2. Program geliştirmede yurtdışında en yaygın olan modeller; Taba, Tyler, Rasyonel Planlama (Teknokratik Model), Wulf ve Schave’nin sistem yaklaşımını esas alan modeli, Skillbeck’in Durumsal ve Stenhause’un Süreç Yaklaşımı modelleridir. Türkiye’de öne çıkan program geliştirme modelleri ise; MEB. Program Geliştirme Modeli ve Demirel Modeli’dir. Sözü edilen program geliştirme modellerini kısaca tanıyalım:
3. 1. Taba Modeli Taba modelinde “ tümevarım ” yaklaşımı benimsenmekte ve sekiz aşamada program geliştirme çalışmalarının yapılması önerilmektedir: 1. İhtiyaçların Belirlenmesi 2. Amaçların Belirlenmesi 3. İçeriğin Seçimi 4. İçeriğin Düzenlenmesi 5. Öğrenme Yaşantılarının Seçimi 6. Öğrenme Etkinliklerinin Düzenlenmesi 7. Neyin Nasıl Değerlendirileceğinin Belirlenmesi 8. Program Ögelerinin Sırası Ve İlişkilerin Kontrolü
4. 2. Tyler Modeli Tyler modeli, rasyonel model olarak ta bilinmekte ve program geliştirme çabalarını daha kapsamlı olarak ele almaktadır. Tyler modelinde “ tümdengelim ” yaklaşımı izlenmektedir. Tyler modeline göre program geliştirme aşamaları şöyledir:
5. E. EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ VE F. PROGRAM GELİŞTİRME AŞAMALARI WORD SAYFASI OLARAK İZLENMELİDİR
6. 2. İHTİYAÇ BELİRLEME Programın hazırlanması için bir program ihtiyacının ortaya çıkması ve bu ihtiyacın en iyi şekilde karşılanması için gerçek ihtiyacın ne olduğunun belirlenmesi gerekir. İhtiyacın belirlenmesi, yapılacak eğitim etkinliklerinin programlanması için gerekli bilgileri elde etmede ve program hedeflerinin yerindeliğini ortaya koymada da yardımcı olur.
7. İhtiyaç belirleme aşamasında şu sorulara cevap aranmalıdır: ▪ Toplumun beklenti ve ihtiyaçları nelerdir? ▪ Bireyin ihtiyaçları nelerdir? ▪ Konu alanı ile ilgili ihtiyaçlar nelerdir? ▪ Doğa’nın ihtiyaçları nelerdir? -> Toplum, birey, konu alanı ve doğayı göz önüne alıp, bunlardan birine ters düşmeden, onlarla uyum içinde olacak şekilde belirlenen hedeflere aday hedefler denir.
9. 1. Farklar Yaklaşımı Bu yaklaşım gözlenenle beklenen başarı düzeyleri arasındaki farkı ortaya çıkarır. Bu tanımı şöyle formüle edebiliriz: Bireyin gerek duyduğu yeterlilikler - Bireyin sahip olduğu yeterlilikler = Bireye kazandırılmak istenen yeterlilikler Okul ortamı ve eğitim birimleri genellikle bu yolla ihtiyaç değerlendirmesi yapar.
10. 2. Demokratik Yaklaşım İhtiyaç, toplumdaki baskı gruplarının isteklerinden hareketle ortaya çıkar. Birçok insanın ihtiyaç değerlendirme süreci içinde olması insan ilişkileri ve halkla bütünleşme özelliğine sahip olması bu yaklaşımın en önemli özelliğidir. Yüksek sayıda insan grubunun katılımı ihtiyacı belki çok geçerli kılar; ama, bu o ihtiyacın çok değerli olduğu anlamına gelmez.
11. 3. Analitik Yaklaşım Bu yaklaşım, gelecekte ortaya çıkması olası durumlardan yola çıkarak ihtiyacın belirlenmesi sürecidir. Bu durumla ilgili bugünkü mevcut duruma ait bilgilerden yararlanılır ve geleceğe yönelik varsayımların/durumların ortaya konması istenir. Bu yaklaşımda eleştirel düşünceden yola çıkılarak çözüm aranır.
12. 4. Betimsel Yaklaşım Bir nesnenin yokluğu, eksikliği ile ortaya çıkan zararla o nesnenin varlığının ortaya koyacağı, sağlayacağı yarardan hareketle ihtiyaç belirlenmesi sürecidir. Örneğin; Türkçeyi iyi bilmeyen öğrencilerin diğer derslerden başarısız olmasına bağlı olarak programda Türkçe dersine ağırlık verilmesinin ihtiyaç olarak görülmesi gibi.
14. 1. Delphi / Anket Geliştirme Tekniği Konu ile ilgili seçilmiş uzmanlar grubunun akılcı bir yaklaşımla ortak görüşlerinin alınması, bir anlamda ortak görüş sağlanması çabalarıdır. Teknik, bir dizi anketin kontrollü dağıtımı sonucu elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi süreci olarak açıklanabilir. Ana amacı olayları ve eğilimleri kestirmektir.
15. 2. Meslek (İş) Analizi İş ya da meslek, tanımından hareketle işlere/fonksiyonlara ayrılır. Her iş, işlem basamaklarına ayrılır. Bunlar; bilgi, beceri, mesleki tutum ve alışkanlıklardan diğer bir anlatımla bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışlardan oluşur. İş analizi süreci iş ortamında çalışan, alanlarında usta bireylerin çalışmasıyla gerçekleşir. İş analizi; programın içeriğinin belirlenmesinde, bir işin gerektirdiği yeterliliklerin ortaya konulmasında, işlerin tanımlanmasında, iş başvurusu yapanların seçiminde, eğitimin amaçlarını belirlemede vb. faydalar sağlar.
16. 3. Progel / Dacum Tekniği DACUM, İngilizce (Developing a Curriculum) sözcüklerinin kısaltılmışıdır ve program geliştirme anlamında kullanılmaktadır. Bu teknik temel olarak, iş ortamında işin en geçerli ve en gerekli olan işlemlerinin işin ustaları tarafından belirlenmesi ve daha sonra iş ve işlemlerin bir panel çalışmasıyla kesinleşmesini içerir. İş/meslek analizine benzer ancak daha kısa sürede tamamlanabilir.
17. Teknik şu aşamalarda gerçekleşir: ▪ Program/iş alanının belirlenmesi ▪ Beceri alanlarının belirlenmesi ▪ İşlemlerin belirlenmesi ▪ Beceri alanlarının ve işlemlerin gözden geçirilmesi ▪ Bilgi ve beceriye dayalı işlemlerin bazı ölçütler ışığında sıralanması ▪ İşin gerektirdiği işlemlerin belirlenmesi ▪ Değerlendirme.
18. 4. Testler / Ölçme Araçları Eğitimde test, bireyde aranan özelliklerin ne miktarda var olduğunu belirlemek üzere yapılan işlemlerdir. Kritik bazı davranışların belirlenmesi amacıyla hazırlanıp, programın girişinde ya da sonunda öğrenciye uygulanan ( Başarı Testi ) ve programın kazandırmayı hedeflediği tüm davranışların öğrenciler tarafından kazanılıp kazanılmadığını, başka bir deyişle öğrenme eksikliklerini ve güçlüklerini belirlemek için ünite programının giriş ve sonunda uygulanan ( İzleme Testi ) ölçme araçlarının sonuçlarına göre öğrenme ihtiyaçlarını belirlemek mümkündür.
19. 5. Gözlem Gözlem, okul merkezli olarak bireysel bilgi ve araştırmaya dayanır. Olaylar doğal ortamlarında doğrudan gözlenerek bilgi toplanmaya çalışılır. Gözlem yaparken, öğrencilerin bilgi düzeyleri, okuma, yazma, konuşma, problem çözme yetenekleri ve eleştirel düşünme becerileri gibi temel becerilerin gözlenmesi çok önemlidir.
20. 6. Görüşme / Grup Toplantıları Görüşme yoluyla öğrenenlerin ve programla ilgili olabilecek tüm katılımcıların ( öğretmenlerin, yöneticilerin, velilerin, yayıncı ve yazarların, uzmanların, iş çevrelerinin, politikacıların, vb.) program hakkındaki görüş ve tepkileri sözlü olarak belirlenir. Görüşme, yüz yüze olabileceği gibi anket formları, tele konferans ya da internet aracılığı ile de olabilir.
21. 7. Kaynak / Literatür Tarama Son yıllarda yurt içi ve yurt dışındaki eğilimler, bilimsel çalışmalar, mevcut programa ilişkin verilen raporlar değerlendirilerek mevcut program incelenmektedir.
