1. Immunity: DefensesAgainstDisease Hoofdstuk 36 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 1

2. inleiding Deel 1 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 2

3. Waarom een immuunsysteem? Aanval van buitenaf dieren vormen een belangrijke voedselbron cellen zijn ‘verpakkingen’ van macromoleculen geen celwand dieren moeten zich beschermen tegen indringers virussen HIV, griep, mazelen, SARS, verkoudheid bacteriën longontsteking, tuberculose, hersenvliesontsteking schimmels ringworm, zwemmerseczeem protisten ziekte van Lyme, malaria Aanval van binnenuit verdediging tegen abnormale lichaamscellen: kanker Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 3

4. Aanval Aanval vanuit spijsverteringsstelsel luchtwegen uitscheidingsstelsel beschadiging in de huid Aanval via bloedvatenstelsel lymfevatenstelsel Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 4

5. afweersystemen Deel 2 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 5

6. Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 6

7. Afweerlinie Eerste afweerlinie huid + lichaamsholten (darmkanaal & luchtwegen) externe, niet-specifieke afweer Tweede afweerlinie fagocyten (macrofagen & granulocyten), natural killer cellen interne, niet-specifieke afweer Derde afweerlinie T-lymfocyten, B-lymfocyten specifieke afweer Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 7

8. Afweerlinie Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 8

9. eerste afweerlinie Deel 3 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 9

10. Externe, niet-specifieke afweer Fysieke en chemische verdediging niet specifiek Externe barrière epitheelcellen + slijmcellen huid luchtwegen spijsverteringsstelsel uitscheidingsstelsel Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 10

11. Externe, niet specifieke afweer Huid Fysische barrière Dode, verhoornde cellen Biochemische barrière Zweetklieren + talgklieren pH 3-5 Commensalen Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 11

12. Externe, niet-specifieke afweer Spijsverteringsstelsel Speeksel lysozym afbraak celwand bacterie ‘je wonden likken’ Maag pH 2-3 eiwitverterende enzymen Dikke darm Darmflora afscheiden stoffen om andere bacteriën te bestrijden Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 12

13. Externe niet-specifieke afweer Luchtwegen trilhaarcellen verplaatsen ziekteverwekkers naar keelholte slijmcellen binding ziekteverwekkers Ogen traanvocht lysozym Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 13

14. Externe, niet-specifieke afweer Urinewegen gespoeld met urine Vagina bacterieflora biochemische barrière lichtzuur milieu Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 14

15. Tweede afweerlinie Deel 4 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 15

16. Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 16

17. Vorming bloedcellen 17 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010

18. Leukocyten Leukocyten (witte bloedcellen) interne, niet-specifieke afweer fagocyten granulocyten monocyten/macrofagen natural killer cellen mestcellen specifieke afweer T-lymfocyten B-lymfocyten Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 18

19. Leukocyten - Fagocyten Aangetrokken door chemische signalen van beschadigde cellen verwijderen celresten en pathogene bacteriën lysosoom Granulocyten meest voorkomend (70%) Monocyten in weefsel verandering naar macrofagen Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 19

20. Leukocyten - Fagocyten Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 20

21. Leukocyten – NK cellen Natural killer (NK) cellen Perforeren celmembraan van virus-geïnfecteerde cellen herkennen membraaneiwitten uitscheiding perforine vormt poriën in doelcel cel lyseert apoptosis Herkennen ook afwijkende lichaamseigen cellen tumorcellen Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 21 NK-cel perforine virus-geïnfecteerde cel

22. Ontsteking Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 22

23. Ontstekingsreactie Afgifte histamine: bloedvatverwijding: weefsel heet en rood verhoging permeabiliteit bloedvaten: opzwellen wond 1 & 2 leiden tot stimulatie van pijnreceptoren: pijn Signaalmoleculen lokken granulocyten en monocyten/macrofagen middels chemotaxis. Deze verwijderen celresten en pathogene bacteriën Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 23

24. Koorts Als een lokale reactie niet voldoende is macrofagen produceren eiwit interleukine-1 hypothalamus verhoogt de ‘thermostaat’ naar 39°C hogere temperatuur stimuleert afweer remming groei bacteriën stimuleert fagocytose versnelt herstel weefsel virusgeïnfecteerde cellen producerenmeer interferon beschermt naburige cellen tegen virus-infectie Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 24

25. Derde afweerlinie Deel 5 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 25

26. Specifieke afweer Lymfocyten B lymfocyten (B cellen) T lymfocyten (T cellen) Antistoffen immuunglobulinen Reageert op antigenen specifieke ziekteverwekkers specifieke toxines abnormale lichaamscellen (tumorcellen) Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 26

27. Hoe worden indringers herkend? Antigenen eiwitten die dienen als cellulair ‘label’ lichaamsvreemde antigenen veroorzaken een reactie van leukocyten virussen, bacteriën, protozoa, parasitaire wormen, schimmels, toxines niet-pathogeen: pollen en getransplanteerde cellen B cellen en T cellen reageren op verschillende antigenen B cellen herkennen intacte antigenen ziekteverwekkers in bloed en lymfe T cellen herkennen antigeen fragmenten ziekteverwekkers die lichaamscellen hebben geïnfecteerd Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 27

28. Lymfocyten B cellen rijpen in beenmerg humorale immuniteit ‘humor’ = lichaamsvloeistof produceren antistoffen T cellen rijpen in thymus cellulaire immuniteit Tijdens rijping leren B en T cellen om ‘eigen’ van ‘niet-eigen’ te onderscheiden Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 28

29. B cellen Humorale immuniteit bescherming tegen ziekteverwekkers in bloed en lymfe Specifieke reactie produceren specifieke antistoffen tegen specifieke antigenen Type B cellen Plasma cel produceren direct antistoffen snelle reactie geheugen B-cel lange termijn immuniteit Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 29

30. Antistoffen Eiwitten die specifieke antigenen binden geproduceerd door B cellen antigeen bindingsplaats past op het antigen ‘sleutel-slot’ elke antistof is uniek en specifiek miljoenen antistoffen reageren op antigenen Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 30

31. Hoe antistoffen werken Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 31

32. Type antistoffen IgM 1eimmuunrespons agglutinatie IgG 2eimmuunrespons, belangrijkste antistof in plasma stimuleert fagocytose door macrofagen IgA in slijm spijsverteringskanaal en moedermelk IgE & IgD minder algemeen Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 32

33. Immuunreactie Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 33

34. Immuunreactie Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 34

35. Primaire en secundairereactie GeheugenB cellenzorgenvooreensnelle, versterktereactiebijherhaaldeinfectie 35 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010

36. Productie antistoffen Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 36

37. Vaccinatie Immuunsysteem blootgesteld aan verzwakte ziekteverwekker of antigenen van ziekteverwekker actieve immunisatie stimuleert immuunsysteem tot aanmaak antistof tegen ziekteverwekker snelle reactie bij herhaalde infectie Werkt het best bij virussen Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 37

38. Passieve immunisatie Antistoffen krijgen van een ander individu Maternale immuniteit antistoffen van moeder naar baby via placenta of moedermelk belang van borstvoeding moeder maakt antistoffen tegen ziekteverwekkers van kind Injectie injectie van antistoffen alleen korte termijn immuniteit Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 38

39. T-cellen Cellulaire respons immuunrespons tegen geïnfecteerde cellen virussen, bacteriën, parasieten in cellen verdediging tegen ‘niet-eigen’ cellen tumorcellen en getransplanteerde cellen Type T cellen helper-T-cellen activeert immuunsysteem cytotoxischeT-cellen valt geïnfecteerde lichaamscellen aan Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 39

40. Antigeen ‘label’ cellen Major histocompatibility complex (MHC) eiwitten MHC-I en MHC-II antigeen glycoproteïne MHC presenteert cellulair materiaal uit het cytosol op het celmembraan laat zien wat er in de cel gebeurt geeft het oppervlak van een cel een uniek label Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 40 T-cel MHC eiwitten tonenzelf-antigenen

41. APC & T-helper-cel Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 41 T-cel WANTED APC’s verteren ziekteverwekkers en MHC–II eiwitten presenteren dit op het celoppervlak antigeen presenterende cel (APC) waarschuwt T-helper-cellen T-helper-cellen activeren cytotoxischeT-cellen en B-cellen geïnfecteerdecel MHC eiwittenpresenterenlichaamsvreemdeantigenen T-cel antigen receptor

42. CytotoxischeT-cel Doodt geïnfecteerde T-cellen bindt aan MHC-I op doel-cel uitscheiding perforine vormt poriën in doelcel cel lyseert apoptosis Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 42 CytotoxischeT-cel perforine virus-geïnfecteerde cel

43. Immuunrespons Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 43

44. Immuunrespons Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 44

45. orgaan- en bloeddonatie Deel 6 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 45

46. ABO-bloedgroep

47. Bloeddonatie

48. Resus-bloedgroep Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 48 84% van de mensen heeft een resusfactor (ook wel D-antigeen genoemd) op hun rode bloedcellen Resusnegatieve mensen maken na contact antistoffen tegen de resusfactor Contact tijdens bevalling van 1e resuspositieve kind Rode bloedcellen van 2e resuspositieve kind worden afgebroken

49. Orgaantransplantatie Afstoting: leukocyten herkennen antigenen op donororgaan als lichaamsvreemd hyperacute afstoting binnen enkele minuten aanwezigheid antistoffen tegen donorantigenen acute afstoting binnen enkele dagen tot enkele weken T-cellen zien donor-MHC als lichaamseigen MHC met een vreemd antigeen activatieB-cellen en cytotoxischeT-cellen chronische afstoting binnen enkele maanden oorzaak onbekend Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 49

50. AIDS Deel 7 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 50

51. HIV Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 51

52. afwijkingen van het immuunsysteem Deel 8 Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 52

53. Einde Sint Oelbertgymnasium - 2009/2010 53