need you all

1. Хүнс ба биеийн жин
Гүйцэтгэсэн: Н. Насанхишиг
Болор
Номин-эрдэнэ
Ану-дарь
Хүнс ба биеийн жин
Гүйцэтгэсэн: Н. Насанхишиг
Б. Ану-дарь
Г. Болор
Ц. Номин-эрдэнэ

2. Агуулга
Зорилго
 Оюутнуудад хооллолт
болон биеийн жингийн
талаар тодорхой мэдлэг
өгөх
 Өөрийн биеийн жингийн
ямар нэгэн асуудалтай
эсэх, мөн түүнийгээ хянах
арга замыг зааж өгөх
 Биеийн жинтэй холбоотой
нэмэлт мэдээлэл өгөх.
Зорилт
 Биеийн жингийн
индексийг ашиглан, үүн
дээр тулгуурлан
оюутнуудад өөрийн
биеийн жигнээ болон
бусдын биеийн жингээ
хянахад тусална.

3. Агуулга
 Биеийн жингийн индекс
 таргалалт гэж юу вэ?
 Таргалалтийн шалтгаан
 Таргалалтаас болж үүсэх өвчин
 Эрүүл хооллолт ба жингээ барих арга
 Эрүүл мэндийн зарим нэр томьёоны тайлбар
 Нэмэлт мэдээлэл

4. Биеийн жингийн индекс

5. Таргалалт
 Таргалалт гэдэг нь биеийн жин илүүдэхэд хүргэдэг өөхний
хуримтлал юм. Хүний биед шаардлагатай үед ашиглах өөх
-ний нөөц буюу депо гэж байдаг. Таргалах үед эдгээр
депод хэт их хэмжээний өөх хуримтлагддаг.
 Биед өөх их хэмжээгээр хуримтлагдсанаар биеийн жин
нэмэгдэж БЖИ 30аас дээш байх үзүүлэлт.
 Таргалалтын онцлогоос хамаараад:
эмэгтэй таргалалтын үед:
гуя, өгзөгний орчим
хуримтлагддаг.
Эрэгтэй таргалалтын үед:
илүүдэл өөх нь ихэвчлэн гэдэс
болон түүнээс дээш хэсэгт
хуримтлагддаг бол эмэгтэй
таргалалтын үед гуя, өгзөгний
орчим хуримтлагддаг.

6. Таргалалт
o Биеийн жингээс нь хамаарч таргалалтыг дотор нь хэд хэд
ангилдаг
1-р шатны
таргалалт:
биеийн
жин байх
ёстой
хэмжээнээс
29%
дээгүүр
байх
2-р шатны
таргалалт:
биеийн жин
нь байвал
зохих
хэмжээнээс
30-49%илүү
байх
3-р шатны
таргалалт:
жингийн
илүүдэл нь
байвал
зохих
хэмжээнээс
50-99%илүү
байх
4-р шатны
таргалалт:
жингийн
илүүдэл нь
байх ёстой
хэмжээнээс
100%илүү
байх

7. Таргалалт
 Жин нэмэх нь хоол хүнстэй холбоогүй:
 Дааврын өөрчлөлттэй холбоотой жишээ нь: преднизолон,
дексаметазон зэрэг дааврын гаралтай эмийг хэрэглэх үед
таргалах үйл явц ажиглагддаг.
 Хүүхэд төрүүлэх явцад эмэгтэй хүний бие галбир өмнөх
шигээ галбиртай болдоггүй.

8. Эмчилгээ
o Таргалалтыг эмчлэх аргуудыг гурван үнпсэн хэсэгт
хуваадаг.
o Эмийн бус арга: илчлэг багатай хоол ба биеийн хүчний
ачааллыг нэмэх
o Эмийн арга: хоолны дуршлыг дарж, илчлэг ихтэй
бодисын шингээлтийг бууруулдаг эм, бэлдмэл хэрэглэх.
o Мэс заслын аргууд.

9. Таргалалтаас болж үүсэх өвчин

10. цус хананд ачаалал өгснөөр зүрх, тархи,
бөөр, мэдрэлийн судсын эд эрхтэнийг
гэмтээнэ.
Зүрхний өвчин Хүний биеийн жин нэмэгдэснээр хүний зүрх
илүү ажиллан бие эрхтэний системд илү
ачаалал өгөх. Биеийн жин хэт нэмэгдэхэд
зүрхний ачаалал мөн ихсэж зүрхний цохилт
хурдасаж зүрхний зарцуулах
хүчилтөрөгчийн хэмжээ нэмэгдэн, зүрх
удаан хугацаагаар ачаалал ихтэй
ажилласнаар ядрах нөхцөл үүсгэдэг учраас
тарган хүмүүсийн зүрхний өвчлөл энгийн
хүнийг бодвол харьцангуй илүү байдаг.
Артерийн судасны хатуурал Цусан дахь холестриний хэмжээ хэтэрч,
тослог эд артерийн судасний хананд
наалдан, судсыг агшааж, цусны урсалтанд
саад болсноор судас хатуурч хагардаг.
Элэг өөхлөх Тарган хүмүүст элэг өөхлөх шинж илүү
тохиолдох ба удаан хугацаагаар эмчлэхгүй
бол удаан хугацааний дараа элэгний эд эсийг
үхүүлж, элэгний хатууралд хүргэнэ.

11. Эрүүл хооллолт ба жингээ
барих
• Хүн хоол хүнсээрээ өдөр тутмын амьдралд шаардлагатай
энерги буюу илчлэг авч байдаг.
 1 литр усыг цельсийн 1 хэмээр халаахад шаардлагатай
энергийг калори гэнэ.
• Жирэмсэн эмэгтэйчүүд өдөрт 3200ккал
• Хөхүүл эхчууд 3500ккал
• Эрэгтэйчүүд 3300ккал
• Эмэгтэйчүүд 2800ккал авах хэрэгтэй байдаг бол
• Биеийн хүнд хүчний ажил хийдэг хүмүүс өдөрт 4500ккал
ба түнээс дээш илчлэг авах ёстой.

14. Жин хасахад тустай
бүтээгдэхүүнүүд
Өндөг. Өглөөд талх, нарийн боов идэхийн
оронд өндөг идэхийг зөвлөж байна. Учир нь өндөг
уургийн агууламж өндөр учраас та богино
хугацааны дараа өлсөхгүй, илүү удаан цадсан
мэдрэмжтэй байх болно. Илүүдэл жинтэй, тарган
эмэгтэйчүүд өглөөний цайндаа талх, боовны
оронд хутгасан 2 өндөг 2 зүсэм талх болон
жимсний чанамал идэхэд дараагийн 36 цагт идэх
хоол хүнсний хэмжээ нь хамаагүй бага байжээ.
Уураг нь цусны чихэр огцом ихсэж, буурахаас
сэргийлдэг.

15. Буурцаг
Холецистокинин нь жин хасахад туслах, хоолны
дуршилыг бууруулдаг хоол боловсруулах даавар
юм. Холецистокининыг илүү ихээр ялгаруулах нэг
арга нь буурцаг юм. Уураг ихтэй учраас мөн цусны
чихрийг тогтвортой байлгаж, хурдан өлсөхөөс
сэргийлнэ.

16. Салат
Хоолныхоо өмнө шинэ ногооны салат идэх нь
дараа нь идэх хоолны хэмжээг 12%-аар
бууруулдгийг Пенн Улсын Их сургуулийн
судлаачид тогтоожээ. Өдөрт 1 удаа ямар нэгэн
ногооны салат иддэг хүмүүст С, Е аминдэм,
фолийн хүчил, ликопин, каротиноид гэх мэт
өвчнөөс сэргийлэх тэжээлийн бодисуудын
түвшин их байдаг байна.

17. Ногоон цай
Гоолиг болгож, тураадаг найрлага нь
каффейн биш. Харин бодисын солилцоо,
өөхийг шатаадаг катехин хэмээх
антиоксидант найрлага нь гол
үйлчилгээтэй. Сүүлийн үед Японд хийгдсэн
судалгаан дээр ногоон цайны катехиныг
оолонг цайтай цуг ууж байсан 35 эрэгтэйн
бодисын солилцоо нэмэгдэж, жин хасагдаж,
биеийн жингийн индекс нь буурсан байна.
Мөн муу холестерол буюу бага нягттай
липопротеид холестеролын хэмжээ буурчээ.

18. Лийр
1ш дундаж хэмжээний лийрэнд 6г эслэг
агуулагддаг. Харин дундаж 1 алим 3г
эслэгтэй. Хоёулаа пектин хэмээх эслэгийг
агуулдаг ба энэ нь цусны чихрийн хэмжээг
бууруулж, хоолны хооронд юм идэхээс
сэргийлдэг. Бразилд хийгдсэн судалгаагаар
жин ихтэй эмэгтэйчүүд өдөрт 3 ш лийр
идэхэд 3 овьёосны жигнэмэг идсэн
эмэгтэйчүүдтэй харьцуулахад илүү их жин
хассан байжээ.

19. Жин хасахад тустай
бүтээгдэхүүнүүд
шөл Өөхгүй үхрийн мах
Бага хэмжээний мах
идснээс шөл уух нь
цадсан мэдрэмжийг
төрүүлж, илүү их
идэхээс сэргийлдэг.
Оройн хоолондоо өөхгүй
үхрийн мах, загасны мах
идэх нь жин хасах гэж байгаа
хүмүүст тохиромжтой. 1700
калори өдөрт идэх хоолны
дэглэмд 220-280г үхрийн мах
идсэн хүмүүс уураг багатай,
адил илчлэгтэй хоол идэж
байсан хүмүүсийнхээс жин
нь илүү хасагдаж, өөхний
хэмжээ нь буурч, булчингийн
массын бууралт бага байжээ.

20. Оливийн тос самарнууд
Екстра виржин оливийн тос
нь дан ханаагүй өөхний
хүчлийн агууламж өндөр ба
энэ нь илчлэгийг шатаахад
туслах болно. Оливын тосыг
цөцгий, кремний оронд
хэрэглэхэд бодисын
солилцоог илүү ихээр
идэвхижүүлж байжээ.
Салатны амтлагч, талх дүрэх,
ногоо хуурах гэх мэт
оливийн тосыг өргөнөөр
хэрэглэх хэрэгтэй.
Самар нь илчлэг ихтэй ч
самар өдөр тутамдаа ихээр
хэрэглэдэг хүмүүс бусдаасаа
илүү туранхай байдаг байна.
Тайван үеийн бодисын
солилцоо 11%-аар ихэссэн нь
илүү их илчлэгийг шатааж
байна гэдгийг баталдаг. Мөн
хушга гэх мэт самрууд нь
омега-3 өөхний хүчлийг
агуулдаг тул үрэвслийн эсрэг,
зүрх судас, тархины үйл
ажиллагаанд сайнаар
нөлөөлнө.

21. Эрүүл мэндийн нэр томьёоны
тайлбар
• Өлсгөлөн- урт, богино хугацаанд илчлэг багатай хоол
хэрэглэх
• Хоол тэжээлийн дутал- үндсэн шимт болон тэжээллэг
бодис дутах
• Хоол тэжээлийн илүүдэл- хоол хүнсийг тоо, чанарын
хувьд хэтрүүлэн хэрэглэх
• Тэнцвэр алдагдах- үндсэн шимт болон тэжээллэг
бодисын тохироо алдагдах
• Тураал- хүүхэд насандаа тохирохгүй бага жинтэй байхыг
хэлнэ

22. Эрүүл мэндийн нэр томьёоны
тайлбар
• Туранхай- хүүхдийн богино хугацааны ба хурц хэлбэрийн
тэжээлтийн дутлыг тодорхойлно. Ижил өндөртэй бусад
хүүхдүүдтэй нь харьцуулахад маш бага жинтэй байхыг
хэлнэ.
• Илүүдэл жин – өндөрт нь харьцуулахад хэтэрхий хүнд
жинтэй байхыг хэлнэ. Илүүдэл жинтэй гэдэг нь их өөхтэй
гэсэн үг биш. БЖИ 25-аас их 30-аас бага байх үзүүлэлт

23. Жин нэмэхэд туслах зарим арга
• Идэж байгаа хоолныхоо төрлийг биш харин түүнд орж
байгаа найрлагынх нь төрөл, чанарыг бодож тооцон үз.
• Өнөөдөр жигнэсэн будаа, шарсан төмс, жигнэсэн үхрийн
мах, вандуй мэтийг идсэн бол маргааш будааг нь
гоймонгоор, жигнэсэн үхрийн махаа загас тахианы махаар
гэх мэтээр сольж ид.
• Энэ нь танд хэрэгтэй калори, уураг, төрөл бүрийн
витаминыг орхигдуулахгүй байх хамгийн шилдэг арга юм.
Өдөр бүр өөр өнгө үзэмж, огт өөр мэдрэмж таны хоолны
зуршлыг урь урьдаас ч илүү нэмэгдүүлнэ

24. Жин нэмэхэд туслах зарим арга
Гахайн дотор өөхний хайлуулсан тос 200 гр, какао 200 гр, жаахан
зөгийн бал, цөцгийн тосыг хөнгөн цагаан саванд хийж хольж
хутгаад зөөлөн гал дээр зогсолтгүй хутгасаар задална. Дөнгөж
буцалж эхэлмэгц нь гал дээрээс гаргаж хөргөөд, царцмагц нь шилэн
саванд хийж, харанхуй хүйтэн газар хадгална.
Ингэж бэлтгэсэн тосноосоо цайны халбагаар нэг удаа хутган авч
дөнгөж хөөрүүлсэн халуун сүүнд хутгаж ууна. Энэ бэлдмэлээ өдөрт
3-4н удаа уух бөгөөд хүн өөрөө хэр жин нэмэхээс шалтгаалаад
үүнээс цөөн ч байж болно. Харин бэлдмэлийг хэрэглэх үед өтгөн
хатаж болох учраас өдөртөө 2-3 ширхэг хар чавга идэж болно.

25. Жин нэмэхэд тустай
бүтээгдэхүүнүүд1. Амуу тариа
2. Гоймон
3. Самрын тос
4. Шоколадны крем
5. Бяслаг
6. амтлагч
7. Цөцгийн тос
8. Шоколад
9. Цагаан талх
10. Тараг

26. Жин нэмэхэд тустай
бүтээгдэхүүнүүд
1. Цэвэр жимсний шүүс
2. Банана
3. Самар
4. Оливийн тос
5. Гахайн өөх
6. Тахиа
7. Бекон (гахайн утсан мах)
8. Яргай загас
9. Үхрийн мах
10. майонез
•

27. Хүний биед хор нөлөөгүй
таван хүнс
oЗөвхөн хүүхдүүд төдийгүй, насанд хүрэгчид, тэдний дотор
эмэгтэйчүүд амттанд дуртай байдаг. Гэхдээ та жин нэмэхгүй
байхаар шийдсэн бол амттан болгоныг хэрэглээд байж
болохгүйг санах хэрэгтэй. Хоол судлаачид хүний биеийн жинд
хамгийн аюулгүй таван амттаныг нэрлэжээ.

28. Зөгийн бал
Зөгийн бал ашигтай гэдэг нь маргаангүй. Илчлэгээрээ энэ идээ
элсэн чихэртэй бараг адилхан байна. Нэг цайны халбага зөгийн
бал 35 ккал бол нэг халбага элсэн чихэр 30 ккал байдаг ажээ.
Гэхдээ элсэн чихрээс ялгаатай нь зөгийн баланд 70 төрлийн
ашигтай бодис, тэдгээрийн дотор, В2, РР, С, В6, В5, Н амин
дэм, фолийн хүчил, К болон Е амин дэм, кальци, натри, магни,
төмөр, йод агуулдаг байна.
Тэрчлэн зөгийн баланд агуулагддаг бодисууд хооллох дуршлыг
нэмэгдүүлж, хоол боловсруулах эрхтний ажиллагааг
сайжруулж, хоолны шингэцийг сайжруулдаг ажээ. Мөн зөгийн
бал нь ханиад томуу туссан үед хамгийн сайн эм болдог байна.
Хоол судлаачийн хэлснээр, өдөрт хоолны хоёр халбага зөгийн
бал идэх нь биеийн эрүүл мэндэд тустай. Үүнээс илүү гарвал
хүний биеийн жин нэмэгдэх ажээ.

29. Хатаасан жимс
Зөгийн бал их харшил өгдөг, тийм болохоор зарим хүнд
хэрэглэхийг хориглодог. Ийм тохиолдолд зөгийн балны оронд
хатаасан жимс, жишээлбэл, үзэм, чангаанз, хар чавга зэргийг
идэж болно. Хатаасан жимсэнд кальци, магни, натри, төмөр
зэрэг хэд хэдэн эрдэс бодис агуулагддаг, тиймээс зүрхэнд тустай
ажээ.
Тэгээд ч хатаасан жимсээр өлөө дарахад амархан. Харин
хэтрүүлэн идвэл хотдогоос илүү илчлэгтэй болохыг анхаараарай.
Нэг өдөрт ердөө 30 грамм хатаасан жимс идвэл амттайн дээр
биед тустай.

30. Бүржмэл чихэр /мармелад/
1. Marmelada буюу цэвэр жимсний чанамал гэсэн Португал үгнээс
гаралтай үг. Бүржмэл чихрэнд жимсэнд агуулагддаг пектинүүд буюу
ашигтай бодисууд байдаг. Пектинүүд нь цусан дахь холестерины
хэмжээг бууруулж, ходоодны ажиллагааг сайжруулж, бие махбодиос
хорт бодисыг гадагшлуулдаг. Үүний сацуу Британийн Хүнсний
бүтээгдэхүүн судлалын хүрээлэнгийн мэргэжилтнүүдийн нотолж
буйгаар, пектин нь хорт хавдрын эсийн өсөлтийг зогсоодог байна
2. Алим, чавга, тоор, нэрсэнд пектин хамгийн ихээр агуулагддаг.
Тиймээс чухам эдгээр жимсээр хийсэн бүржмэл чихэр хүний эрүүл
мэндэд хамгийн тустай. Гэхдээ бүржмэл чихэр болгон ашигтай биш
гэнэ. Тэгэхээр бүржмэл чихэр худалдаж авахдаа түүний орцонд
пектиний нэгдэл орсон эсэхийг харах хэрэгтэй. Хүн өдөрт бүржмэл
чихрийг 20-30 граммаас хэтрүүлэхгүй идвэл эрүүл мэндэд сайнаар
нөлөөлнө.

31. Пастила ба зефир
Пастила болон зефир нь пектинүүд агуулсан байдаг.
Пектингүйгаэр эдгээр жимс хоосон илчлэг өгч, ямар ч ашиггүй.
Тиймээс пастила эсвэл зефирийг сонгохдоо доторх орцыг нь
анхаарах хэрэгтэй.
Мөн өөрсдөө хийж идсэн нь дээр. Үүний сацуу пастила болон
зефир нь ходоодны салстын цочролыг дардаг учраас ходоод
гэдэсний замын өвчин, тухайлбал, ходоодны шархтай хүмүүст
тустай. Гэхдээ өдөрт 30 граммаас ихийг идэх хэрэггүй.

32. Дүгнэлт
• Хүмүүс өөрсдийхөө биеийн жинг хянаагүйн
улмаас зөвхөн таргалалт биш мөн үүнээс
гадна хэтэрхий турж өөрийн биед
агуулагдаж байх ёстой уураг, өөх тос, нүүрс
ус зэрэг бодисуудыг хянаж чаддаггүй үүнээс
болж маш олон төрлийн өвчин үүсдэг.

33. Эх сурвалж
• Wikipedia.org
• Goolingoo.mn
• Info.mn
• Health.mn
• Emch.mn