https://www.ajronline.org/doi/full/10.2214/AJR.06.1309
https://radiopaedia.org/articles/portal-venous-gas?lang=gb
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0929644113000787
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022346806005367
Eric Goldberg, MDJ Thomas Lamont, MD, Pneumatosis intestinalis, Uptodate 2018.
Aya Kamaya, MD; Diagnostic Ultrasound Abdomen and Pelvis (2016), Portal Vein Gas, p272-273.
https://pubs.rsna.org/doi/full/10.1148/radiographics.20.5.g00se011213
Michael P. Federle, MD. Diagnostic imaging: gastrointestinal, third edition, Pneumatosis of the Intestine, p394-398.
1. Bs. Phan Công Bình
Khoa Chẩn Đoán Hình Ảnh
Bệnh viện đa khoa Bình An
Nhân một trường
hợp khí trong thành
ruột và khí trong
tĩnh mạch cửa
2. 23/06/2019, khoảng 19h
Bệnh nhân nam, 31 tuổi.
Vào viện vì đau âm ỉ vùng thượng vị, buồn nôn
kèm tiêu chảy nhiều lần
• Bệnh sử: trước đó có uống bia.
• Tiền sử: không có gì đặc biệt.
• Dấu hiệu sinh tồn bình thường.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11. Sau điều trị 04 ngày hiện tại bệnh nhân:
- Sinh hiệu bình thường.
- Giảm đau vùng bụng.
Hình ảnh siêu âm lại ngày 26/06
12.
13.
14. Vấn đề nghĩ đến:
• Viêm loét đại tràng gây tổn thương niêm mạc => khí trong thành ruột =>
hệ tĩnh mạch ruột => tĩnh mạch mạc treo => hệ cửa trong gan.
• U đại tràng hoại tử: dịch tể, chiều dài ruột bị tổn thương (11cm), tổn
thương thứ phát, triệu chứng cấp, cấu trúc lớp, lâm sàng không ủng hộ.
• Tắt mạch máu nuôi đại tràng: ảnh hưởng ruột non trước, tiến triển nặng
dần, hình ảnh tăng lượng khí. Tiền sử bệnh tim mạch…
• Do bệnh lý phổi: ít nghĩ đến
18. - Khí trong thành ruột (Pneumatosis intestinalis (PI))
được định nghĩa là sự hiện diện của khí trong các lớp
của thành ruột.
- Khí trong tĩnh mạch cửa (Portal venous gas) là sự hiện
diện của khí trong lòng tĩnh mạch cửa.
Since its first description, PI has appeared in the literature under many
names, including pneumatosis cystoides intestinalis, intramural gas,
pneumatosis coli, pseudolipomatosis, intestinal emphysema, bullous
emphysema of the intestine, and lymphopneumatosis
19. • Lịch sử:
• Dịch tễ: Tỉ lệ mắc trong dân số chung được báo cáo khoảng 0,03% dựa trên loạt
khám nghiệm tử thi (Autopsy series).
• Năm 1754, Duvernoy đã báo cáo case đầu tiên về PI, xuất hiện trong y văn của
Pháp.
• Kể từ đó, nhiều báo cáo và đánh giá xuất hiện trong y văn thế giới.
• Năm 1998, Pear đã tiến hành đánh giá toàn diện trong tài liệu hình ảnh ở Mỹ.
Trong đánh giá của mình, PI được phân loại thành 04 loại: hoại tử ruột, rối loạn
niêm mạc, tăng tính thấm niêm mạc và bệnh lý phổi.
• Điều quan trọng PI là một dấu hiệu, không phải là bệnh và nó phải được giải
thích liên quan đến tình trạng lâm sàng chung của bệnh nhân.
20. Sinh lý bệnh
Mặc dù nguyên nhân PI là do nhiều yếu tố, nhưng cơ chế thực sự chưa được biết.
Hai giả thuyết được ghi nhận trong y văn:
+ Khí xâm nhập vào lòng ruột từ lòng ruột hoặc phổi (thông qua trung thất) do cơ chế gây tăng áp
lực (nghĩa là tắc nghẽn ruột hoặc khí phế thũng).
+ Giả thuyết về vi khuẩn cho rằng trực khuẩn hiếu khí xâm nhập vào lớp dưới niêm mạc thông
qua chỗ niêm mạc tổn thương hoặc tăng tính thấm niêm mạc và tạo ra khí trong thành ruột.
Các nghiên cứu cho thấy khí trong thành ruột có chứa hàm lượng Hydrogen
chiếm khoảng 50% số case. Hydrogen là sản phẩm của quá trình chuyển hoá vi
khuẩn và không được sản xuất bởi tế bào người.
21.
22. • Trong một nghiên cứu gồm 919
bệnh nhân với PI: ruột non
(42%), ruột già (36%), cả hai
(22%).
• PI dưới thanh mạc hay gặp ở
ruột non
• PI dưới cơ niêm hay gặp ở ruột
già
https://www.uptodate.com/contents/pneumatosis-intestinalis/abstract/25
23. Biểu hiện lâm sàng:
- Khí thành ruột do nguyên nhân lành tính, đặc biệt liên kết với bệnh phổi
thường không triệu chứng.
- Khí trong ruột non: triệu chứng thay đổi từ không triệu chứng đến đau
bụng, chướng hơi, đi cầu phân đen, sốt, nôn, ho.
- Khí trong đại tràng: không triệu chứng, TC không có ý nghĩa
- Laboratory: có thể liên quan đến toan hoá máu pH<7,3; tăng Amylasemia
>200 IU/L, nồng độ bicarbonate <20mmol/L và tăng acid lactic huyết thanh
>2mmol/L.
- Một nghiên cứu: acid lactic >2mmol/L liên kết với hơn 80% tỷ lệ tử vong.
24.
25. Đánh giá một bệnh nhân nghi ngờ PI
• Tiền sử, bệnh sử
• Thăm khám lâm sàng
• Kết quả xét nghiệm
• Hình ảnh bụng
27. Michael P. Federle, MD. Diagnostic imaging: gastrointestinal, third edition, Pneumatosis of the Intestine, p394-398.
28. •Khí trong tĩnh mạch cửa được mô tả đầu tiên ở trẻ em
bởi Wolfe và Evans năm 1955; ở người lớn năm 1960
bởi Susman và Senturia.
https://pubs.rsna.org/doi/full/10.1148/radiographics.20.5.g00se011213
29. Khí trong tĩnh mạch cửa
• Although traditionally considered a harbinger of death, portal venous gas is
increasingly recognised in a variety of conditions, many of which do not carry
as high mortality or morbidity risks.
• Mặc dù quan niệm có khí trong tĩnh mạch cửa là “điềm báo cho cái chết”, khí
trong tĩnh mạch cửa ngày càng được ghi nhận trong nhiều bệnh cảnh khác
nhau, nhiều trong số đó không có nguy cơ cao tử vong và bệnh tật.
https://radiopaedia.org/articles/portal-venous-gas?lang=gb
30.
31. Chẩn đoán phân biệt khí trong tĩnh mạch cửa.
Nốt vôi hoá nhu mô gan
Di căn nốt nhỏ hoặc nốt xơ gan
Khí
trong
đường
mật
32. Tiến triển:
Phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra khí
Khí trong thành ruột và khí trong hệ cửa:
- Xác định được trên x-quang bụng: 75% tử vong
- Xác định trên CT: 25% tử vong
Biến chứng của khí trong thành ruột:
Xảy ra khoảng 3% bệnh nhân bao gồm: tắc ruột non và già do các nang khí
xấm lấn vào lòng ruột, xoắn, lồng ruột.
Có thể vỡ các nang khí gây tràn khí ổ bụng.
44. - Trẻ nam 03 tuần tuổi, vào
cấp cứu 01 ngày với tiền
sử không dung nạp dinh
dưỡng và nôn ói không
liên tục.
- Siêu âm với hẹp phì đại
môn vị; dài 17mm, ngang
4,5mm.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022346806005367
50. Kết luận:
• Khí trong thành ruột là một dấu hiệu
• Khí trong thành ruột không do thiếu máu thì tắc ruột và báng bụng
thường không hiện diện
• Rất nhiều nguyên nhân: không đe doạ và đe doạ tính mạng
• Khai thác lâm sàng, xét nghiệm, hình ảnh giúp xác định nguyên nhân
• Khí trong tĩnh mạch cửa không phải lúc nào cũng nhồi máu ruột
• PI nghi ngờ thiếu máu ruột thì khí trong tĩnh mạch cửa và trong mạch
máu mạc treo sẽ tăng.
