Slides seminarie. gemeentepersoneel en gemeentemandatarissen burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid (1)

Gent, 2 oktober 2013
Steve Ronse & Dirk van Heuven
Gemeentepersoneel & gemeentemandatarissen
Burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid

Straf
Burgerrechtelijke aansprakelijkheid
/ 2

Burgerrechtelijke aansprakelijkheid
Principes overheidsaansprakelijkheid bij uitvoerende macht
Flandria-arrest van 5/11/1920  ieder burgerlijk recht maakt aanspraak op
rechtsbescherming, ongeacht of het door een particulier of door een overheid wordt
geschonden. Let wel: rechter mocht nog niet in opportuniteit beslissing zelf treden
Verkeersteken-arrest van 7 maart 1963 wijzigde dit definitief. Geen onderscheid
meer tussen overheid en particulier.
/ 3

Aansprakelijkheid als vergunningverlener
Stedenbouwkundige vergunning - milieuvergunning
Niet onbelangrijk :
- ontvoogd of niet ontvoogd bij stedenbouwkundige vergunningen
- bijzondere vergunningsprocedure (sted. v.) of klasse 1 (milieuv.)
- bestaan georganiseerd beroep / devolutieve werking beroep
/ 4

1° voorwaarde: bestaan van een FOUT
 Inbreuk op specifieke norm (bv. te kort openbaar onderzoek)
 Schending maatstaf van de normaal, zorgvuldige en omzichtige
vergunningverlenende overheid, die in dezelfde omstandigheden verkeert (bv.
schending zorgvuldigheidsbeginsel bij afgifte vergunning)
VERDER:
Invloed vernietigingsarrest Raad van State? Quid Raad voor
Vergunningsbetwistingen?
Niet te vergeten: artikel 159 GW
Ook niet te vergeten: intrekkingsleer
/ 5

2° voorwaarde: bestaan van een SCHADE
Rampscenario: bouwwerken moeten worden afgebroken na onwettige vergunning
Wat met bouwheer die op hoogte was dat de schade zich kon manifesteren? Hof
Gent 8/01/2010 en Rb. Brugge 29/06/2010
/ 6

3° voorwaarde: bestaan van een CAUSALITEIT
Wat bij louter motiveringsgebrek? Cass. 31/05/2013
Wat bij regularisatie door overheid?
Impact devolutieve werking beroep? Hof Antwerpen 6/12/2006.
Let wel: nuances
Medebewind
/ 7

Aansprakelijkheid als toezichthouder
Over wat gaat het dan? Bv.
• artikel 135, §2 Nieuwe Gemeentewet
• artikel 134quater Nieuwe Gemeentewet
• toezicht inzake ruimtelijke ordening (bv. artikel 6.1.5 VCRO)
• toezicht inzake milieu (bv. bestuurlijke maatregelen op basis DABM)
2 situaties:
• falend toezicht uit onwetendheid
• falend toezicht wegens bewust gedogen
/ 8

Over organen en aangestelden
− De gemeente is een rechtspersoon
− Beslissingen worden genomen en daden worden gesteld door natuurlijke
personen
− Traditioneel onderscheid tussen organen en aangestelden
/ 9

− Orgaan is vertegenwoordiger van de rechtspersoon
− Historisch: iedereen orgaan?
eenieder die het overheidsgezag uitoefent – hoe klein ook – of die de overheid
tegenover derden kan verbinden
− Op heden: enorme mildering (vgl. privaatrechtelijke vennootschappen)
− Orgaan = mandataris?
− Aansprakelijkheid organen: 1382 BW
/ 10

Orgaan
1382 BW 1382 BW
regres Overheid
Schadelijder
/ 11

− Aangestelde is in dienst van de rechtspersoon
“(…) zij die anderen aanstellen, voor de schade door hun (…) aangestelden
veroorzaakt in de bediening waartoe zij hen gebezigd hebben”
− Rechtstreekse aansprakelijkheid van aangestelde: 1382 BW
− Onrechtstreekse aansprakelijkheid van aansteller: 1384, lid 3 BW
/ 12

Aangestelde
1382 BW? 1384, lid 3BW
regres? Overheid
Schadelijder
/ 13

4 grote aansprakelijkheidsregimes
− Gemeentemandatarissen
− Burgemeester & schepenen
− Gemeenteraadsleden
− Gemeentepersoneel
− Contractueel
− Statutair
/ 14

Burgemeester & schepenen:
Evolutie regelgeving
− Wet van 4 mei 1999 (wijziging Nieuwe Gemeentewet)
− verplichte verzekering, afgesloten door gemeente
− overheid betrekken in geschil
− burgerrechtelijke aansprakelijkheid geldboetes
− Gemeentedecreet van 15 juli 2005
− Reparatiedecreet van 23 januari 2009
/ 15

Schadeaansprakelijkheid
− De gemeente is uitdrukkelijk aansprakelijk voor schade berokkend bij de
normale uitvoering van het mandaat
− Burgemeester & schepenen genieten van gedeeltelijke immuniteit en zijn
enkel aansprakelijk in geval van:
− bedrog
− zware schuld
− herhaalde fout
− Ook voor regres van gemeente op mandataris
− Belangrijke ommekeer?
/ 16

− Verplichte verzekering voor schade berokkend bij de normale uitoefening van
het mandaat en die mandataris “persoonlijk ten laste komt”
− Art. 45 e.v. Besluit Vlaamse regering van 19 januari 2007
− lichamelijke, materiële of immateriële schade
− t.o.v. derden, ook gemeente
− niet enkel per ongeluk ontstane schade
− rechtsbijstand
− geen bedragen in besluit Vlaamse regering, maar polis moet plafond
vermelden
− polis mag uitsluitingen bevatten
/ 17

3 belangrijke opmerkingen:
− Medebewind
− “Normale uitoefening van het mandaat”
− OCMW-voorzitter, districtsschepenen en voorzitter districtsraad
/ 18

Schema schadeaansprakelijkheid
/ 19

Gemeenteraadsleden:
Een aansprakelijkheidsregeling light
− Gemeenteraadslid is geen orgaan
− Gemeenteraadslid kan wel schade veroorzaken
− Gemeenteraadslid kan wel ongeval overkomen
− Volledig nieuwe regeling
− inspiratie in OCMW-decreet
/ 20

Gemeenteraadsleden:
Een aansprakelijkheidsregeling light
− Geen uitdrukkelijke aansprakelijkheid gemeente of gedeeltelijke immuniteit
van gemeenteraadslid
− Wel verzekering voor persoonlijke aansprakelijkheid bij de normale uitoefening
van het mandaat
− Verzekering voor ongevallen
− Ook voor leden van districtsraad
/ 21

Gemeentepersoneel:
Contractueel en statutair personeel
− Contractueel gemeentepersoneel
− bescherming art. 18 WAO
− Statutair gemeentepersoneel
− vaak als orgaan
− geen bescherming
− Grondwettelijk Hof: schending van gelijkheidsbeginsel
/ 22

Contractueel gemeentepersoneel:
Gedeeltelijke bescherming
− Contractueel personeelslid is aangestelde van de overheid
− Artikel 18 WAO: bescherming personeelslid
− enkel aansprakelijk in geval van:
− bedrog
− zware schuld
− gewoonlijke lichte schuld
− geldt tegenover derden én gemeente
/ 23

Schadelijder
1382 BW?
Bescherming 18 WAO 1384, lid 3BW
Personeelslid Overheid
Regres?
Bescherming
18 WAO
/ 24

− Wet van 10 februari 2003
betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van
openbare rechtspersonen
− Algemeen principe: aansprakelijkheid zoals aanstellers aansprakelijk zijn voor
de schade aangericht door hun aangestelden
− Bescherming personeelslid naar analogie met art. 18 WAO
− enkel aansprakelijk in geval van:
− bedrog
− zware schuld
− gewoonlijke lichte schuld
/ 25

− Enkele bijzonderheden in de wet van 10 februari 2003
− regresvordering enkel ontvankelijk na aanbod tot minnelijke schikking
− overheid kan beslissen dat schade slechts deels moet worden vergoed
door personeelslid
− inlichten en betrekken van overheid
/ 26

Besluit
− Een steeds groter wordende bescherming voor gemeentemandatarissen en
gemeentepersoneel
− impact van besef problematiek
− impact van gelijke behandeling
− soms geruisloos
− Voor de gemeente blijft de aansprakelijkheidsimpact groot
/ 27

Rechtsplegingsvergoeding
− Principe: forfaitaire tegemoetkoming in de kosten en erelonen van de advocaat
van de in het gelijk gestelde partij
− Geen rechtsplegingsvergoeding voor procedures Raad van State / Raad voor
Vergunningsbetwistingen
− Belang: bv. optreden als vergunningverlenende overheid
− Verhaalbaar via buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht?
− Vred. Brugge 20 september 2012: causaal verband
/ 28

− Quid optreden van de gemeente voor de burgerlijke rechtbank?
− Voorbeeld 1: Ambtenaar van de Burgerlijke Stand in het kader van het
‘schijnhuwelijk’
− GwH 26 september 2013: de Ambtenaar handelt in het kader van het
‘algemeen belang’, en dient te worden onttrokken aan het systeem van de
rechtsplegingsvergoeding
/ 29

− Quid optreden van de gemeente voor de burgerlijke rechtbank?
− Voorbeeld 2: College van Burgemeester en Schepenen, optredend als
herstelvorderende overheid in de zin van de VCRO
− GwH 8 maart 2012: de herstelvordering wordt ingesteld in het ‘algemeen
belang’, zodat de herstelvorderende overheid moet worden onttrokken aan
het systeem van de rechtsplegingsvergoeding
/ 30

Straf
Strafrechtelijke aansprakelijkheid
/ 31

Strafrechtelijke immuniteit van de gemeente
Lange tijd geen strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor rechtspersonen…
… tot de wet van 4 mei 1999 tot invoering van de strafrechtelijke
verantwoordelijkheid van rechtspersonen.
/ 32

/ 33Gemeentepersoneel & gemeentemandatarissen
Strafrechtelijke immuniteit van de gemeente (2)
Wet van 4 mei 1999 voerde het artikel 5 van het Strafwetboek waarbij
rechtspersonen strafrechtelijk verantwoordelijk worden gesteld.
Vrijstelling voor gemeenten
Artikel 5, lid 4 Strafwetboek bepaalt echter dat
‘voor de toepassing van dit artikel (niet) als strafrechtelijk verantwoordelijke
rechtspersonen kunnen worden beschouwd: de federale staat, de gewesten, de
gemeenschappen, de provincies, de Brusselse agglomeratie, de gemeenten, de
meergemeentezones, (…)’

Reden van de strafrechtelijke immuniteit
Memorie van toelichting bij het wetsontwerp van de wet van 4 mei 1990 tot invoering
van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen:
‘een uitzondering (wordt) gemaakt voor een aantal publiekrechtelijke
rechtspersonen die een rechtstreeks, democratisch verkozen orgaan hebben.’
Kritische bedenkingen

Geen schending van het gelijkheidsbeginsel.
GwH 10 juli 2002, nr. 128/2002
‘B.7.5. Het verschil in behandeling van rechtspersonen naargelang zij al dan niet
een democratisch verkozen orgaan hebben, berust op een pertinent criterium.
(…)
B.7.6. Daaruit volgt dat de wetgever, door bepaalde publiekrechtelijke
rechtspersonen uit het werkingsgebied van artikel 5 van het Strafwetboek uit te
sluiten, en door die uitsluiting te beperken tot de publiekrechtelijke rechtspersonen
vermeld in het vierde lid van dat artikel, hen geen immuniteit heeft toegekend die
niet verantwoord zou zijn.’

Volle strafrechtelijke aansprakelijkheid van de
gemeentemandatarissen
De gemeentemandataris is strafrechtelijk aansprakelijk in de uitoefeningen van
zijn mandaat.
Burgemeester, schepenen & gemeenteraadsleden genieten niet van immuniteit en
bevinden zich daardoor in een kwetsbare positie
Hiervan kan misbruik worden gemaakt om druk te zetten!

Volle strafrechtelijke aansprakelijkheid van
gemeentemandatarissen (2)
Niet enkel voor een aantal specifieke misdrijven in het strafwetboek
 Omkoping van ambtenaren
 Belangenvermenging
Brussel 13 oktober 2009

Maar ongeacht de aard van het misdrijf
Enkele voorbeelden.
 Verkeersongevallen
Corr. Brugge 20 juni 2007, Corr. Rb Nijvel 17 april 1996, Corr. Rb Dinant 15 april 1986
 Brandveiligheid
Bergen 19 december 1978
 Stedenbouw en leefmilieu
Gent 27 mei 2005, Corr. Namen 24 april 2002
 …

Bron: De Standaard – 20 mei 2009 / 39

Bron: Het Nieuwsblad – 25 april 2012 / 40

Bron:
De Morgen - 6 juni 2012
/ 41

Bron: Het Nieuwsblad – 14 februari 2013 / 42

Natuurlijk is de vrijspraak mogelijk
Enkele voorbeelden.
 Bergen 28 juni 2011 – Gasramp 30 juli 2004 Ghislenghien
 Pol. Dendermonde 24 oktober 2011 – Verkeersongeval
 Kortrijk 12 september 2008 – Verkeersongeval (burgemeester Damme)

Strafrechtelijke aansprakelijkheid van gemeentemandatarissen heeft ook een impact
op de burgerrechtelijke aansprakelijkheid
 Misdrijf = fout

Quid geldboeten?
Artikel 73 Gemeentedecreet.
De gemeente is burgerrechtelijk aansprakelijk voor geldboeten voor misdrijven
begaan door mandatarissen bij de normale uitoefening van het mandaat.
 Principe: bescherming
 Wat is de normale uitoefening van het mandaat?
 Uitzondering: herhaling
 Uitzondering: inbreuken op verkeersreglementering
o.a. verkeerd parkeren, snelheidsboetes,…
 Wat met regres?
bedrog – zware fout – gewoonlijke lichte fout
 Wat met medebewind?

Quid burgerlijke partijstelling?
Gemeente is burgerrechtelijk aansprakelijke partij, tenzij
 bedrog
 zware fout
 herhaaldelijk lichte fout
Quid minnelijke schikking?

Strafrechtelijke aansprakelijkheid van
gemeentepersoneel
Ook gemeentepersoneel kan strafrechtelijk aansprakelijk gesteld worden tijdens de
uitoefening van hun job.
Zelfde regeling als mandatarissen, maar In tegenstelling tot bij
gemeentemandatarissen…
… is de gemeente niet burgerrechtelijk aansprakelijk voor geldboeten voor misdrijven
van gemeentepersoneel begaan tijdens de uitoefening van hun job.

Bron: Gazet Van Antwerpen – 27 juni 2007 / 49

Bron: Het Nieuwsblad – 19 maart 2013 / 50

Voor de volledigheid… Verzekering voor
ongevallen & strafrechtelijke verdediging
Verzekering voor ongevallen.
Ingevoerd door het reparatiedecreet van 2009
 Bescherming van burgemeester en schepenen
 Ongevallen overkomen in de normale uitoefening van hun mandaat
 Verzekering afgesloten door gemeente

Voor de volledigheid… Verzekering voor
ongevallen & strafrechtelijke verdediging (2)
Strafrechtelijke verdediging.
Rechtsbijstand
Burgerlijke
verdediging
Strafrechtelijke
verdediging

Vragen?

www.lokalebesturen.info

/ 55
referenties
sprekers: Steve Ronse & Dirk Van Heuven
President Kennedypark 6/24 Cogels Osylei 61
8500 Kortrijk 2600 Antwerpen
t 056 74 56 00 t 03 270 33 50
F 056 74 56 01 F 03 270 33 51
sronse@publius.be dvanheuven@publius.be
www.publius.be

Slides seminarie. gemeentepersoneel en gemeentemandatarissen burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid (1)

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Ähnlich wie Slides seminarie. gemeentepersoneel en gemeentemandatarissen burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid (1)

Ähnlich wie Slides seminarie. gemeentepersoneel en gemeentemandatarissen burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid (1) (9)

Mehr von Publius

Mehr von Publius (17)

Slides seminarie. gemeentepersoneel en gemeentemandatarissen burgerrechtelijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid (1)