่มีสมบัติเป็นเบสจะเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสสีแดงเป็นสีนํ้าเงินสารที่ใช้ในชีวิตประจำ�วันที่มีสมบัติเป็นเบส เช่น นํ้าสบู่ นํ้าผงซักฟอก นํ้าขี้เถ้า นํ้ายาล้างจาน แต่นํ้ายาล้างจานชนิดที่ผสมนะนาวจะสมบัติเป็นกรด สารที่มีสมบัติเป็นกลางจะไม่เปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสทั้งสีแดงและสีนํ้าเงิน เช่น นํ้า นํ้าเกลือ นํ้าเชื่อม นอกจากจะใช้กระดาษลิตมัสตรวจสอบความเป็นกรด - เบส ของสารแล้วยังมีอุปกรณ์อื่นๆ ที่ใช้ตรวจสอบ ความเป็นกรด - เบสของสารอีก เช่น กระดาษ pH นักวิทยาศาสตร์ใช้เลข ๐ - ๑๔ แสดงค่าความเป็น กรด - เบส ของสารซึ่งเรียกค่านี้ว่า ค่า pH กระดาษลิตมัส pH มิเตอร์ กระดาษ pH ๐ ๗ ๑๔ กรด กลาง เบส
- 26. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 728 การประเมินผล ๑. ประเมินผลจากความร่วมมือในการรวบรวมข้อมูลภายในกลุ่ม ๒. ประเมินผลจากความตั้งใจในการนำ�เสนอข้อมูลในชั้นเรียน ๓. ประเมินจากแบบทดสอบ ตัวอย่างแบบทดสอบ ๓.๑ สารที่ใช้ในชีวิตประจำ�วันแบ่งเป็นประเภทใหญ่ๆ ได้แก่อะไรบ้าง ๓.๒ เกณฑ์ที่นักเรียนคิดว่าจะนำ�มาใช้จำ�แนกสารในชีวิตประจำ�วัน มีอะไรบ้าง เฉลย ๓.๑ สารที่ใช้ในชีวิตประจำ�วันแบ่งเป็นประเภทใหญ่ๆ ได้แก่ – สารปรุงรสและสารแต่งสีอาหาร – สารทำ�ความสะอาด – สารกำ�จัดแมลงและศัตรูพืช ๓.๒ เกณฑ์ที่นำ�มาใช้ในการจำ�แนกสารในชีวิตประจำ�วันอาจเป็นดังนี้ – กินได้/กินไม่ได้ – มีสี/ไม่มีสี – เป็นกรด/เบส/กลาง – ใช้ในครัว/ใช้ในห้องนํ้า w w w w w w w w
- 27. ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ เล่ม ๓ 729 ใบความรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ เรื่อง ความเป็นกรดเป็นด่าง สารที่สมบัติเป็นกรดจะมีค่า pH อยู่ระหว่าง ๐-๖ สารที่มีสมบััติเป็นเบสมีค่า pH อยู่ระหว่าง ๘ - ๑๔ สารที่มี สมบัติเป็นกลางมีค่า pH เท่ากับ ๗ ความรู้ส่วนนี้สำ�หรับครู ความเป็นกรด - เบส จัดเป็นสมบัติเฉพาะตัวอย่างหนึ่งของสารซึ่งสามารถทดสอบได้ด้วยกระดาษลิตมัส นํ้าสี ที่สกัดจากพืชธรรมชาติยูนิเวอแซลอินดิเคเตอร์ กระดาษ pH pH มิเตอร์ สารที่ใช้ตรวจสอบความเป็นกรด - เบส เรียกว่า อินดิเคเตอร์ (indicator) สารที่มีสมบัติเป็นกรด (acid) คือสารที่เมื่อนำ�มาละลายนํ้าแล้วสามารถแตกตัวให้ไฮโดรเจนไอออน (H+) เช่น กรดนํ้าส้ม หรือกรดแอซีติก (acetic acid) มีสูตรโมเลกุลคือ CH3 COOH เมื่อนำ�มาละลายนํ้าจะแตกตัวให้ H+ ดังนี้ CH3 COOH → CH3 COO– + H+ นํ้าส้มสายชูจึงมีสมบัติเป็นกรดเมื่อทดสอบด้วยกระดาษลิตมัส จะเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสจากสีนํ้าเงินเป็นสีแดง เมื่อทดสอบด้วย pH มิเตอร์ จะได้ตัวเลขที่มีค่าตํ่ากว่า ๗ และเมื่อทดสอบด้วยกระดาษ pH จะเปลี่ยนสี กระดาษ pH จากเหลืองเป็นส้มหรือแดง ตามลำ�ดับ ความเข้มข้นของกรด สีของ กระดาษ pH ที่เปลี่ยนไปเมื่อนำ�มาเปรียบเทียบกับแถบสีบนตลับก็จะทราบค่า pH ของสารนั้น สารที่มีสมบัติเป็นเบส(base)คือสารที่เมื่อนำ�มาละลายนํ้าแล้วสามารถ แตกตัวให้ไฮดรอกไซด์ไอออน (OH) เช่น นํ้าขี้เถ้า มีชื่อทางเคมีว่า โพแทสเซียม ไฮดรอกไซด์ (potassiumhydroxide, KOH) เมื่อนำ�มาละลายนํ้าจะแตกตัวให้ OH– ดังนี้ KOH → K+ + OH–
- 28. คู่มือครูสอนทางไกลผ่านดาวเทียมสำ�หรับโรงเรียนปลายทาง 730 นํ้าขี้เถ้าจึงมีสมบัติเป็นเบสเมื่อทดสอบด้วยกระดาษลิตมัสจะเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสจากสีแดงเป็นสีนํ้าเงิน เมื่อทดสอบด้วย pH มิเตอร์จะได้ตัวเลขที่มีค่ามากกว่า ๗ และเมื่อทดสอบด้วยกระดาษ pH จะเปลี่ยนสีกระดาษ pH จาก สีเหลืองเป็นสีเขียวหรือนํ้าเงินตามลำ�ดับความเข้มข้นของเบส และเมื่อนำ�สีที่ได้จากการทดสอบมาเปรียบเทียบกับแถบ สีบนตลับก็จะทราบค่า pH ของสารที่ทดสอบได้ ข้อเสนอแนะ ๑. รายชื่อสารที่ใช้ในชีวิตประจำ�วันที่สำ�รวจได้จากบ้านของนักเรียนแต่ละกลุ่มอาจจะมากน้อยไม่เท่ากันและ ไม่เหมือนกันบางกลุ่มอาจจะสำ�รวจมาได้มาก บางกลุ่มอาจจะได้น้อยขึ้นอยู่กับครอบครัวของนักเรียนแต่ละคนใน แต่ละกลุ่ม ๒. ครูควรนำ�สารต่างๆ มาทำ�ให้เป็นสารละลายใส่ไว้ในบีกเกอร์ สำ�หรับให้นักเรียนใช้ร่วมกันทั้งห้องเพื่อ ประหยัดเวลาและเพื่อความปลอดภัยของนักเรียน โดยเตรียมสารไว้ประมาณ ๓ ชุด/ห้องเรียนและควรใส่ไม้จิ้มฟันไว้ใน บีกเกอร์สารละลายแต่ละชนิดชนิดละ ๑ อัน เพื่อป้องกันการปนเปื้อนจากสารอื่น w w w w w w w w