Talambuhay ni Rizal

1. Department of Education
Region IX, Zamboanga Peninsula
Zamboanga del Sur National high school
Pagadian City
Banghay Aralin ng Pagtuturo sa Filipino 10
Pangalan ng guro: Neil Roy A. Masangcay Petsa: Ika 18 ng Abril 2022
Baitang at Seksyon: Grade 10 Sparrow Oras: 08:45-09:45 ng umaga
Kasanayang Pampagkatuto
(F10PB-IVh-i-92) Naisasaadang pagkamakatotohanan ng akda sa pamamagitan ng pag-
uugnay ng ilang pangyayari sa kasalukuyan.
A. Pamantayang Pangnilalaman
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag- unawa at pagpapahalaga sa nobelang El Filibusterismo
bilang isang obra maestrang pampanitikan.
B. Pamantayan sa Pagganap
Ang mag-aaral ay nakapagpapalabas ng makabuluhang photo/video documentary na
nagmumungkahi ng solusyon ng isang suliraning panlipunan sa kasalukuyan.
Layunin
a. Nailalarawan ang kalagayan/sitwasyon ng mga tauhan
b. Naipahahayag ang saloobin hinggil sa mga pangyayari sa buhay ng tauhan
c. Nakagagawa ng malikhaing presentasyon batay sa paksa
I. Paksang Aralin
A. Panitikan: Si Mang Pepe, Isang Dakilang Pilipino
(Buod ng Buhay ni Jose P. Rizal)
B. Kagamitang Panturo:
1. Laptop
2. Sipi ng Akda
3. Kagamitang Biswal
III. Pamamaraan:
a. Mga Panimulang Gawain:
1. Panalangin
2. Pagbati
3. Pagtala sa lumiban/atendans
(Gamitin ang Rap ni Andrew E. na “Bagong Pilipinas”)
4. Pagbibigay ng mga panuntunang Pangklasrum/Protokol
Balik – Aral
- (anumang paksa na natalakay na)
b. Pagganyak:
# 4 Pics 1 Word
Hulaan ang salitang hinahanap gamit ang apat na larawan sa ibaba.
1.
KASAYSAYAN

2. 2.
.
3.
- Sino ang tinutukoy ng mga larawan?
- Maliban sa pagiging isang doctor, bayani at manunulat ano pa ang nalalaman ninyo tungkol
kay Dr. Jose Rizal?
c. Paglalahad
1. Pagbasa sa layunin
2. Paglalahad ng bagong araling o leksyon
Si Mang Pepe, Isang Dakilang Pilipino
(Buod ng buhay ni Jose Rizal)
d. Paghahawan ng balakid / Talasalitaan
# HALOLETRA
1. LOBENA – NOBELA
2. KAYANSAYSA- KASAYSAYAN
3. ONLI EM TEANGRE – NOLI ME TANGERE
4. LE FLII MORISTEBUS – EL FILIBUSTERISMO
Mga Gabay na Tanong:
1. Sino ang pinag-uusapan sa kwento at ano ang sitwasyon ng tauhan sa kwento?
2. Anong mahalagang papel ang ginampanan niya sa kasaysayan ng ating bansa at sa buhay ng mga
Pilipino noon hanggang ngayon?
3. Bakit sinabi niyang ang mga nobelang ito ang naging dahilan ng pagkakatapon
at pagkakahatol ng parusang kamatayan sa kaniya?
BUHAY
DR. JOSE P. RIZAL

3. Pagtatalakay:
1. Si Mang Pepe, Isang Dakilang Pilipino
(Buod ng buhay ni Jose Rizal)
(Gagamit ang guro ng power point presentation bilang kasangkapan sa pagbabahagi ng mga impormasyon)
2. Ugnayang Tanong-Sagot mula sa mga gabay na tanong.
(Random Call gamit ang flash cards)
e. Paglalapat:
Pangkatang Gawain
Mechanics:
Magbibigay ako ng mga pahayag tungkol sa buhay ni Jose P. Rizal at aalamin ng mga
manlalaro ang kasagutan kung ito ay 'fact'o 'bluff'. Sasagot ang mga manlalaro sa pamamagitan
ng isang aksyon o pose basi sa itatalagang pose na ibibigay ng guro.
Halimbawa:
Si Jose Rizal ang Pambansang Bayani ng Pilipinas.
Fact--- Thumbs Up
Bluff-- Cross Arms
Kung ito ay fact o bluff, sasagot ang mga manlalaro sa pamamagitan ng isang aksyon o
pose at kung ito ay bluff, isasagot ng mga manlalaro ang totoong kasagutan
(Hayaan ang mag-aaral na piliin ang aktiviti na naaayon sa kanilang kasanayan)
Pangkat 1 – “Eye Witness”
Maging saksi sa mga mahahalagang pangyayari sa buhay ni Rizal.
(Ihanay ang detalye ng pagkakasunod-sunod na pangyayari sa buhay ni Rizal)
Pangkat 2 – “Bolang Kristal”
(Kung bibigyang pagkakataon na makita ang hinaharap, ano ang gusto mo maging
pagkalipas ng 10-15 taon at ano ang maaaring mong maiambag sa bansa na maaring
mahahalintulad kay Rizal.?)
 Gamit ang mga larawang ibinigay ng guro, gamitin ito upang makabuo ng malamang
pahayag sa mahusay na pangangalaga ng mga alagang hayop.
Pamantayan sa Pagmamarka:
Mga Krayterya 10
Napakahusay
8 Mahusay 5 di gaanong
mahusay
Kabuuan
1. Nilalaman
2. Kaayusan o Organisado
3. Pagkamalikhain

4. f. Paglalahat/Pagpapahalaga
Anong inspirasyon ang natutuhan mo mula sa maikling kuwentong iyong nabasa?
Bilang kabataan, paano mo maibabahagi sa iba ang inspirasyong natutuhan mo sa akda?

5. IV. Pagtataya
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga pangungusap. Piliin at bilugan ang titik na
nagtataglay ng tamang sagot.
Inihanda ni:
NEIL ROY A. MASANGCAY
T-III Filipino
Iniwasto ni:
ALICIA B. ENDRINA
MT-I Filipino
Ipinagtibay ni:
WRENCH G. MOLDE
Head Teacher III – SPA Campus

6. Sagot sa Paglalahat
Bawasan (-) ng mga tao ang pananakit na ginagawa sa mga hayop, dagdagan (+) ang mga opisina
na kumakalinga sa mga hayop na nasusugatan gawa nating mga tao at paramihin (x) pang lalo ang mga
batas na magbibigay ng proteksyon sa mga ito.
Presentasyon 10 Puntos
Nilalaman 10 Puntos
Patisipasyon 10 Puntos
Kabuuan 30 puntos

7. V. Proseso ng Pagkatuto
Gawain ng Guro Gawain ng Mag-aaral
Pang-araw-araw na Gawain
Pambungad na Gawain
1. Pagbati sa klase
2. Pagdarasal
Bago magsimula ang programa
Gabay sa panginoon ay dapat mauna.
Magsitayo ang lahat,
Dahil ang dasal ay tunay na agimat!
(Tatawag ang guro ng isang mag-aaral na siyang
mangunguna sa panalangin)
3. Pagsasaayos ng silid-aralan
Sa pagkakataong ito,
Upang hindi maligaw sa patutunguhan,
bibigyan ko muna kayo na dapat ninyong
tandaan.
Magkakaroon muna tayo ng tsek at ito ay
tatawagin nating “Alaga Tsek”.
A- yusin ang silya sa dapat nitong linya.
L- aging isa-isip at isa-puso ang bawat aral na
mapupulot
A- ng ngiti ay ibigay sa mga naggagandahan at
naggagwapohang kaklase
G- amitin ang mga kamay sa pagpulot ng mga basura o
kalat na maaaring makasagabal sa programa
A- t sabay-sabay bumati ng “Magandang Hapon at
Mabuhay!”
4. Pagtatala ng Liban
Upang malaman natin kung sino ang hindi makakasama sa
programa, nais kong kantahin ninyo ito:
Tingin sa Kanan, Tingin sa Kaliwa
Hanapin Hanapin
Kung sino ang wala.
Itaas ang kanang kamay kung ang katabi ay wala.
A. Aktibiti
A.1 Balik aral sa nakaraang aralin at/o
pagsisimula ng bagong aralin
Tayo munang magbalik sa nakaraan, hindi para
masaktan kundi alalahanin ang natutunan.
1. Ano nga muli ang paksang tinalakay noong
Hindi po!
Opo!
(Ang lahat ng mag-aaral ay ipuputong
ang korona sa kanilang mga ulo at
susuotin nila ang damit)
(Pangungunahan ng isang mag-aaral)

8. nakaraang araw?
2. Ano ang Panunuring Pampelikula?
A.2 Pagganyak
Sino sa inyo rito ang may alagang hayop sa bahay?
(Tatanungin ng guro ang isa sa mga nagtaas ng kamay)
Paano mo inaalagaaan ang iyong alagang hayop?
Maraming salamat!
Ang inyong mga sinabi ay may kaugnayan sa ating
paksang tatalakayin.
Ngayong araw na ito dadako na tayo sa unang bahagi ng
programa kung saan ay magkakaroon tayo ng isang laro na
kung saan gagayanin nyo kung ano ang nakalagay sa
larawan at tatawagin nating “Copy Cut”
Sa pagpapangkat ay nakaalinsunod sa kulay ng “Damit” na
ibinigay ko sa inyo kanina.
Tingnan ang inyong mga suot na damit.
Bibigyan ko lamang kayo ng isang (1) minuto upang
gawin ang gawain at kung sino ang may wastong at
tamang kasagutan ay makakatanggap ng premyo.
(Ang ilang mag- aaral ay itataas ang
kanang kamay upang sabihin kung
sino ang liban ngayong araw)
Ang huli pong tinalakay noong
nakaraang araw ay Panunuring
Pampelikula.
Ang panunuring pampelikula ay ang
ebwalwasyon ng isang pelikula.
(Nagtaasan ng kamay ilang mag-
aaral)
Inaalagaan ko po aking alagang
hayop sa pamamagitan ng
pagpapakain, pagpapaligo at
pagbibigay ng matitirhan kung saan
ligtas siya sa kapahamakan
(Ang ilang mag –aaral ay may iba
pang kasagutan)

9. (Tie Breaker)
Ano ang napansin nyo sa mga larawang ginaya nyo?
Sa inyong palagay, ano ang kabutihang dulot ng pag-
aalaga ng hayop?
Ang mga kasagutan nyo ay may malaking kaugnayan sa
paksang ating tatalakayin.
A.3 Paglinang ng Talasalitaan
Sa nanalong pangkat ay may pagkakataon umupo sa
maswerteng upuan. Ngunit pumili lamang ng limang (5)
representante.
(Magsasama-sama na ang mga mag-
aaral sa kani- kanilang grupo)

10. Pansinin ang regalong nasa ibabaw ng inyong mesa.
Buksan at kuhanin ang nasa loob nito.
Napapansin nyo ito ay naglalaman ng isang salita bawat
isa sa inyo. Nais kong basahin nyo ito. Ibigay ang
kahulugan at gamitin sa makabuluhang pangungusap.
1. Retiro- Pamamahinga; kalagayan na pagiging
retirado
2. Gobyerno- Pamahalaan
3. Trabaho- Hanapbuhay
4. Sumiksik- Pinagpilitan
5. Pasalubong- Alaala o “souvenir” na ibinigay ng
bagong dating na galing sa paglalakbay sa ibang
pook o bansa.
B.Analisis
B.1 Pagkilala sa may akda na si Barbara Kimenye
Ngayon ay tutungo na tayo sa ikalawang bahagi ng
programa at ito ay tatawagin nating “Sine Mo to!”
Bago tayo tumungo sa kwento, kilalanin muna natin ang
“awtor” o sumulat ng kwento.
Barbara Kimenye (Disyembre 19, 1929 - Agosto 12,
2012), ay isa sa pinakatanyag at pinakamahusay na
nagbebenta ng mga may-akda ng mga bata sa East Africa.
Ang kanyang mga libro ay nagbebenta ng higit sa isang
milyong mga kopya, hindi lamang sa Kenya, Uganda at
Tanzania, ngunit sa buong Ingles na nagsasalita ng Africa.
B.2 Pagtatalakay sa akda ukol sa “Ang Alaga”
(Maikling Kwento mula sa East Africa)
ni Barbara Kimenye
Sa pagkakataong ito,makinig na sa aking kwento bubunot
Tungkol po sa mga alagang hayop.
Ang kabutihang dulot po ng pag-
aalaga ng hayop ay pampatanggal ng
pagod sa maghapon at kaya ka nyang
mahalin pabalik.
(Ang ilang mag-aaral ay may iba
pang kasagutan).
(Ang limang (5) represent eng
nanalong pangkat ay uupo na sa
maswerteng upuan)
(Babasahin ng mag-aaral ang nakuha
nilang salita , ibibigay ang kahulugan
at gagamitin nila sa makabuluhang
pangungusap.)

11. ako dito sa aking mahiwagang “bowl” na naglalaman ng
mga pangalan nyo na gaganap sa mga tauhan ng aking
ikukwento.
ATING UUMPISAHAN NA ANG
KWENTO...
May isang matanda na nagngangalang Kibuka
at ito ay si_(bubunot ang guro)_.
Sya ay magpapakilala gamit ang pagkanta.
Ngunit dumating ang kanyang apo at ito ay si (Bubunot
ang guro). Siya muna ay magsasampol ng isang sayaw.
Masayang-masaya si kibuka habang nanginginig na
niyakap ang apo.
Ang kanyang apo ay may dalang pasalubong na biik.
Ang biik na tinutukoy ay si (Bubunot ang guro). Siya
muna ay magsasampol ng isang rampa/model.
Babasahin ng apo ang nakalagay sa telebisyon na kinikilig.
Tuwang-tuwa si kibuka. Ngayon lang siya nakakita ng
napakaliit na biik. Masayang nagpaalam si kibuka sa apo
at habang kumakaway siya rito, sumiksik naman sa
kaniyang dibdib ang biik.
Ang baboy ay magtutunog baboy na himig ng
kantang “Buwan ni Juan Carlos”
Babasahin ni Kibuka ang nakalagay sa telebisyon
na malaboyet ang pananalita.
Hahawakan ni kibuka ang pisngi ng alagang baboy.
Mabilis na lumaki ang biik hangga’t hindi na makayanan
ni kibuka na bilhan ito ng pagkain. Nang malaman ito ng
kanyang mga kapitbahay. Ang mga kapitbahay ay sina
(Bubunot ang guro) at sila ay magsasampol ng isang sayaw
na budots.
Inalok ng mga kapitbahay si kibuka na bigyan ang baboy
ng makakain.
Babasahin ng mga kapitbahay ang nakalagay sa telebisyon
ngunit mahiyaing pagalit ang pagsasabi nila.
“Ako nga pala si Kibuka. Ako’y isang
matandang ayaw magretiro sa aking
trabaho sa gobyerno. Dahil umabot na
ako sa edad ng pagreretiro , napilitan
akong tumigil sa pagtatrabaho at
nalulungkoy dahil wala na akong
ginagawa sa buhay.”
“Isang biik ang pasalubong kop o sa
inyo mula sa “Farm School. Naisip ko
nab aka gusto ninyong mag-alaga
nito.”

12. Isang araw, namasyal si Kibuka at ang alagang baboy. Sa
di inaasahan ay nasagasaan sila ng isang motorsiklo. Sa
kassawiang palad ay naipit ang leeg ng baboy sa kung saan
ito ay binawian ng buhay.
Iniuwi ng ligtas at buhay si kibuka.
Babasahin ni Kibuka ang nasa telebisyon na malungkot at
umiiyak sa harap ng baboy.
Nalungkot siya dahil nalaman ang alaga niyang baboy ang
inihandang pananghalian.
**WAKAS**
Dito nagtatapos ang kwentong “Ang Alaga ni Barbara
Kimenye”
B.2 Pagtalakay sa Akdang Pampanitikan-Maikling
Kwento
Bago tayo tumungo sa ikatlong bahagi ng programa. May
nais sabihin sa atin si “Kuya Kim”.
(Pagpapanood ng Bidyo)
Ang akdang “Ang alaga ay isang maikling kwento na may
isang masining na anyo ng panitikan na naglalaman ng
isang maiksing salaysay tungkol sa isang mahalagang
pangyayari na kinabibilangan ng isa o ilang tauhan. Nag-
iiwan ito ng isang kakintalan sa isip ng mga mambabasa.
Nauunawaan ba?
B.3Pag-aanalisa sa akdang tinalakay
Kung lubos nauunawaan an gating tinalakay ay may
inihanda akong katanungan at ito’y tatawagin nating “Mr.
and Ms Q&A”. May iikot na korona. Sa pagtigil ng tugtog,
kung sino matapatan nito kinakailangan niyang suotin ang
korona at sa pagsagot nya ay dapat magsisimula sa salitang
“I Believe”.
1. Sino-sino ang mga tauhan sa “Ang Alaga”?
2. Ano nais maipabatid ng kwentong iyong narinig at
nakita nyo?
“Oink! Oink! Oink!”
“Itinuturing kitang bilang isang alaga.
Magkasama tayo kahit saan man ako
magpunta kahit sa pagtulog ko
magkasama tayo.”
Kapitbahay 1: “Ito kibuka, sana ay
makatulong ito.” (Iaabot ang pagkain
at kakainin ito ng baboy)
Kapitbahay 2: “Tuwang-tuwa kasi
kami sa iyong baboy.”
Kapitbahay 3: “Oo nga. Parang alaga
na rin naming ang alaga mo at
dadalawin naming ang alagang baboy
mo.”
“Hindi kailanman sumagi sa isip ko
kainin ka kaya hahayaan ko na
lamang na paghati-hatian ka na
lamang ng ating mga kapitbahay.”

13. 3. Paano mo ilalarawan ang isang alaga nang may
pagpapahalaga?
C. Abstraksyon (indibidwal na gawain)
Bilang pasasalamat sa inyo dahil dumalo kayo sa
programa, hatid ng ating sponsor ng “Lydia’s Lechon”.
May pagkakataon kayong makatikim ng Lechon.
Habang kinakain nyo ang lechon, ano ang inyong
naramdaman o iiniisip na kunware na alagang baboy ni
kibuka ang inyong tinikman? Ilahad ang natutunan at
pagpapahalaga sa mga alagang hayop.
Bigyan ako ng tatlong (3) ng mga natutunan at
pagpapahalaga na dapat mayroon ang isang tao sa
kanilang alagang hayop.
Opo.
Ang mga tauhan po ay sina
Kibuka,alagang baboy, apo, at mga
kapitbahay po.
Ang nais maipabatid ng kwentong
aking narinig at nakita na lahat ng
mga bagay o buhay man ay may
katapusan katulad ng nangyari sa
alaga nyang baboy.
(Ang ilang mag-aaral ay may iba
pang kasagutan)
Kapag ang isang hayop ay
nakatanggap ng pagmamahal mula sa
kanyang tagapag-alaga, ito ay
sinusuklian din niya sa pamamagitan
ng pagsunod sa mg autos nito (lalo na
kung ito ay napaamo ito ng mabuti.)
(Ang ilang mag-aaral ay may iba
pang kasagutan)
(Ang mag-aaral titikim ng lechon)

14. Mahusay!
1. Ang labis na pagmamahal ng pangunahing tauhan
sa kanyang alaga na humantong sa isang sitwasyon
na hindi niya inasahan. Kagaya ng mga bagay na
labis nating minahal dahil sa mga pakinabang na
nakukuha natin dito ngunit hindi natin namalayang
nawala na ito ng paunti-unti. Isa na dito ang
pagkasira ng ating kalikasan.
2. Ang kanyang puso't isipan ay nagtatalo kung ano
ang dapat niyang gawin. Ang kanyang labis na
pagmamahal sa kanyang alaga ang nagtulak sa
kanya na magdadalawang isip. Ngunit, sa isang
pangyayaring hindi niya inaasahan, napilitan
siyang gawin ang noo'y hindi niya magawa. Sa
kalauna'y natanggap niya ito at naisip na ang
kanyang desisyon ay nagdala ng mabuti sa kanyang
kapwa.
3. Tulad ng kwento sa akda, maihahalintulad natin ito
sa mga nagaganap ngayon sa ating lipunan kung
saan kailangan nating isakripisyo ang isang bagay
para sa kabutihan ng nakararami.
D. Aplikasyon (Pangkatang Gawain)
Sa pagkakataong ito ay dadako na tayo sa huling
bahagi ng programa na tatawagin nating TNT, “Tawag ng
Talento!”
Papangkatin ko kayo sa Apat(4). Kung anong
pangkat nyo kanina. Yun ulit ang inyong kapangkat
Pangkat Mega Star
(Pag-arte/drama)
Pangkat I: Gumawa ng isang dula dulaan, bigyang wakas
ang kwentong “Ang Alaga”
Pangkat The Voice
(Pagkanta/Singing)
Pangkat II: Bumuo ng isang awit na nagpapatungkol sa
pagmamahal sa mga alagang hayop.
1. Dapat tayo'y matutong
magpahalaga at pangalagaan
ang ating mga alagang hayop.
2. Dapat tayong matutong
tumanggap ng mga
pangyayari na hindi natin
inaasahan katulad ng
pagkamatay ng kanyang
alaga.
3. Kahit na nawala ang alagang
hayop, patuloy pa rin siyang
namuhay at tinanggap ang
pangyayaring ito.

15. Pangkat Baltazar
(Pagbigkas)
Pangkat III: Lumikha ng isang tula na nagpapaliwanag sa
isang kasabihan na “Ang hayop ay parang mga tao rin”
Pangkat Patrol
(Pagbabalita)
Pangkat IV: Gumawa ng pagbabalita tungkol sa mga
pang-aabuso sa mga hayop.
Kayo ay pipili ng isang representate upang kuhanin ang
nakaatang na gawain sa unahan. Bibigyan ko lang kayo ng
limang(5) minuto upang tapusin ang nakalaang na gawain
sa inyo.
At narito ang panukatan sa pagmamarka ng inyong
Presentasyon.
Pamantayan sa Pagmamarka:
Presentasyon 5 Puntos
Nilalaman 8 Puntos
Patisipasyon 2 Puntos
Kabuuan 15 puntos
Maaari na kayong magsimula.
*Paglalahad ng Pangkatang Gawain
*Pagbibigay FeedBack at input ng guro
Batid kong sapat na ang inyong kaalaman ay nais kong
sagutin ang aking inihandang mga katanungan.

16. IV.
Ebalwas
yon(Pag
tataya)
Panuto:
Hanayin
ang mga salita batay sa kaugnayan ng mga ito sa isat isa. Sagutan ang bawat hinihingi ng bawat bilang. Isulat sa
patlang ang tamang kasagutan.
(Analohiya)
1. Nelson Mandela:Bayani ng Africa;Ang Alaga:_________.
A. Barbar Kimen
B. Barbara Kimenye
C. Barbara Kiminye
D. Barbaro Kimen
2. 18:Tamang edad para makapagtrabaho;60:__________.
A. Retiro
B. Senior Citizen
C. Pensyon
D. Magpahinga na
3. Lydia’s:________;Manok:Baliwag
A. Aso
B. Pusa
C. Baboy
D. Kambing
4. Apo:Nagbigay ng Baboy;______:Nag-alaga sa Baboy.
A. Kapitbahay
B. Kibuka
C. Veterinarian
D. Gobyerno
5. Kapitbahay:Masayang naghati-hati sa baboy;Kibuka:______________________.
A.Malungkot, dahil na wala syang alagang baboy at wala ng katabi sa pagtulog sa gabi.
B.Masaya, dahil nagkaroon sya sa maraming pera.
C. Malungkot, kulang ang napuntang bahaging nilutong baboy sa kanya.
D. Masaya, wala ng makulit na sumusunod sa kanya.
Kasagutan:
1.B
2.A
3.C
4.B
5.A
V. Takdang aralin
1. Sagutin ang katanungang ito,Ano ang suliraning nangibabaw sa akda? Iugnay ito sa pandaigdigang
pangyayari sa lipunan. Gawin ito sa isang buong papel. Ihanda ang sarili sa pagbabahagi sa klase.
Index of Mastery
(Ang mga mag-aaral ay pupunta sa
kani-kanilang pangkat at magsisimula
na sa kanilang gawain)

17. SEKSYON BLG. NG MAG-AARAL INDEX
Inihanda ni:
_________________________________
Maybelyn de los Reyes
Gurong Nagsasanay
Iniwasto ni:
_______________________________
G. Ariel Ramos
Gurong Tagapatnubay
Ang Alaga
ni Barbara Kimenye
Isinalin sa Filipino ni Prof. Magdalena O. Jocson
Naniniwala si Kibuka na hindi para sa kaniya ang pagreretiro. Isa siyang mapagkakatiwalaang kawani sa
Ggogombola Headquarters. Hanggang isang araw, may pinapunta mula sa Komisyon ng Serbisyo Publiko sa

18. kanilang tanggapan upang alamin kung sino ang mga kawaning dapat nang magretiro. Ang sumunod na
pangyayari sa likod ng maitim na kulay ng kaniyang buhok, may pensiyon na siya, may Sertipiko ng Serbisyo,
at wala ng trabaho.
Sa pagkakaretiro niya, nag-aalala pa rin siya kung paano ginagawa sa kasalukuyan ang dati niyang
trabaho. Minsan, ipinatawag siya sa dati niyang tanggapan upang tingnan kung kailangan ng kaniyang kapalit
ang payo at tulong. Hindi siya makapaniwala sa nadatnan niyang makalat na mga papeles at napatunayan niya
ang kawalan ng kaayusan. Sa buong paligid ng tanggapan, nagkalat din ang iba’t ibang papeles, maging ang
mga kompidensiyal na papeles na hindi dapat makita ng kung sino-sino ay nababasa na ng lahat. Sa ganitong
sitwasyon tila walang pakialam ang kaniyang kapalit. Mas binibigyang-pansin pa nito ang pakikipag-usap sa
telepono habang napaliligiran ng ilang babae.
Hindi naging maganda ang pagpunta niya sa dating tanggapan. Maging ang dati niyang mga
kasamahan ay hindi na interesado sa sinasabi ni Kibuka.
Ngayon, gugugulin niya ang kaniyang buhay sa maliit niyang dampa sa tabi ng ilog sa Kalansanda na
maraming muling babalikan ngunit hindi gaano sa kaniyang haharapin. Nagkataon pa na ang matalik niyang
kaibigan na si Yosefu Mukasa ay nasa Buddu Country para sa pagnenegosyo. Naiisip ni Kibuka na kaawa-awa
na siya at mabuting mamatay na lamang. Paulit-ulit niya itong naiisip habang nag-iinit ng tubig para sa
iinuming tsaa. Sa ganoong sitwasyon, nakarinig siya ng tunog ng paparating na kotse. Sabik niyang tinungo ang
pinto ng bahay upang alamin kung sino ang dumating. Siya ang pinakamatanda sa kaniyang mga apo, mataas,
payat, at kaboses ni Kibuka.
Masayang-masaya si Kibuka habang nanginginig na niyakap ang apo.
“Napakagandang sorpresa! Tuloy ka mahal kong apo, tamang-tama naghanda ako ng maiinom na
tsaa.”
“Lolo, sandali lang po ako. Hindi po ako magtatagal. Tiningnan ko lamang po ang katayuan ninyo at
dinalhan ko po kayo ng pasalubong.”
“Napakabuti mo, aking apo. Ang biglang pagbisita mo at may pasalubong pa ay lubha kong ikinatuwa.”
Dahil dito, nabaligtad na lahat ang hindi niya magagandang naiisip tungkol sa buhay, puno na siya ng
kapanabikan.
“Isang biik ang pasalubong ko po sa inyo mula sa Farm School. Hindi na siya mapakain doon at
naisip ko na baka gusto ninyong mag-alaga nito.”
Kinuha ng apo ni Kibuka ang itim na biik.
Tuwang-tuwa si Kibuka. Ngayon lang siya nakakita ng napakaliit na biik. Sampung minuto ang
ginugol niya para tingnan ang kabuuan ng biik: ang mapupungay na mata, mga kuko sa paa, at pagwagwag ng
buntot. Masayang nagpaalam si Kibuka sa apo at habang kumakaway siya rito, sumisiksik naman sa kaniyang
dibdib ang biik.
Sinabi niya sa apo na dadalhin niya sa Markansas ang biik at kakausapin si Miriami na ihanda ang
biik bilang espesyal na pagkain sa hapunan para sa pag-uwi ni Yosefu.
Nagdalawang-isip si Kibuka para sa planong gagawin sa biik sapagkat sunod nang sunod ang biik at
bawat pag-upo niya laging nasa paanan niya ito. Hindi ito umaalis sa tabi niya. Parang taong nakikinig sa bawat
sasabihin ni Kibuka.
Pagdating ng gabi, biglang maiisip ni Kibuka na pakainin ang biik ng tirang pagkain sa sarili niyang
pinggan, bukod pa sa talagang kinakain niyon. Pagkalipas ng ilang araw, lumalaki na ang biik, malakas nang
kumain at kailangang manguha ng matoke si Kibuka sa mga kaibigan at kapitbahay.
Nalaman na sa buong Kabzanda na may alagang baboy si Kibuka. Mula noon, hindi na nagbabahay-
bahay si Kibuka upang manguha ng matoke para sa alaga niyang baboy sapagkat ang mga babae at bata na nag-
iigib ng tubig na malapit sa bahay ni Kibuka ang nagdadala na ng mga matoke. Nagiging dahilan iyon upang
makita at makipaglaro sila sa alagang baboy ni Kibuka. Para na nilang kamag-anak ito na sinusundan at inaalam
ang paglaki nito.

19. Ito lamang ang baboy na napakalinis dahil naaalagaan ito nang maayos. Dahil dito, pinapayagan ni
Kibuka na matulog ito sa kaniyang paanan bagaman ingat na ingat siya na malaman ito ng kaniyang mga
kapitbahay. Naging mabilis ang paglaki ng alagang baboy. Lumaki ito sa maayos na kapaligiran at higit sa
lahat, napamahal na iyon kay Kibuka.
Sa paglipas ng mga linggo, habang lumalaki ang alagang baboy, maraming problema ang dumarating.
Halimbawa, kailangan na nang mas maraming pagkain at hindi naman ganoon karami ang makukuha sa mga
kapitbahay kaya kapag wala nang makain ang baboy, pupunta ito sa shamba ng mga kapitbahay at kakainin ang
tanim na mga gulay at kape. Maging si Kibuka ay naninimot sa sarili niyang mga pagkain maibigay lamang sa
alagang baboy.
Hindi na rin gusto ni Kibuka na natutulog sa kaniyang paanan ang alagang baboy gaya noong biik pa lamang
ito. Ngayon, napakalakas niyong maghilik na nakapagpapapuyat kay Kibuka. Isang mabigat na desisyon na
hindi na magtatagal ay ilalabas na niya ang alagang baboy at itatali na lamang sa puno.Kung sino kaya ang
magdurusa, si Kibuka o kaniyang alagang baboy ay mahirap na sagutin. Walang malayang alagang baboy at si
Kibuka lamang ang makapagsasabi.
Sa araw, malayang nakagagala pa ang baboy, bagaman laging nahuhulog sa ilog.
Hindi tiyak ang lalim ng ilog sa Kalansanda. Karaniwang naliligo o nagtatampisaw ang mga taga-
Kalansanda sa nasabing ilog. Minsan, kapag umuulan, malakas ang agos ng tubig na maaaring madala nito ang
isang bata. Ibig na ibig ng alagang baboy na magtampisaw rito. Naglalaro sa imahinasyon ni Kibuka na baka
paglaruan ang alagang baboy ng mga batang naglalaro na maaaring hulihin at dalhin sa gitna ng ilog at lunurin
ang baboy.
Para hindi ito mangyari, tuwing magdidilim na, pinapasyal niya ang alagang baboy na kinasanayan
nang makita ng mga taga-Kalansanda at tanging hindi mga tagaroon ang tila nagugulat sa ginagawa niyang
pagpasyal sa alagang baboy habang may tali ito. Naging magandang ehersisyo ito ni Kibuka dahil sa pananakit
ng kaniyang mga kalyo na sa bawat hakbang niya upang masiyahan ang alagang baboy ay katumbas naman ng
labis na sakit ang dulot sa kaniya na halos ikaiyak niya. Sinabi niya kay Daudi Kulubya na nagmamalasakit sa
papilay-pilay niyang lakad na nasisiyahan naman siya sa ginagawa niya sa alagang baboy. Masaya siyang uuwi
at ibababad ang mga paa sa isang palanggana ng mainit na tubig ng isang oras. Hindi na niya iisipin ang
pananakit ng kaniyang mga kalyo.
Gaano pa katagal ang ganitong sitwasyon? May mga pagkakataon na kinakausap ni Kibuka ang ilang
kilala niyang bumibili ng alaga niyang baboy. Ngunit ang pagmamahal sa alagang baboy ang namamayani kay
Kibuka kaya hindi niya ito maipagbibili dahil para na rin itong pagtataksil sa alaga.
Isang araw, habang papunta si Kibuka sa Sagradong Puno at habang naghahalukay sa kumpol ng mga
sanga ang alagang baboy, isang di inaasahang pangyayari ang naganap. Si Kibuka, ang alagang baboy, at ang
drayber ng isang motorsiklo ay tumilapon sa iba’t ibang direksiyon. Nasagasaan sina Kibuka at alagang baboy
ng isang motorsiklo. Nang magkamalay na siya, natuwa siya sapagkat buo pa rin ang kaniyang katawan maliban
sa isang balikat na sumasakit at dugo sa mga kamay niya. Nakilala niya ang drayber na si Nathaniel Kiggundu
na tila hindi naman gaanong nasaktan. Inalis niya ang mga damong nakatabon sa kaniyang mukha at makikita
ang mahabang punit ng pantalon sa tapat ng isa sa kaniyang tuhod.
Mula sa kung saan, narinig nila ang napakalakas na iyak ng alagang baboy ni Kibuka at doon
nagpunta ang dalawang lalaki. Pagdating nila, ay umiiyak ang baboy dahil sa pagkakaipit ng leeg nito at
namatay na. Totoong nakasama kay Kibuka ang aksidente na nag-iwan sa kaniya ng kondisyong walang
katiyakan. Habang nakaupo siya sa tabi ng namatay na alagang hayop, iniisip niya ang kasunod na mga
pangyayari. Marami nang taong nag-uusyoso, titingnan si Kibuka at namatay na alagang hayop at pagkatapos
ang motorsiklo naman ang kanilang titingnan. Dumating si Musisi, ang
Hepe ng Ggogombola. Kinuha ang pahayag ni Kiggundu at pagkatapos nilapitan si Kibuka at pinipilit na isakay
sa kaniyang sasakyan upang iuwi sa bahay niya.
“Sir, mukhang hindi pa maganda ang lagay ninyo, bukas na lang kayo kukunan ng pahayag.
Magpahinga muna kayo.” “Pero hindi ko maaaring iwanan ang namatay kong alagang baboy.”
“Maaari po nating ilagay sa likod ng aking sasakyan kung ibig po ninyo. Mas mabuti sana kung
puputol-putulin na ito ng matadero dahil hindi na ito maaaring magtagal sa klase ng klima ngayon.”
Kailanman ay hindi pumasok sa isipan ni Kibuka na kainin ang alagang hayop. Iniisip niya kung
saang bahagi ng shamba ililibing ang alagang hayop. Sinabi niya na ang pagkain ng isang napamahal na alaga

20. ay isang barbarong gawain. Naiisip niya na naghuhukay na siya ng paglilibingan ng alaga. Natitiyak niyang
hindi siya tutulungan ng mga taga-kalsada na gawin ito. Sa bandang huli, naisip niya na bakit hindi magkaroon
ng bahagi ang kaniyang mga kapitbahay sa namatay niyang alaga. Sila naman ang nagpakain sa nasabing alaga.
Dinala sa Ggogombola Headquarters ang nasabing alaga ni Kibuka at ipahahati-hati ito sa askaris na
naroon. Sinuman ang may gustong kumain ng baboy ay pumunta roon bago mag-ikapito ng gabi, ayon kay
Musisi na siya nang nag-asikaso sa namatay na baboy.
Sa pagbalik ni Kibuka sa kaniyang tahanan, ginamot niya ang kaniyang balikat ng gamot na
karaniwang ginagamit niya sa anumang sakit na nararanasan niya. Umupo sandali habang umiinom ng tsaa.
Maaga siyang natulog at nagising sa magandang sikat ng araw. Nasabi niya sa kaniyang sarili na ito ang
pinakamaganda niyang pagtulog at nasiyahan siya pagkatapos ng maraming buwan na nagdaan. Dumating si
Musisi habang papaalis na si Kibuka upang tingnan kung ang pata ng alaga niyang baboy ay nadala kay Yosefu
at Miriamu.
“Hindi pa, Sir, ngayon ko pa lamang dadalhin doon, ibig ba ninyong sumabay na sa akin pagpunta
roon?”
Pumayag si Kibuka na makisabay. Tinanggihan naman niya ang laman ng baboy na dinala sa kaniya
ni Musisi.
“Sa iyo na iyon, anak, hindi ako mahilig kumain ng baboy.” Kinuha ni Miriamu ang pata ng baboy at
ang interes naman ni Yosefu ay ang mga detalye ng aksidenteng naranasan ni Kibuka. Pinilit ni Yosefu at
Miriamu na mananghalian sa kanila ang dalawa. Ngunit kailangang dumalo sa isang pulong ni Musisi sa
Mmengo, kaya si Kibuka na lamang ang iniwan. Maraming napag-usapan sina Kibuka at Yosefu. Matagal
silang hindi nagkita kaya magiging masarap ang pagkain nila ng pananghalian.
“Talagang napakahusay mong magluto, Miriamu,” wika ni Kibuka habang naglalagay ng maraming
pagkain sa kaniyang pinggan.”
“Napakalambot ng karne ng baboy na iyon na parang isang manok at napakasarap pa,” pahayag
naman ni Miriamu.
May ilang sandali na nalulungkot siya sapagkat alam niya na karne ito ng mahal niyang alaga at
masaya niyang kinakain ito. Ngunit sandali lamang ito at patuloy pa rin niyang nilalagyan ng karne ang
kaniyang pinggan. Natatawa siya sa sarili at alam niya na hindi na siya maglalakad tuwing hapon at sa halip
makakatulog na siya nang maayos.