4. Βιοενεργά ή βιοδραστικά
συστατικά
Μπορούν να επιτελέσουν μια συγκεκριμένη λειτουργία εντός
του οργανισμού
Συμβάλλουν στη βελτίωση της υγείας μέσω της μείωσης του
κινδύνου εμφάνισης ασθενειών ή της βελτίωσης της
λειτουργίας των συστημάτων του οργανισμού
Έχουν αναπτυχθεί σύγχρονες τεχνολογίες απομόνωσης και
ενσωμάτωσης πολλών βιοενεργών συστατικών κάποιων
τροφίμων εντός άλλων τροφίμων στα οποία δεν βρίσκονται
υπό φυσιολογικές συνθήκες ραγδαία η βιομηχανική
παραγωγή λειτουργικών τροφίμων με βιοενεργά συστατικά.
Vincente et al. Postharvest Handling: A Systems Approach, Chapter 5. Elsevier 2014
5. Τα κύρια αντιοξειδωτικά φρούτων και
λαχανικών
Vincente et al. Postharvest Handling: A Systems Approach, Chapter 5. Elsevier 2014
Λεμόνια,
πορτοκάλια,
φράουλες,
πιπεριές κτλ
Μήλα, Βερίκοκο, βατόμουρα, κεράσια, σταφύλια, Ακτινίδια,
λεμόνι, πορτοκαλιού, ροδάκινου, αχλαδιού, δαμάσκηνου,
φράουλας, καρπούζι., σπαράγγια, μπρόκολο, λαχανάκια
Βρυξελλών, Λάχανο, Κουνουπίδι, Καρότα Αγγούρι, Σέλινο,
Μαρούλι, μανιτάρια, πιπέρι κρεμμύδι, ντομάτες, πατάτες,
κολοκύθα
Έλαια π.χ.
Ελαιόλαδο,
φοινικέλαιο, κάσιους
Μήλα, εσπεριδοειδή, σταφύλια,
αχλάδια, ρόδια, σμέουρα,
φράουλες, μπρόκολο, σέλινο,
κρεμμύδι (λευκό και κόκκινο)
Devasagayam et al. J Assoc Physicians India. 2004 Oct;52:794-804
6. Xiuzhen et al. Int. J. Mol. Sci. 2007, 8, 950-988
Ταξινόμηση αντιοξειδωτικών
7. Xiuzhen et al. Int. J. Mol. Sci. 2007, 8, 950-988
Ταξινόμηση αντιοξειδωτικών
8. Xiuzhen et al. Int. J. Mol. Sci. 2007, 8, 950-988
Ταξινόμηση αντιοξειδωτικών
23. 2ο ΜΕΡΟΣ: Ευεργετική ή μη
ευεργετική δράση των φρούτων
και λαχανικών στον άνθρωπο
24. Καρδιαγγειακά
(EPIC)-Heart study: ↑ πρόσληψη Φ/Λ συσχετίζεται με ↓ κίνδυνο θνησιμότητας
από ισχαιμική καρδιακή νόσο
HAPIEE study: ↑ πρόσληψης Φ/Λ μπορεί ↓ τη θνησιμότητα από
καρδιαγγειακή νόσο σε χώρες της Κεντρικής/ Ανατολικής Ευρώπης, μεταξύ
των καπνιστών και των υπερτασικών ατόμων
Η συνολική πρόσληψη φρούτων και λαχανικών (πράσινα φυλλώδη λαχανικά
και τα πλούσια σε καροτένιο φρούτα και λαχανικά) συνδέθηκε αντιστρόφως με
ισχαιμική καρδιακή νόσο στην ομάδα με χαμηλό ποσοστό υδατανθράκων.
Crowe FL et al. Eur Heart J. 2011 May;32(10):1235-43
Stefler et al. Eur J Prev Cardiol 2016;23:493–501
Joshipura et al. Public Health Nutr. 2009 Jan; 12(1): 115–121
25. Καρδιαγγειακά
Kuopio Ischaemic Heart Disease Risk Factor (KIHD) Study: ↑ πρόσληψη
φρούτων, μούρων και λαχανικών συνδέεται με ↓ κίνδυνο θνησιμότητας σε
φινλανδούς άνδρες μέσης ηλικίας. Δίαιτες πλούσιες σε φυτικές τροφές
μακροζωία.
Ποσότητα και όχι Ποικιλία: στην πρόσληψη φρούτων και λαχανικών συνδέεται
σημαντικά με ↓ κίνδυνο CHD.
Rissanen et al. J. Nutr. 133: 199–204, 2003
Bhupathiraju et al. Am J Clin Nutr. 2013 Dec; 98(6): 1514–1523
Αντίστροφη σχέση μεταξύ αντιοξειδωτικών πλάσματος και καρδιαγγειακών
παθήσεων. ↓ πρόσληψη αντιοξειδωτικών σχετίζεται με ↑ κίνδυνο
καρδιαγγειακής νόσου.
Murr et al. Atherosclerosis. 2009 Feb;202(2):543-9
26. Καρδιαγγειακά
PREDIMED trial: Αντίστροφη
συσχέτιση κατανάλωσης Φ/Λ
σε ισπανούς ηλικιωμένους με
↑ καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Άτομα με ↑ καρδιαγγειακό
κίνδυνο μπορεί να χρειαστεί
να φάνε ↑ >9 μερίδες Φ/Λ/
24ωρο σε σύγκριση με
άτομα με μέτριο ή χαμηλό
καρδιαγγειακό κίνδυνο
Buil-Cosiales et al. Br J Nutr 2016;116:534–46
27. Καρδιαγγειακά
Dauchet et al. Eur J Clin Nutr 2010;64:578–86
PRIME Study (Γαλλία, Β. Ιρλανδία):
Στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ της
συχνότητας πρόσληψης Φ/Λ και ↓ Οξύ
στεφανιαίο σύνδρομο.
↓ πρόσληψη Φ/Λ συσχετίστηκε με ↑ ΟΣΣ
στους καπνιστές, όχι στατιστικά σημαντική
σχέση στους μη καπνιστές και στους πρώην
καπνιστές.
28. Oude Griep et al. Stroke 2011;42:3190–95
MORGEN Study (Ολλανδία)
↑ πρόσληψη λευκών Φ/Λ συσχετίστηκαν αντιστρόφως με τη συχνότητα του εγκεφαλικού επεισοδίου.
Κάθε ↑ κατά 25 g/ d στην κατανάλωση λευκών Φ/Λ συσχετίστηκε με 9% ↓ κινδύνου εγκεφαλικού
επεισοδίου
Τα μήλα και τα αχλάδια ήταν τα πιο συχνά καταναλωθέντα λευκά φρούτα και λαχανικά (55%).
Εγκεφαλικό
29. Σουδική μελέτη: αντίστροφη σχέση κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών
με κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου. Ιδιαίτερα η κατανάλωση μήλων,
αχλαδιών και πράσινων φυλλωδών λαχανικών συνδέθηκε αντιστρόφως
με εγκεφαλικό επεισόδιο.
Δανική μελέτη κοορτής: το σκορ ΜΔ δεν συνδέθηκε αντιστρόφως με τη
συχνότητα εμφάνισης ή θνησιμότητας του εγκεφαλικού.
UK Women’s Cohort Study: γυναίκες με ↑ πρόσληψη σταφυλιών και
εσπεριδοειδών σημαντική ↓ του κινδύνου CVD και εγκεφαλικού
επεισοδίου σε σύγκριση με τους μη καταναλωτές. Δεν υπάρχουν ισχυρά
στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι ο τύπος καρπού είναι εξίσου
σημαντικός!!
Εγκεφαλικό
Larsson et al. Atherosclerosis 2013;227:147–52
Tognon et al. Br J Nutr 2014;111:151–59
Lai et al. Eur J Epidemiol 2015;30:1035–48
30. Η κατανάλωση σταυρανθών λαχανικών: ↓ κίνδυνο εγκεφαλοαγγειακών
παθήσεων, ↓ ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και ↓
ενδοεγκεφαλική αιμορραγία. Η κατανάλωση φρούτων, ιδιαίτερα
εσπεριδοειδών και σταυρανθών μπορεί να προστατεύσει από
εγκεφαλοαγγειακές παθήσεις.
Εγκεφαλικό
Mizrahi et al. British Journal of Nutrition (2009), 102, 1075–1083
31. Health Survey for England (HSE): κατανάλωση Φ/Λ συνδέεται
αντιστρόφως με τον καρκίνο και την καρδιαγγειακή θνησιμότητα. ≥ 7
μερίδες Φ/Λ καθημερινά τον ↓ κίνδυνο θνησιμότητας από
οποιαδήποτε αιτία.
Swedish women’s lifestyle and health cohort : Η πρόσληψη Φ/Λ δεν
συσχετίστηκε με τον κίνδυνο καρκίνου
Η πρόσληψη λαχανικών, αλλά όχι η πρόσληψη φρούτων, συνδέθηκε
με ↓ του κινδύνου εμφάνισης και θνησιμότητας καρκίνου σε μεσήλικες
άνδρες της Κορέας.
Ο συνολικός κίνδυνος για καρκίνο ήταν 38% ↓ στην αυξημένη
πρόσληψη λαχανικών σε σύγκριση με τη μειωμένη.
Oyebode et al. J Epidemiol Community Health 2014;68:856–862
Löf et al. Cancer Causes Control (2011) 22:283–289
Choi et al. J Nutr. 2015 Jun;145(6):1249-55
Καρκίνος
Orenstein et al. Nutr Cancer 2016;68:410–19
32. Η πρόσληψη φρούτων και λαχανικών δεν σχετίστηκε με τη
συνολική επίπτωση του καρκίνου.
Η μελέτη EPIC υποστηρίζει ότι ↑ πρόσληψη Φ/Λ έχει
προληπτική δράση στον καρκίνο. Μία μέση αύξηση περίπου
150 g / d, θα μπορούσαν να αποφευχθούν 2,6% καρκίνοι
στους άνδρες και 2,3% καρκίνοι στις γυναίκες.
Καρκίνος
George et al. Am J Clin Nutr. 2009 Jan;89(1):347-53
Boffetta et al. J Natl Cancer Inst 2010;102:529–537
33. Μετανάλυση προοπτικών μελετών: Κανένα σημαντικό όφελος
στον ΣΔ2 από την αύξηση της κατανάλωσης Λ ή Φ ή Φ/Λ . Η
ημερήσια αύξηση πρόσληψης πράσινων φυλλωδών λαχανικών θα
μπορούσε να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο του ΣΔ2
περεταίρω διερεύνηση.
EPIC STUDY: όταν Φ ή Λ ξεχωριστά δεν συσχετίστηκαν με ΣΔ.
Ομάδες λαχανικών όπως τα λαχανικά ρίζας ή τα πράσινα φυλλώδη
λαχανικά φαίνεται να είναι επωφελή για την πρόληψη του ΣΔ, ενώ
στο συνολικό Φ/Λ ασκούν ασθενέστερη επίδραση.
EPIC-Norfolk study: Η πρόσληψη μίας μεικτής δίαιτας Φ/Λ
συσχετίστηκε αντίστροφα με πιθανότητα εμφάνισης ΣΔ.
Carter et al. BMJ 2010;341:c4229
Cooper et al. Eur J Clin Nutr. 2012 October ; 66(10): 1082–1092
Cooper et al. Eur J Clin Nutr. 2015 April ; 69(4): 449–454
Σακχαρώδης Διαβήτης
34. Leenders et al. Am J Epidemiol. 2013;178(4):590–602
EPIC study:
↓ θνησιμότητα κατά 11% με ↑ κατανάλωση
Φ/Λ
Υψηλότερο τεταρτημόριο κατανάλωσης
οπωροκηπευτικών (> 569 g /d) σε σύγκριση
με το χαμηλότερο (<249 g /d)
Για κάθε υψηλότερη πρόσληψη Φ/Λ κατά
200g / ημέρα ↓ κίνδυνος θανάτου κατά 3%
-6%
Διάφορες αιτίες θανάτου
35. Διάφορες αιτίες θανάτου
Αθροιστική θνησιμότητα
NHEFS έδειξε μια ισχυρή αντίστροφη σχέση μεταξύ πρόσληψης Φ/Λ και τον κίνδυνο
επακόλουθης καρδιαγγειακής νόσου και όλων των αιτιών
θνησιμότητας στον γενικό πληθυσμό των ΗΠΑ.
Bazzano et al. Am J Clin Nutr 2002;76:93–9
36. Γαλλική πληθυσμιακή μελέτη: Μια δίαιτα που παρέχει μέτριες ποσότητες
διαφόρων ομάδων τροφίμων και αρκετά Φ/Λ φαίνεται να συνδέεται με ↑
προσδόκιμο ζωής και να ↓ κίνδυνο θανάτου όλων των αιτιών στους άνδρες.
Αυστραλιανή μελέτη κοορτής: κατανάλωση ≥ 7 μερίδες Φ/Λ σχετίστηκε
αντίστροφα με τη θνησιμότητα απ’ όλες τις αιτίες
Ανάλυση δόσης-απόκρισης: Η κατανάλωση <5 μερίδες Φ/Λ / ημέρα συνδέεται
με προοδευτικά μικρότερη επιβίωση και υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας.
Three-City study: Φ/Λ, ελαιόλαδο και ψάρια έχουν ευεργετική επίδραση στον
κίνδυνο θανάτου, ανεξάρτητα από τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά
και την ιατρική κατάσταση του ατόμου.
Bongard et al. Eur J Clin Nutr. 2016 Jun;70(6):715-22
Nguyen et al. Int J Behav Nutr Phys Act. 2016 Jan 25;13:9
Bellavia et al. Am J Clin Nutr 2013;98:454–59
Letois et al. Br J Nutr 2016;116:882–89
Διάφορες αιτίες θανάτου
37. ↑ κατανάλωση Φ/Λ συνδέθηκε με μια μέτρια αν και μη στατιστικά
σημαντική ↓ ανάπτυξης των κύριων χρόνιων ασθενειών. Τα οφέλη
φαίνεται να είναι κυρίως για καρδιαγγειακές παθήσεις και όχι για
καρκίνο.
10.000 Νορβηγοί άνδρες/ 4 δεκαετίες: ↑ κατανάλωση Φ/Λ και
μούρων ↓ κίνδυνο θνησιμότητας απ’ όλες τις αιτίες και
θνησιμότητας λόγω καρκίνου και εγκεφαλικού επεισοδίου
Study of Men Born in 1913: Η καθημερινή κατανάλωση φρούτων
έχει θετική επίδραση στη μακροπρόθεσμη επιβίωση ανεξάρτητα
από άλλους παραδοσιακούς παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου
όπως το κάπνισμα, την υπέρταση και τη χοληστερόλη. Δεν
υπήρξε συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης Φ/Λ σε σχέση με την
εμφάνιση καρκίνου, τον θάνατο από τον καρκίνο και τις
καρδιαγγειακές παθήσεις.
Διάφορες αιτίες θανάτου
Hung et al. J Natl Cancer Inst 2004;96:1577– 84
Hjartaker et al. Eur J Nutr 2015;54:599–608
Strandhagenet al. Eur J Clin Nutr. 2000 Apr;54(4):337-41
38. Χυμοί φρούτων και λαχανικών
Φρούτα/λαχανικά ≠ με χρόνιες μη μεταδοτικές
ασθένειες
Διαφορετική σύσταση χυμών φρούτων/ λαχανικών σε
σχέση με την κατανάλωση του αυτούσιου τμήματός
τους
Χυμοί δημοφιλής σε πολλές χώρες αποτελεσματική
μέθοδος προώθησης/ βελτίωσης κατανάλωσης
φρούτων/ λαχανικών
Μελέτες δείχνουν πως η κατανάλωση χυμών βελτιώνει
καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου ↓ ΑΠ,
βελτίωση προφίλ λιπιδίων αίματος, αναστολή
αιμοπεταλίων, αντιφλεγμονώδεις δράσεις, ↓
υπερομοκυστεϊναιμίας
Zheng et al. Int J Mol Sci. 2017 Mar; 18(3): 555
39. Zheng et al. Int J Mol Sci. 2017 Mar; 18(3): 555
Χυμοί και αρτηριακή πίεση
40. Zheng et al. Int J Mol Sci. 2017 Mar; 18(3): 555
Χυμοί και λιπίδια αίματος
41. Ανεπιθύμητες παρενέργειες των
χυμών
↑ περιεκτικότητα σε θερμίδες ορισμένων
εμπορικών χυμών φρούτων / λαχανικών
(περιέχουν πολύ ζάχαρη) ↑ τον κίνδυνο
αύξησης σωματικού βάρους / παχυσαρκίας
και διαβήτη.
Σε σύγκριση με τα στερεά τρόφιμα, οι χυμοί
έχουν μικρότερο αποτέλεσμα στο αίσθημα του
κορεσμού.
Zheng et al. Int J Mol Sci. 2017 Mar; 18(3): 555
42. Tennant et al. British Journal of Nutrition (2014), 112, 1214–1225
Κατανάλωση φρούτων και λαχανικών στην Ευρώπη
43. Tennant et al. British Journal of Nutrition (2014), 112, 1214–1225
Κατανάλωση φρούτων και λαχανικών στην Ευρώπη
44. Vincente et al. Postharvest Handling: A Systems Approach, Chapter 5. Elsevier 2014
Τι επηρεάζει την βιοδιαθεσιμότητα;
Τροφή για σκέψη…
