Χαρτογράφηση των ιδρυμάτων κλειστής παιδικής προστασίας και ιδρυμάτων που φιλοξενούν παιδιά με αναπηρίες για το έτος 2014

1. Χαρτογράφηση των ιδρυμάτων
κλειστής παιδικής προστασίας και
ιδρυμάτων που φιλοξενούν παιδιά με
αναπηρίες για το έτος 2014

2. Χαρτογράφηση των ιδρυμάτων
κλειστής παιδικής προστασίας και
ιδρυμάτων που φιλοξενούν παιδιά με
αναπηρίες για το έτος 2014
Φορέας: Κέντρο Ερευνών Ρίζες ΑμΚΕ
www.roots-research-center.gr
Συγγραφέας/ερευνήτρια: Κατερίνα Νάνου –Ερευνήτρια- κοινωνική λειτουργός
Παρουσιάστρια: Μαίρη Θεοδωροπούλου – εκπρόσωπος Κέντρου Ερευνών Ρίζες ΑμΚΕ
Με την υποστήριξη της Vodafone και της Καμπάνιας “Ανοίγουμε Πόρτες για τα Παιδιά της
Ευρώπης “ Hope and Homes for Children UK & Eurochild.

3. ΤΑ ΙΔΡYΜΑΤΑ
 2014, Ελλάδα: 85 ιδρύματα κλειστής παιδικής προστασίας και προστασίας παιδιών με αναπηρίες
στην Ελλάδα.
 Η χαρτογράφηση των ιδρυμάτων κλειστής παιδικής προστασίας και ιδρυμάτων που φιλοξενούν παιδιά
με αναπηρίες εξέτασε δείγμα από 76 απαντήσεις.
 62 ιδρύματα απάντησαν σε ένα αυτό-συμπληρούμενο (self-administered) ερωτηματολόγιο
 19 ερωτήσεις & 8 υποερωτήσεις.
 Ωστόσο, τα δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν από όλα τα 76 ιδρύματα- κάποιοι επαγγελματίες απάντησαν
σε ορισμένες ερωτήσεις.
 Για εκείνους που δεν επιθυμούσαν να συμμετάσχουν: δευτερογενείς πηγές (Κέντρο Κοινωνικής
Πρόνοιας, Περιφέρεια Αττικής, ιστοσελίδες ιδρύματος).
 Ιδρύματα κλειστής παιδικής προστασίας και προστασίας παιδιών με αναπηρίες:
 Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (39,5%),
 Νομικά πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου / M.K.O. (13,2%)
 εκκλησία και σωματεία (10,5%)
 παραπάνω από το 1/3 είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (36,8%).
 Εντοπίστηκαν 85 ιδρύματα κλειστής παιδικής προστασίας και ιδρύματα για παιδιά με αναπηρίες στην
Ελλάδα.
 Τα Παιδικά Χωριά ΣΟΣ (που λειτουργούν 7 δομές) και Η Κιβωτός του Κόσμου (που λειτουργεί 4 δομές)
απάντησαν στο ίδιο ερωτηματολόγιο συνολικά για όλες τους τις δομές και όχι για κάθε δομή ξεχωριστά,
κάτι το οποίο μείωσε το δείγμα στις 76 απαντήσεις.

4. ΤΑ ΙΔΡYΜΑΤΑ
 Ιδρύματα κλειστής παιδικής προστασίας
και προστασίας παιδιών με αναπηρίες:
 Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου
(39,5%),
 Νομικά πρόσωπα Ιδιωτικού
Δικαίου/M.K.O. (13,2%)
 εκκλησία και σωματεία (10,5%)
 παραπάνω από το 1/3 είναι Νομικά
Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (36,8%).
 Εντοπίστηκαν 85 ιδρύματα κλειστής
παιδικής προστασίας και ιδρύματα για
παιδιά με αναπηρίες στην Ελλάδα.
 Τα Παιδικά Χωριά ΣΟΣ (που λειτουργούν
7 δομές) και Η Κιβωτός του Κόσμου (που
λειτουργεί 4 δομές) απάντησαν στο ίδιο
ερωτηματολόγιο συνολικά για όλες τους
τις δομές και όχι για κάθε δομή
ξεχωριστά, κάτι το οποίο μείωσε το
δείγμα στις 76 απαντήσεις.

5. ΑΡΙΘMOΣ ΠΑΙΔIΩΝ
 2.825 παιδιά και νέοι φιλοξενήθηκαν στα ιδρύματα κλειστής παιδικής προστασίας
και ιδρύματα που φιλοξενούσαν παιδιά με αναπηρίες
 309 παιδιά ήδη βρίσκονταν σε ανάδοχες οικογένειες από προηγούμενα έτη.
 ΜΟ κλινών/ίδρυμα: 44 κλίνες
 στα 76 ιδρύματα (και αν αναλογιστούμε ότι στην πραγματικότητα είναι 85 τα
ιδρύματα) φιλοξενήθηκαν κατά μέσο όρο λιγότερα από 35 παιδιά ανά ίδρυμα,
κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τη διεθνή βιβλιογραφία:
 ο αριθμός των παιδιών στην οικογενειακού ή κοινοτικού τύπου φροντίδα πρέπει να
παραμένει μικρός στα σπίτια μικρής δυναμικότητας (small group homes), ενώ την ίδια
στιγμή τα σπίτια δεν πρέπει να διαφέρουν από τα υπόλοιπα σπίτια στη γειτονιά (Tolfree,
2007).

6. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
 883 παιδιά στην ιδρυματική
φροντίδα αντιμετώπιζαν κάποια
αναπηρία
 Ο συνολικός αριθμός αγοριών και
κοριτσιών που φιλοξενήθηκαν στις
μονάδες

7. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
 Η πλειοψηφία των παιδιών ήταν Ελληνικής
καταγωγής ενώ φιλοξενήθηκαν και παιδιά
Αλβανικής, Βουλγάρικης, Ρουμάνικης και
Νιγηριανής καταγωγής
 760 νέοι άνω των 18 ετών διέμεναν σε
ιδρύματα παιδικής προστασίας και
ιδρύματα που φιλοξενούν παιδιά με
αναπηρίες
 182 παιδιά κάτω των 3 ετών
φιλοξενούνται σε κλειστή ιδρυματική
περίθαλψη !!!
 Αυτή η πρακτική είναι εις βάρος των
δικαιωμάτων του παιδιού και σύμφωνα
με την διεθνή βιβλιογραφία και τις
συστάσεις, η είσοδος των παιδιών στην
ιδρυματική φροντίδα ιδιαίτερα πριν από
την ηλικία των τριών ετών μπορεί να
προκαλέσει σοβαρές συνέπειες στην
ανάπτυξη τους (OHCHR 2011,
Κατευθυντήριες γραμμές των Ηνωμένων
Εθνών το 2009, Browne 2009, Johnson et
al, 2006, Vorria, 2004)

8. ΕΙΣΑΓΩΓH
 Οι 3ς κυριότεροι λόγοι για την
εισαγωγή των παιδιών στην
ιδρυματική φροντίδα το 2014
ήταν η αναπηρία που
αντιμετώπιζαν στην συνέχεια η
παραμέληση και η κακοποίηση
που είχαν βιώσει στο
προηγούμενο περιβάλλον
διαβίωσής τους.
 O υψηλός αριθμός των
παιδιών με αναπηρίες στην
ιδρυματική φροντίδα
(Ν=883), φανερώνουν την
έλλειψη των υποστηρικτικών
υπηρεσιών στην κοινότητα
για οικογένειες παιδιών που
αντιμετωπίζουν αναπηρίες, για
οικογένειες που
δυσκολεύονται να
ανταπεξέλθουν στο γονεϊκό
τους ρόλο και τις ανάγκες των
παιδιών τους καθώς και για
την υποστήριξη των ίδιων των
παιδιών.
Οι λόγοι για τους οποίους φιλοξενήθηκαν τα παιδιά σε φθίνουσα σειρά

9. ΕΞΟΔΟΣ
 Kύριος λόγος εξόδου:επανένωση τους με την βιολογική τους οικογένεια, γεγονός που
συνέβη μόνο σε 124 παιδιά κατά προσέγγιση το 2014.
 84 παιδιά υιοθετήθηκαν από τα 11 ιδρύματα παιδικής προστασίας που λειτουργούσαν
προγράμματα υιοθεσίας
 69 νέοι εγκατέλειψαν την ιδρυματική φροντίδα επειδή ενηλικιώθηκαν
 44 παιδιά μεταφέρθηκαν σε άλλο ίδρυμα παιδικής προστασίας
 μόνο 32 παιδιά τοποθετήθηκαν σε ανάδοχες οικογένειες από τα 19 δημόσια και ιδιωτικά
ιδρύματα που λειτούργησαν προγράμματα αναδοχής
 Ο μικρός αριθμός παιδιών που άφησαν τα ιδρύματα και ανεξαρτητοποιήθηκαν λόγω
ενηλικίωσης (69) και ο συγκριτικά μεγάλος αριθμός των παιδιών που παραμένουν στα
ιδρύματα παιδικής προστασίας (760 προσεγγιστικά) μετά την ηλικία των 18 είναι μια
ένδειξη ότι τα παιδιά αγωνίζονται να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους, μετά την
ιδρυματοποίηση που έχουν υποστεί.
 Οι 32 τοποθετήσεις σε ανάδοχες οικογένειες είναι εξαιρετικά λίγες σε σύγκριση με τον
πληθυσμό των παιδιών που φιλοξενούνται στα ιδρύματα και σε σύγκριση με τον αριθμό
των παιδιών που βρίσκονται υπό την επιμέλεια των ιδρυμάτων (Ν=953).
 H εναλλακτική φροντίδα στην Ελλάδα χρειάζεται να επανεξεταστεί προκειμένου να
αποφεύγεται ο ιδρυματισμός των παιδιών και να προωθείται η οικογενειακού και
κοινοτικού τύπου φροντίδα στα παιδιά που βρίσκονται σε ανάγκη.

10. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ
 H κυρία πηγή χρηματοδότησης προήλθε από χορηγίες και δωρεές, από
ιδιωτικές πρωτοβουλίες
 Η χρηματοδότηση από τα αρμόδια υπουργεία ήρθε στη δεύτερη θέση.

11. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ
 To 2014, εργάστηκαν 22 έμμισθοι επαγγελματίες, όταν η συντριπτική
πλειοψηφία των ιδρυμάτων λειτούργησε πρόγραμμα εθελοντών, ώστε οι
εθελοντές να παρέχουν σημαντική βοήθεια στους έμμισθους επαγγελματίες:
26 εθελοντές ανά ίδρυμα, κατά μέσο όρο, με μερικά ιδρύματα πρακτικά να
λειτουργούν μόνο με εθελοντές.
 Ωστόσο, τα ιδρύματα ανέφεραν ως κυριότερη ανάγκη τους την οικονομική
στήριξη για την κάλυψη κτιριακών δομών και εξοπλισμού κάτι που σημαίνει
ότι χρειάζεται να επανεξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται η
χρηματοδότηση.

12. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ: Πρόληψη
 Περιορισμός εισαγωγής των παιδιών στην ιδρυματική φροντίδα και ιδιαίτερα ο
περιορισμός της ιδρυματοποίησης των παιδιών κάτω των τριών ετών
 Για το λόγο αυτό: ενδείκνυται η στήριξη των οικογενειών στις κοινότητες τους
με την ανάπτυξη υπηρεσιών με σκοπό την πρόληψη του διαχωρισμού των
οικογενειών και του περιορισμού νέων εισαγωγών στην ιδρυματική φροντίδα
 Οι υπηρεσίες:
 συμβουλευτική υποστήριξη στους γονείς που δυσκολεύονται να
ανταπεξέλθουν στον γονικό τους ρόλο
 υπηρεσίες υποστήριξης στην εύρεση εργασίας
 υπηρεσίες οικονομικής και υλικής υποστήριξης σε οικογένειες που
αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες

13. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ: Σταδιακή μετάβαση
 Για τα παιδιά που ήδη ζουν στα ιδρύματα παιδικής προστασίας:
 συνιστάται η σταδιακή μετάβαση τους από την ιδρυματική στην ποιοτική
οικογενειακού και κοινοτικού τύπου φροντίδα με την ανάπτυξη του θεσμού της
αναδοχής
 Από την έρευνα προκύπτει: ο αριθμός των αναδοχών είναι δυσανάλογος των
παιδιών που μεγαλώνουν στην ιδρυματική φροντίδα.

14. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ: ευαισθητοποίηση και νομοθεσία
 Σημαντική προϋπόθεση για την αλλαγή αυτή είναι:
 η ευαισθητοποίηση του κοινού και
 η εκπαίδευση των επαγγελματιών σε σχέση με τα οφέλη της ανάδοχης φροντίδας
για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών.
 Εξίσου σημαντική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της ανάδοχης φροντίδας είναι:
 η αλλαγή της νομοθεσίας προκειμένου οι διαδικασίες τοποθέτησης παιδιών στην
ανάδοχη φροντίδα να διαρκούν λιγότερο, σύμφωνα με τις λίστες των προ-
αξιολογημένων ανάδοχων οικογενειών, χωρίς να περάσουν από την ιδρυματική
φροντίδα και με γνώμονα το καλύτερο συμφέρον του παιδιού.

15. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ: δημιουργία σπιτιών μικρής
δυναμικότητας
 Η δημιουργία σπιτιών μικρής δυναμικότητας ( small group homes) αποτελεί επίσης
μια σταθερή ποιοτική φροντίδα σε επίπεδο κοινότητας.
 Η εναλλακτική αυτή παρέχει στα παιδιά ένα σταθερό περιβάλλον στην κοινότητα,
δίνοντας τους τη δυνατότητα να ζήσουν σε ένα σπίτι με μικρό αριθμό παιδιών και με
σταθερό προσωπικό φροντίδας.

16. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ: υιοθεσία
 Ακόμη και αν η υιοθεσία είναι η έσχατη λύση στην εναλλακτική φροντίδα, συνιστάται
στα ιδρύματα που λειτουργούν προγράμματα υιοθεσίας να λειτουργούν με στόχο την
διευκόλυνση των διαδικασιών έγκρισης εξετάζοντας πάντα το καλύτερο συμφέρον
του παιδιού.

17. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ: Αυτόνομη διαβίωση των παιδιών
 Σημαντική σύσταση είναι η υποστήριξη των παιδιών προς την ανεξάρτητη- αυτόνομη
διαβίωσή τους:
 με την δημιουργία ανεξάρτητων κατοικιών,
 με τη στήριξη και κατάλληλη εποπτεία των εφήβων μέσα από προγράμματα
εκπαιδευτικής, ψυχολογικής και οικονομικής υποστήριξης που θα τους επιτρέψει
εύκολα την μετάβαση και την ενσωμάτωσή τους στην κοινότητα δίνοντάς τους
αυτοπεποίθηση να προχωρήσουν δυναμικά στην ζωή αφήνοντας τις εμπειρίες της
ιδρυματικής περίθαλψης στο παρελθόν.

18. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ: υποστήριξη των παιδιών με
αναπηρία και των οικογενειών τους
 Επιπλέον, προτείνεται η ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών για την υποστήριξη των
παιδιών με αναπηρία και των οικογενειών τους, ώστε να είναι σε θέση να ζουν με τις
οικογένειές τους, ανεξάρτητα από τη σοβαρότητα της αναπηρίας τους και να
εμποδίζουν την είσοδο τους στην ιδρυματική φροντίδα.
 Συνιστάται δε, η σταδιακή μετάβαση των παιδιών με αναπηρίες που ζουν σε
ιδρύματα, στην οικογενειακού και κοινοτικού τύπου φροντίδα, όπου θα μπορούν να
λαμβάνουν την προσωπική φροντίδα που χρειάζονται σε σχέση με τις ειδικές και
σύνθετες ανάγκες που μπορεί να αντιμετωπίσουν.

19. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ: νομοθετικές και ποιοτικές
μεταρρυθμίσεις
 Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της έρευνας με τον κατά προσέγγιση μεγάλο
αριθμό παιδιών ανά ίδρυμα, με τους χαμηλούς αριθμούς τοποθετήσεων σε ανάδοχες
οικογένειες και υιοθεσίες για το έτος 2014 και την μεγάλη ανάγκη των ιδρυμάτων για
χρηματοδοτική στήριξη:
 απαιτούνται άμεσες μεταρρυθμίσεις τόσο νομοθετικές, όσο και ποιοτικές,
 απαιτείται άμεσα ο οικονομικός σχεδιασμός ενός πλάνου που θα προωθήσει τα
βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα πλεονεκτήματα όχι μόνο για τα παιδιά, που
σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία φαίνεται να έχουν καλύτερη ανάπτυξη σε
ένα περιβάλλον οικογενειακής φροντίδας, αλλά και για το χρηματοπιστωτικό
σύστημα της χώρας.

20. Χαρτογράφηση των ιδρυμάτων
κλειστής παιδικής προστασίας και
ιδρυμάτων που φιλοξενούν παιδιά με
αναπηρίες για το έτος 2014