biologi tingkatan 5

1. 16.1 Organisasi tisu tumbuhan
16.2 Tisu meristem dan
pertumbuhan
16.3 Lengkung pertumbuhan
Bab 16
Organisasi Tisu Tumbuhan
dan Pertumbuhan

2. KANDUNGAN 16.1 : ORGANISASI TISU TUMBUHAN
STANDARD PEMBELAJARAN
Murid dapat :
16.1.1 Berkomunikasi tentang jenis tisu tumbuhan
dan
fungsi utamanya.

3. Anda telah pun mempelajari aras
organisasi organisma multisel
dalam Bab 2 Tingkatan 4…
Dapatkah anda menamakan
beberapa sel khusus dalam
tumbuhan?
Sel yang menjalani proses pembezaan dan menjadi
sel yang khusus :
Sel-sel berubah struktur dan bentuk agar
bersesuaian dengan fungsinya.

4. Mari kita ulangkaji sekejap…

5. Mari kita ulangkaji sekejap…

6. Sel Khusus Dalam Tumbuhan :
Sel pengawal
 Merupakan sel epidermis permukaan
bawah daun yang terubahsuai.
 Mempunyai banyak kloroplas
 Mengawal bukaan stoma

7. Sel Khusus Dalam Tumbuhan :
Sel mesofil
palisad
 Berbentuk
silinder dan
disusun menegak
dan padat untuk
menyerap cahaya
secara maksimum.
 Mempunyai
banyak
kloroplas
 Tersusun
longgar,
banyak ruang
udara
antaranya.
 Membenarkan
pertukaran
gas berlaku
Sel mesofil
berspan

8. Sel Khusus Dalam Tumbuhan :
Sel akar rambut
 Merupakan sel epidermis yang
terubahsuai
 Mempunyai rerambut pada sel
untuk meningkatkan jumlah
luas permukaan bagi
memaksimumkan penyerapan air
dan garam mineral

9. Sel Khusus Dalam Tumbuhan :
Xilem
Plat
tapis
 Mempunyai salur
xilem dan trakeid
yang mengangkut air
dan garam mineral
dari akar ke
seluruh tumbuhan
floem
 Salur xilem dan
trakeid terdiri
daripada sel-sel
mati serta
berbentuk panjang
dan berterusan
 Sel berbentuk
silinder dan
berplat tapis.
 Mempunyai tiub
tapis yang
mengangkut
hasil proses
fotosintesis
dari daun ke
seluruh
tumbuhan

10. Okey, sekarang mari kita kenali jenis-
jenis tisu tumbuhan pula…

11. Tisu
xilem
Tisu meristem Tisu kekal
Tisu
meristem
apeks
Tisu
meristem
lateral
Tisu
epidermis
Tisu
asas
Tisu
vaskular
Tisu
floem
Tisu
parenkima
Tisu
kolenkima
Tisu
sklerenkima

12. Tisu matang yang telah mengalami pembezaan atau
sedang mengalami pembezaan.
Tisu
asas
Tisu vaskular

14. Jenis tisu kekal : Tisu
epidermis
 Tisu epidermis melapisi permukaan
luar batang, daun dan akar
tumbuhan muda.
 Dinding sel epidermis yang
terdedah kepada udara dilitupi
lapisan berlilin dan kalis air
yang dikenali sebagai kutikel.
 mengurangkan kehilangan air
melalui penyejatan (proses
transpirasi)
 Melindungi daun daripada
kecederaan mekanikal
 Menghalang serangan patogen
 Terdapat sel-sel epidermis yang
terubahsuai mengikut fungsinya,
contohnya sel pengawal dan sel
akar rambut.
Fungsi
kutikel

16. Jenis tisu kekal :
Tisu asas : (i) Tisu parenkima
 Terlibat dalam baik pulih dan penjanaan semua
tisu tumbuhan serta dalam pengangkitan sistem
vaskular
 Tisu parenkima merupakan sel hidup yang paling
ringkas dan belum mengalami pembezaan.
 Tisu parenkima yang berada dalam keadaan segah
memberi sokongan dan mengekalkan bentuk
tumbuhan herba.
 Terlibat dalam fotosintesis dan membantu
penyimpanan
kanji dan gula serta terlibat dalam pertukaran
gas.
 Mempunyai dinding sel yang paling nipis

18. Jenis tisu kekal :
Tisu asas : (ii) Tisu
kolenkima
 Tisu kolenkima terdiri daripada sel
hidup, dan apabila telah matang akan
menjadi sel yang fleksibel
 Mempunyai dinding sel yang lebih tebal
berbanding dengan dinding sel parenkima.
 Memberi sokongan mekanikal dan sifat
keanjalan kepada tumbuhan
 Mempunyai dinding sel yang diperbuat
daripada pektin dan hemiselulosa.

20. Jenis tisu kekal :
Tisu asas : (iii) Tisu sklerenkima
 Tisu sklerenkima terdiri daripada
sel-sel yang mati apabila matang.
 Berfungsi memberi sokongan dan
kekuatan mekanikal kepada bahagian
tumbuhan yang matang, dan membantu
dalam pengangkutan air dan nutrien
dalam tumbuhan
 Mempunyai dinding sel yang paling tebal
antara semua tisu asas

24. Jenis tisu kekal :
Tisu vaskular : (i) Floem
 Floem terdiri daripada sel rakan dan
tiub tapis
 Terbentuk daripada sel hidup, iaitu
tiub tapis dengan kehadiran sitoplasma
 Tiub tapis tidak mempunyai organel
seperti nukleus dan ribosom kerana
mengalami kemerosotan apabila matang
 Tiub tapis tersusun dari hujung ke
hujung floem untuk membentuk struktur
tiub yang memanjang dan bersambungan
 Floem mengangkut gula yang terhasil
daripada proses fotosintesis dari daun
ke organ penyimpanan seperti akar, buah
dan umbisi
Sel rakan
Tiub tapis
Plat tapis

27. Jenis tisu kekal :
Tisu vaskular : (ii)
Xilem
 Mempunyai dinding sel yang diselaputi
lignin.
 Xilem terbentuk daripada sel-sel mati
yang tidak mengandungi sitoplasma.
 Terdiri daripada salur xilem yang
memanjang, berongga dan bersambungan
antara satu dengan lain dari akar ke
daun.
 Ini membolehkan xilem mengangkut air dan
garam mineral dari akar ke semua
bahagian tumbuhan.

29. KANDUNGAN 16.2 : TISU MERISTEM DAN PERTUMBUHAN
STANDARD PEMBELAJARAN
Murid dapat :
16.2.1 Mengenal pasti jenis dan bahagian dan tisu yang terlibat
dalam pertumbuhan.
16.2.3 Mengenal pasti zon pembahagian sel, zon pemanjangan sel
dan zon pembezaam sel dalam radikel anak benih.
16.2.2 Menghuraikan kedudukan zon pembahagian sel, zon
pemanjangan
sel dan zon pembezaan sel dalam pucuk dan akar

30. Pernahkah anda melihat perkembangan tumbuhan
daripada anak benih hingga menjadi pokok dewasa
seperti di bawah ini??
= Tisu Meristem
Tisu apakah yang terlibat dalam
pertumbuhan ini?
Bahagian manakah yang
tumbuh terlebih dahulu??

31. • Tisu meristem merupakan tisu
yang aktif membahagi secara
mitosis.
Tisu Meristem
• Terdapat 2 jenis tisu meristem :
a) Tisu meristem apeks
b) Tisu meristem lateral
Terdapat di hujung pucuk
dan hujung akar
Terdiri daripada kambium
vaskular dan kambium gabus

32. Tisu Meristem

33. Hujung pucuk dan
hujung akar
tumbuhan dapat
dibahagikan
kepada 3 zon
pertumbuhan sel :
• Zon pembahagian
sel
• Zon pemanjangan
sel
• Zon pembezaan sel

34. Hujung pucuk dan
hujung akar
tumbuhan dapat
dibahagikan
kepada 3 zon
pertumbuhan sel
:
• Zon pembahagian
sel
• Zon pemanjangan
sel
• Zon pembezaan sel

35. Zon pertumbuhan : 1) Zon pembahagian sel
• Zon pembahagian sel berlaku pada
meristem apeks yang terdiri
daripada sel-sel meristem yang
aktif membahagi secara mitosis.
• Pertambahan bilangan sel
menyebabkan peningkatan
kepanjangan batang tumbuhan.
• Semasa sel baharu terbentuk, sel
yang terbentuk sebelumnya akan
ditolak ke zon pemanjangan sel.

36. Zon pertumbuhan : 2) Zon pemanjangan sel
• Zon pemanjangan sel terdiri daripada sel-sel
yang mengalami pertambahan saiz.
• Pertambahan saiz berlaku melalui resapan air
secara osmosis dan penyerapan nutrien ke dalam
sel serta disimpan di dalam vakuol.
• Kemasukan air akan mengenakan tekanan terhadap
dinding sel, lalu menolak, memanjang dan
melebarkan sel.
• Vakuol-vakuol kecil yang bersebelahan bergabung
untuk membentuk vakuol yang bersaiz besar.
Proses ini dikenali sebagai pemvakuolan.

37. Zon pertumbuhan : 2) Zon pembezaan sel
• Zon pembezaan sel terdiri daripada sel-sel yang membeza dan pembezaan
berlaku apaila sel telah mencapai saiz yang maksimum.
• Sel-sel membeza membentuk tisu kekal seperti epidermis, korteks,
xilem dan floem.
• Sel berubah bentuk dan struktur untuk menjadi sel khusus yang mempunyai
fungsi yang spesifik.
• Sebagai contoh : 1) sel epidermis pada daun membeza dan
membentuk sel pengawal yang
mengawal
bukaan liang stoma.
2) sel epidermis pada akar membeza dan
membentuk sel akar rambut.

39. KANDUNGAN 16.2 : TISU MERISTEM DAN
PERTUMBUHAN
STANDARD PEMBELAJARAN
Murid dapat :
16.2.4 Memerihalkan jenis pertumbuhan : (i) primer (ii) sekunder
16.2.6 Membandingkan dan membezakan antara pertumbuhan primer
dengan pertumbuhan sekunder dalam tumbuhan eudikot.
16.2.5 Mewajarkan kepentingan pertumbuhan primer dan pertumbuhan
sekunder
16.2.7 Menilai kepentingan tumbuhan yang mengalami pertumbuhan
sekunder dari segi ekonomi.

40. Pertumbuhan
primer
Pertumbuhan
sekunder

41. Pertumbuhan primer
• Definisi = - pertumbuhan yang berlaku selepas percambahan
- dialami oleh semua tumbuhan
- untuk menambah panjang batang dan akar
(ketinggian)
• Pertumbuhan primer berlaku pada
meristem apeks yang terdapat pada
hujung pucuk dan hujung akar.
• Pertumbuhan primer bermula
apabila sel-sel meristem pada
meristem apeks dalam zon
pembahagian sel giat membahagi.

42. Pertumbuhan primer
• Pertumbuhan pucuk dan akar semasa pertumbuhan
primer ini membolehkan tanaman terus mencari
air (melalui akar) atau cahaya matahari
(melalui pucuk)
• Pemanjangan sel itu seterusnya menyebabkan
pertumbuhan primer ( tambah ketinggian pokok
dan akar menjadi lebih panjang)
• Hal ini diikuti dengan pemanjangan sel dan
pembezaan sel.

43. Pertumbuhan primer
• Hal ini membolehkan tumbuhan menambahkan
ketinggiannya atau panjangnya.
• Di hujung akar, iaitu bahagian jidal
akar akan menjadi haus apabila menembusi
tanah.
• Pada hujung pucuk, primordium daun dan
primordium tunas akan tumbuh membentuk daun
serta pucuk baharu.
• Hal ini menyebabkan sel-sel jidal akar
digantikan dengan sel-sel meristem.
Akar tumbuh
memanjang
dengan
bantuan tisu
meristem
apeks.

47. Pertumbuhan sekunder
• Definisi = merupakan pertumbuhan yang berlaku kepada
kebanyakan tumbuhan eudikot dan
sebilangan kecil tumbuhan monokot (pokok renek)
untuk menambah ukur lilit atau diameter batang dan
akar tumbuhan.
Diameter
batang pokok
bertambah

48. Pertumbuhan sekunder
• Pertumbuhan sekunder berlaku disebabkan oleh pembahagian sel
meristem lateral yang terdapat di batang dan akar.

49. Pertumbuhan sekunder
• Meristem lateral
terdiri daripada :
Terletak di antara
tisu floem dan tisu
xylem dalam berkas
vaskular
Terletak di bawah
lapisan epidermis
a) Kambium vaskular
b) Kambium gabus

50. Mari kita perhatikan bagaimana
pertumbuhan sekunder berlaku pada
batang pokok . . .

52. Pertumbuhan sekunder bermula
apabila kambium vaskular
membahagi secara mitosis dengan
aktif
Sel-sel dalam gelang kambium
membahagi ke arah dalam membentuk
xilem baharu, dan ke arah luar
membentuk floem baharu.
Pertumbuhan sekunder pada batang
• Apabila mengalami
pertumbuhan sekunder, xilem
primer ditolak ke arah
empulur, manakala floem
primer ditolak ke arah
epidermis.
• Akibatnya, tisu-tisu primer
dimampatkan untuk
membentuk lapisan kayu yang
kuat. Hal ini disebabkan
dinding salur xilem ditebali
lignin.
• Penebalan lignin memberi
sokongan mekanikal kepada
tumbuhan.
• Apabila lapisan xilem sekunder dimampatkan, berlaku pertambahan lilitan batang dan
menyebabkan epidermis batang meregang serta retak.
• Kambium gabus membahagi dengan aktif membentuk sel-sel gabus di sebelah luar dan
korteks di sebelah dalam.
• Lapisan gabus melindungi batang daripada serangan serangga dan patogen apabila epidermis
merekah.

53. Pertumbuhan sekunder pada batang pokok

60. 1) Membenarkan pemanjangan pokok agar dapat menyerap cahaya matahari untuk
menjalankan fotosintesis.
2) Floem primer dapat mengangkut hasil fotosintesis dari daun ke
bahagian lain tumbuhan.
3) Xilem primer dapat mengangkut air dan garam mineral dari
tanah melalui akar ke daun.
4) Xilem primer memberikan sokongan kepada tumbuhan herba
atau tumbuhan muda.

61. 1) Memberi kestabilan kepada tumbuhan dengan menambah diameter batang dan akar agar
bersesuaian dengan ketinggian tumbuhan.
4) Menghasilkan lebih banyak tisu xilem dan tisu floem secara berterusan
bagi menggantikan tisu xilem dan tisu floem yang tua dan rosak.
5) Menghasilkan kulit kayu yag kuat dan tebal yang memberi
perlindungan kepada pokok terhadap kehilangan air yang berlebihan,
kecederaan fizikal dna serangan patogen.
6) Mampu hidup lebih lama dengan meningkatkan peluang menghasilkan
biji benih dan membiak
2) Memberi sokongan mekanikal kepada tumbuhan
3) Menghasilkan lebih banyak tisu xilem dan tisu floem

62. Okay sekarang kita cuba bandingkan
kedua-dua jenis pertumbuhan ni dalam
tumbuhan Eudikot…

66.  Dapat menghasilkan kayu balak seperti Shorea sp. (meranti) dan
Balanocarpus sp. (cengal)
 Dapat membekalkan sumber kayu yang kuat
dan keras yang sesuai digunakan sebagai
struktur rumah bot, perabot, pagar, pintu dan
lain-lain.
 Kehadiran gelang tahunan pula
menyebbakan perabot kelihatan
menarik dan dapat dijadikan
barang perhiasan.

67.  Kayu dan kulit pokok sesetengah tumbuhan seperti Hopea sp.
(merawan) dan meranti, dapat menghasilkan resin dan minyak. Bahan-
bahan ini dapat dikomersialkan sebagai varnis, bahan
pelekat, minyak wangi dan ubat-ubatan.
 Tumbuhan berbunga pula dapat
dijadikan sebagai tumbuhan hiasan.
 Jualan buah-buahan seperti manga dan
manggis iaitu hasil daripada pokok yang
mengalami pertumbuhan sekunder dapat
menjana sumber pendapatan dan ekonomi
negara

68. KANDUNGAN 16.3 : LENGKUNG PERTUMBUHAN
STANDARD PEMBELAJARAN
Murid dapat :
16.3.1 Memerihalkan jenis tumbuhan berdasarkan kitar hidup
16.3.3 Mengeksperimen untuk mengkaji lengkung
pertumbuhan
dalam tumbuhan
16.3.2 Mencerakinkan lengkung pertumbuhan :
• tumbuhan semusim
• tumbuhan dwimusim
• tumbuhan saka

69. Tumbuhan dapat dikelaskan berdasarkan jangka hayatnya :
Tumbuhan
Semusim
Tumbuhan
Dwimusim
Tumbuhan
Saka

70. Tumbuhan Semusim
 merujuk kepada tumbuhan yang mempunyai satu kitar hidup untuk semusim atau
setahun.
 Contoh tumbuhan :
a) pokok padi,
b) pokok labu,
c) pokok tembikai
 Tumbuhan ini biasanya mati selepas melengkapkan kitaran biologinya, bermula
daripada percambahan sehinggalah diakhiri dengan berbunga atau penghasilan biji
benih.

71. Tumbuhan Dwimusim
 Merujuk kepada tumbuhan yang mengambil masa 2 tahun, iaitu 2
musim pertumbuhan untuk melengkapkan kitar hidupnya :
1) Musim pertumbuhan pertama : Pertumbuhan tampang
- pertumbuhan struktur akar, daun dan batang
2) Musim pertumbuhan kedua : Pembiakan.
- kebanyakan tumbuhan dwimusim tumbuh di kawasan beriklim
sederhana.
- Setelah mengalami pertumbuhan tampang, proses pertumbuhan
akan berhenti seketika pada musim sejuk.
- Apabila memasuki musim bunga dan musim panas, pertumbuhan
kedua diteruskan sebagai persediaan untuk membiak.
- Tumbuhan akan berbunga, menghasilkan buah serta biji benih,
dan akhirnya tumbuhan akan mati.
 Contoh tumbuhan : kubis, lobak merah, pokok balung ayam

72. Tumbuhan Saka
 merujuk kepada tumbuhan yang hidup lebih daripada dua
tahun.
 Contoh tumbuhan : Rumput, pokok bunga raya dan
pokok mangga.
 Tumbuhan ini mempunyai jangka hayat yang panjang
bergantung kepada spesis dan keadaan.
 Tumbuhan saka dapat dikelaskan kepada 2 kategori, iaitu
tumbuhan berkayu saka dan tumbuhan herba saka.
 Kebanyakan tumbuhan saka mampu berbunga dan berbuah
berkali-kali sepanjang hidupnya.
 Tumbuhan ini mempunyai struktur yang dapat beradaptasi
dengan persekitaran dan perubahan suhu.

73. Tumbuhan
Semusim
Tumbuhan
Dwimusim
Tumbuhan
Saka

74. Lengkung Pertumbuhan
Tumbuhan Semusim
• Lengkung pertumbuhan berbentuk sigmoid.
• Peringkat A : Penurunan jisim kering.
• Peringkat B : Peningkatan jisim kering
• Peringkat C : Jisim kering malar
• Peringkat D : Penurunan jisim kering.
Makanan yang disimpan di dalam kotiledon digunakan utk
percambahan sebelum tumbuhnya daun untuk menjalankan
fotosintesis.
Kadar pertumbuhan meningkat dengan cepat. Hal ini
berlaku disebabkan tumbuhan telah menjalankan
fotosintesis
- Kadar pertumbuhan sifar
- Tumbuhan matang pada peringkat ini.
Berlaku secara perlahan-lahan disebabkan oleh
penuaan, kadar fotosintesis rendah, keguguran daun
dan bunga, serta penyebaran biji benih.

75. Lengkung Pertumbuhan
Tumbuhan Dwimusim
• Lengkung pertumbuhan berbentuk dua
lengkung
• Musim Pertumbuhan Pertama :
• Musim Pertumbuhan Kedua :
- Tumbuhan menghasilkan daun, berlakunya
fotosintesis
- Makanan disimpan di dalam umbisi
- Makanan simpanan digunakan untuk
menghasilkan bunga dan biji benih.

76. Lengkung Pertumbuhan
Tumbuhan Saka
• Lengkung pertumbuhan terdiri daripada
jujukan sigmoid yang kecil.
• Lengkung pertumbuhan pada setiap tahun
berbentuk sigmoid.
• Pertumbuhan berlaku sepanjang hayat.
• Kadar pertumbuhan adalah tinggi pada
musim bunga dan musim panas. Keamatan
cahaya yang tinggi meningkatkan kadar
fotosintesis.
• Kadar pertumbuhan menurun pada musim
sejuk.