Εκπαιδευτική παρουσίαση της 5ης ενότητας της Ιστορίας Γενικής Παιδείας Γ' Λυκείου

1. ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
Ο ΚΡΙΜΑΪΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ1

2. Κοινό Κτήμα,
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ2

3. ΟΡΙΣΜΟΣ
«Ανατολικό Ζήτημα» ονομάζεται το διεθνές ζήτημα που
προκλήθηκε από τη βαθμιαία υποχώρηση της ισχύος της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την πλήρωση του κενού
που προέκυψε από αυτή την υποχώρηση στην Εγγύς
Ανατολή και ιδίως στη Χερσόνησο του Αίμου.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ3

4. ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρακμάζει από τον 17ο
αιώνα
 τερματίστηκαν οι οθωμανικές κατακτήσεις
 η κατάκτηση της Κρήτης (1669) ήταν η τελευταία μεγάλη
επιτυχία των Οθωμανών
 η αποτυχία της δεύτερης -και τελευταίας- πολιορκίας της
Βιέννης (1683) σήμανε το τέρμα των επιτυχιών τους σε βάρος
των Ευρωπαίων.
 μεγάλοι αντίπαλοι των Οθωμανών οι Αψβούργοι και οι Ρώσοι
 εκδηλώθηκαν προβλήματα στην οικονομία και στη
διοίκηση της αχανούς αυτοκρατορίας
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ4

5. Το Ανατολικό Ζήτημα τον 18ο και τον 19ο αιώνα.
έως τον 17ο αιώνα
 Οι Ευρωπαίοι είχαν να αντιμετωπίσουν την προέλαση των
Οθωμανών Τούρκων εναντίον της χριστιανικής Ευρώπης.
τον 18ο αιώνα
 Σχέδια
 για την εκδίωξη των Οθωμανών από τη γηραιά
ήπειρο και
 για τη διανομή των ευρωπαϊκών τους κτήσεων
 η πρωτοβουλία ανήκε στην Αυστρία και τη Ρωσία
και όχι πλέον στην Ισπανία, τη Βενετία ή τον Πάπα.
 Η Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας (1762-1796)
κατέβαλε σοβαρή προσπάθεια να εκδιωχθούν
οι Οθωμανοί Τούρκοι από την Ευρώπη
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ5

6. Το Ανατολικό Ζήτημα τον 18ο και τον 19ο αιώνα.
τον 19ο αιώνα
Αρχίζει μία νέα φάση του Ανατολικού Ζητήματος:
 το 1797 οι Γάλλοι καταλαμβάνουν τα Επτάνησα
 το 1798 ο Ναπολέων εκστρατεύει στην Αίγυπτο
 Οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης βρίσκουν ευκαιρία να
παίξουν ρόλο και να αναμειχθούν στα ζητήματα της
οθωμανικής αυτοκρατορίας.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ6

7. ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ
 Η Πύλη κάλεσε τους Ρώσους σε βοήθεια εναντίον των
Γάλλων.
 Για πρώτη φορά ο ρωσικός πολεμικός στόλος πέρασε από τα
Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων, το 1798, στο
Αιγαίο, έπλευσε στο Ιόνιο και κατέλαβε τα Επτάνησα.
 Οι Βρετανοί έσπευσαν αρωγοί της Πύλης στην Αίγυπτο,
 όπου ο βρετανικός στόλος καταναυμάχησε τον γαλλικό στο
Αμπουκίρ (1798), και αποκατέστησαν την εξουσία του
σουλτάνου στην Αίγυπτο.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ7

8. ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ
 Ο ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1828-1829 άσκησε την
απαιτούμενη πίεση στην Πύλη να αναγνωρίσει με τη
Συνθήκη Ειρήνης της Αδριανούπολης (1829) την
αυτονομία της Σερβίας.
 Οι Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία)
εξασφαλίζουν με την επέμβασή τους την ανεξαρτησία
της Ελλάδας (1830).
 Η ελληνική επανάσταση αποτελεί μέρος του Ανατολικού
Ζητήματος
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ8

9. ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ9

10. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ10

11. Το ζήτημα των Στενών
 Οι Βρετανοί ανησυχούν για τη διέλευση του ρωσικού
στόλου από τα Στενά στη Μεσόγειο.
Η κατάληψη
στρατηγικής
θέσης της
Ρωσίας στα
Στενά και ο
έλεγχος της
Ανατολικής
Μεσογείου
απειλή στα
συμφέροντα
της Βρετανίας
και της
Γαλλίας
η Οθωμανική
Αυτοκρατορία
ανάχωμα στην
ενίσχυση των
Ρώσων και
αναβολή για
ενδεχόμενο
διαμελισμό της
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ11

12. Όξυνση του ζητήματος
 Ο Μεχμέτ Αλή πασάς της Αιγύπτου ζήτησε τη βοήθεια
της Ρωσίας εναντίον του σουλτάνου με τον οποίο
ενεπλάκη σε πόλεμο.
Ο Μεχμέτ Αλή ή Μωχάμετ Αλή Πασάς
(4 Μαρτίου 1769 – 2 Αυγούστου 1849)
ήταν Χεδίβης (αντιβασιλέας) της
Αιγύπτου
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ12

13.  Στις αρχές του 1833 ο
ρωσικός στόλος
κατέπλευσε και
αγκυροβόλησε στον
Κεράτιο Κόλπο.
 Η ισχυρή παρουσία των
Ρώσων στον Βόσπορο
οδήγησε τον σουλτάνο και
τον Αιγύπτιο πασά στη
σύναψη της Συνθήκης
Ειρήνης της Κιουτάχειας
(4 Μαΐου 1833).
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ13

14.  Με τη Συνθήκη του
Χουνκιάρ Ισκελεσί
(8 Ιουλίου 1833)
που υπογράφτηκε
ανάμεσα στη Ρωσία
και την Οθωμανική
Αυτοκρατορία, ο
ρωσικός στόλος
εγκατέλειψε τον
Βόσπορο.
 Ο Εύξεινος Πόντος γινόταν κλειστή και ασφαλής θάλασσα της
Ρωσίας.
 Αναγνωριζόταν σιωπηρώς στη Ρωσία το δικαίωμα εξόδου των
πολεμικών σκαφών της στο Αιγαίο.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ14

15. Μαχμούτ Β΄ (1785 - 1839)
Η Σύμβαση των Στενών (1841)
 Οι πέντε μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης
(Βρετανία, Γαλλία, Αυστρία, Πρωσία, Ρωσία)
στο Λονδίνο υπογράφουν τη Σύμβαση των
Στενών (13 Ιουλίου 1841) μετά από νέο γύρο
ένοπλης αναμέτρησης μεταξύ του
σουλτάνου Μαχμούτ Β' και του Μεχμέτ Αλή
πασά (1839)
 Απαγόρευε τη διέλευση πολεμικών πλοίων από
τα Στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου σε
καιρό ειρήνης όλων των κρατών.
 Τερματίστηκε η προνομιακή θέση της Ρωσίας
στο ζήτημα των Στενών (Συνθήκη του Χουνκιάρ
Ισκελεσί).
 Η πρώτη συνθήκη των ευρωπαϊκών μεγάλων
δυνάμεων στην οποία μετείχε και η Πύλη.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ15

16. Νέα παρέμβαση της Ρωσίας
Το 1850 με αφορμή την έριδα μεταξύ ορθόδοξων και καθολικών
μοναχών για την κατοχή των ιερών προσκυνημάτων των Αγίων Τόπων.
Ο Γάλλος αυτοκράτορας
Ναπολέων Γ’ υποστήριξε τους
καθολικούς χριστιανούς
Ο Ρώσος αυτοκράτορας
Νικόλαος Α’ υποστήριξε τους
ορθόδοξους χριστιανούς
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ16

17. ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΣΟΥΛΤΑΝΟΥ – ΕΚΡΥΘΜΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
 Η Πύλη ενέδωσε στην αρχή στις πιέσεις
του Γάλλου αυτοκράτορα.
 Υπό την πίεση του Ρώσου τσάρου
αθέτησε τις υποσχέσεις της προς τους
καθολικούς.
 Η κατάσταση γίνεται έκρυθμη λόγω των
εκατέρωθεν πιέσεων στον σουλτάνο
Αβδούλ Μετζίτ.
 Η Ρωσία απαιτούσε από τον σουλτάνο να της αναγνωρίσει
το δικαίωμα προστασίας των ορθοδόξων που απέρρεε,
κατά τη δική της ερμηνεία, από τη Συνθήκη του Κιουτσούκ
Καϊναρτζή (1774).
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ17

18. Ο ΚΡΙΜΑΪΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ18

19. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ19

20. ΑΦΟΡΜΗ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ20
 Η Ρωσία απαίτησε να αναγνωρίσει ο σουλτάνος το
δικαίωμα προστασίας των ορθοδόξων της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας που ανέρχονταν σε μερικά εκατομμύρια
κατοίκων  ισοδυναμούσε με απαίτηση για
συγκυριαρχία του Ρώσου αυτοκράτορα με τον
σουλτάνο.
 Η Πύλη, με την ενθάρρυνση της Γαλλίας κυρίως, αλλά και
της Βρετανίας, αρνήθηκε να ικανοποιήσει αυτή την
αξίωση της Ρωσίας.

21. ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ21
 Το Μάιο του 1853 τα ρωσικά στρατεύματα εισέρχονται
στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, χωρίς την κήρυξη
πολέμου εναντίον της Πύλης.
 Τον Μάρτιο
του 1854
υπέγραψαν
συνθήκη
συμμαχίας η
Βρετανία και
η Γαλλία με
την Πύλη.

22. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ22
 Ο Κριμαϊκός Πόλεμος διεξήχθη στη Χερσόνησο της
Κριμαίας (1854-, στη νότια Ρωσία, όπου οι Ρώσοι
αντιμετώπισαν τις στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις
της Βρετανίας και της Γαλλίας.

23. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ23
Franz Roubaud,
Λεπτομέρεια από την πανοραμική σύνθεση «Η πολιορκία της Σεβαστούπολης (1854-1855)»

24. Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ «Ο άγγελος της Κριμαίας»
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ24
 Η πρωτεργάτρια της σύγχρονης
νοσηλευτικής που άλλαξε δραστικά τις
κάκιστες υγειονομικές συνθήκες και τον
τρόπο λειτουργίας των νοσοκομείων του
καιρού της.
 Το ακούραστο μέλημα που επιδείκνυε για
τον πάσχοντα συνάνθρωπο καθ' όλη τη
διάρκεια του 24ώρου θα της έφερνε την
προσωνυμία «Κυρία με τη Λάμπα».
 Οι υπεράνθρωπες προσπάθειές της να
περιθάλψει τους στρατιώτες στον Πόλεμο
της Κριμαίας θα την έκαναν γνωστή στον
κόσμο ως «Άγγελο της Κριμαίας».
 Όσο για το έργο της, πέρα από τη δραστική
βελτίωση των συνθηκών περίθαλψης και την
εισαγωγή μιας σειράς υπηρεσιών για τους
νοσηλευομένους, είχε και μετρήσιμα
αποτελέσματα, ρίχνοντας δραστικά τον
δείκτη θνησιμότητας στα νοσοκομεία που
απασχολήθηκε.
Πηγή: http://theatrecomments.weebly.com

25. ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΩΝ ΕΞΕΓΕΡΣΕΩΝ
ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ25
 Οι Ρώσοι κάνουν εκκλήσεις προς τους ορθόδοξους λαούς
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να εκδιώξουν τους
Οθωμανούς από την Ευρώπη  παρατηρήθηκαν
επαναστατικές ζυμώσεις.

26. • Ποια στάση κράτησε η ελληνική κυβέρνηση
απέναντι στην επανάσταση;
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ26
Η επανάσταση του 1854
«Η επανάσταση του 1854 ξέσπασε με την ευκαιρία του Κριμαϊκού Πολέμου κατά τα μέσα του
Ιανουαρίου, πρώτα στην Ήπειρο (Ραδοβίζι), με αφορμή τη φορολογική καταπίεση, και σχεδόν
ταυτόχρονα στη Θεσσαλία (Άγραφα). Από την πρώτη στιγμή οι βασιλείς, η ελληνική κυβέρνηση, ο
Τύπος και πολλές προσωπικότητες ενίσχυσαν την επανάσταση ηθικά και υλικά, ενώ οι
περισσότεροι από τους επιζώντες αγωνιστές του 1821, πολλοί αξιωματικοί του ελληνικού
στρατού και πλήθος εθελοντών από όλη την Ελλάδα έσπευσαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες
τους, εξορμώντας από πόλεις της Αιτωλοακαρνανίας και από τη Λαμία, όπου και γινόταν
συγκέντρωση του πολεμικού υλικού [...]. Παρά την εξάπλωση όμως της επαναστάσεως και τις
πρώτες επιτυχίες της, δεν έγινε δυνατόν να επιτευχθούν οι βασικοί στόχοι των επαναστατών, οι
καταλήψεις δηλαδή των στρατιωτικών κέντρων του εχθρού. Και τούτο γιατί η Πύλη από τον
Φεβρουάριο είχε αρχίσει να ενισχύει τα κέντρα αυτά με ισχυρές δυνάμεις [...]. Αλλά αυτό που
καθόρισε την τύχη της επαναστάσεως ήταν προπαντός η στάση της Αγγλίας και της Γαλλίας, που
πήραν ανεπιφύλακτα το μέρος των Τούρκων, τους βοήθησαν πολλαπλά, ανέπτυξαν έντονη
διπλωματική δράση για την καταστολή της και έφθασαν ως τον ναυτικό αποκλεισμό και την
κατοχή του Πειραιά. Έτσι αναγκάστηκε η ελληνική κυβέρνηση να σταματήσει τη βοήθεια που
χορηγούσε ανεπίσημα στους επαναστάτες και να διατάξει την αποχώρηση των Ελλήνων
αξιωματικών».
Στέφανος Παπαδόπουλος, «Ο Κριμαϊκός πόλεμος και ο Ελληνισμός», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΓ',
Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1977, σ.163.

27. Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΚΡΙΜΑΪΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ27
 Υπήρξε σαφής προσανατολισμός της κοινής γνώμης
υπέρ της Ρωσίας.
 Υποκινήθηκαν εξεγέρσεις στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο και
στη Χαλκιδική.
 Η Βρετανία και η Γαλλία εξανάγκασαν τον Όθωνα
 να αποπέμψει τη φιλορωσσική κυβέρνηση της Ελλάδας
 να διορίσει φιλοδυτική κυβέρνηση
 να ανακαλέσει τους Έλληνες αξιωματικούς που είχαν περάσει
επικεφαλής ανταρτών στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο και στη
Μακεδονία.

28. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ28
 Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι εκπόρθησαν τη Σεβαστούπολη
τον Σεπτέμβριο του 1855.
 Οι εχθροπραξίες τερματίστηκαν τον Ιανουάριο του 1856.

29. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ
(30 Μαρτίου 1856)
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ29
 Η Πύλη εξασφάλισε το δικαίωμα συμμετοχής της στο
σύστημα ασφάλειας των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης
(Concert of Europe).
 Ο Εύξεινος Πόντος κατέστη ουδέτερη θάλασσα,
απαλλαγμένη από πολεμικά σκάφη.
 Οι εκβολές του Δούναβη δόθηκαν και πάλι στην Πύλη.
 Επιβεβαιώθηκε η αυτονομία των Παραδουνάβιων
Ηγεμονιών υπό την προστασία των μεγάλων δυνάμεων.
 Ο σουλτάνος εξέδωσε το περίφημο αυτοκρατορικό διάταγμα
«Χάτι Χουμαγιούν» (Φλεβάρης 1856), με το οποίο υποσχόταν
 πλήρη ισότητα των υπηκόων του ανεξαρτήτως θρησκεύματος ή
καταγωγής.
 εγκαινιάστηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία η περίοδος του
Τανζιμάτ (μεταρρυθμίσεων).

30. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΡΙΜΑΪΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ30
 Η Ρωσία ηττήθηκε και ταπεινώθηκε.
 Η Οθωμανική Αυτοκρατορία έγινε αποδεκτή στη λέσχη
των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης, υπό την
προστασία της Βρετανίας.

31. Κοινό Κτήμα, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6509091
Η Ρωσία, η Αγγλία και η Αυστρία ασχολούνται με
το Ανατολικό Ζήτημα, γελοιογραφία του 1878.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ31

32. Οι σταθμοί στην πορεία προς την επίλυση του
Ανατολικού Ζητήματος είναι:
 Η συνθήκη της Αδριανουπόλεως (1829), στην οποία οι Αγγλογάλλοι βρέθηκαν για πρώτη
φορά αντιμέτωποι με τον κίνδυνο κατάρρευσης του Οθωμανικού κράτους.
 Η συνθήκη των Παρισίων (1856), με την οποία τέθηκε τέρμα στον Κριμαϊκό Πόλεμο και στην
οποία διατυπώθηκε για πρώτη φορά τόσο κατηγορηματικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο το δόγμα
της εδαφικής ακεραιότητας της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ενώ παράλληλα η Ρωσία
υποχρεώθηκε να παραδώσει την περιοχή γύρω από τις εκβολές του Δούναβη και μέρος της
Βεσσαραβίας.
 Η συνθήκη του Βερολίνου (1878) που σήμανε την είσοδο των Γερμανών στη Μέση Ανατολή.
 Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1911-1913) που κατέληξαν στις Συνθήκες του Λονδίνου (17/5/1913)
- Βουκουρεστίου (28/7/1913).
 Οι συνθήκες που τερμάτισαν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918) και διαμόρφωσαν τη
σημερινή κατάσταση στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.
Πηγή: https://el.wikipedia.org
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ32