การศึกษาของวิชาชีพสุขภาพแห่งศตวรรษที่ 21 บรรยายโดย ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช เมื่อวันที่ 15 สิงหาคม 2560 ที่ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

1. ในศตวรรษที่ ๒๑
วิจารณ์ พานิช
ประธานมูลนิธิพัฒนาการศึกษาบุคลากรสุขภาพแห่งชาติ (ศสช.)
ประธานคณะกรรมการขับเคลื่อนแผนยุทธศาสตร์พัฒนาการศึกษาสาหรับบุคลากรด้านสุขภาพ
ในศตวรรษที่ ๒๑ (พ.ศ. ๒๕๕๗ - ๒๕๖๑)
การศึกษาของบุคลากรสุขภาพ
เสนอ ณ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร พระราชวังสนามจันทร์ นครปฐม ๑๕ สิงหาคม ๒๕๖๐

2. ประเด็นนาเสนอ
• สุขภาวะในศตวรรษที่ ๒๑
• ระบบสุขภาพในศตวรรษที่ ๒๑
• บุคลากรสุขภาพในศตวรรษที่ ๒๑
• การเรียนรู้ในศตวรรษที่ ๒๑
• ระบบการศึกษาของบุคลากรสุขภาพ ๒๑
ภาพ macro

3. http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(10)60450-3/fulltext

4. ประเด็นนาเสนอ
• สุขภาวะในศตวรรษที่ ๒๑
• ระบบสุขภาพ ๒๑
• บุคลากรสุขภาพ ๒๑
• การเรียนรู้ ๒๑
• ระบบการศึกษาของบุคลากรสุขภาพ ๒๑

5. ความท้าทายต่อสุขภาพ ในศตวรรษที่ ๒๑
• โรคติดเชื้อ
• โรคจากการขาด
• ไม่มีใช้ตย. ยาปฏิชีวนะ สารเคมี
• อายุสั้น
• เกิดมาก
• สังคมชนบท
• ความช้า
• โรคเรื้อรัง
• โรคจากการเกิน อ้วน
• ใช้มากเกิน  MDR พิษตกค้าง
• อายุยืน สังคมสูงอายุ
• เกิดน้อย
• สังคมเมือง
• ความเร็ว อุบัติเหตุุจราจร
20 21

6. ความท้าทายต่อสุขภาพ ในศตวรรษที่ ๒๑
• มีความซับซ้อน … Complexity
• Problems & Solution อยู่ในที่เดียวกัน
• บาง solution อาจนาไปสู่ problems
• ระบบบริการ & วิชาชีพสุขภาพ มีข้อจากัด
• มีการสร้าง demand ที่ไม่จาเป็น หรือ ไม่คุ้มค่า
• Social Determinants of Health

7. http://ci-journal.net/index.php/ciej/article/view/1183/1163
Social Determinants of Health

8. ประเด็นนาเสนอ
• สุขภาวะในศตวรรษที่ ๒๑
• ระบบสุขภาพ ๒๑
• บุคลากรสุขภาพ ๒๑
• การเรียนรู้ ๒๑
• ระบบการศึกษาของบุคลากรสุขภาพ ๒๑

9. ในโลกนี้มีระบบสุขภาพที่ดีและเลว
• ระบบที่เลว ... USA
• ระบบที่ดี : RF 1985 Report : Bangladest, Ethiopia,
Kyrgyzstan, Tamil Nadu, Thailand … Good
Health at Low Cost
• ดีที่สุด คิวบา

10. ลักษณะของระบบสุขภาพที่ดี
• Equity
• Quality
• Efficiency
• UHC – Universal Health Coverage คุ้มครองสุขภาพถ้วน
หน้า

11. ลักษณะของระบบสุขภาพที่เลว
• เน้นที่ Curative Medicine ซึ่ง “ถมไม่เต็ม”
• เน้นจัดการ ill health
• ตั้งรับที่สถานบริการ
• เป็นหน้าที่ของบุคลากรในวิชาชีพสุขภาพ
• Fragmented
• ไม่เลือกใช้เทคโนโลยีที่คุ้มค่า หลงนิยมเทคโนโลยี
ทันสมัย

12. ใครทาให้ระบบสุขภาพเบี่ยงเบน
• ระบบการเมือง ที่สนองทุนนิยม สนองบริษัทบุหรี่
เหล้า ยา อาหาร ฯลฯ
• ธุรกิจ
• คนในวิชาชีพสุขภาพ
• ผู้ใช้บริการ
มีทั้งที่ดี/รับผิดชอบ และร้าย/ไม่รับผิดชอบต่อสังคม

13. • พัฒนาการของเทคโนโลยี ราคาแพง
• เข้าสู่ธุรกิจมากขึ้น
• Individualized health care (Genomic Medicine)
• eHealth
• Community-engaged Health Care
• PCC - Primary Care Cluster
พัฒนาการของระบบสุขภาพ ๒๑

14. สุขภาวะ ในศตวรรษที่ ๒๑
วิชาชีพ
ธุรกิจ
Purchaser
Provider
regulator
ค้า/ไม่ค้า กาไร
คุ้มครองผู้บริโภค
Increasing Complexities
Multiple Players
โลกที่เปลี่ยนแปลง

15. ประเด็นนาเสนอ
• สุขภาวะในศตวรรษที่ ๒๑
• ระบบสุขภาพ ๒๑
• บุคลากรสุขภาพ ๒๑
• การเรียนรู้ ๒๑
• ระบบการศึกษาของบุคลากรสุขภาพ ๒๑

16. หน้าที่ของบุคลากรสุขภาพ ๒๑
• Care, Prevention & Promotion : Individual Level
• Family & Community Level
• Institution Levels
• Promote Good Social Determinants of Health
• Professional, Technology & Systems Development
• Institutional Development
• Inter-professional, inter-institutional, inter-sectoral
Collaboration
Leadership / Change Agent

17. หน้าที่ของบุคลากรสุขภาพ ๒๑ (๒)
• Health Systems Development
• Health Systems Development as Integral Part of
Socio-Economic Development
Leadership / Change Agent

18. • หากไม่ทา จะมีปัจจัย/พลังอื่นมาทา
• เราจะตกเป็นผู้ถูกกระทา รู้เท่าไม่ถึงการณ์
• ปัจจุบัน ไม่มีระบบใด สิ่งใด หยุดนิ่ง/คงที่
• ถ้าเราไม่เข้าไปร่วมเปลี่ยนแปลง เราจะถูกเปลี่ยน
หน้าที่สร้างการเปลี่ยนแปลง

19. วิชาชีพ (Profession)
• มีการเรียนรู้ ฝึกฝน เข้มข้น
• มีคุณค่า คุณธรรม จริยธรรม ประจาวิชาชีพ
• มีความเป็นหมู่คณะ
• ยึดถือประโยชน์ส่วนรวมเป็นที่หนึ่ง
• มีการเรียนรู้ร่วมกัน และสร้างความรู้ใหม่ จากการ
ปฏิบัติ
• เป็นที่ยอมรับนับถือ/เชื่อถือ ในสังคม

20. ประเด็นนาเสนอ
• สุขภาวะในศตวรรษที่ ๒๑
• ระบบสุขภาพ ๒๑
• บุคลากรสุขภาพ ๒๑
• การเรียนรู้ ๒๑
• ระบบการศึกษาของบุคลากรสุขภาพ ๒๑

21. Modified from http://www3.weforum.org/docs/WEFUSA_NewVisionforEducation_Report2015.pdf
Modified from WEFเป้าหมายการเรียนรู้
Professional
Competencies

22. 21st Century Education
• นอกจาก Professional Competencies
• เรียนให้ได้ทักษะ ๕ หมวด ๑๘ ตัว
• เพื่อมีชีวิตที่ดีในยุค VUCA
V = Volatile
U = Uncertain
C = Complex
A = Ambiguous

23. คารวะ
สร้าง
จริยธรรมวินัย
สังเคราะ
ห์ Five Minds
For the
Future
https://www.gotoknow.org/posts/418836
Howard Gardner
Respectful & Grateful
creating
ethicaldiscipline
synthesizing

24. เรียนให้ได้
• Mastery Learning รู้จริง รู้ลึก รู้ระดับสูง
• Transformative Learning เรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง
• Learning Skills : Learn, Unlearn/Delearn, Relearn
Beyond Content

25. รู้
เข้าใจ
นาไปใช้
วิเคราะห์
สังเคราะห์
ประเมิน/เปรียบเทียบ
เปลี่ยนวิธีเรียนรู้
เปลี่ยนกระบวนทัศน์/ตัวตนTransformative Learning
การเรียนรู้ ๘ ระดับ
Modified Bloom’s Taxonomy of Learning

26. ๓ ระดับของการเรียนรู้
• Informative
• Formative
• Transformative
- เปลี่ยนแปลงระดับรากฐาน (transform)
- บ่มเพาะภาวะผู้นา สู่ change agent
- เปลี่ยน neuronal network ในสมอง

27. การเรียน # การสอน
• หลายเป้าหมายไม่จาเป็นต้องมีวิชาเรียน
• แต่เรียนแบบบูรณาการอยู่ในPBL – Phenomenon – Based
Learning
• ต้องการการจัดบรรยากาศ/สภาพแวดล้อม ที่เอื้อต่อ
การเรียนรู้ด้วยตนเอง ร่วมกับเพื่อนๆ… SOLE

28. น้าใจ Heart Attitude
ทักษะ Hand Skills
ปัญญา Head Knowledge
มนุษย์ทุกยุคต้องฝึกฝนพัฒนา

29. น้าใจ
ทักษะ
ปัญญา
เรียนอย่างบูรณาการ ไม่แยกกัน

30. น้าใจ
ทักษะ
ปัญญา
เรียนโดยการปฏิบัติ สร้างใส่ตน
ไม่ใช่เรียนโดยรับถ่ายทอด เพื่อให้เกิดทักษะภาวะผู้นา

31. น้าใจ
ทักษะ
ปัญญา
เรียนโดยการปฏิบัติ สร้างใส่ตน
เรียนเป็นทีม เพื่อให้เกิดทักษะความร่วมมือ

32. Learning by Doing
• Action-Oriented / Active Learning เรียนโดยการปฏิบัติ
: PBL, CBL, RBL, ABL
• เรียนเป็นทีม
• ตามด้วยการไตร่ตรองสะท้อนคิด(Reflection) ร่วมกัน
• ครู : ออกแบบ, ชวนตั้งเป้าสูง, ตั้งคาถามให้คิด ยั่วยุ/ ช่วย

33. https://www.gotoknow.org/posts/tags/ศาสตร์และศิลป์ของการสอน

34. https://www.gotoknow.org/posts/tags/dylan_wiliam

35. ประเด็นนาเสนอ
• สุขภาวะในศตวรรษที่ ๒๑
• ระบบสุขภาพ ๒๑
• บุคลากรสุขภาพ ๒๑
• การเรียนรู้ ๒๑
• ระบบการศึกษาของบุคลากรสุขภาพ ๒๑

36. Flexner, Goldmark, and Welch-Rose Reports
ต้นศตวรรษที่ 20
From L. Chen

37. Three Generations of Reform
Science-based Problem-based Systems based
Scientific
Curriculum
University
Based
Problem-Based
Learning
Academic
Centers
Competency-Driven
Local-Global
Health-Education
Systems
InstructionalInstitutional
1900 2000+
From L. Chen

38. Provision
Needs
Demand
Needs
Labor market for
health
professionals
Population
Demand
Provision
Education
System
Health
System
Supply of health
workforce
Demand for health
workforce
Systems Framework
38
From L. Chen

39. • เพื่อสุขภาวะของผู้คนเป็นอันดับ ๑ เพื่อวิชาชีพ
เป็นรอง
• เพื่อประโยชน์ผู้อื่นเป็นอันดับ ๑ ประโยชน์ตน
เป็นรอง
• ไม่มุ่งแค่ “สุขภาพ” ไปให้ถึง “สุขภาวะ”
การศึกษาของบุคลากรสุขภาพเพื่อใคร

40. ระบบสุขภาพที่ดี
• UHC
• EQE
• Dynamic System
บุคลากรสุขภาพทุกวิชาชีพต้องช่วยกันสร้าง

41. พัฒนา “Empathy”
• ไม่ใช่โดยพร่าสอน
• แต่โดยการปฏิบัติ/กระทา ตามด้วยการสังเกต
อย่างลึกซึ้ง แล้วใคร่ครวญไตร่ตรอง
(Reflection) โดยมี Facilitation ที่ดี ด้วย คาถามที่ดี
• นวนิยายคลาสสิค อาเธอร์ ราชันแห่งนิรันดร์
กาล (The Once and Future King)
• “YouTube หมอดีของแผ่นดิน” ค่ายสร้าง
เสริมประสบการณ์(RuralExperience Camp), จิตตปัญญา
ศึกษา (ContemplativeEducation) ศูนย์แพทยศาสตรศึกษา รพ. มหาราช
นครราชสีมา , Part of CPIRD– CollaborativeProject to Increase Production of
Rural Doctors (http://f1000research.com/articles/4-158/v1)
ของ นศ.
และ อจ.

42. พัฒนา Social Mind
• สมดุลของลัทธิทุนนิยม / ระบบตลาด
• ทาความเข้าใจ “สุขภาวะ” “ชีวิตที่
พอเพียงและมีความสุข” ในสังคมทุน
นิยม ความสุขจากการได้ช่วยเหลือ
ผู้อื่น

43. HS – HE Co-Evolution

44. ประชากร : Demography, Epidemiology, etc
Education System Health System
Essential Competencies Health Needs
Graduates HRH
Learning HS
หุ้นส่วนเรียนรู้เชิงระบบและวิวัฒนาการของระบบ
Interactive Loop
EQE

45. ประชากร : Demography, Epidemiology, etc
Education System Health System
Competencies Health Needs
Graduates HRH
Learning HS
หุ้นส่วนเรียนรู้เชิงระบบและวิวัฒนาการของระบบ

46. ประชากร : Demography, Epidemiology, etc
Education System Health System
Supply Health Professionals Demand
Demand Health Status /HSS Supply
Collaboration
Co-Evolution
Output Input
OutputInput

47. Competency-Based Education
Health Need Health Systems
Competencies
Curriculum
Competency-Based,
NOT
Disciplinary-Based
Of HPs
Essential

48. Competency-Based Education
Health Need Health Systems
Competencies
Curriculum
Competency-Based,
NOT
Disciplinary-Based
Of HPs
AssessmentGraduation

49. Competency-Based Education
Health Need Health Systems
Competencies
Curriculum
Competency-Based,
NOT
Disciplinary-Based
Of HPs
AssessmentGraduation
C
M
E
Speci
alty
Traini
ng

50. Community-Engaged Curriculum
• For Distribution, Retention
• Competencies
• IPE & Health Team Competencies
• Community/District HS Development
• Community Health/Well-Being Improvement
• Part of Total Community Socio-Economic
Development

51. PSU Rural Medicine Track
• รับ นศ. แยก
• ใน ๖ ปี ไปเรียน/ฝึก ที่ รพช. ๕๗ สัปดาห์ เริ่มตั้งแต่
ปีที่ ๑
• มี ๒ รพศ., ๑๐ รพอ. ร่วมดาเนินการ

52. IPL – Inter-Professional Learning
• เพื่อสร้่าง Health Team

53. Med Nurse
Etc. Pharmacy
Area
IPL Tool
Community-Engaged Curriculum & Others

54. 21st Century Learning Must Be
Transformative
• Develop Leadership Attributes/Skills
• To Become Change Agent
• Because Change Is a Characteristics of
Today and Tomorrow
• To Be Part of the Solution, NOT Part of
the Problem

55. Level Objectives Outcome
Informative •Information
•Skills
Experts
Formative •Socialization
•Values
Professionals
Transformative •Leadership
attributes
Change agents
Table III-1. Levels of learning
2. Learn by Growing from Inside
3. Learning as “Brain Change” Process

56. Definition of Transformative Education
• Learning for Internal Change,
Total/Holistic Change
• Learning that Develops Leadership -
Change Agent
http://www.ted.com/talks/sugata_mitra_build_a_school_in_the_cloud.html

57. Transformative Learning
Leading to Perspective Transformation
• Psychological
• Convictional
• Behavioral
http://en.wikipedia.org/wiki/Transformative_learning

58. Mezirow’s Definition
The process of learning through
critical self-reflection, which results
in the reformulation of a meaning
perspective to allow a more
inclusive, discriminating, and
integrative understanding of one’s
experience.
Learning includes acting on these
insights.

59. เรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง
https://www.gotoknow.org/posts/tags/Mezirow
Purpose
Action
Reflection
Transformation

60. Population : Demography, Epidemiology, etc
Education System Health System
Collaboration
Continuous Transformation
To Work in the System and to Change the System
Systems Transformation

61. Population : Demography, Epidemiology, etc
Education System Health System
MDs & Other H Professionals exercise Leadership
And collaboate with Systems/policySpecialiststo Change
The Systems.
Co-Evolution
Multi-Professional H Teams for Individual Patient Care and For HS Evolution
IPE Opportunities:
RuralCamp
CommunityTraining
Evidence-Based Systems Transformation
Social Transformation

62. บทบาทของสถาบัน กศ. วิชาชีพ
• ผลิตบัณฑิต
• พัฒนาระบบวิชาชีพ
• ร่วมพัฒนาระบบบริการสุขภาพ/ ระบบสุขภาพ
• ร่วมพัฒนาสังคม และจรรโลงความดีงาม
Engagement Concept
https://www.gotoknow.org/posts/587401

63. สรุป : 21st Century Ed for HP
• ต้องเป็น Transformative L – พัฒนาภาวะผู้นา ร่วมนาการ
เปลี่ยนแปลง : Learn by Action + Reflection
• เพื่อรับใช้สังคม / ชุมชน / พื้นที่ / ระบบสุขภาพ ของสถาบันผลิต HP
• หลักสูตร Need-Based & Competency-Based : RecognizingMulti-ProfessionalsCompetency
Mix
• Co-Evolution ของ HE – HS – Society : Interaction Between the
Parts  Systems / Social Transformation
• เพื่อทั้ง ES and HS เป็น Learning Systems
• หัวใจคือ Collaboration