An overview of both Basilex and Basiscript and examples of the way it can be used in an educational setting

1. Onderwijstoepassingen
van BasiLex en BasiScript
Nelleke Oostdijk

2. BasiLex en BasiScript
• Nederlandstalige tekstcorpora
• Teksten voor en door basisschoolleerlingen (regulier, cluster 2)
- voor: teksten uit diverse schoolmethoden (taal, rekenen en zaakvakken) en
toetsen, leesboeken en stripboeken, ondertitels en RSS feeds van het
Jeugdjournaal (resp. 42, 38 en 20%)
- door: o.a. antwoorden op open vragen, stelopdrachten, dictees
• Verrijkt met diverse linguïstische annotaties, o.a.
- (BasiScript) genormaliseerde spelling
- POS tagging en lemmatisering
- Semantische labelling (DutchSemCor)
• Metadata; o.a. niveau, type onderwijs, groep, leeftijd, jongen/meisje, thuistaal,
bijzonderheden (bv +/- dyslectisch)
• Ontwikkeld voor o.a. onderzoek naar ontwikkeling van de lees- en
taalvaardigheid

3. Het belang van de woordenschat
“Een grote woordenschat vormt een belangrijke voorwaarde voor een goede
lees- en taalvaardigheid.”
“Kinderen met een beperkte woordenschat zullen ernstige problemen hebben
met het begrijpen van een tekst.”
Het leren van de Nederlandse taal vs het leren in de Nederlandse taal
Woordenschatvaardigheid:
- De betekenis van een woord kunnen afleiden uit de context;
- De betekenis van een woord kunnen afleiden uit de woordvorm;
- Gebruik weten te maken van een woordenboek.

4. Woordenschat: Het kennen van een woord (vgl. Kuiken & Droge 2010)
Vorm
Gesproken receptief Hoe klinkt het woord?
productief Hoe wordt een woord uitgesproken?
Geschreven receptief Hoe ziet een woord eruit?
productief Hoe wordt een woord geschreven en gespeld?
Positie
Grammaticale receptief In welk patroon treedt het woord op?
patronen productief In welk patroon moeten we het woord gebruiken?
Collocaties receptief Welke woorden of welk type woorden kunnen we verwachten voor of
achter het woord?
productief Welke woorden of welk type woorden moeten we gebruiken bij dit
woord?
Functie
Frequentie receptief Hoe gangbaar is het woord?
productief Hoe vaak moet het woord gebruikt worden?
Toepasbaarheid receptief Waar verwachten we dit woord tegen te komen?
productief Waar kan dit woord gebruikt worden?
Betekenis
Concept receptief Wat betekent dit woord?
productief welk woord moet gebruikt worden om deze betekenis te uiten?
Associaties receptief Aan welke andere woorden denken we bij dit woord?
productief Welke andere woorden kunnen we gebruiken in plaats van dit woord?

5. Woordenschat: verwerving en verwerking
• Woorden worden niet in willekeurige volgorde geleerd:
concreet < abstract
morfologisch simpel < morf. complex
letterlijk < figuurlijk
family size: groot < klein
orthographic neighbourhood size: klein < groot
NB Ook de relatieve frequentie van woorden in de input gegeven door ouders
sluit aan bij verwervingsvolgorde.
• Hoogfrequente woorden worden beter gekend dan laagfrequente woorden
• Hoogfrequente woorden worden beter/sneller herkend dan laagfrequente
woorden

6. Mogelijkheden voor het toepassen van taaltechnologie
• Aanreiken van instrumenten die de ontwikkeling van educatieve materialen
kunnen ondersteunen:
- Streeflijsten v.w.b. de woordenschat
- Concordanties
- Meetinstrument voor het vaststellen van moeilijkheidsgraad/leesbaarheid
van een tekst
- Maten die kunnen helpen bij het toekennen van een tekstniveau naast het
oordeel van experts
• Ontwikkeling van apps om lees- en taalvaardigheid te oefenen
- Interactief
- Afgestemd op niveau van de leerling
- Voorzien van de mogelijkheid ‘intelligente’ feedback te geven
• Ontwikkeling van instrumenten om lees- en taalvaardigheid te toetsen
bv Woord voor Woord, een digitale toets voor meting van de leeswoordenschat
van leerlingen in het cluster 2 basisonderwijs (groep 4 t/m 8)

7. BasiLex en BasiScript
BasiLex
• Bron voor het afleiden van frequenties en distributies van woorden, collocaties
en andere n-grammen in verschillende typen materiaal (schoolmethoden en
toetsen, maar ook kinderliteratuur, ondertitels en RSS feeds), teksten
aangeboden aan verschillende leerjaren, etc.
• Rijke bron voor het leveren van basismateriaal voor oefeningen die middels
apps aangeboden worden.
BasiScript
• Geeft inzicht in geschreven taalgebruik door kinderen:
het gebruik van woorden (hoeveel woorden, hoeveel verschillende woorden,
welke woorden, hoe vaak, in welke betekenis, in welke contexten, welke
domeinen), de spelling van woorden, het gebruik van grammaticale
constructies, etc.
• Biedt de mogelijkheid na te gaan wat het mogelijke effect is van de
aangeboden teksten, het herhaald voorkomen van items, etc.
use – overuse – underuse woorden uit de beleveniswereld van het kind (nu)