Waarom na-isoleren ? Isoleren van de spouw www.spouwmuurisolatie.be

1. Confederatie Bouw Afwerking
23 & 30 november 2010
Waarom overgaan tot
na-isolatie van gevels?
ir. arch. F. Dobbels
Technologische Adviseerdienst « Duurzame Bouwschil »
afdeling energie en klimaat
WTCB

2. WTCB
waarom na-isoleren?

3. inleiding WTCB

4. Zou je niet beter een aannemer bellen
WTCB
inleiding om het huis te isoleren?
Niet zo lang gelden, ergens in ons land…

5. Probleemstelling: case-study
WTCB
inleiding

6. - Woning ca. 100 jaar oud, gerenoveerd in jaren ‘80
- Muren niet geïsoleerd, dak licht geïsoleerd
WTCB
inleiding

7. - Relatief hoge stookkosten Hoe aanpassen aan
- Thermisch comfort niet optimaal actuele bouwstandaard?
WTCB
inleiding

8. WTCB
inleiding energie-audit (EAP)
• Evaluatie bestaande situatie
• Oplijsting en afweging
mogelijke maatregelen
“De eerste stap om het energieverbruik te
verminderen gebeurt door de gebouwschil
beter te isoleren en de luchtdichtheid te
verbeteren. Daarna komen in principe de
installaties aan bod.”

9. WTCB
• Resultaten energie-audit (EAP):
inleiding
– Door energetische renovatie kan 68%
bespaard worden op energiefactuur
– Na-isolatie van de bouwschil is goed
voor ca. 2/3 van dit besparingspotentieel
Kanttekening:
de werkelijke impact van een energetische renovatie (reële
besparing, energetisch en financieel) is afhankelijk van:
– het bewonersgedrag (kans op rebound effect)
– de evolutie van de energieprijzen (laatste jaren +10%)
– de evolutie van fiscale stimuli en/of bestraffingen
(wanneer mogelijke maatregelen uitgesteld worden)

10. WTCB
• EAP: analyse bouwschil
inleiding
Opp. [m²] Um Aandeel in
[W/m²K] E-verlies
[%]
Daken 113,86 0,75 34,8
Muren 102,73 2,00 31,4
Deuren & 24,60 2.50 7,5
vensters
Vloeren 86,27 1,00 26,3

11. WTCB
• EAP: mogelijkheden na-isolatie
inleiding
Voor renovatie Na renovatie
(voorstel auditeur)
Voor- en achtergevel 38 cm metselwerk + 12 cm XPS + afw.
Zijgevel (noord) 33 cm metselwerk + 12 cm XPS + afw.
Wand dakkapel Lichte structuur zonder + 15 cm MW
isolatie
Plat dak dakkapel Lichte structuur zonder + 18 cm MW
isolatie (opm.: “compact dak”)
Hellend dak 5 cm MW tussen + 10 cm PUR
kepers (sarking)
Vervangen beglazing dubbel glas (jaren ’80) Low-e beglazing

12. WTCB
inleiding • EAP: mogelijkheden na-isolatie
Advies/Maatregel U-waarde U-waarde Besparing Terugver-
vóór reno. na reno. [€/jaar] Dientijd
[W/m²K] [W/m²K] [jaar]
Voor- en achtergevel 1.94 0.28 118 € 38.6
Zijgevel (noord) 2.13 0.28 92 € 34.4
Wand dakkapel 1.98 0.27 31 25.4
Plat dak dakkapel 2.49 0.24 31 18
Hellend dak 0.75 0.24 82 80
Vervangen beglazing 2.81 1.61 25 57.9

13. • EAP: overzicht mogelijke maatregelen
WTCB
Advies/Maatregel Finale Besparing Terugver-
inleiding
kostprijs (€/jaar) dientijd
Isoleren van de gevels 7.690€ 210€ > 25 jaar
Vervanging van de oude ketel door 2.575€ 175€ 15 jaar
een condenserende gasketel
Isoleer het hellend dak 5.694€ 72€ >25 jaar
Volledig isoleren van de dakkapel 1.332€ 62€ 21 jaar
(wanden en dak)
Vervanging de oude dubbele 1.440€ 25€ >25 jaar
beglazing in de living door
superisolerend glas
(met behoud van schrijnwerk)
Plaats een zonneboiler 1.825€ 52€ >25 jaar
Plaats een spaardouchekop 23€ 8€ 3 jaar

14. Probleemstelling: andere situaties…
WTCB
100 m² U= 1.8 W/m²K
Verbruik = 1500 m³ aardgas/jaar of 1500 liter fuel
14

15. WTCB

16. inleiding WTCB

17. inleiding WTCB

18. probleemstelling: algemeen
WTCB
inleiding
Impact van klimaatverandering
Klimaattop Kopenhagen 2009 … Cancun 2010
1973
2003

19. probleemstelling: algemeen
WTCB
Problemen met het huidige energieaanbod

20. WTCB
inleiding Nieuwbouw Renovatie
• Nieuwbouw en werken onder bouwaanvraag:
• EPB/PEB: geleidelijke verstrenging van de eisen
• E100 … E80 … E60 …
• Stimulerende maatregelen
• Fiscale aftrekbaarheid, subsidies, leningen, …
• Innovatie in technieken en bouwconcepten
• Passiefhuizen, energieneutrale wijken, 0-
energiehuizen, positieve energiehuizen, …
Instrumenten beschikbaar voor beleid
• Maar: nieuwbouw = 1 à 1.5 % vernieuwing van
gebouwenpark / jaar
• 60 … 100 jaar nodig om alle gebouwen op peil van
vandaag te krijgen
• Wat met bestaande gebouwen?

21. WTCB
inleiding EPBD Recast
[Artikel 9]
… de Lidstaten ontwikkelen een
beleid en nemen stimulerende
maatregelen om gebouwen die
gerenoveerd worden te
transformeren in bijna-
energieneutrale gebouwen…
21

22. WTCB Energierenovatie: DE uitdaging!
22

23. WTCB

24. WTCB
inleiding EPB-eisen

25. EPB-eisen
buitenwanden bij verbouwing:
WTCB
Umax = 0,4 W/m²K
Stedenbouwkundige voorschriften
Rooilijndecreet (2009)
tot (max.) 14 cm voorbij de rooilijn
25

26. WTCB
context: overzicht
• Wensen en ambitieniveau opdrachtgever
inleiding
– Energie en kosten besparen (op lange termijn)
– Comfort verhogen
– Renovatie tot een bepaald energieprestatieniveau
– “Look” van de woning verbeteren
• Financiële context
– Investeringen t.o.v. mogelijke besparingen en eventuele verhoging
van de (koop- of huur-) waarde van het gebouw
– Subsidies en fiscale stimuli
– Beschikbaar budget
• Reglementair kader
– EPB-eisen
– stedenbouwkundige regels
• Technische context
– welke producten en technieken staan ter beschikking?
welke maatregelen kiezen voor een bepaald project?

27. WTCB
Rol van de aannemer
- voldoen aan het voorstel van de ontwerper
inleiding
(zie bijzonder plannen, bestek en eventuele
detailtekeningen)
- controleren of de voorgestelde oplossing voldoet aan de
EPB-eisen (maximale U-waarde)
U-waarde λ [W/mK]
[W/m²K] 0,025 0,035 0,045
0,1 25 34 44
0,2 12 17 22
0,3 8 11 14
0,4 6 8 10
- eventueel een alternatieve opbouw voorstellen
(en schriftelijke goedkeuring vragen aan de ontwerper)
- de gegevens betreffende de verwerkte materialen en
toegepaste technieken in detail aan de EPB-
verslaggever communiceren (facturen, certificaten, …)
27

28. WTCB
na-isolatietechnieken

29. WTCB
na-isolatietechnieken technieken van isoleren
drie mogelijke technieken zonder afbraak

30. WTCB
na-isolatietechnieken technieken van na-isoleren
drie mogelijke technieken zonder afbraak
– buitenisolatie

31. WTCB
na-isolatietechnieken technieken van na-isoleren
drie mogelijke technieken zonder afbraak
– buitenisolatie
– binnenisolatie

32. WTCB
na-isolatietechnieken technieken van na-isoleren
drie mogelijke technieken zonder afbraak
– buitenisolatie
– binnenisolatie
– na-isolatie
van spouwmuren

33. Overzicht na-isolatietechnieken
WTCB
voor buitenwanden
na-isolatietechnieken
drie mogelijke technieken zonder afbraak
– buitenisolatie
– binnenisolatie
– na-isolatie van spouwmuren
techniek met afbraak
– slopen van bestaande
spouwmuur en
heropbouw buitenblad

34. WTCB
binnenisolatie

35. WTCB
binnenisolatie
Uitvoeringswijzen in de praktijk
industrieel ambachtelijk
– prefab-platen – isolatie tussen
isolatie + gipskarton stijl-en regelwerk
– verkleefd op muur

36. WTCB
binnenisolatie hygrothermische toetsen
Impact binnenisolatie
op temperatuurverloop in de muur
• thermisch niet stationair gedrag
– verlies aan capaciteit zomercomfort ↓
• andere binnenwanden
• ventilatie / zonwering
• hygrische spanningen en vervormingen
– spanningen tgv Δθ
– vorst baksteen + leidingen
– nat hygrische vervormingen

37. WTCB
binnenisolatie hygrothermische toetsen
• vochthuishouding : regenwering
•massieve muur voldoende dik
•capillaire snede
• enkel toepassen indien geen problemen met
originele wand

38. WTCB
binnenisolatie
RISICO’S
• droogvlekken aan binnenoppervlak
• grotere kans op schimmelvorming, huiszwam,…
• droging verhoogt de stookkosten
• evt. transport van zouten in de materialen

39. WTCB
binnenisolatie hygrothermische toetsen
• inwendige condensatie
gemeten inwendige condensatie, steense muur in metselwerk met of zonder binnenisolatie.
winterse condities (θe=0.4°C,pe=520 Pa, binnenklimaat klasse 4 (θi= 23.8°C, pi= 2125 Pa)

40. hygrothermische toetsen
WTCB
binnenisolatie
• luchtstromingen

41. Foto : Georg Haag
WTCB
binnenisolatie hygrothermische toetsen
• koudebruggen : (quasi) onvermijdelijk
• vloeropleg
• aansluiting met binnenwanden
• let op bij raamaansluitingen
Goe
d

42. Foto : Georg Haag
WTCB
binnenisolatie hygrothermische toetsen
• Koudebruggen: gevolgen
– extra energieverliezen
– lagere oppervlaktetemperaturen
• comfortproblemen
• hogere kans op oppervlaktecondensatie
• hogere kans op schimmelvorming
• vervuiling

43. Foto : Georg Haag
WTCB
binnenisolatie hygrothermische toetsen
• vochthuishouding : schimmelvorming
– esthetische aspecten
– luchtkwaliteit
– gezondheidsaspecten
Ref.: Klaus Sedlbauer

44. Foto : Georg Haag
Conclusies
WTCB
• systeem met heel wat nadelen
binnenisolatie
– verlies aan binnenruimte
– lager zomercomfort
– sterke koudebrugwerking
onmogelijk om zeer laag energieverbruik te bekomen
– delicate vochthuishouding
• delicate uitvoering
– geen leidingen in de massieve wand
– opletten met vorstgevoelige materialen in gevel
– verduurzaamd hout gebruiken
– zorgvuldig afwerken van alle voegen
tegen vloeren en plafonds (luchtdicht!)
– neggen, lateien, dorpels: isolatielaag continu (tot
thermische snede raamprofielen) + luchtdicht afwerken

45. WTCB
spouwisolatie

46. WTCB
na-siolatie spouwmuren kenmerken
– uitzicht gebouw ongewijzigd

47. WTCB
na-siolatie spouwmuren kenmerken
• materialen
– kunststof materialen :
PUR-schuim, UF-schuim, EPS-parels
– anorganische materialen : minerale wol, gesiliconeerde
perlietkorrels, glaskorrels
• uitzicht gebouw ongewijzigd
• voorwaarden
– spouwbreedte
• min 3 - 4cm vereist om goede vulling te verzekeren
– luchtdichtheid
• binnen moet luchtdichtheid worden voorzien om condens door
exfiltratie te vermijden
– gevelsteen voldoende vorstbestendig

48. WTCB
na-siolatie spouwmuren voordelen
• geen plaatsverlies
• korte uitvoeringstermijn
• relatief goedkope techniek
relatief korte terugverdientijd
• groot potentieel
(70% woningen : spouwmuur)

49. WTCB
na-siolatie spouwmuren aandachtspunten
– beperking op U-waarde
– goede spouwreceptie noodzakelijk
– verhoogd risico vorstschade
– kwaliteitscontrole noodzakelijk

50. WTCB
na-siolatie spouwmuren context
– Vlaanderen : toegepast tussen 1975-1985
– nadien financiële stimulansen ↓
– enkele schadegevallen bezorgden de
techniek ten onrechte een slechte naam
onderzoeksproject WTCB – UGent - Wenk

51. WTCB
buitenisolatie

52. WTCB
buitenisolatie kenmerken
• Uitzicht gebouw verandert
© bvbarchitects

53. WTCB Kenmerken: gevelbekleding
1. gevelbekleding
buitenisolatie
2. luchtspouw + latwerk
3. vocht- en windscherm
+ waterschermen (detaillering!)
4. isolatie (+ bevestiging latwerk)
5. lucht- en/of dampscherm (?)
6. draagstructuur:
metselwerk of beton,
houtskelet of staalconstructie;
nieuwbouw / renovatie
1 2 3 4 5 6

54. WTCB
buitenisolatie Kenmerken: pleisterwerk
draagstructuur
kleefmortel
isolatie
(bevestigingsplug)
grondpleister +wapening
sierpleister

55. WTCB
buitenisolatie kenmerken
• vochthuishouding : regenwering
bepleisterd : 1 traps beklede gevels : 2 traps
p+ p+ p-
luchtspouw =
drukvereffening
+ capillaire
snede
regenbuffer
run-off (1ste
drainage)
penetratie
2de drainage
doorslag

56. WTCB
buitenisolatie voordelen
• Geen aanpassingswerken aan de binnenzijde
hinder voor bewoners tijdens de werken beperkt
• Thermische capaciteit buitenmuren
blijft toegankelijk voor het binnenklimaat;
positief voor het (zomer)comfort
• Koudebruggen oplosbaar
• Toepasbaar op muur met vorstproblemen
• Verbetering regendichtheid;
toepasbaar op muur met vochtdoorslagproblemen

57. WTCB
buitenisolatie aandachtspunten
• Stedenbouwkundige regels
• Hygrische spanningen
en vervormingen
• Impact luchtstromen
• Bevestiging
– Windweerstand
– Koudebrugeffect
• Detaillering

58. buitenisolatie WTCB

59. WTCB
besluit
www.lehr.be

60. WTCB
besluit besluit
• doorgedreven na-isolatie is nuttig voor de
bewoner en nodig voor het milieu
• voor de na-isolatie van gevels staan
verschillende technieken ter beschikking
• buitenisolatie of spouwisolatie is vaak de
meest interessante optie
• om een optimaal resultaat te bekomen is
een grondige kennis van de mogelijke
technieken noodzakelijk

61. besluit WTCB

62. Meer informatie?
WTCB
Technologische Adviseerdienst « Duurzame bouwschil »
filip.dobbels@bbri.be
Tel. 02/655 77 11
Fax. 02/653 07 29