1. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 25
√Ì÷Îfi˘ ≠◊‹ ±K›Î›-±Ω˝fifi˘ ωWÎÎÿ
≠◊‹ ±K›Î›fiÌ Ï‰ÂıWÎ÷Î ±ı »ı, ¿ı Áıfiα˘fiÎ ›˘K‘α˘fiÎ
’Ïfl«› ÁÎ◊ı ±ı‹fiÌ ‹ÎfiÏÁ¿ ÏV◊Ï÷fi_ ÁÎflÌ flÌ÷ı ωU·ıWÎHÎ ¿flÌ
ÿı‰Î‹Î_ ±ÎT›_ »ı. I›Îfl⁄Îÿ ±…˝fi ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎfiı, ¿ı …ı±˘
±ıfiÎ ÁÎfl◊Ì ⁄fiı·Î »ı, ±ı‹fiı ¿Ëı »ı-““Ëı ¤√‰Îfi! ‹fiı ⁄_¯Îı
Áıfiα˘ ‰E«ı ·¥ Ω‰.””
‚ŸÿÊL§÷ÿÊ◊¸äÿ ⁄UÕ¢ SÕʬÿ ◊˘ëÿÈÖ
flH΋˘fl«ı ·Î√ı·Î ›K‘fiÌ ¥E»Î ‘flΉfiÎfl ±ı ωfl˘‘Ì ’ZÎfiÎ
›˘K‘α˘fiı F›Î_ Á‘Ì Ë_ ÁÎflÌ flÌ÷ı Ωı¥ fi ·™, ¿ı ›K‘w’Ì ±Î
T›Î’Îfl‹Î_ ‹Îflı ¿˘fiÌ ÁÎ◊ı ›K‘ ¿fl‰_ ›˘B› »ı, I›Î_ Á‘Ì ±Î fl◊fiı
⁄_¯Îı Áıfiα˘ ‰E«ı µ¤˘ … flά˘. (U·˘¿-21)
ωWÎÎÿ ’Ò‰fiÌ ±Î ÏV◊Ï÷ »ı, ¿ı F›Îflı ±Îfl_Ϥ¿ ÀÌ¿Î ±fiÁÎfl
˝ı
ÿflı¿ ’ÏflÏV◊Ï÷‹Î_ ›˘B› ω«Îfl ÁÎ◊ı, Á‹÷˘· Ï«_÷fi ¿fl‰ÎfiÌ
‰Î÷ ¿Ëı‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë÷Ì. ±Î ±Îfl_Ϥ¿ Á‹ÌZÎÎ ’»Ì ±Î’HÎı ±…fifiÌ ˝
‹ÎfiÏÁ¿ ÏV◊Ï÷ Ωı‰Îfi˘ ÷◊Î ±…˝fi ±fiı ÿ›˘˝‘fi ⁄LfiıfiÌ ÷·fiÎ
¿fl‰Îfi˘ ≠›Ç ¿fḻı, ÷˘ ±Î’HÎÎ_fiı ΩHÎ ◊Âı ¿ı ±Îfl_¤‹Î_ F›Î_
ÿ›˘˝‘fiı ¤ÌW‹Ï’÷Î‹Ë ±fiı √v ƒ˘HÎΫΛ˝fiı ÁıfiÎfi_ ‰Hνfi ⁄÷Ή÷Î
±…˝fifiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ T›_√ ’HÎ ¿›˘˝ »ı ±fiı ’fl˘ZÎ flÌ÷ı ±ı ’HÎ
¿Ëı‰Îfi˘ ≠›Ç ¿›˘˝ »ı, ¿ı ±…˝fi @›Î_¿ ‹‹I‰‰Â ’˘÷ÎfiÎ ÂΈ›˝fiı
¤Ò·Î‰Ì ⁄ıÃÎı ÷˘ fi◊Ìfiı. ±ıfiÌ ±Î T≤ÏkÎfiÎ ¿ÎflHÎı ±ıfi_ ÏÂW›I‰ …
fiËŸ ‹fiW›I‰ ’HÎ ΩB≤÷ ◊¥ flèÎ_ fi◊Ì. ’Î_Õ‰˘‹Î_ ›ÏK‘ÏWÃfl ÷˘ »ı,
’fl_÷ ÷ı±˘ ÷˘ ‘‹˝flÎ… »ı-±¿‹˝H› »ı. ±√fl ÷ı±˘ ¥E»÷Πˢ÷
÷˘ ‹ËΤÎfl÷fi_ ›K‘ ÀÎ‚Ì Â¿Î›_ ˢ÷. ƒÎˆ’ÿÌ ÁÎ◊ı ·√# ◊¥ √›Î
’»Ì ’Î_Õ‰˘ ’λΠŒ›Î˝ I›Îflı ¤ÌW‹Ï’÷΋Ëı flÎΩ±˘fiÌ Á¤Î ⁄˘·Î‰Ì
±fiı ¿èÎ_ ¿ı ’Î_Õ< ’h΢fiı flÎF› Á˘Ó’Ì ÿı‰_ Ωı¥±ı.
¤ÌW‹ Ï’÷΋ËfiÎ ±Î ‰Î@›˘fi˘ ¿˘¥ ¥L¿Îfl ¿flÌ Â¿ı ÷ı‹

2. 26 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
fi Ë÷_, fi ÷˘ ¿˘¥ ’Õ¿Îfl ŒıÓ¿Ì Â¿ı ÷ı‹ Ë÷_. F›Îflı ¿˘¥’HÎ ≠¿Îflı
ωfl˘‘ ◊¥ flè΢ … fi Ë÷˘, ÷˘ ’HÎ ›ÏK‘ÏWÃfl Á¤ÎfiÌ ‰E«ı µ¤Î
◊¥ √›Î ±fiı ¿Ëı‰Î ·ÎB›Î ¿ı ±Õ‘Î flÎF›fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ÷˘
K≤÷flÎWÀˇfiÎ ’h΢ ’HÎ »ı, ⁄Á ±ı… Ïÿ‰Á◊Ì ‹ËΤÎfl÷fiÎ ›K‘fi_
⁄ÌΩfl˘’HÎ ◊¥ √›_ ±fiı ¥Ï÷ËÎÁ ·¬Ì fiά‰Î‹Î_ ±ÎT›˘. ±ËŸ
T›‰ËÎfl ¿<‚, ω«Îfl ¿<‚ fi ÷˘ ÿ›˘˝‘fi »ı, ¿ı fi ÷˘ ›ÏK‘ÏWÃfl
»ı. ‹ÎhÎ ±…˝fi … ±ı¿ ±ı‰˘ »ı, ¿ı …ı ⁄¯Îı Áıfiα˘fiÌ ‰E«ı µ¤˘
◊¥ ›˘B› ω«Îfl ¿fl‰Î ‹ÎÀı ÷I’fl ⁄L›˘ »ı. Ωı‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ±Î
⁄‘ ¤√‰ÎfifiÌ ›˘…fiÎ ±fiÁÎfl … »ı. ±ı‹fiÌ ¥E»Î ‰√fl ’Î_Õÿ_
’HÎ fi ËÎ·Ì Â¿ı. ±Î … ¿ÎflHÎı ±ı‹HÎı ±…fifiı ±ıfiÎ Á√Î Á_⁄‘̱˘
˝ _
fiÌ Á΋ı ·Î‰Ìfiı µ¤˘ ¿flÌ ÿÌ‘˘, ±ı‹fiÌ … Á‹ZÎ ÿ›˘˝‘fi Ë∞
◊˘ÕÌ¿ ZÎH΢ ’Ëı·Î_ … ¿ÀÎZΤflÌ ‰ÎHÎÌ‹Î_ CÎb_ ⁄‘ Á_¤‚ΉÌ
«@›˘ Ë÷˘.
ÁÎfl◊Ì ›˘√ÌflÎ… lÌ¿ÚWHÎı ⁄¯Îı Áıfiα˘ ‰E«ı …ı‰˘ … fl◊
·Î‰Ìfiı µ¤˘ ¿›˘˝ ¿ı Á΋ı … ¤ÌW‹Ï’÷Î‹Ë ±fiı ƒ˘HÎΫΛ˝ µ¤Î
Ë÷Î. ¤ÌW‹Ï’÷΋Ëfiı Ωı¥fiı … ±…˝fifiı ’˘÷Îfi_ ⁄ÎS›Î‰V◊Î ›Îÿ
±Î‰Ì √¥. ÷ı±˘ ±…˝fifiÎ Ï’÷Î‹Ë Ë÷Î. @›Îflı¿ ±…˝fi ÷ı‹fiı
Ï’÷Î∞ ¿Ëı ÷˘ I›Îflı ¤ÌW‹ ¿Ëı÷Î Ë÷Î ¿ı Ë_ ÷ÎflÎ Ï’÷Îfi˘ Ï’÷Î »_.
÷Îfl˘ ÿÎÿ˘ »_. I›Îflı ±…˝fi ÷ı‹fiı Ï’÷΋Ë-ÿÎÿÎ ¿Ëı‰Î ·ÎB›˘.
±…fifiı ±Î‰˘ ≠ı‹ ¿flfiÎfl ‹‹I‰ ·ÀΉfiÎfl ÿÎÿÎfiÎ ¬˘‚΋Î_ ⁄ıÁ‰Îfi_
˝ _
±fiı ÷ı‹fiÌ ·Î_⁄Ì ÿÎœÌ ÁÎ◊ı fl‹‰Îfi_ ÁΈ¤ÎB› ≠ÎÅ ◊›_ Ë÷_.
Ïˋη› …ı‰Î ™«Î T›„@÷I‰ ‘flΉfiÎfl ¤ÌW‹fiı ’Î_Õ‰˘ ¿Îˆfl‰˘fiı
±ı¿ÃÎ_ ¿fl‰Î ‹ÎÀı Á‰˝V‰ ¿<fl⁄Îfi ¿flÌ fiÎA›_. Á_’ÒHν ∞‰fi Á_CÎWν‹Î_
·√Î‰Ì ÿÌ‘_. ÷ı‹fiÎ … ±’fiI‰ ‹‹I‰◊Ì ¤Î‰Ï‰¤˘fl ±…˝fifiı
Á_V‹flH΢ flÕΉΠ·ÎB›Î_. Á_V‹flH΢ F›Îflı flÕΉΠ·Î√ı I›Îflı ±Î’HÎı
‰Îfl_‰Îfl ±ÎI‹g«÷fifiı ω‰Â ¿flÌ ÿı‰_ Ωı¥±ı ±fiı ±ı ‹Îfi‰_ Ωı¥±ı
¿ı ±Î ‹ÎflÌ ÿ˘WÎ ÿ√˝H΢fiΠ¢‘fifiÌ ZÎH΢ »ı. ±Î’HÎı F›Îflı ’fl‹
’ÒF› √vÿı‰ ‰_ÿfiÌ› ‹Î÷Î∞fiÎ Ïfiÿı˝Â˘fiı ›Îÿ ¿fḻı »Ì±ı I›Îflı

3. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 27
÷ı‹fiÎ ±’fiI‰ ‹‹I‰fiı ›Îÿ ¿flÌ ±Î’b_ ‹fi flՉΠ·Î√ı »ı ¬v_?
±√fl ËÎ ÷˘ ±ı Â¤ ·ZÎHÎ »ı. ±√fl ±ı … ›Îÿ ¿flÌ ±Î’HÎı
’˘÷Îfi_ Á÷÷ ’Ïfl¢‘fi ¿fl÷Î flËÌ›ı ÷˘ √Ì÷Îfi˘ ±Î µ’ÿı ÁÎ◊˝¿
◊¥ ¿ı. ÏÂW›I‰fiÌ ΩB≤Ï÷ ‹ÎÀı ±Î ÏV◊Ï÷‹Î_ ’ˢӫ‰_ ¬Ò⁄ ±Ïfi‰Î›˝
»ı.
±…˝fiı ω«Î›* ¿ı Ë_ ¿˘fiÌ ΩıÕı ·ÕÌ flè΢ »_. ±Î … ÿÎÿÎ ¿ı
…ı‹fiÎ ¬˘‚΋Î_ ⁄ıÁÌ Ë_ fl‹÷˘ Ë÷˘, ±Î … √vÿı‰ ¿ı …ı‹HÎı
±ı¿·T› ’ÎÁı◊Ì ±_√ÒÃ˘ ‹Î_√Ì ‹fiı ⁄ÎHÎΉ‚Ì ⁄fiÎT›˘. ±ÎÀ·_ ⁄‘
ω«ÎflÌfiı … ÷ıfiÎ ‹fi‹Î_ ™Õ˘ ωWÎÎÿ ’ıÿÎ ◊Λ »ı. ±ıÕωfi ±ıfiνSÕı
“·Î¥À ±˘Œ ±ıÏ›Δ fi΋fi_ ±ı¿ ’V÷¿ ·A›_ »ı. …ı‹Î_ √Έ÷‹
⁄K‘fi_ ÏÁK‘Î◊˝‹Î_◊Ì ⁄K‘ ⁄fi‰Î Á‘Ìfi_ Á_’ÒHν ‰Hνfi ±Î’‰Î‹Î_
±ÎT›_ »ı. ÏÁK‘Î◊ı˝ ≠◊‹‰Îfl … Q≤I› ’΋ı·Ì T›„@÷fiÌ ÁÎ◊ı «Î·÷Î
·˘¿˘fiı flÕ÷Î Ω±ı »ı, I›Îflı ÷ı±˘ ’Ò»Ì ⁄ıÁı »ı, ¿ı ÷ı±˘ ÂÎ ‹ÎÀı
flÕÌ flèÎÎ »ı? I›Îflı ÁÎfl◊Ì …‰Î⁄ ±Î’ı »ı, ¿ı T›„@÷fiÎ Á_V‹flH΢
flÕΉı »ı. ±Î Q≤I› ’΋ı·Ì T›„@÷ ÁÎ◊ı Á_¿‚Λı·Î Á_V‹flH΢ ›Îÿ
›Îÿ ¿flÌ ÁΈfiı flÕ‰_ ±Î‰Ì flèÎ_ »ı. I›Îflı ÏÁK‘Î◊˝ ¿Ëı »ı, ¿ı ±Î‰Î
Á_V‹flH΢ ÁÎ◊ı flÎ¬Ì flÕ÷Î flËÌ ∞‰fi ’ÁÎfl ¿fl‰Î◊Ì Â˘ ·Î¤? Â_
¿˘¥±ı ∞‰fi‹„@÷, ⁄_‘fi‹„@÷fiÌ ‰Î÷ ω«ÎflÌ … fiËŸ. ±ËŸ◊Ì
… ÷ı‹fiı ±ÎI‹⁄˘‘ ◊Λ »ı ±fiı ÷ı‹fi_ ’Ïfl‰÷˝fi ◊¥ Ω› »ı.
±…˝fi ’HÎ Á_V‹flH΢‹Î_ Õ<⁄Ì flËÌ flH΋ıÿÎfi‹Î_ ⁄_¯Îı Áıfiα˘
‰E«ı µ¤˘ flËÌ ¤ÌW‹Ï’÷Îfi_ ‰ÎIÁS›, ƒ˘HÎΫΛ˝fi_ ÏÂZÎHÎ, ÷ı‹fiÎ
⁄Ï·ÿÎfi ±_√ı ω«ÎflÌ flè΢ »ı. ±Î ±ı… ƒ˘HÎ »ı, …ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÎ ’hÎ
±rI◊΋Îfiı ⁄˛õÎjÎ ±’Î‰Ì ‹ÎfiÁ ’hÎ ±…˝fifiı ‘fiWΠωz΋Î_
’Îfl_√÷ ¿flÌ ⁄˛õÎjÎfiÌ ÏÁÏK‘ ≠ÿÎfi ¿flÌ Ë÷Ì. ¤ÌW‹ Ï’÷Î ±Î¬_
∞‰fi ¿<_‰ÎflÎ flèÎÎ_, …ı‹HÎı ¿Ã˘fl Á_›‹fi_ ’ηfi ¿›* ±fiı ‹ÎhÎ ’Î_Õ<
’h΢fiı … ‰ÎIÁS›, »hλΛΠ±Î’÷Î flèÎÎ. ±…˝fifiÎ VQ≤Ï÷ ’À·
’fl ±Î ºU›˘ ‰Îfl_‰Îfl ±Î‰÷Î flËı »ı. …ı◊Ì ÷ı T›Ï◊÷ ◊¥ Ω› »ı.
±ËŸ √Ì÷ÎfiÎ 27‹Î U·˘¿fiÎ µ÷flΑ˝‹Î_ ÷◊Î 28 ±fiı 29‹Î_

4. 28 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
U·˘¿‹Î_ ‰Hνfi ±Î‰ı »ı.
ÃÊã‚◊ˡÿ ‚ ∑§ÊÒãÃÿ— ‚flʸã’ãœÍŸflÁSÕÃÊŸ˜Ô H 1/27H
∑Χ∏¬ÿÊ ¬⁄UÿÊÁflCÔUÊ Áfl·ËŒÁÛÊŒ◊’˝flËØԖ
ŒÎCÔ˜flU ◊¢ Sfl¡Ÿ¢ ∑ΧcáÊ ÿÈÿÈà‚È¢ ‚◊ȬÁSÕÃ◊˜ÔH 1/28H
‚ËŒÁãà ◊◊ ªÊòÊÊÁáÊ ◊Èπ¢ ø ¬Á⁄U‡ÊÈcÿÁÖ
fl¬ÕÈp ‡Ê⁄UË⁄U ◊ ⁄UÊ◊„U·¸p ¡ÊÿÃH 1/29H
±◊ν÷˚ µ’ÏV◊÷ flËı·Î ÷‹Î‹ ¤Î¥±˘fiı Ωı¥ ¿<÷Ì’hÎ ±…fi
_ ˝
±I›_÷ ¿vHÎÎ ›@÷ ⁄fiÌ Â˘¿ ¿fl÷Î ±Î ÂOÿ˘ µE«Îflı »ı-““Ëı
¿ÚWHÎ, ›K‘fiÎ ‹ıÿÎfi‹Î_ ÷I’fl, ›K‘ ¥E»fiÎflÎ ±Î V‰…fi˘fiÎ
Á‹ÿΛfiı Ωı¥ ‹ÎflÎ ±_√˘ ÏÂÏ◊· ⁄fiÌ flèÎÎ »ı ±fiı ‹˘œ<_ Á¿Î¥
flèÎ_ »ı ±fiı ‹ÎflÎ ÂflÌfl‹Î_ Ë_ ‘˛ΩflÌ, ¿‹¿‹ÎÀÌ ±fi¤‰Ì flè΢
»_.””
ωWÎÎÿ√˛V÷ ⁄fiÌ T›Î¿<‚ ⁄fiÌ ±…˝fifiÎ ‹¬‹Î_◊Ì ±ı ÂOÿ˘
≠√Àı »ı. ±√fl Ωı ±…˝fi T›Î¿<‚ fi ◊Î÷, ÷˘ ±ı Ï’ÂΫfiÌ lıHÎÌ‹Î_
±Î‰÷˘ ±fiı ÏfiWÃ<fl, Ïfiÿ˝›Ì ¿Ëı‰Î÷˘. ±ı ‹fiW› »ı, ÿı‰‹Îfi‰
⁄fi‰Î ¥E»ı »ı. ÏÂW›I‰ ΩB≤÷ ¿flÌ ‹Ë΋Îfi‰ ⁄fi‰Î ¥E»ı »ı.
±…˝fi ω«Îfl‰Îfi »ı ±fiı ω«Îfl Ï‰Ë˘HÎÌ ÏV◊Ï÷‹Î_ …÷Î_ ’Ëı·Î_fiÌ
ÏV◊Ï÷‹Î_◊Ì ’ÁÎfl ◊¥ flè΢ »ı. ω«ÎflËÌfi ‹fiW› … @›Îflı¿ ’˘÷ÎfiÎ
∞‰fifiÎ µtı ±_√ı ω«ÎflÌ … ¿÷˘ fi◊Ì, ’fl_÷ ±…˝fi ÷˘ ±Î
⁄‘Ì … ’ÏflÏV◊Ï÷±˘◊Ì ’fl »ı, ±◊ν÷˚ ±ıfi_ ω‰Îÿ√˛V÷ ˢ‰_
V‰Î¤Îω¿ »ı.
±√Î‹Ì U·˘¿‹Î_ ±…fi ’˘÷ÎfiÌ ÏV◊Ï÷fi_ ◊˘Õ<_ ±Î√‚ ‰Hνfi
˝
¿fl÷Î_ ¿Ëı »ı, ¿ı Ëı ¿ı‰! ‹ÎflÎ ËÎ◊‹Î_◊Ì √Î_Õ̉ ‘fiWÎ fiÌ«ı ’Õ‰Î
…¥ flèÎ_ »ı ±fiı ‹ÎflÌ «Î‹ÕÌ ’HÎ ¬Ò⁄ ⁄‚Ì flËÌ »ı ÷◊Î ‹Îv_ ‹fi
¤˛Ï‹÷ …ı‰_ ⁄fiÌ flèÎ_ »ı. ±ıÀ·Î ‹ÎÀı Ë_ µ¤Î flËı‰Î ‹ÎÀı ’HÎ Á‹◊˝
fi◊Ì. Ë_ ËΉ¤Î‰fiı ’HΠω’Ïfl÷ Ωı¥ flè΢ »_ ÷◊Î ›K‘‹Î_ V‰…fi˘fiÎ
Á‹ÒËfiı ‹ÎflÌfiı ¿S›ÎHÎ ’HÎ Ωı÷˘ fi◊Ì. fi ÷˘ Ë_ ω…› ¥E»_ »_ ±fiı
fi ÷˘ flÎ… ÷◊Î fi ÷˘ Á¬¤˘√. ‹Îflı ±ı‰Î flÎ…fi_ Â_ ¿Î‹ »ı, ±ı‰Î

5. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 29
¤˘√˘◊Ì ÷◊Î ∞‰fi◊Ì ’HÎ Â_ ·Î¤ »ı? (U·˘¿-30,31,32)
±…˝fifiÌ ±Î ÏV◊Ï÷fiı ‹fi˘Ï‰iÎÎfifiÌ ¿Á˘ÀÌ ’fl ¿Á̱ı
»Ì±ı ÷˘ ±ı ¬Ò⁄ … ω·ZÎHÎ ·Î√ı »ı. ¿Îˆfl‰˘fi˘ ‰Îfl_‰Îfl ‹Îfl ¬Î¥,
‘‹˝flÎ… ›Ï‘ÏWÃflfiÌ fiÌÏ÷fiÎ ¿ÎflHÎı, ’λ‚ ËÀ÷Î flËı‰ÎfiÎ ¿ÎflHÎı
±…˝fi ›K‘ ±Îfl_¤ ◊Λ ÷ı ’Ò‰˝ Á‘Ì ÷˘ Á_’ÒHν ’flÎø‹ ¤Î‰◊Ì ‰Î÷
¿fl÷˘ …HÎΛ »ı, ’fl_÷ Á√α˘fiı Á΋ı Ωı¥ T›Î¿<‚ ◊¥ µÃı »ı.
±ıÀ·Î ‹ÎÀı V‰‘‹˝fiı ¤Ò·Ì ω·Î’ ¿fl‰Î ·Î√ı »ı. ±Î‰Ì ÏV◊Ï÷ ÷˘
±Î’HÎÎ_ ÁΈfiÎ ∞‰fi‹Î_ ’HÎ ±Î‰÷Ì flËÌ »ı. √v∞±ı ±Î’HÎÎ_fiı
‰Îfl_‰Îfl ≠Ï÷¿‚÷α˘ Á΋ı µ¤Î flÎ¬Ì ±ı‹fi_ ‹ËΤÎfl÷ fl«Ì
V‰‘‹˝fiÌ ›Îÿ ±’Ή÷Î flèÎÎ »ı, ’fl_÷ ±Î’HÎı ω«Îfḻı »Ì±ı ¿ı
±‹˘ ·˘¿Áı‰Î ¿fl‰Î ±ÎT›Î Ë÷Î, ’fl_÷ ‹Îflı ±Î Â_ ¿fl‰_ ’ÕÌ flèÎ_
»ı. ±fiÌÏ÷ Á΋ı ·Õ‰_ ’ÕÌ flèÎ_ »ı. ÃıflÃıfl ωfl˘‘ ÁËfi ¿fl‰˘ ’ÕÌ
flè΢ »ı. ±Î … ‹ËΤÎfl÷ »ı. ±Î’HÎı ¿˘¥ ’HÎ ’ÏflÏV◊Ï÷‹Î_ ’λ‚
ËÀ‰Îfi_ fi◊Ì.
±…˝fifiı ±Î’HÎı ’fl‹’ÒF› √vÿı‰fiÌ ¿·‹ı ±ı¿ ±Îÿ½
w’ı, ±ı¿ ¿Î›˝¿÷ν, ±ı¿ ·˘¿Áı‰¿ w’ı Ωı¥±ı »Ì±ı. ±ı‹HÎı ÃıflÃıfl
±…˝fifiı ±ı¿ ’ÎhÎ ⁄fiÎ‰Ì ±Î’HÎÎ_ ÁΈfiı ·Z› ⁄fiÎ‰Ì ·A›_ »ı.
±Î…ı …ı ≠iÎαϤ›Îfi Á‹Î«Îfl ’ı’fl w’ı Ïfi¿‚ı »ı, ±ı 1980-81
Á‘Ì‹Î_ ‹ÎÏÁ¿ w’ı »’Î÷_-≠¿ÎÏÂ÷ ◊÷_ flËı÷_ Ë÷_. ±ıfi˘ 1981fi˘
±˘¿À˘Q⁄fl-fi‰ıQ⁄fl ‹ÎÁfi˘ ±_¿ Á_›@÷ ±_¿ w’ı ≠√À ◊›˘
Ë÷˘. ±ı‹Î_ √vÿı‰ı ·A›_ »ı, ¿ı ““√Ì÷ÎfiÎ ¿ÚWHÎ ±fiı ±…˝fifi˘
Á_‰Îÿ K‰Î’fl ›√‹Î_ ◊›˘ Ë÷˘. ’fl_÷ ’ÏflÏV◊Ï÷±˘ fiı Ωı÷Î_ ±ı
±Î… ‹ÎÀı ’HÎ ±ıÀ·˘ µ’›˘√Ì »ı, ¿ı …ıÀ·˘ ±ı Ïÿ‰Á˘‹Î_ ±Áfl¿Îfl¿
ÁÎÏ⁄÷ ◊›˘ Ë÷˘. ’ÏflÏV◊Ï÷±˘ ±Î…ı ’HÎ ±ıÀ·Ì … ω¿À »ı,¿ı
…ıÀ·Ì ±ı Ïÿ‰Á˘‹Î_ Ë÷Ì. ¤√‰Îfi ±Î Á΋_÷ÂÎËÌ ±fiΫÎfl◊Ì
‰ıflω¬ıfl ◊›ı·Î Á‹Î…fiı fi ¿ı‰‚ ±ı¿ ‹A› ÁkÎÎ ±_÷√˝÷ ·Î‰‰Î
¥E»÷Î Ë÷Î, ’fl_÷ ÷ı±˘ ¤Îfl÷fiı ‹ËΤÎfl÷ ωÂ΂ ¤Îfl÷ ⁄fiΉ‰Î
¥E»÷Î Ë÷Î. ±Î ¿Î›˝ ‹ÎÀı ±ı‹HÎı ‘‹˝ZÎıhÎ ¿<vZÎıh΋Î_ fi ¿ı‰‚

6. 30 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
›K‘ fl«ÎT›_, ’fl_÷ ω«Îfl ωÏfi‹› K‰ÎflÎ fl«fiÎI‹¿ ÏfiHν› ‹ÎÀı
±ı¿ ωÂ΂ ‹ËΤÎfl÷ w’Ì flÎ…ÁÒ›˝ ›iÎfiÌ T›‰V◊Î ’HÎ ¿flÌ. ±Î
¿Î›˝ ‹ÎÀı ¤√‰Îfifiı ±ı¿ ›˘B› „@÷ÂÎ‚Ì ÁË›˘√ÌfiÌ …wÏfl›Î÷
Ë÷Ì. ±ıfiı ‹ÎÀı ÷ı‹fiı ±ı¿ … ’ÎhÎ ›˘B› ÿı¬Î›_, ±ı Ë÷˘ ±…˝fi.
’fl_÷ ±…˝fi fi ÷˘ Á·ÎËfiÌ ÁÎ◊ı Á‹Î›ı· ÿÒfl√Î‹Ì ›Â ±fiı lıWÃ
’ÏflHÎ΋˘fiı Á‹∞ ¿÷˘ Ë÷˘ ±fiı fi ÷˘ ±ıfiÌ ÁÎ◊ı ΩıÕΛı· ≠√Îœ
±ÎI‹Ì›÷Î…L› ÏÁÏK‘±˘fiÌ ¿S’fiÎ ¿flÌ Â¿÷˘ Ë÷˘. ±ıfiÎ ‹√…‹Î_
÷˘ Á_¿<Ï«÷ ÁÌ‹Î⁄_‘fi … »‰Î›ı·_ Ë÷_. ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ±ı ±_√÷ ÷◊Î
÷ÎI¿ÎÏ·¿ ·Î¤ fi¿ÂÎfifiÌ ±Î‰¿ Ω‰¿ Á΋ı flÎ¬Ì ±ı ‹ËÎfi
…‰Î⁄ÿÎflÌ◊Ì ¥L¿Îfl ¿flÌ flè΢ Ë÷˘, ¿ı …ı‹Î_ ÷ÎI¿ÎÏ·¿ ·Î¤
±˘»˘ µ’flÎ_÷ ±ı Á_ÏÿB‘ ’HÎ …HÎÎ÷˘ Ë÷˘. ∞‰fifiÎ Ïÿ‰Á˘ ’ÁÎfl
¿fl‰Î ‹ÎÀı ±ıfiı ¿˘¥’HÎ ≠¿Îfl ≠¿Îflı ’ıÀ ¤flÌ ·ı‰ÎfiÌ ‰Î÷ ÏÁ‰Î›
⁄Ì…_ ¿o¥’HÎ ÿı¬Î÷_ fi Ë÷_. ¤√‰Îfiı ±…˝fifiÎ ‹fifiÌ Ïfi⁄˝‚÷Î
Á‹∞ ±fiı ±ıfiÎ ÷¿˘˝fiı ±Îÿ½‰ÎÿÌ ÏfiW¿WνfiÎ ±Î‘Îflı ¿ÎM›Î.””
±…˝fifiÌ Ï‰WÎÎÿ√˛V÷ ÏV◊Ï÷ ±ı¿ ±ı‰Ì T›„@÷fi_ ≠÷Ì¿ »ı,
¿ı …ıfiÌ ±_ÿfl ÏÂW›I‰ ≠√À ◊÷_ fi◊Ì, ¿ÎflHÎ ¿ı ±ıfiı lÌ¿ÚWHÎ
√vw’ı @›Îflı ’HÎ ÿı¬Î›Î fiËŸ. fi∞¿ ˢ‰_ … fiËŸ, ’fl_÷ √vfiÌ
√v÷Îfiı Á‹∞ ’˘÷ÎfiÌ ±_ÿflfiÌ …Õ÷Îfiı ÷˘Õ‰Ì ¬Ò⁄ …wflÌ »ı.
√v … ωWÎÎÿ ‹fifiÌ …Õ÷Îfiı ÷˘Õı »ı. …L‹˘…L‹fiÎ ¿<Á_V¿Îfl˘fiı
fl√ÕÌ fl√ÕÌ ‘˘‰ı »ı. lÌ ±flg‰ÿı ·A›_ ’HÎ »ı, ¿ı @›Îflı¿ @›Îflı¿
∞‰ÎI‹Î V‰›_fiı ΩB≤Ï÷fiÌ ÏV◊Ï÷‹Î_ ·Î‰‰Î ‹ÎÀı ωWÎÎÿfiÌ ÏV◊Ï÷
’ıÿÎ ¿flı »ı. Á_¤‰ »ı, ¿ı ±Î… ÏV◊Ï÷ ±…˝fifiÌ ’HÎ ’ıÿÎ ◊¥ ˢ›.
@›Îflı¿ ±Î’HÎÎ_ ÁΈfiÌ ±_ÿfl ’HÎ ±Î ÏV◊Ï÷ ’ıÿÎ ◊¥ Ω›
»ı, ¿ı ±Î ⁄‘ ±‹˘ ÂÎ ‹ÎÀı ¿fḻı. øÎ_Ï÷fi_ ¿Î›˝, ω«Îfl øÎ_Ï÷fi_
¿Î›˝ ¿fl‰Îfi_ »ı, ÷˘ ±ı‹Î_ ±‹˘ ÂÎ ‹ÎÀı ÁÌ‘Î ‹˘fl«Î ’fl ·Î√Ì
…¥±ı. ±Î’HÎı ±ı Á‹∞ ¿÷Î fi◊Ì ¿ı ±Î’HÎı ÏfiÏ‹kÎ ‹ÎhÎ »Ì±ı
±fiı …ı ’HÎ ¿Î‹ ◊‰Îfi_ »ı ±ıfiı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î’HÎı ÷˘ … ‹ÎhÎ ›√‘‹˝
… Ïfi¤Î‰Ì flèÎÎ »Ì±ı. ±√fl ±…˝fifiÌ …ı‹ … ±Î’HÎÌ ±_ÿfl flËı·Ì

7. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 31
…Õ÷Îfiı ’HÎ Ωı ÷˘ÕÌ Â¿Î› ÷˘ … ωWÎÎÿ K‰ÎflÎ, ±ÎI‹Á_÷Î’ K‰ÎflÎ
±Î’HÎÌ ±_ÿfl ÁΫ_ ÏÂW›I‰ ≠√ÀÌfiı ±Î√‚ ±Î‰Ì ¿ı »ı. ‹ıÏÕ¿·
ÁΛLÁ ’HÎ ±Î … ¿Ëı »ı, ¿ı @›Îflı¿ @›Îflı¿ flÕÌ ·ı‰_ ÁÎv_ »ı.
’˘÷ÎfiÌ ±ÎI‹ËÌfi÷Î-ÿÌfi÷Î ’fl ω«ÎflÌ ·ı‰_, ¿o¥¿ ω«Îfl ¿flÌ
·ı‰˘ ‰‘ lıWà »ı. ’fl_÷ ±Î ≠Ïø›Î ±√fl T›Î¿<‚÷Î fi ⁄fiı ±fiı
±Î’HÎÎ_fiı Á’ÎhÎ ⁄fiÎ‰Ì Ë÷ÎÂ΋Î_ Õ>⁄ı·Î ±Î’HÎÎ_ …ı‰Î ÏÂW›˘fiı
±Îfi_Ïÿ÷ ‹ÎfiÏÁ¿ ÏV◊Ï÷‹Î_ ⁄ıÃı·Î √v ÁÎ◊ı ‹ı‚‰Ì ±Î’ı, ÷˘ …
±ı ÁÎ◊˝¿ »ı. ±Î’HÎÌ Ï‰WÎÎÿ¤flÌ ‹ÎfiÏÁ¿ ÏV◊Ï÷‹Î_ … ±Îfi_ÿ ‹√#
ÏV◊Ï÷‹Î_ ⁄ıÃı·Î √v ÁÎ_¤‚ı »ı.
±…˝fi ≠◊‹ ±K›Î›fiÎ hÎıhÎÌÁ‹Î U·˘¿◊Ì ·¥ Áı÷ηÌÁ‹Î_
U·˘¿ Á‘Ì ±ı¿ … ‰Î÷ ¿ËÌ flè΢ »ı. ‹Îflı ±ı‰Î flÎ… ÁÎ◊ı Â_ ·ı‰_
ÿı‰_, ±ı‰Î ¤Îı√˘ ÁÎ◊ı ‹Îflı Â_ Á_⁄_‘ ±fiı ∞‰fi ∞‰‰Î◊Ì Â_
·Î¤? ±ı ’˘÷ÎfiÌ Ï‰WÎÎÿ√˛V÷ ÏV◊Ï÷fi˘ Ω÷ı … ÷¿Û fl… ¿flÌ flèÎÎı
»ı ±fiı ±ı lÌ¿ÚWHÎfiı ¿o¥’HÎ ⁄˘·‰ÎfiÌ ÷¿ … ±Î’÷˘ fi◊Ì ±fiı
±ı ’HÎ ¿Ëı »ı, ¿ı ‹fiı Ïhη˘¿ (hÎHÎı ·˘¿)fi_ Á¬ ‹‚Ì Ω›, ÷˘ ’HÎ
Ë_ ±ı‹fiı ‹Îfl‰Î ‹Î_√÷˘ fi◊Ì. •Á¬ òÊÒ‹ÊÄÿ⁄UÊÖÿSÿ „UÃÊ— Á∑¢§ ŸÈ
◊„UË∑ΧÃ– ¿˘HÎ ÁÎ_¤‚Ì flèÎ_ »ı, V‰›_ ‰ÎÁÿı‰ lÌ¿ÚWHÎ, ±…˝fi ±ı
ΩHÎ÷˘ ˢ‰Î »÷Î_ ¿<‚fiÎ fiÎÂ◊Ì ·¥ jÎ̱˘fiÎ ’÷fifiÌ,ΩÏ÷ ‘‹˝
¿<‚fi˘ fiΠ◊‰ÎfiÌ, fifl¿‹Î_ ‰ÎÁ ◊‰Î Á‘ÌfiÌ ÂÎjÎ Á_‹÷ ‰Î÷˘
±ı ¿Ëı÷˘ …¥ flè΢ »ı. ±√fl ‹ÎflÎ …ı‰Î ÂjÎ Ï‰Ë˘HÎÎfiı K≤÷flÎWÀˇfiÎ
’h΢ ‹ÎflÌ fiάı ÷˘ ±ı ‰‘Îflı ¿S›ÎHοÎflÌ »ı. ϤZÎÎ ‹Î_√Ì Ïfi¤Î‰
¿fl‰Î ‹ÎÀı ÷ˆ›Îfl ±…˝fifiÎ ‹fi‹Î_ ωWÎÎÿfiÌ ’flοÎWÃÎ ‘flΉ÷˘ ±Î
‰ˆflÎB› ±ÎT›˘ @›Î_◊Ì?
lÌfl΋¿ÚWHÎ ’fl‹ËoÁ hÎHÎ ≠¿Îflfi˘ ‰ˆflÎB› √HÎΉı »ı. ±ı¿
ÁΫ˘, ±ı¿ V‹ÂÎfi ‰ˆflÎB›, ±ı¿ Q≤I› ’»Ìfi˘ ‰ˆflÎB›. ‹flÌfiı
‰ˆflÎB› Á΋ϛ¿ ˢ› »ı. F›Îflı V‹ÂÎfifi˘ ‰ˆflÎB› V‹ÂÎfi Á‘Ì …
‹›Î˝Ïÿ÷ flËı »ı. Ï«÷Î Á‚√÷Î … ÿÏfi›ÎÿÎflÌfiÌ ‰Î÷˘ «Î·Ò ◊¥
Ω› »ı. ±…˝fifi˘ ‰ˆflÎB› ’HÎ Á΋ϛ¿ »ı. ·ÕÎ¥fiÎ ‹ıÿÎfi‹Î_ µ¤˘

8. 32 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
»ı ±fiı ‰Î÷˘ ÏÁK‘Î_÷˘fiÌ ¿flÌ flèÎÎı »ı. lÌ¿ÚWHÎ ±Î ‰Î÷ ΩHÎı »ı,
±ıÀ·ı ±Îfi_Ïÿ÷ ‹fi◊Ì ÁÎ_¤‚Ì flèÎÎ »ı ±fiı ⁄ÌΩ ±K›Î›‹Î_ ±ıfiı
‘‹¿Î‰‰Î ÷ˆ›Îfl »ı. ±√fl ±Î’HÎı ±…˝fifiÌ ‹ÎfiÏÁ¿ ÏV◊Ï÷ Ωı¥Â_
÷˘ ÷ı‹Î_ ±Î’HÎÎ_fiı ωWÎÎÿfiÌ ‰E«ı øÎ_Ï÷ ’ıÿÎ ◊÷Ì ÿı¬ÎÂı. ±Î ÏV◊Ï÷fi_
ω‰ı«fi …›Î’η ÁÎhÎı˝ ¬Ò⁄ … Á_ÿfl flÌ÷ı ¿›* »ı. ÷ı±˘ ±ÏV÷I‰‰ÎÿÌ
Ë÷Î. ±ı‹HÎı ·A›_ »ı-““èÎ‹ÏfiÀÌ ¥{ ¿LÕı@ÀÕ À> ⁄Ì ¡Ì”” (‹Îfi‰÷Îfiı
ı
¿˘¥ ’HÎ ÏV◊Ï÷‹Î_ V‰÷_hÎ ⁄fi‰Îfi_ … »ı.) ±ÏV÷I‰‰Îÿ̱˘ ’ÎÁı
lÌ¿ÚWHÎ fi Ë÷Î, ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ’Ïç‹ ≠√Ï÷ fi ¿flÌ Â@›_. ±ı‹fi˘
ÿ½fifi˘ ωWΛ ±Ï‰¿ÏÁ÷ … flè΢. ±Î V‰÷_hÎ÷Î ‹ÎÀı ¿˘¥ lÌ¿ÚWHÎfiÌ-
±…˝fifiÌ …wÏfl›Î÷ µÿ˚¤‰ı »ı. √Ì÷΋Î_ ±ı ’ÒflÌ ◊¥ »ı.
±…˝fi V‰…fi, ’Ïfl…fi ±fiı ’flΛ΅fi hÎHÎı ‰E«ı ±_÷fl
flά‰Î‹Î_ ±Á‹◊˝ »ı. ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ±ı ωWÎÎÿfiÌ Ë÷ÎÂÎfiÌ ’flοÎWÃÎ
’fl ’Ë˘Ó«Ì ±ı¿ Ω÷ı fiyÌ ¿flı·˘ ÏfiHν› ·¥ ·ı »ı, ¿ı Ë_ ›K‘ fiËŸ
¿v_. F›Î_ Á‘Ì ÏÂW› Á‹Ï’˝÷ ◊÷˘ fi◊Ì, Ω÷ı ÏfiHν› ·ı÷˘ flËı »ı,
I›Î_ Á‘Ì ’˘÷ÎfiÌ ‰Î÷fiı Á˘ À¿Î ÁÎ«Ì ‹Îfiı »ı. ±…˝fi V‰…fi˘fiÌ
T›ÎA›Î ¿fl÷Î_ ‰Îfl_‰Îfl ’˘÷ÎfiÎ ‹˘Ëfiı ÷◊Î ’˘÷ÎfiÎ ¿Ëı‰Î÷Î
ÂÎjÎiÎÎfifiı ‰E«ı ·Î‰Ì flè΢ »ı. F›Î_ Á‘Ì ±Î ‹˘Ë ÷◊Î iÎÎfi
√‚Âı fiËŸ, I›Î_ Á‘Ì ÏÂW›I‰ ’ıÿÎ fiËŸ ◊Λ. ±…˝fi ¶ÎflÎ √Î_Õ̉fi˘
I›Î√ ¿fl‰˘ ÷◊Î fl◊fiÌ ’λ‚fiÎ ¤Î√‹Î_ ⁄ıÁÌ …‰_ ±ı ¿o¥ fi◊Ì,
’fl_÷ ±ı ¤Î√ıÕ< T≤ÏkÎ »ı. ±ı ¿ı‰Ì flÌ÷ı ⁄L›_ ¿ı ±ı¿ ‰Ìfl ’fl_÷
¤Î‰fiÎÂÎ‚Ì T›„@÷ ‹˘Ë√˛V÷ ⁄fiÌ √¥. ω«ÎflËÌfi÷Î, ‹˘Ë√˛Á÷Î
±¿‹˝H›÷Î ±Î hÎHÎı ÏÂW›I‰fiÎ ‹Î√˝‹Î_ ±‰fl˘‘ w’ »ı. ‹˘Ë ¿fl‰˘
… ˢ› ÷˘ lıWÃ÷Î ÁÎ◊ı, ±Îÿ¢˝ ÁÎ◊ı ¿fl‰˘ Ωı¥±ı fi ¿ı ¿Ëı‰Î÷Î
‹flı·Î V‰…fi˘ ‹ÎÀı. fiÌÏ÷ ÷◊Î ‘‹˝fi˘ ‹˘Ë flά‰˘ Ωı¥±ı. ±√fl
±Î’HÎı √Ì÷ÎfiÎ ≠◊‹ ±K›Î›fi˘ ±Î ‹‹˝ Á‹…‰Îfi˘ ≠›Ç ¿fḻı
÷˘ ±Î’HÎÎ_fiı ΩHÎ ◊Âı ¿ı ÷‹Î‹ ÁI› ±ı¿ … ‰Î÷‹Î_ »’Λı·_ »ı-
±Î’HÎı Á‹Ï’˝÷ ¿‹˝Ã iÎÎfiÌ ⁄fi̱ı. ±ı‹Î_ hÎHÎı ›˘√ »’Λı·Î »ı.
¿˘v_ iÎÎfi ÷˘ ±…˝fiı ≠◊‹ ±K›Î›‹Î_ … ‰‘ÎflÌ ÿÌ‘_ »ı, ’fl_÷ ±ı‹Î_
÷˘ ÷¿Û »ı- ±ı ±¿‹˝H›÷Îfi_ ≠÷Ì¿ »ı ±fiı ±ı Á‹’˝HÎ◊Ì ‹Î¥·˘

9. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 33
ÿÒfl »ı.
’fl‹ ’ÒF› √vÿı‰ı ¿èÎ_ »ı, ¿ı ÷‹Îflı ±…˝fi ⁄fiÌ ›Â ·ı‰˘
ˢ› ÷˘ ·Î√Ì Ω‰ ¿Î‹‹Î_. ÷‹ı fiËŸ ¿fl˘ ÷˘ ⁄Ì…_ ¿˘¥ ¿flÌ ·ıÂı.
±√fl ±Î’HÎı ¿Î‹ fiËŸ ¿fḻı ÷˘ Â_ ±ÎÀ·_ ωflÎÀ ÿˆ‰Ì ±Ï¤›Îfi
±Î√‚ fiËŸ ‰‘ı? ËÎ ¿Î‹ ÷˘ ‰‘Âı,’fl_÷ ±Î’HÎı ±…˝fi ⁄fi‰Îfi_
«Ò¿Ì …¥Â_. 1982fiÌ ±ı≠Ì· ‹ÎÁfiÌ ±¬_Õ F›˘Ï÷‹Î_ ’fl‹ ’ÒF›
√vÿı‰ ·¬ı »ı, ¿ı ““±ÎI‹Îfi_ ‰…fi ¤Îflı, …‰Î⁄ÿÎfḻ˘ ‹˘ÀÌ, ¥rflfiÌ
±’ıZÎÎ ™«Ì, Á‹›fiÌ √Ïfl‹Î ±fi’‹. ±ÎÀ·_ ˢ‰Î »÷Î_ ’HÎ ±ı
Âƒ÷Î ¿ı‰Ì, ¿ı …ı ±√˛ÿÒ÷˘fiÌ ¤ÒÏ‹¿Î Ïfi¤Î‰‰Î‹Î_ …ı ±‰fl˘‘ ⁄fiÌ
µ¤Ì flËÌ √¥ »ı. Á‹◊˝fiı ±Á‹◊˝ ⁄fiΉfiÎfl ±ı ‹˘Ë ±Î¬flı ÷˘
¤‰⁄_‘fi »ı? ¿<Á_V¿Îfl »ı? fifl¿ »ı? ›Î÷˘ ¿fl˘Ï‚›ÎfiÎ Ω‚Î »ı?
±ı ›˘B› flÌ÷ı Á‹…‹Î_ ±Î‰÷_ fi◊Ì. ±Î Á‹› ’flÎø‹fi˘ ±fiı
’ΈvWÎI‰fi˘ »ı, ÂΈ›˝ ±fiı ÁÎËÁfi˘ »ı, ±Î ωW΋ ZÎH΢‹Î_ ›√fiÎ
±…˝fifiÎ ËÎ◊‹Î_◊Ì √Î_Õ̉ ÂÎ ‹ÎÀı »À¿Ì …¥ flèÎ_ »ı? ±ı‹fiÎ ‹˘œÎ
ÂÎ ‹ÎÀı Á¿Î¥ flèÎÎ »ı. ’flÁı‰˘ ÂÎ ‹ÎÀı »^ÀÌ flè΢ »ı? ±Îÿ½‰Îÿ,
ÏÁK‘Î_÷‰Îÿ ±ı ¿˘¥ Â_ fiÎÀ¿ …ı‰_ ¿˘¥ ≠ËÁfi »ı. ¿˘¥ ‹fi˘fl_…fi »ı-
¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎ µU¿ıflÎ¥ √›Î Ë÷Î.””
±√Î‹Ì “ÁÎ_A››˘√” fi΋fiÎ ⁄ÌΩ ±K›Î›‹Î_ ¤√‰Îfi
lÌ¿ÚWHÎfi˘ √VÁ˘ ±…fi ’fl ÷‰‰Î◊Ì ·¥ ±ıfiÎ ÏÂW›I‰fiÎ Ω√flHÎfiÌ
˝
≠Ïø›Î ‰Î_E›Î ’Ëı·Î ±ı Á‹∞ ·˘ ¿ı lÌ¿ÚWHÎ Ωı¥ flèÎÎ »ı, ¿ı ±…˝fifiı
…ı Â_¿Î ’ıÿÎ ◊¥ »ı ±ı ÁΫΠ‹fi◊Ì, ‰ıÿfiÎ◊Ì, T›Î¿<‚÷ÎfiÌ ÏV◊Ï÷‹Î_
’ıÿÎ ◊¥ »ı. ±ÎI‹ Á_÷Î’◊Ì … ±ÎI‹T›Î¿<‚÷Î ’ıÿÎ ◊¥ »ı. ±Î
ÏÂW›I‰fiΠω¿ÎÁ ◊‰Îfi˘, √vfi˘ ’ıÿÎ ◊‰Îfi˘ Á‹› »ı. ±Î…fi˘
Á‹› ±ÁΑÎflHÎ Á‹› »ı. ±Î’HÎÎ_ ÁΈfiı ±ı ‹Î√˝ÿ½fifiÌ ±’ıZÎÎ »ı,
…ı @›Îflı¿ ±Î ›√fiÎ ±…˝fifiı, ±ıfiÎ ¤√‰Îfi √v lÌ¿ÚWHÎ ’ÎÁı◊Ì
‹ı‚T› Ë÷_. ±Î…ı ’HÎ ±Î’HÎı ±ıfiı ›√√Ì÷ÎfiÎ ºÏWÀ¿˘HÎ◊Ì ≠ÎÅ ¿flÌ
¿̱ı.

10. 34 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
Áÿ˚√vfiÎ w’‹Î_ ¤√‰Îfifi_ ‰flHÎ
⁄ÌΩ ±K›Î›fiÌ Âw±Î÷ … lÌ¿ÚWHÎ K‰ÎflÎ ±…˝fifiı Ã’¿˘
±Î’‰Î ÁÎ◊ı ±Îfl_¤ ◊Λ »ı. ÷ı±˘ ¿Ëı »ı, ¿ı
∑ȧÃSàflÊ ∑§‡◊‹Á◊Œ¢ Áfl·◊ ‚◊ȬÁSÕÃ◊˜–
•ŸÊÿ¡ÈCÔU◊SflÇÿ¸◊∑§ËÁø∑§⁄U◊¡È¸ŸH 2/2H
Ä‹Òéÿ¢ ◊Ê S◊ ª◊— ¬ÊÕ¸ ŸÒÃûflƒÿȬ¬lÃ
ˇÊȺ˝¢ NUŒÿŒÊÒ’¸Àÿ¢ àÿÄàflÊÁûÊDÔU ¬⁄UãìH 2/3H
±◊ν÷˚ ““Ëı ±…˝fi! ÷fiı ±Î ¿Á‹›ı ±Î ‹˘Ë ¿›Î Ëı÷Áfl ’ıÿÎ
◊›˘? ¿ÎflHÎ ¿ı ±ı fi ÷˘ lıWà ’vW΢ ¶ÎflÎ ±Î«Ïfl÷ »ı, fi ÷˘ ±ı V‰√˝
±Î’fiÎfl »ı, fi ÷˘ ±ı ¿ÌÏ÷˝ ±Î’fiÎfl »ı. ±ıÀ·Î ‹ÎÀı Ëı ±…˝fi! fi’_Á¿fiÎ
⁄fi. ÷Îfl΋Î_ ±ı ›˘B› …HÎÎ÷_ fi◊Ì. Ëı ’fl_÷’! xÿ›fiÌ ÷E» ÿ⁄˝‚÷Îfiı
I›Î√Ì ›K‘ ‹ÎÀı µ¤˘ ◊¥ Ω. ””
±ı Á‹…‰Î …ı‰Ì ‰Î÷ »ı, ¿ı ¤√‰Îfiı ±Î √Ì÷Îw’Ì µ’ÏfiWÎÿ‹Î_
≠◊‹‰Îfl ±ËŸ◊Ì ±Î ⁄ı U·˘¿fiÎ ‹ÎK›‹ ¶ÎflÎ ’˘÷ÎfiÎ ⁄˘·‰Îfi˘ ±Îfl_¤
¿flı »ı. ±ıfiÎ ’Ëı·Î_ ±…˝fifiÎ ¿Ëı‰Î◊Ì ±ı‹HÎı fl◊fiı ⁄¯Îı Áıfiα˘fiÌ ‰E«ı
·¥ …¥fiı ‹ÎhÎ µ¤˘ ¿flÌ ÿÌ‘˘ Ë÷˘. ⁄¯Îı U·˘¿˘ ¬Ò⁄ … «˘ÀÿÎfl »ı.
¿˘¥’HÎ ›˘K‘Î ‹ÎÀı ±Î ÂOÿ˘ ÷ÌflfiÌ …ı‹ ¤˘Ó¿Î¥ Ω› ±ı‰Î »ı. ⁄Λ·˘,
¿Î›fl, fi’_Á¿ ¿Ëı‰Î‰‰_ ¿˘¥’HÎ ‰Ìfl ›˘K‘Îfiı ÁËfi ◊¥ ¿÷_ fi◊Ì.
±…˝fifiÎ ’ΈvWÎI‰fiı ’Õ¿Îfl ŒıÓ¿÷Î ±ıfiı µU¿ıfl‰Î ‹ÎÀı ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎ
±ıfiı ÁΈ◊Ì ‹˘À˘ ŒÀ¿Îfl ·√Ή÷Î Ã’¿˘ ±Î’ı »ı. ±…˝fi Á‹Îfi ΩB≤÷
±ÎI‹Î ¿˘ÏÀfiÌ T›„@÷fiı ÷‹Á ÷flŒ …÷Ì Ωı¥ ’fl‹ÎI‹ÎfiÌ Â„@÷ T›Î¿<‚
◊¥ µÃı »ı. ÷ı±˘ ±…˝fifiı lıWà ’vW΢fiÎ ±Î«flHÎfiΠωWΛ‹Î_ ›Îÿ ±’Ήı
»ı ±fiı ±ıfiÎ ‰÷˝‹Îfi T›‰ËÎflfiı ±’¿ÌÏ÷˝ ÷flŒ ·¥ …fiÎfl ⁄÷Ήı »ı.
±Î flÌ÷ı ÷ı±˘ ’˘÷ÎfiÎ Á¬Î, Ï‹hÎ ±…˝fifiı ±_ÿfl◊Ì ⁄ËÎfl Á‘Ì Ë«‹«Î‰Ì
fiάı »ı.
µ’fl˘@÷ ⁄¯Îı U·˘¿fiÎ …‰Î⁄‹Î_ ±…˝fi ŒflÌ ÷¿Û fl… ¿flı »ı
±fiı «˘◊Î◊Ì »ßÎ U·˘¿‹Î_ ŒflÌ ¤ÌW‹Ï’÷Î‹Ë ÷◊Î √v ƒ˘HÎΫΛ˝fiÎ
√HÎ√Îfi √Î÷Î V‰›_fiı flH΋ıÿÎfi‹Î_ ›K‘ ¿fl÷Îı ⁄«Î‰‰Î ¥E»ı »ı. ÁÎ÷‹Î
U·˘¿‹Î_ ’˘÷ÎfiÎ ±ÎflÎK›fiÎ ËÎ◊‹Î_ ’˘÷Îfi_ Á‰˝V‰ Á˘Ó’Ì ÏÂW›I‰ ≠ÎÅ

11. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 35
¿flÌ ·ı »ı. ±…˝fiı ±Î «Îfl U·˘¿fiÎ ±Îfl_¤‹Î_ ¤ÌW‹Ï’÷Î ÷◊Î ƒÎıHÎΫΛ˝fiÎ
fi΋fi˘ µ’›˘√ œÎ·w’ı … ¿›˘˝ »ı. ±ı ¿Ëı »ı, ¿ı ““÷ı±˘ ⁄¯Îı ’Ò…fiÌ›
»ı. flH΋ıÿÎfi‹Î_ ¤ÌW‹Ï’÷Î ÷◊Î ƒ˘HÎΫΛ˝fiÌ Ï‰wK‘‹Î_ Ë_ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ·Õ<_?
±…˝fi ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎfiı ¿Ëı »ı, ¿ı “±Î’ iÎÎfiÌ »˘, ‹ËÎ’vWÎ »˘,
±‹˘fiı ±Î’fiÌ √΂ ÁK‘Î V‰Ì¿Î›˝ »ı, ’fl_÷ Ë_ ‹ÎflÎ V‰Ωıfiı ‹ÎflÌ Â¿<
÷ı‹ fi◊Ì.”” ±Î Á‹›ı ±…˝fifiÎ ‹fi‹Î_ ‹ÎfiÏÁ¿ ¶_¶ «Î·Ì flèÎ_ Ë÷_. ±ı¿
÷flŒ √v…fi˘ ≠I›ı ‹˘Ë »ı ±fiı ⁄Ì∞ ÷flŒ lÌ¿ÚWHÎfi˘ ŒÀ¿Îfl ÷◊Î
›K‘fi_ ±Î‰ÎËfi »ı. ¿Ëı »ı, ¿ı ““±Î ‹ËÎ’vWÎfiı, √v…fi˘fiı fi ‹Îfl÷Î_
Ë_ ±Î ·˘¿‹Î_ ϤZÎÎ ‹Î_√Ì ¬Î‰Ì ¿S›ÎHοÎfl¿ Á‹…_ »_, ¿ÎflHÎ ¿ı
√v…fi˘fiı ‹ÎflÌfiı ±Î ·˘¿‹Î_ ÷ı‹fiÎ vÏ‘fl◊Ì ¬flÕΛı· ‘fi ±fiı ¿Î‹
w’Ì ¤˘√fiı … ¤˘√‰ÌÂ.”” (±K›Î›-2 U·˘¿-5)
±ıfiÎ ÷‹Î‹ ÷¿˘˝ ±ı ’flοÎWÃÎ Á‘Ì ’Ë˘Ó«Ì √›Î »ı, ¿ı ±ı
ϤZÎÎfi_ ±¯Î ¬Î‰ÎfiÌ ‰Î÷ ¿Ëı‰Î ·Î√ı »ı. ›K‘fiÎ ¿ÎflHÎı fl@÷◊Ì ¬flÕΛı·
’ÿÎ◊˘˝‰Î‚Ì ‰Î÷ ¿ËÌ ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎfiı ±ı ±ıÀ·Ì … µkÎı…¿ ¤ÎWÎ΋Î_
…‰Î⁄ ±Î’‰Îfi˘ ≠›Ç ¿flÌ flè΢ »ı, …ıÀ·˘ ±ı‹HÎı ±…˝fifiı µU¿ıfl‰Î
¿Ã˘fl ŒÀ¿Îfl ·√Î‰Ì …ı ±ıfiı ±Îfl_¤‹Î_ ¿èÎ_ Ë÷_. ±ı ’HÎ ¿ËÌ ÿı »ı, ¿ı
““Ë_ ±ı ’HÎ ΩHÎ÷˘ fi◊Ì ‹ÎflÎ ‹ÎÀı ›K‘ ¿fl‰_, ¿ı fi ¿fl‰_ ¿›_ lıWà »ı
±◊‰Î ±ı ’HÎ ΩHÎ÷˘ fi◊Ì, ¿ı ±ı‹fiÌ µ’fl ±‹˘ ω…› ‹ı‚‰ÌÂ_ ¿ı
÷ı±˘ ±‹ÎflÌ µ’fl ω…› ‹ı‚‰Âı ±fiı …ı‹fiı ‹ÎflÌ Ë_ ∞‰‰Î ’HÎ ‹Î_√÷˘
fi◊Ì. ÷ı±˘ … ‹ÎflÎ ±ÎI‹Ì› K≤÷flÎWÀˇfiÎ ’h΢ »ı, ¿ı …ı±˘ ‹ÎflÎı Á΋fi˘
¿fl‰Î Á΋ı µ¤Î »ı. (U·˘¿-6 ±K›Î›-2)””
±…˝fifiÌ ±Î ‹ÎfiÏÁ¿ ÏV◊Ï÷ Á‹…‰Î ›˘B› »ı. ±ı ÏÁK‘Î_÷˘fiÌ
¤ÎWÎÎ ⁄˘·Ì flè΢ »ı,¿ı √vfiı ‹Îfl‰Î ›˘B› ‰Î÷ fi◊Ì. ±ı ’HÎ ›˘√ırfl
lÌ¿ÚWHÎfiı ±ı Á‹Ω‰Ì flè΢ »ı. ±ı ’_ÏÕ÷˘ …ı‰Ì ‰Î÷ ¿ËÌ flè΢ »ı. ’fl_÷
±ıfi_ ±Î«flHÎ ’_ÏÕ÷˘ …ı‰_ fi◊Ì. ‹˘Ë‹Î_ … ÷‹˘√HÎfiÌ ’flοÎWÃΠˢ› »ı.
’fl‹ ’ÒF› √vÿı‰ı ‹˘Ëfi_ ±_Ï÷‹ V‰w’ ÿÂνT›_ »ı. ±ı »ı, Ïfi_ƒÎ. Á‹√˛
ÿÏfi›Îfiı »˘ÕÌ ÁÒ¥ Ω‰. ±Î‚Á, ≠‹Îÿ ±fiı ‹˘ËÏfi_ƒÎ ÷‹Î‹ ±ı¿ …
ÿ√˝HÎfiΠωω‘ V‰w’˘ »ı. …ı ±…˝fifiı gfiƒÎ ∞÷fiÎfl ¿Ëı »ı-“√Õοı”
…ıfi˘ ÂÎÏOÿ¿ ±◊˝ ’HÎ ±Î … »ı (√Õο ±◊ν÷˚ gfiƒÎ, ¥Â ±◊ν÷
V‰Î‹Ì-Ïfi_ƒÎfi˘ V‰Î‹Ì) ±ı… ±…˝fi V‰›_ ‹˘ËgfiƒÎ‹Î_ «ÎS›˘ √›˘ »ı.
’fl‹ ’ÒF› √vÿı‰ ¿Ëı÷Î Ë÷Î ¿ı ““F›Îflı Ë_ ΩB≤÷ ±ÎI‹Î±˘fiı ‹˘ËgfiƒÎ‹Î_

12. 36 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
Õ>⁄ı·Î Ωı‰_ »_. I›Îflı ±ı‹fiÌ µ’fl ÿ›Î ±Î‰ı »ı ÷◊Î √VÁ˘ ’HÎ ±Î‰ı »ı.
±Î¬_ ∞‰fi ’h΢ ’’˘h΢ ÁÎ◊ı fl‹÷Î flËı‰_, V‰›_fiı ¿ÎˆÀ<_Ï⁄¿ ‰ÎÕ΋Î_ ⁄Î_‘Ì
flά‰˘ ±fiı Á‹Î…fiΠωWΛ‹Î_ ¿o¥’HÎ fi ω«Îfl‰_ ±ı ±Î…fiÎ ›√fiÌ
ÁΈ◊Ì ‹˘ÀÌ Ï‰Ào⁄HÎÎ »ı.”” ±√fl µ’fl˘@÷ g«÷fifiı ›√‘‹˝fiÎ
ºÏWÀ¿˘HÎ◊Ì ±…˝fi ’fl ·Î√Ò ¿fḻı ÷˘ ·Î√ı »ı, ¿ı ±Î Á‹›ı ±ıfiÌ
ÏV◊Ï÷ ±Î … »ı. ’fl_÷ ±Î … ÏV◊Ï÷ ±ıfiı ø‹⁄K‘ flÌ÷ı Á‹’˝HÎfiÌ
ÏV◊Ï÷‹Î_ ·¥ Ω› »ı. √Ì÷ÎfiÎ ±Î ±K›Î›fiÎ ÁÎ÷‹Î U·˘¿‹Î_ … ±ı
¿ËÌ µÃı »ı.
∑§Ê¬¸áÿŒÊ·Ê¬„UÃSfl÷Êfl—
¬Îë¿UÊÁ◊ àflÊ¢ œ◊¸‚ê◊Í…UøÃÊ—–
ÿë¿˛Uÿ— SÿÊÁÛÊÁ‡øâ ’˝ÍÁ„U Ãã◊
Á‡ÊcÿSÃ˘„¢U ‡ÊÊÁœ ◊Ê¢ àflÊ¢ ¬˝¬ÛÊ◊˜H 2/7H
±◊ν÷ ¿Î›fl÷Î w’Ì ÿ˘WÎ◊Ì Ï’ÕÎ÷Î V‰¤Î‰ ‰Î‚Î ÷◊Î ‘‹˝fiÎ
ωWΛ‹Î_ ‹˘Ë ’΋ı· Ë_ ±Î’fiı ’»_ »_ ¿ı ““…ı ÁΑfi ÏfiÏç÷ ¿S›ÎHοÎflÌ
ˢ› ±ı ‹ÎflÎ ‹ÎÀı ⁄÷Ή˘, ¿ÎflHÎ ¿ı Ë_ ±Î’fi˘ ÏÂW› »_. ±ıÀ·Î ‹ÎÀı
±Î’fiÎ ÂflH΋Î_ ±ÎT›˘ »_ ±Î’ ‹fiı ⁄˘‘ ±Î’˘.””
√v ÷◊Î ÏÂW›fiÎ Á_‰Îÿ w’ı ÁÎ«Ì √Ì÷Î ±ËŸ◊Ì … ±Îfl_¤
◊Λ »ı. ≠◊‹ ‰Îfl … ±…˝fifiÎ ‹¬‹Î_◊Ì Ïfi¿‚ı »ı-“Á‡ÊcÿSÃ„¢U” Ë_
±Î’fi˘ ÏÂW› »_. ÏÂW› ‹ÎÀı ±Î ÏV◊Ï÷ ⁄fi‰Ì ±ı ¿S›ÎHοÎflÌ ZÎH΢
±Î‰‰Î Á‹Îfi »ı. F›Î_ Á‘Ì ±Î ÏV◊Ï÷ ±Î‰÷Ì fi◊Ì, I›Î_ Á‘Ì ÏÂW›
’˘÷ÎfiÎ ±Ëo¿Îfl‹Î_ Õ>⁄ı·˘ ⁄ıÁÌ flËÌ ’˘÷ÎfiÌ ≠Ï÷¤Î ’fl ‹_h΋B‘ ◊÷˘
flËı »ı. Ë_ ¤HÎı·˘ √HÎı·˘ »_, Ë_ ÿÎfi‰Ìfl »_, √v ‹ÎÀı ±ÎÀ·_ ÿÎfi
±ÎM›_. Ë_ ∞‰fi ÿÎfiÌ »_. ±Î … ‰Î÷˘ ±Ëo¿Îflfiı …L‹ ±Î’ı »ı. F›Îflı
±Î ⁄‘ ¤Ò·Ì ±ı ‰Î÷ ‹fi‹Î_ ±Î‰ı »ı, ¿ı ““Ë_ ±Î’fi˘ ÏÂW› »_.
±Î’fiÎ ÂflH΋Î_ ±ÎT›˘ »_, ‹ÎflÎ ‹ÎÀı …ı ¿S›ÎHοÎflÌ »ı ±ı … iÎÎfi
‹fiı ±Î’˘. ÷˘ √v ∞ω÷ ÂflÌfl ÁÎ◊ı ˢ› ¿ı fi ˢ›, ’fl_÷ ±ı ÁÒZ‹
…√÷‹Î_◊Ì ’HÎ ±Î ≠¿ÎflfiÌ ≠ıflHÎÎ ‹˘¿·ı »ı, …ı ÏfiÏç÷ ¿S›ÎHοÎflÌ
… ˢ› »ı ±fiı ±ıfi_ ÁΫ_ ‹Î√˝ÿ½fi ’HÎ ¿flı »ı.””
±ı‰_ ¿Ëı‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı, ¿ı ÁÎ«Ì √Ì÷Î ⁄ÌΩ ±K›Î›fiÎ
±Ï√›Îfl‹Î_ U·˘¿◊Ì … ±Îfl_¤ ◊Λ »ı; ¿ÎflHÎ ¿ı ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎ

13. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 37
±ËŸ◊Ì … √v¤Î‰ı √Ì÷Î Á_¤‚Ήı »ı. √v¤Î‰ı ›˘√V◊ ⁄fiÌ ÷ı±˘
±…˝fiw’Ì ÏÂW›fiı, …ı Ë_ ¿ı ÷‹Îı ¿˘¥’HΠˢ¥ ¿̱ı, ÷ı±˘fiı
ÁÎ_A››˘√fi_ iÎÎfi ±Î’ı »ı. ÁÎ_A›fi˘ ±◊˝ ◊Λ »ı-““iÎÎfifi˘ ÏÁK‘Î_÷
≠‘Îfi ’ZÎ, …ı T›‰ËÎfl‹Î_ ·Î‰‰Îfi_ ÏÂZÎHÎ ±Î’fiÎfl ›˘√ »ı.””
ÁÎ_A››˘√fiΠωWΛ‹Î_ ±fiı¿ ·˘¿˘fiÌ ¤˛Î_Ï÷›@÷ ‹ÎL›÷α˘ »ı, ¿ı ±ı
Á_L›ÎÁ̱˘ ‹ÎÀı, ‰ˆflÎ√̱˘ ‹ÎÀı »ı. ’fl_÷ ‰ÎV÷ω¿÷Î ±ı »ı, ¿ı ±ı
∞‰fi ωiÎÎfifi˘ ±Î‘Îfl V÷_¤ »ı. ›˘√fiÌ ¥‹Îfl÷ … ÁÎ_A››˘√ ’fl
µ¤Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı. ÁÎ_A››˘√ ±ı ÿÂν‰ı »ı, ¿ı ±Î’HÎı ’˘÷ÎfiÌ
±_ÿflfiÌ Á_’ÿÎfiı ¿ı‰Ì flÌ÷ı ΩB≤÷ ¿fl‰Ì Ωı¥±ı. ¿ı‰Ì flÌ÷ı ¥rflfiÎ
ÁΫΠV‰w’fiı Á‹∞ ±ıfiÎ ±ÏV÷I‰fi˘ V‰Ì¿Îfl ¿fl‰˘ Ωı¥±ı ±fiı
¿ı‰Ì flÌ÷ı Á΋ÎL› ∞‰fi ∞‰÷Î … ±Î’HÎı ÏV◊÷≠iÎfiÌ …ı‹, ’fl‹ËoÁfiÌ
…ı‹ ∞‰fi ω÷Î‰Ì Â¿Ì±ı. ±Î ›˘√ ¿˘¥’HÎ ™‹fl ‘flΉ÷Ì ÿflı¿
T›Ï@÷ ±◊ν÷˚ ›‰Îfi, ωzÎ◊a, CÎflfi_ ¿Î‹ Á_¤Î‚÷Ì jÎÌ, Áÿ˚B≤ËV◊,
Ï…iÎÎÁ ÁΑ¿ ÁΈ ¿˘¥ ’fl ·Î√Ò ’Õı »ı. ±Î ¿ÎflHÎı … √Ì÷΋Î_ ±Î
±K›Î›fi_ ¬Ò⁄ … ‹ËÎIQ› ⁄÷Ή‰Î‹Î_ ±ÎT›_ »ı.
±ËŸ ±Î ≠Á_√ √v ±fiı ÏÂW›fiÌ ‰E«ı ˢ‰Î◊Ì ÁÎ◊ı ÁÎ◊ı
≠◊‹ ‰Î÷ν·Î’fiÌ ºÏWÀ±ı ’HÎ ±ı ¬Ò⁄ ‹ËI‰fi˘ »ı. ÿflı¿ √v ’˘÷ÎfiÎ
ÏÂW›fiı hÎHÎ … ‰Î÷ ⁄÷Î‰Ì Â¿ı »ı. ≠◊‹ ¿÷˝T› Â_ »ı, ⁄Ì∞ ¿÷˝T›
¿fl÷Î_ ¥rfl‹Î_ ω·› ’΋‰_ ›Â¿Îfl¿ »ı. hÎÌ∞ ’˘÷Îfi˘ ÿά·˘ fl…
¿flÌ √v ±ı ⁄÷Ήı »ı, ¿ı ±ı¿ ±Îÿ½ T›„@÷fi_ V‰w’ ¿ı‰_ ˢ› »ı-
ÏV◊÷≠iÎ T›„@÷ ¿ı‰Ì ˢ› »ı. ±ıfiı ±Î flÌ÷ı ’HΠω¤ÎÏ…÷ ¿flÌ
¿̱ı.
(1) ÂflÌfl◊Ì ’fl flËı· ±ÎI‹Îfi_ ¤Îfi-(…ıfi_ ⁄Îfl‹Î_ U·˘¿‹Î_
‰Hνfi ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_ »ı.) ¿fl÷Î_ ±ı ΩHΉÎfi_ »ı, ¿ı ¿÷˝T› Â_ »ı.
ÂflÌfl◊Ì ’fl «Î·Ì ±Î’HÎı ±ÎI‹Îfiı Á‹…‰Îfi˘ ≠›Ç ¿fḻı.
(2) ÂflÌfl K‰ÎflÎ V‰‘‹˝ ±Î«flHÎ-¿÷˝T› ¿flÌ ±ıfiÌ ’Îfl …‰_.
¿Î‹ ¿fl÷Î_ fiˆW¿‹˝H›÷ÎfiÌ ÏV◊Ï÷‹Î_ …‰_. ±ıfi_ ‰Hνfi ±ı¿hÎÌÁ‹Î_
U·˘¿‹Î_ ±fiı I›Îfl⁄Îÿ ’HÎ ±ÎT›_ »ı.
(3) ÏV◊÷≠iÎfiÌ T›ÎA›Î-…ı ±ÎI‹Îfiı ±˘‚¬Ì ·ı »ı, ±ıfiÎ◊Ì
µ’fl ’Ë˘Ó«Ì Ω› »ı ±fiı ±ıfi_ ∞‰fi ¿ı‰_ ˢ› »ı. ±ËŸ ¤√‰Îfi

14. 38 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
’_«Î‰fi‹Î_ U·˘¿◊Ì ±_÷ Á‘Ì ÏV◊÷≠iÎfiÎ ·ZÎH΢ ⁄÷ÎT›Î »ı.
±Î flÌ÷ı ±Î hÎHΠω¤Î…fi‹Î_ ±…fi w’Ì ÏÂW›fiı √v lÌ¿ÚWHÎfi˘
˝
±ı µ’ÿı »ı, ¿ı …ı ›√˘, ›√˘◊Ì ‹Îfi‰ Á‹ÿΛfiı-Ï…iÎÎÁ ÁΑ¿˘fiı
‹Î√˝ÿ½fi ±Î’÷˘ flè΢ »ı.
±…˝fifi˘ ±ı ‘‹˝ fi◊Ì ¿ı ¤ÌZÎÎ ‹Î_√Ì Ïfi‰Î˝Ë ¿flÌ ·ı. ±…˝fi
»’ΉıÂı flè΢ ˢ‰Î »÷Î_ ±ıHÎı ‹Ëıfi÷ … ¿flÌ »ı, ’fl_÷ ϤZÎÎ ‹Î_√Ì
fi◊Ì. ±ıfi_ Á‹√˛ ∞‰fi ±ı¿ ›˘K‘Î w’ı ’ÁÎfl ◊›_ »ı. ZÎÏhΛ ‘‹˝fi_
’ηfi ¿flfiÎflÌ ±…˝fi …ı‰Ì T›„@÷ ±√fl ¤ÌZÎÎ ‹Î_√Ì ∞‰‰ÎfiÌ ‰Î÷
¿Ëı »ı , ±ı ‰ Ì ÏV◊Ï÷‹Î_ ±… ˝ fi fiı Ã’¿˘ ±fiı ÁÎ_ A ››˘√ w’ı
‰ÎV÷ω¿÷Îfi_, V‰‘‹˝fiÎ ±Î«flHÎfi_ ÷◊Î ÂflÌfl‹Î_ flËı· ±ÎI‹ÎfiÌ
±fi¤ÒÏ÷fi_ iÎÎfi ‹ÎhÎ ›˘√ırfl lÌ¿ÚWHÎ … ±Î’Ì Â¿ı. ±ËŸ ±…˝fifiı
ÏÂW› w’ı Á‹…÷Î ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎfiÌ ÏV◊Ï÷ Á‹…‰Ì ¬Ò⁄ …wflÌ »ı.
¤√‰Îfi V‰›_ ±ËŸ √vw’ı ËÎ…fl »ı. ““V‰›_ ¤√‰Îfi Ë‹Îflı √v
’fl‹ ÁΈ¤ÎB› Ë‹ÎflΠˈ”” ±Î √Ì÷ ±Î’HÎı ±fiı¿ ‰Îfl √HÎ√HÎ÷Î
ˢ¥±ı »Ì±ı. ±√fl ±ıfiı ±Î…fiÌ ÏV◊Ï÷‹Î_ ’˘÷ÎfiÎ ∞‰fi ’fl ·Î√Ò
¿flÌ Ωı¥±ı ÷˘ √Ì÷Îfi˘ ±Î ≠Á_√ ÁÎflÌ flÌ÷ı Á‹…‹Î_ ±Î‰Ì ¿Âı.
«‹I¿ÎflÌ T›„@÷fi˘ √vw’ı ÷˘ ·˘¿˘ V‰Ì¿Îfl ¿flÌ ·ı »ı, ’fl_÷ …ıHÎı
Áÿ˚√v w’ı, ¤√‰Îfi w’ı V‰Ì¿Îfl ¿›Î˝ »ı, ±ı‰Î ·˘¿˘ √H›Î √Î_ÃuÎ
»ı. ±…˝fifiÎ ∞‰fifiÌ ±Î ÁΈ◊Ì ‹˘ÀÌ CÎÀfiÎ »ı, ±ı ¤√‰Îfifiı
“Á‡ÊcÿSÃ˘„¢U ‡ÊÊÁœ ◊Ê¢ àflÊ¢ ¬˝¬ÛÊ◊”fiÎ w’ı, Áÿ˚√vw’ı V‰Ì¿Îfl ¿flÌ ·ı »ı
÷◊Î ±ı ¿Ëı »ı ¿ı ““¿ÎflHÎ ¿ı Ë_ ±Î’fi˘ ÏÂW› »_, ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ÂflHÎı
±Î‰ı· ‹fiı iÎÎfi ±Î’˘.””
’fl‹ ’ÒF› √vÿı‰fiÎ ∞‰fi‹Î_ ’HÎ ±Î‰Ì CÎÀfiÎ ⁄fiÌ »ı.
…ı‹Î_ ÷ı‹fiÎ K‰ÎflÎ ≠F‰Ï·÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ÿÌ’¿fiÌ F›˘÷‹Î_ ÁZ‹
ÂflÌfl ‘ÎflHÎ ¿flı· ‹Î√˝ÿ½¿ „@÷ Ïˋη›◊Ì ±Î‰Ì ≠√À ◊¥ ÷◊Î
÷ı‹fiı ÷ı‹fiÎ √vw’ı ’˘÷ÎfiÌ ±˘‚¬ ±Î’Ì. ’fl‹ ’ÒF› √vÿı‰ı V‰›_
·A›_ »ı, ¿ı ““‰Ëı·Ì Á‰Îflı µ’ÎÁfiÎ «Î·Ì flËÌ Ë÷Ì, ‰Á_÷’_«‹ÌfiÎ
÷Ëı‰Îflfi˘ Ïÿ‰Á Ë÷˘. ⁄˛õ‹Ë÷˝‹Î_ … ±ÎıflÕÎfiÌ ±_ÿfl Á΋ı
≠¿ÎÂ’_…fiÎ ÿ½fi ◊›Î. ±Î_¬˘ «˘‚Ì Ωı›_ ¿ı ¿˘¥ ¤˛‹ ÷˘ fi◊Ìfiı.
........... ≠¿ÎÂfiÌ ‰E«‹Î_◊Ì ±ı¿ ›˘√Ìfi_ ÁÒZ‹ ÂflÌfl ≠√À ◊›_.

15. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 39
ÁÒZ‹ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ¿ı »Ï⁄ ÷˘ ÿı¬ÎHÎÌ ’fl_÷ ±ı ≠¿ÎÂ’_… ‰E«ı ±‘fl
·À¿ı·˘ Ë÷˘ ±Î ¿˘HÎ »ı? ±Îç›˝.... ÷ı±˘ ⁄˘S›Î-““±Î ÷‹Îfl˘ ÏÿT›
…L‹ »ı. ÷‹ÎflÎ ’λ·Î …L‹˘fiÌ …ı‹ ±Î …L‹‹Î_ ’HÎ Ë_ ±Î’fiÎı
ÁËΛ¿ flËÌ ±fiı ±Î ÂflÌfl◊Ì ±ı ¿flΉÌÂ, ¿ı Á‹›fiÌ ºÏWÀ±ı
…wflÌ »ı. ÁÒZ‹ ÂflÌfl‘ÎflÌ Ë˘‰Î »÷Î_ …ı ¿Î‹ Ë_ ¿flÌ Â¿÷˘ fi◊Ì-±ı
÷‹ÎflÌ ’ÎÁı ¿flΉÌÂ.”” ‹ıÓ ±ı … Ïÿ‰Áı ≠¿ÎÂ’_… w’ ÿı‰ÎI‹Îfiı Á‹’˝HÎ
¿flÌ ÿÌ‘_ ±fiı ±ı‹fiı fi ¿ı‰‚ ‹Î√˝ÿ½¿ w’ı ’fl_÷ ¤√‰Îfi Á‹Îfi
‹ÎfiÌ ·Ì‘Î. ±Î Á_⁄_‘˘fiı Ïfi¤Î‰÷Î ·√¤√ ÁÎà ‰Wν◊Ì ’HÎ ‰‘
Á‹› ‰ËÌ √›˘. (I›Îflı Áfi˚ 1985‹Î_) ¿˘¥’HÎ ÷¿Û, ⁄ÏK‘ ·ÕÎT›Î
‰√fl, ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ ±ÎfiοÎfiÌ ¿›Î˝ ‰√fl, ±ı‹fiÎ ¥ÂÎflı, ±ı¿
… ‹Î√˝ ’fl ÿ˘Õ÷˘ flè΢ »_. ±ı‹HÎı ±ı … Ïÿ‰Á◊Ì ‹Îfl˘ Á‹√˛ ∞‰fiø‹
¿ı‰Ì flÌ÷ı «Î·‰˘ Ωı¥±ı, ±ıfiÌ w’flı¬Î ⁄÷ΉÌ. ‹ÎhÎ ⁄÷Î‰Ì … fiËŸ
÷ı‹HÎı Ω÷ı … ËÎ◊‹Î_ ·√΋ ’¿ÕÌ «·ÎT›˘ ’HÎ, ‹ÎhÎ «·ÎT›˘ …
fiËŸ, ÿflı¿ ≠›Çfiı ÁŒ‚ ’HÎ ⁄fiÎT›Î_.
-‹Îw_ ω· ±fiı ‰ÎflÁ˘ (’ÎfiÎ fi_⁄fl-14-18)
µ’fl˘@÷ ≠Á_√ Áÿ˚√vfiÌ ≠ÎÏÅfiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_ ⁄÷Ή‰‹Î_ ±ÎT›Îı
»ı, ¿ı …ı◊Ì ±Î’HÎı ÁΈ ≠ıflHÎÎ ·¥ ¿̱ı. (√Ì÷ÎfiÎ ⁄ÌΩ ±K›Î›fiÎ
±Î ≠Á_√‹Î_◊Ì) …ı T›„@÷ ⁄ÏK‘ fiËŸ ’fl_÷ ¤Î‰fiα˘fiÌ Á’ÎÀÌ ’fl
∞‰ı »ı, ±ıfi_ Á_’ÒHν Á‹’˝HΠˢ› »ı. ±ı‹Î_ ±ÎÏI‹¿ ω¿ÎÁfiÌ ±fi_÷
Á_¤Î‰fiα˘ ˢ› »ı. ±Î’HÎı V‰›_ ’HÎ ±Î’HÎÎ_ √v ≠I›ıfiÎ Á‹’˝HÎfiı,
±Î ’ÏflÏV◊Ï÷fiı Á΋ı flÎ¬Ì ±ıfiı ’Îfl¬‰Îfi˘ ≠›Ç ¿fḻı. ±…˝fi ¿Ëı
»ı,¿ı Ë_ ‹ÎflÎ xÿ› ’fl ‹√… ’fl »‰Î›ı· ‹Òœ÷Î◊Ì, g¿¿÷˝T›‹Òœ÷Î◊Ì,
±Î ÷HÎΉ‹Î_◊Ì ‹„@÷ ≠ÎÏÅ ¿fl‰Î ÏÂW› ⁄fiÌ Ë_ ±Î’fiÎ ÂflH΋Î_
±Î‰‰Î ¥E»_ »_. ˉı ±…˝fi ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎfiÎ ËÎ◊‹Î_ Á¿Îfi Á˘Ó’‰Î‹Î_
… ¿S›ÎHÎ »ı, ±ı‹ Á‹∞ √›˘ »ı. ±Î ¿ÎflHÎı ±Î U·˘¿‹Î_ ±ıfi˘
ÂflHÎÎ√Ï÷fi˘ ¤Î‰ ÷̉˛ ‰ı√ı µ’ÁÌ ±ÎT›˘ »ı.
fiflıLƒfiÎ◊fiÎ ∞‰fi‹Î_ ’HÎ ⁄ı ‰Îfl ±Î‰Ì ZÎH΢ ±Î‰Ì, ¿ı
F›Îflı ±ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÎ ¤Î‰Ì √vfiı, ’˘÷ÎfiÎ ±ÎflÎK› Ãο<flfiı Ωı¥
·Ì‘Î, ’fl_÷ ±ı‹fi˘ Áÿ˚√vw’ı V‰Ì¿Îfl ¿flÌ Â@›Î fi Ë÷Î_. ±ı¿‰Îfl
I›Îflı ¿ı F›Îflı ÷ı±˘ fl΋«_ƒfiÎ CÎfl ’fl Ãο<flfiÎ ≠‰«fifiÎ Á‹›ı √Ì÷

16. 40 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
√Λ_ Ë÷_ ±fiı ±ı‹fiÎ ËÎ◊ ‰Õı Ï‹ÃÎ¥ ’HÎ ¬Î‘Ì Ë÷Ì. ⁄Ì∞ ‰Îfl
I›Îflı, ¿ı F›Îflı ’˘÷ÎfiÎ ≠˘ŒıÁfl ËıflLÀÌfiÎ ‹ÎK›‹ K‰ÎflÎ ±ı‹fiÌ
ΩHοÎflÌ ‹‚Ì ÷◊Î ±ı‹fiı Ωı¥fiı ’HÎ ±ÎT›Î. I›Îflı ’HÎ ±ı‹fiı ÁΑÎflHÎ
‹Îfi‰Ì … Á‹F›Î_ Ë÷Î_. ±Î ±ı‹fiı I›Îflı … Á‹…‹Î_ ±ÎT›_ ¿ı F›Îflı
÷ı±˘ I›Î_◊Ì «ÎS›Î √›Î I›Îflı ¤√‰ÎfifiÎ ÿ½fifiÌ T›Î¿<‚÷αı, T›√˛÷Î
±ı ±ı‹fiı ±ıÀ·Î ÷˘ ⁄ı«ıfi ¿flÌ ÿÌ‘Î ¿ı ÷ı‹fiÎ◊Ì CÎflı ⁄ıÁÌ flËı‰Î›_
fiËŸ. I›Îflı I›Î_ …¥ ¤√‰Îfi ¿ı‰˘ ˢ› »ı ÷◊Î ±ıfiı ¿ı‰Ì flÌ÷ı Ωı¥
¿Λ ≠ë ’Ò»Ì …‰Î⁄ ‹Y›Î ’»Ì. ÷ı±˘ ±ı ±˘‚¬Ì √›Î Ë÷Î ¿ı ±Î
‹ÎflÎ √v »ı. ±Î ±ı‹fiı ±ı Ïÿ‰Áı Á‹…‹Î_ ±ÎT›_ Ë÷_. ¤√‰Îfifiı
±ı¿ Áÿ˚√v w’ı ‰flHÎ ¿fl‰Î ±ı ¿˘¥’HÎ T›„@÷fiÎ ∞‰fifiÌ ±ı¿ ¬Ò⁄
‹˘ÀÌ ±ÁΑÎflHÎ CÎÀfiÎ »ı. √vfiı ±Î’HÎı iÎÎfiÌ, Á_÷, ‰Î·Ì(‰ÏÕ·),
Á_⁄_‘Ì Á‹Î… Á‘Îfl¿ ±◊‰Î «‹I¿ÎflÌ ’vWÎ w’ı ‹ÎfiÌ ⁄ıÁ̱ı »Ì±ı,
’fl_÷ Áÿ˚√vfi_ √v w’ı ‰flHÎ ¿flÌ ±ıfiÎ ÂflH΋Î_ …÷Î fi◊Ì. …ı Ïÿ‰Áı
±ı ⁄fiÌ Ω› »ı, ±ı Ïÿ‰Á◊Ì øÎ_Ï÷fi˘ Â¤Îfl_¤ ◊¥ Ω› »ı. ¿Ëı‰Î‹Î_
±ÎT›_ »ı ¿ı -
fl¢Œ ’Êœ◊ÿ¢ ÁŸàÿ¢ ªÈL§ ‡Ê¢∑§⁄UM§Á¬áÊ◊˜–
“√v” ¤√‰Îfi Â_¿flfi_ V‰w’ »ı, ‹Ëο΂ »ı. ±Î’HÎı ±ı
√vw’Ì, Â_¿flw’Ì ’fl‹ «ı÷fiÎfiÎ ¿HοHÎ ⁄fiÌ …¥±ı. ±ÎI‹Á_÷Î’fiÌ
ÏV◊Ï÷‹Î_ ’ˢӫ‰Î◊Ì ±Î’b_ ¿S›ÎHÎ fi◊Ì. ±Î ωÂ΂ ºÏWÀ¿˘HÎ◊Ì
±Î U·˘¿fi_ ω‰ı«fi Á‹…‰_ ¬Ò⁄ … ‹ËI‰fi_ »ı, ¿ı ±ı‹Î_ ÏÂW› ⁄fiÌ
⁄‘ … ≠ÎÅ ¿flÌ ·ı‰ÎfiÎ ÏÁK‘Î_÷˘ »’Λı·Î ’ÕuÎ »ı.
±…˝fi (2/7) ¿ËÌ flè΢ »ı-
ÿë¿˛Uÿ— SÿÊÁÛÊpâ ’˝ÍÁ„U Ãã◊–
Á‡ÊcÿSÃ˘„¢U ‡ÊÊÁœ ◊Ê¢ àflÊ¢ ¬˝¬ÛÊ◊˜H 2/7H
±◊ν÷˚ ““…ı ¿˘¥ ’HÎ ÁΑfi ‹ÎflÎ ‹ÎÀı ÏfiÏç÷ ¿S›ÎHοÎfl¿
ˢ›, ±ı ‹ÎflÎ ‹ÎÀı ⁄÷Ή˘, ¿ÎflHÎ ¿ı Ë_ ±Î’fi˘ ÏÂW› »_ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı
±Î’fiÎ ÂflHÎı ±Î‰ı· »_, ‹fiı iÎÎfi ±Î’˘.”” √Ì÷Îfi˘ ’Îà ¿fl‰˘ Áfl‚
»ı, ’fl_÷ √Ì÷ÎfiÎ ‹‹˝fiı Á‹…‰˘ ±fiı √Ì÷Îfiı ÿÒ‘fiÌ …ı‹ (‚ÈäÊË ÷Ê¢Q§Ê
ŒÈÇœ¢ ªËÃÊ◊Îâ ◊„UØ) ±Q≤÷ ‹ÎfiÌ ’̉_, ¿HοH΋Î_ Á‹Î‰ı ¿fl‰˘ ±ı
±ı◊Ì ’HÎ ‰‘ ‹U¿ı· ¿Î‹ »ı. ±√fl ±Î’HÎı fl… ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±Î

17. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 41
U·˘¿fiı Á‹∞ ’˘÷Îfi_ ±ÎI‹ ±‰·˘¿fi ¿flÌ Â¿Ì±ı ¿ı ±‹Îfl˘ µ‹‚¿˘,
T›Î¿<‚÷Î, ±Ï¤·ÎWÎÎ, ≠ÎÅ ¿fl‰ÎfiÌ µI¿oÃ΋Î_ ¿˘¥ µHÎ’ ÷˘ ±Î‰Ì
fi◊Ìfiı, ±√fl Ωı ±Î‰Ì √¥ ˢ› ÷˘ ±Î’HÎı ±ı¿ ÏÂW›fiÎ Á_⁄_‘ı ±ºU›
ÁÒZ‹ V‰w’ı ¿HοH΋Î_ ωz‹Îfi √v∞ ’ÎÁı◊Ì ±ı ⁄‘_ … ≠ÎÅ ¿flÌ
¿ÌÂ_, …ı ±ı¿ ±Îÿ½ ÏÂW›fiı ‹‚‰_ Ωı¥±ı. ““±ı¿‰ÌÁ‹Ì ÁÿÌ µF…‰‚
¤Ï‰W›”” ±ı ±Î’HÎÎ_ √v∞fi_ U·˘√fi »ı, ±√fl ±Î’HÎÎ_fiı ±ıfiÌ µ’fl
Á_’ÒHν ωrÎÁ »ı, ÷˘ ±Î’HÎı …flÎ …ıÀ·_ ’HÎ ÿ—¬Ì fi ◊‰_ Ωı¥±ı. ’˘÷ÎfiÌ
‹Ëıfi÷‹Î_ ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ hÎÏÀ fi flËı‰Î ÿı÷Î ±ıfiı ·Î‰‰Î ‹ÎÀı ±Î…ı …
÷I’fl ⁄fiÌ …‰_ Ωı¥±ı. ’fl‹ ’ÒF› √vÿı‰ı ¿èÎ_ Ë÷_ ¿ı …ı±˘ ÂÎ_Ï÷¿<_…‹Î_
flËıfiÎflÎ ¿Î›˝¿÷ν »ı, ±√fl ÷ı±˘ Áfi˚ 2000 Á‘Ì ‹ÎflÌ ÁÎ◊ı √ÎÕ<_ ¬ıÓ«Ì
«Î·÷Î flËıÂı ±fiı …ı ⁄ËÎfl »ı ±ı±˘ ‹ÎflΠω«Îfl˘ ÁÎ◊ı ΩıÕÎ¥ flËÌ
≠«Îfl-≠ÁÎfl ¿fl÷Î flËıÂı ÷˘ ±ı‹fi_ ÏfiÏç÷ ¿S›ÎHÎ ◊Âı. Áfi˚ 1967fiÌ
±¬_ÕF›˘Ï÷fi˘ ÷_hÎÌ ·ı¬ ÷◊Î 1990‹Î_ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ≠‰«fi˘◊Ì ·¥fiı
1983◊Ì 84fiÌ ±¬_Õ F›˘Ï÷‹Î_ ±Î ±ÎrÎÁfi ‰Î_«Ì ¿Λ ÷ı‹ »ı.
√v ≠I›ı ‰ıÿfiÎ Ω√ı ÷˘ ±ı V÷flfiÌ Ω√ı ¿ı …ı ±…˝fifiÎ xÿ›‹Î_
µI’¯Î ◊¥, …ı ¿⁄ÌflÿÎÁ‹Î_ ’ıÿÎ ◊¥, …ı fiflıLƒfiÎ◊ ÷◊Î ‹Ò‚Â_¿fl‹Î_
’ıÿÎ ◊¥ ±fiı ÷ı‹fiı ø‹⁄K‘ V‰Î‹Ì ω‰ı¿Îfi_ÿ ±fiı ‹ËÏWν ÿ›Îfi_ÿ ⁄fiΉÌ
√¥. ’fl‹ ’ÒF› √vÿı‰ı ÃıflÃıfl ’˘÷ÎfiÎ √v ≠I›ı ±Î ‰ıÿfiÎfiı ¬S·Ì ¿flÌ
»ı. ±ı‹fiÎ K‰ÎflÎ ·¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±ı¿ … ‰Î@›‹Î_ Á‹’˝HÎfi˘ ¤Î‰ Á‹Î›ı·
»ı. ’˘÷ÎfiÎ ’V÷¿ ‰Ì· ±fiı ‰ÎflÁ΋Î_ ’ÒF› √vÿı‰ ·¬ı »ı, ¿ı ““ÏÂW›fi˘
…L‹ ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ◊Λ »ı ›√‘‹˝fiÌ ±fiw’ Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì …‰Î⁄ÿÎfḻ˘
Ïfi¤Î‰‰Î ‹ÎÀı. ›√‘‹˝fiı ’˘÷Îfi_ ‹ËI‰ »ı. ±ıfiı Á‹›fi˘ ÁÎÿ Á‹∞
±L› …wflÌ ¿Î›˘˝fiı ’HÎ »˘ÕÌ ±ı‰Ì flÌ÷ı ÿ˘ÕÌ …‰_ Ωı¥±ı, …ı‰Ì flÌ÷ı
±Î√ ·Î√ı I›Îflı ’ÎHÎÌ ·¥ ÿ˘Õ‰_ ’Õı »ı.”” ±ı¿ ±I›_÷ ‹ËI‰fiÎ ≠Á_√
’fl ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎ ±Î … ›√‘‹˝fiÌ ««Î˝ ¿flÌ flèÎÎ »ı. ÏÂW› ±ı¿ Õ√
±√΂ ‰‘ı »ı, ÷˘ √v ÿÁ Õ√ ±Î√‚ ‰‘ÎflÌ ±ıfiı ’˘÷ÎfiÎ √‚ı ·√ΉÌ
·ı »ı. ±Î flΩÒ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ≠Á_√‹Î_ Á_’ÒHν √Ì÷Îfi˘ ‹‹˝ »’Λı·˘
’Õu˘ »ı.

18. 42 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
√v ±Î’HÎÎ_fiı ±ÎI‹ µL‹¬ ⁄fiΉ‰Î
±flÌÁ˘ ÿı¬ÎÕı »ı
¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎı ±…˝fifiÌ ±_ÿfl ±ı¿ ±¤ÌMÁÎ ’ıÿÎ ¿flÌ ‹˘ÀÌ
øÎ_Ï÷ ¿flÌ »ı, I›Îflı ÷˘ ±ı ›K‘ fi ¿fl‰ÎfiÌ ‰Î÷ ¿ËÌfiı ’HÎ ÏÂW›fiÎ
¤Î‰◊Ì ±ı‹fiÎ ÂflH΋Î_ ±ÎT›˘ »ı ±fiı ±ı ÷I‰iÎÎfi ΩHΉΠ‹Î_√ı »ı,
…ı ±ıfiÌ ±ÎÏI‹¿ ≠√Ï÷ ’HÎ ¿flÌ Â¿ı ±fiı ›√‘‹˝fiÌ V’WÀ T›ÎA›Î
’HÎ ±ıfiı Á‹Ω‰Ì ¿ı. √v±ı, ¤√‰Îfiı F›Îflı ’HÎ ÏÂW›fiÌ ±Î‰Ì
ÏV◊Ï÷ Ωı¥ »ı, ±ıfiÌ ±fiÏ«kÎ ‹ÎfiÏÁ¿ ÏV◊Ï÷ Ωı¥ ÁÎflÌ ±ı‰Ì ‘˘·Î¥
¿flÌ »ı. ¤·ı ÷ı ωflΩfi_ÿ∞ ˢ›, ¿ı fl΋¿ÚWHÎ ’fl‹ËoÁ ˢ› ±◊‰Î
lÌfl΋ ‹ν ±Î«Î›˝∞ ˢ›. √vfi˘ ŒÀ¿Îfl ’HÎ ¤·Î ‹ÎÀı ˢ› »ı.
‘˘›Î ‰√fl fl_√Î¥ ¿ı‰Ì flÌ÷ı Á_¤‰ ⁄fiı. ÏÂW›fiÎ ≠ÎflO‘fiı ’HÎ ±ıfiÎ◊Ì
±˘»Î‹Î_ ¿Î’Ì Â¿Î÷_ fi◊Ì. @›Îflı¿ @›Îflı¿ ±Î’HÎı ÿω‘΋Î_ ’ÕÌ
…¥±ı »Ì±ı, ¿ı ±‹˘±ı ÷˘ Á‹’˝HÎ ¿›* »ı ±fiı √v∞ ±‹˘fiı ŒÀ¿Îfl
·√Î‰Ì flèÎÎ »ı, {ÎÕÌ flèÎÎ »ı. ±Î ±ı¿ V‰Î¤Îω¿ ≠Ïø›Î »ı.
±Î’HÎ΋Î_◊Ì fi ΩHÎı ¿ıÀ·Î›ı »ı, ¿ı …ı‹fiı ±Î ŒÀ¿Îfl ÁÎ_¤‚‰Îfi_
ÁΈ¤ÎB› ‹Y›_ »ı, ±√fl ±ı fi ‹Y›_ ˢ÷, ÷˘ Á_¤‰ »ı, ¿ı ’Ò‰˝fi˘
±Ëo¿Îfl, ’Ò‰Î˝√˛Ë ⁄‘_ … ›◊Ή÷ flËı÷ ±fiı ±ı ≠√Ï÷ fi ◊¥ ¿÷Ì,
…ıHÎı ±Î…ı ±ËŸ Á‘Ì ’ˢӫÎÕuÎı »ı. ±√fl ±ı ≠√Ï÷ ◊¥ … fi◊Ì ÷˘
±ıfi_ ¿ÎflHÎ Á_¤‰ »ı I›Î_ Á‘Ì ±ı… »ı, ¿ı √vfiÎ ŒÀ¿Îflfiı ±Î’HÎı
±_÷—¿flH΋Î_ ≠‰ı ¿fl‰Î fi ÿÌ‘˘. ¬˘À<_ ·√ÎÕu_ ±◊‰Î ±Î’HÎÎ …Õ÷Î
Á¤fl ’Ò‰Î˝√˛Ë ±ÎÕı ±Î‰Ì √›˘. ±…˝fi ⁄ÌΩ ±K›Î›fiÎ ⁄ÌΩ U·˘¿‹Î_
“∑ȧÃSàflÊ ∑§‡◊‹Á◊Œ¢ Áfl·◊ ‚◊ȬÁSÕÃ◊˜” K‰ÎflÎ ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎfi˘
ŒÀ¿Îfl ÁÎ_¤‚Ì «Ò@›˘ Ë÷˘. ¿ÎflHÎ ¿ı ˉı ±ı Á‹’˝HÎ ¿flÌ «Ò@›˘ »ı
±fiı √Ì÷Îfi_ ±ı ÷I‰iÎÎfi ΩHΉÎfiÌ ±Ï¤MÁÎ (¥E»Î) ≠√À ¿flÌ flè΢
»ı, ¤√‰Îfi ±ıfiı √Ì÷Îfi_ ÷I‰iÎÎfi Á_¤‚Ήı »ı, …ı ±Î’HÎı ÁΈ ÏÂW›˘
‹ÎÀı »ı. ±fiÎÏÿ¿Î‚◊Ì ±Î iÎÎfi ÁΈfi_ ‹Î√˝ÿ½fi ¿fl÷_ flèÎ_ »ı ±fiı
±Î√‚ ’HÎ ÿω‘΋Î_ ŒÁΛı·Ì ‹Îfi‰ΩÏ÷fi_ hÎÎHÎ (flZÎHÎ) ¿fl÷_ flËıÂı.

19. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 43
±‰Îflfi‰Îfl fiÎfiÎ fiÎfiÎ ±‰fl˘‘˘, ÂÎflÌÏfl¿ ’ÌÕÎ ›Î ÷HÎΉfiÎ ¿ÎflHÎı,
¿ÎˆÀ<_Ï⁄¿ ‹U¿ı·Ì±˘fiÎ ¿ÎflHÎı ±Î’HÎı ¢¿‹Î_ Õ>⁄Ì …¥±ı »Ì±ı. I›Îflı
Á‹…‹Î_ ±Î‰÷_ fi◊Ì ¿ı Â_ ¿fḻı? I›Îflı ±Î’HÎÎ_fiı ±Ï√›Îfl‹Î_ U·˘¿
’»Ì Á‹Ω‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· √Ì÷Î Á_’ÒHν ‹Î√˝ÿ½fi ’Ò fl_ ’ÎÕı »ı. lÌ
¤√‰Îfi ¿Ëı »ı-
•‡ÊÊëÿÊŸãfl‡ÊÊøSàfl¢ ¬˝ôÊÊflʌʢp ÷Ê·‚–
ªÃÊ‚ÍŸªÃÊ‚Í¢p ŸÊŸÈ‡ÊÊøÁãà ¬¢Á«UÃÊ—H 2/11H
±◊ν÷˚-““Ëı ±…˝fi! ÷Ò_ …ı ¢¿ fi ¿fl‰Î ›˘B› ‹fiW›˘ ‹ÎÀı
¢¿ ¿flÌ flè΢ »ı ±fiı ’_ÏÕ÷˘ …ı‰Î ‰«fi˘ ¿Ëı »ı, ’fl_÷ …ı‹fi˘ ∞‰
«ÎS›˘ √›˘ »ı, ±ı‹fiı ‹ÎÀı ±fiı …ı‹fi˘ ∞‰ √›˘ fi◊Ì, ±ı‹fiı ‹ÎÀı
’HÎ ’_ÏÕ÷˘ ¢¿ ¿fl÷Î_ fi◊Ì.””
¤√‰Îfi ¿ËÌ flèÎÎ_ »ı, ¿ı ÷Ò_ ÷˘ ’_ÏÕ÷ »ı. ±√ε ÷Ò_ ’_ÏÕ÷˘
…ı‰Ì, ⁄ÏK‘ÂÎ‚Ì ·˘¿˘ …ı‰Ì ‹˘ÀÌ ‹˘ÀÌ ‰Î÷˘ ¿ËÌ «@›˘ »ı. ±Î‹ ÷Ò_
⁄˘·ı »ı, ÷˘ iÎÎfi̱˘fiÌ ¤ÎWÎÎ, ’fl_÷ ÷Ò_ ÷˘ »ı Á_’ÒHν ±iÎÎfiÌ. …ı fi
ω«Îfl‰_ Ωı¥±ı ±ı ω«Îflı »ı. ⁄ÏK‘fi_ ‹Îfi flάfiÎfl ⁄ÏK‘‹Îfi ±◊ν÷˚
¿Ëı‰Î÷Î ’_ÏÕ÷˘ ÷¿Û ÷˘ ±fiı¿ flΩÒ ¿flı »ı, ’fl_÷ T›Î‰ËÎÏfl¿ ‘fl÷Ì
’fl ±ı iÎÎfifiı ·Î√Ò ’ÎÕ‰Îfi˘ Á‹› ±Î‰ı »ı, I›Îflı œÌ·Î ’ÕÌ Ω› »ı.
÷¿Û, ⁄ÏK‘fi˘ ≠’_« … Á‹’˝H΋Î_ ±ÎÕı ±Î‰ı »ı. ±ıÀ·Î ‹ÎÀı Ã’¿˘
±Î’Ì, ŒÀ¿Îfl ·√Î‰Ì ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎ ±ıfiÎ ±Ëo¿Îflfiı √΂‰Îfi˘
≠›Ç ¿flı »ı. ¿Ëı »ı, ¿ı iÎÎfiÌ …fi˘±ı, ¿ı …ı±˘ ≠ÎHÎ »˘ÕÌ «ÎS›Î √›Î
»ı ±◊‰Î ∞ω÷ »ı, ±ı‹fiı ‹ÎÀı @›Îflı ’HΠ¢¿ fi ¿fl‰˘ Ωı¥±ı.
¤√‰Îfi Áÿ˚√v ’HÎ »ı, ÿÌ‘˝ºWÀÎ ’HÎ »ı, ∑ÏWÎ ’HÎ »ı ±fiı ±_÷›Î˝‹Ì
’HÎ »ı. ±ı±˘ ¿ËÌ flèÎÎ »ı, ¿ı ÷ÎflÎ ‹fifiÎ ±fl‹Îfi ÷˘ CÎHÎÎ ™«Î »ı.
‹˘ÀÌ ‹˘ÀÌ Ï‰¶÷ÎfiÌ ‰Î÷˘ ¿Ëı »ı ±fiı ¿Ëı »ı, ¿ı ÷Ò_ ¤Ì¬ ‹Î_√Ì
Ïfi¤Î‰ ¿flÌ ·¥Â, ’fl_÷ ›K‘ fiËŸ ¿v_. ±…˝fi ‹ÎÀı ¤Ì¬ ‹Î_√‰Ì
Á_¤‰ fi◊Ì, ¿ÎflHÎ ¿ı ±ı ‰ˆflÎ√Ì fi◊Ì. V‰¤Î‰ı ÷ı ±ı¿ ·Õ‰ˆ›˘, ±ı¿
›˘K‘˘ »ı.
ϤZÎÎ ‹Î_√‰Ì ±ı¿ ›˘√Ì ‰ˆflÎ√Ì ‹ÎÀı ›˘B› »ı, ±ı ’HÎ I›Îflı,
¿ı F›Îflı ‰ˆflÎB›◊Ì Á_’ÒHν fl_√Î¥ √›˘ ˢ›. ¤√‰Î ‰j΢, ¿ı …ı ‘ÎflHÎ
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı, ±ı ≠F‰Ï·÷ ±Ï√#fiÌ F‰Î‚α˘fi_ ≠÷Ì¿ »ı. ±ı‹Î_

20. 44 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
ωfl… ˢ‹ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı, I›Îflı … Á_L›ÎÁ ‘‹˝ ±’fiΉ‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı. ‰ˆflÎ√Ì, Á_L›ÎÁÌ ’˘÷Îfi_ … lÎK‘ ÷’˝HÎ ¿flı »ı. ’»Ì ÷ı
’˘÷ÎfiÎ ¿<‚ ÷◊Î fi΋fiı ¤Ò·Ì Ω› »ı. ¿˘¥ ±ı¿ Á‹›ı ±Î flÌ÷ı ϤZÎÎ
‹Î_√‰Ì iÎÎfifiÌ ‰Î÷ ‹Îfi‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Ë÷Ì. ¤√‰Îfi ⁄K‘ı ±Î ’fl_’flÎ
Ïfi¤Î‰Ì Ë÷Ì. ’fl_÷ ’fl‹ ’ÒF› √vÿı‰ı ¿èÎ_ ¿ı ±Î…fiÎ ›√fi˘ ›√‘‹˝,
±Î…fi˘ fi‰˘ Á_L›ÎÁ »ı, ±ı »ı ’Ïfl‰˛F›Î, Á‹›ÿÎfi ÷◊Î ±_ÂÿÎfi.
±ıfiÎ ¶ÎflÎ Á‹Î…fiı ’ÌÕ΋Î_◊Ì, ’flΤ‰‹Î_◊Ì µ√Îfl‰˘ ±…˝fifiÎ
¿◊fifiÎ ºÏWÀ¿˘HÎ◊Ì ±Î ‰Î÷ ¬Ò⁄ … ÁÎflÌ flÌ÷ı Á‹∞ ¿Λ ÷ı‹ »ı,
¿ı ’ÒF› √vÿı‰fiÎ ±Ï¤›Îfi ÁÎ◊ı ΩıÕÎ¥ ›√‘‹˝fi˘ Ïfi¤Î‰ ±fiı
’Ïfl‰˛Î…¿ ⁄fiÌ Á‹›fiÌ ‹Î_√fi_ ’ηfi ¿flÌ Â¿Î›.
±Î’HÎı ±ËŸ ›˘√ırfl lÌ¿ÚWHÎfiÎ ≠ËÎflfiÎ ºÏWÀ¿˘HÎ◊Ì ±…fifiÎ
˝
÷¿˘˝ ÷◊Î ±ıfiÌ ’Î_ÏÕI› ’ÒHν ‰Î÷˘fiÎ Á_⁄_‘‹Î_ ««Î˝ ¿flÌ flèÎÎ Ë÷Î.
¤√‰Îfi ¿Ëı »ı, ¿ı ÷Îflı ¢¿ fi ¿fl‰˘ Ωı¥±ı. fi ÷˘ ±ı‰_ »ı, ¿ı Ë_
¿˘¥ ¿Î‚‹Î_ fi Ë÷˘ ±◊‰Î ±Î flÎΩ±˘ fi Ë÷Î, ¿ı …ı‹fiı ‹ÎÀı ÷Ò_ ¢¿
¿flÌ flè΢ »ı. fi ÷˘ ±ı‰_ »ı, ¿ı ±ÎfiÎ◊Ì ±Î√‚ ±Î’HÎı ÁΈ fiËŸ
flË̱ı (⁄Îfl‹˘ U·˘¿). ±ıfiÎ◊Ì ±Î√‚ ÷ı±˘ ¿Ëı »ı, ¿ı ±Î ÂflÌfl‹Î_
∞‰ÎI‹ÎfiÌ hÎHÎ ±‰V◊Πˢ› »ı. ⁄ÎS›Î‰V◊Î, ›‰Îfi ±‰V◊Î ±fiı
T≤K‘ΉV◊Î. ±ıfiı ±ı‹ … ±L› ÂflÌflfiÌ ≠ÎÏÅ ◊Λ »ı. ±ı ωWΛfiÎ
Á_ÿ¤˝‹Î_ ‘Ìfl ’vWÎ ‹˘ÏË÷ ◊÷˘ fi◊Ì ±fiı ¢¿ ’HÎ ¿fl÷˘ fi◊Ì. (13
‹˘ U·˘¿)
¤√‰Îfi ÂflÌfl◊Ì ’fl …¥fiı Á‹…‰ÎfiÌ ‰Î÷ ¿ËÌ ’˘÷ÎfiÎ
ÏÂW›fiı ±ÎÁ„@÷◊Ì ‹@÷ ¿fl‰Î ¥E»Ì flèÎÎ_ »ı. ÿflı¿ √v ’˘÷ÎfiÎ
ÏÂW›fiı ⁄ÎS›Î‰V◊ÎfiÌ ›Îÿ ±’ΉÌ, …ı «ÎS›_ √›_ »ı ±ıfiı ¤Ò·Ì ˉı
‰÷˝‹Îfifiı Ωı‰ÎfiÌ ÷◊Î ∞‰fi ›ÎhÎÎfiÌ ÁÏø›÷Î Ωı‰ÎfiÌ ‰Î÷ Á‹Ω‰ı
»ı. √v ±Î’HÎÎ_ ’Ò‰˝ …L‹fiı ’HÎ ΩHÎ÷˘ ˢ› »ı, ±Î’HÎÌ ⁄ÎS›Î‰V◊Îfiı
’HÎ ±fiı ¤Ï‰W›‹Î_ Â_ ⁄fi‰Îfi_ »ı ±ı ’HÎ ΩHÎ÷˘ ˢ› »ı. ±ı ‰Îfl_‰Îfl
±Î ‰Î÷ ¿Ëı »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı F›Î_ Á‘Ì ÏÂW›fiÌ ±ÎÁ„@÷fiÎ ⁄_‘fi fiËŸ
÷ÒÀı, I›Î_ Á‘Ì ±ÎK›ÎI‹fiÎ ‹‹˝fiı ΩHÎÌ fi ¿Λ.
’fl‹ ’ÒF› √vÿı‰ ‰Îfl_‰Îfl ±Î’HÎÎ ±ÎÁ„@÷fiÎ ⁄_‘fi˘ ’fl
≠ËÎfl ¿fl÷Î Ë÷Î. …ı ¿˘¥ ∞‰fiÿÎfi ±Î’Ì ÂÎ_Ï÷¿<_… ±Î‰‰ÎfiÌ ‰Î÷

21. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 45
¿Ëı÷˘ Ë÷˘, ÷ıfiı ÷ı±˘ ±ı … ¿Ëı÷Î Ë÷Î ¿ı ±ı¿ … {À¿Î◊Ì ¿ÎˆÀ<_Ï⁄¿
Á_⁄_‘˘ ÷˘ÕÌ Â¿˘, ÷˘ … ±Î‰˘. fiËŸ ÷˘ flËı¢ ±ËŸ, ‹fi ¤À¿Âı
¿ÎˆÀ<_Ï⁄¿ Á_⁄_‘˘ ’λ‚. fi ΩHÎı ‹ÎflÎ ¿Î¿Îfi_, ‹ÎflÌ ‹ÎÁÌfi_ Â_ ◊¥
flèÎ_ ËÂı. F›Îflı ¿˘¥’HÎ ¿Î›˝¿÷ν ¿˘¥ ·√# ≠Á_√ı, ¿˘¥fiÌ Ï⁄‹ÎflÌfiÎ
Á‹›ı …‰Îfi_ ¿Ëı, ÷˘ I›Îflı ’ÒF› √vÿı‰ ±ı… ¿Ëı÷Î Ë÷Î ¿ı ““÷Ò_
’˘÷ÎfiÌ ÿÎÿÌfiÌ, »˘¿flÌfiÌ, ‹ÎÁÌfiÌ »˘¿flÌfiÎ ·√#‹Î_ ÂÎ ‹ÎÀı …¥
flè΢ »ı. ˉı ÷Ò_ ÷˘ ⁄ΉÎ∞ ⁄fiÌ √›˘ »ı. ÷ÎflÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ ¬Ò⁄ ‹˘ÀÌ
»ı. ¤·ı fiı ÷Ò_ ’˘÷ÎfiÎ ¬«ı˝ …¥ flè΢ »ı, ÷ÎflÎ Á‹›fiÌ g¿‹÷ ÷fiı
¬⁄fl fi◊Ì. ÷Ò_ ±ËŸ … flËı. ·√# ’»Ì ÷ÎflÎ Á√ÎTËηÎfiı ±ËŸ ›√÷Ì◊˝‹Î_
±ÎÂÌ‰Î˝ÿ ·ı‰Î ‹ÎÀı ⁄˘·Î‰Ì ·ı. ÁΈ ‘L› ‘L› ⁄fiÌ …Âı. ÷ÎflÎ ’ˆÁÎ
±fiı Ï‹Âfifi˘ Á‹› ⁄«Ì …Âı. ±√fl ÷Ò_ ±ËŸfiÎ ¬«ı˝ ·√#‹Î_ …¥Â
÷˘ Á‹∞ ·ı ¿ı ÷Ò_ ‹ÎflÎ ’ıÀ‹Î_ «Î¿< ‹ÎflÌfiı …¥ flè΢ »ı. ¿˘¥fiÌ Ï⁄‹ÎflÌ‹Î_
…‰_ ˢ› ÷˘ ⁄ıÀÎ Ë_ ≠Î◊˝fiÎ ¿flÌ ÿ¥Â. Â_ ÷Ò_ ¿˘¥ ÕΘ¿Àfl »ı, ¿ı ±ıfiı ÷Ò_
ÃÌ¿ ¿flÌ ÿ¥Â. ˉı ÷‹ı T›‰ËÎfl ‰√ıflıfiÌ ≠Ïø›Î◊Ì ÿÒfl flËÌ «Î·˘.””
±‹˘±ı ±Î ⁄‘_ ±ËŸ ÁΈfiı ›Îÿ ±’Ή‰Î ·A›_ »ı, ¿ı ÂÎflÌÏfl¿ ≠‰ÎÁ
¿fl‰Î, ·˘¿Áı‰¿˘ ‹ÎÀı ±ÎÁ„@÷fiÎ ⁄_‘fi˘ ÷˘ÕÌ «Î·‰ÎfiÌ ‰Î÷
‹Î√˝ÿ½fi w’ »ı. Á‹› Á‹› ’fl ’fl‹ ’ÒF› √vÿı‰ı ±Î … ‰Î÷
ÁΈfiÌ Á‹Ω‰Ì »ı. ±√fl ±Î’HÎı ±Î…ı ’HÎ ›√√Ì÷ÎfiÎ ºÏWÀ¿˘HÎ◊Ì
±ı‹fiÌ ‰ıÿfiÎ Á‹∞ ¿̱ı ÷˘ … ’˘÷ÎfiÎ ±ÎÁ„@÷fiÎ ⁄_‘fi˘ ÷˘ÕÌ
’˘÷Îfiı ±ı¿ ωflÎÀ ¿<À<_⁄fi_ ±_√ ‹ÎfiÌ ±ı ⁄‘Î ’fl ’˘÷ÎfiÌ ¿ÎˆÀ<_Ï⁄¿
¤Î‰fiÎ ·Î√Ò ’ÎÕÌ ±ı‹fiÎ ¿Î›˘˝fi˘ Ïfi¤Î‰ ¿flÌ Â¿Ì±ı. ±√fl lÌ¿ÚWHÎ
÷◊Î ±…˝fifiÎ ±Î Á_‰Îÿ ¶ÎflÎ ±Î ‰ÎV÷ω¿÷Î ±Î’HÎÎ ÂÎ_Ï÷¿<_…fiÎ
÷◊Î ÿıÂfiÎ ¿Î›˝¿÷ν±˘fiÌ Á‹…‹Î_ ±Î‰Ì Ω› ÷˘ ±Î ·ı¬ ·¬‰˘
ÁÎ◊˝¿ ‹Îfi‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎı ±…˝fifiÌ ±ÎÁ„@÷fiÎ ⁄_‘fi˘ ’fl ≠ËÎfl ¿›Î˝
’»Ì «Îˆÿ‹Î_ U·˘¿‹Î_ ±ıfiΠ¢¿ Á_⁄_‘Ì ¿◊fi ’fl ’˘÷ÎfiÌ ≠Ï÷Ïø›Î
T›@÷ ¿fl÷Î_ ¿Ëı »ı, ¿ı ““Ëı ¿<_÷Ì ’hÎ! ÂflÿÌ, √fl‹Ì ±fiı Á¬ ÿ—¬
±Î’fiÎfl ¥gƒ›˘ ±fiı ωWΛ˘fi˘ Á_›˘√, µI’ÏkÎ, ωfiοÎfl¿ ±fiı
±ÏfiI› »ı. ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ÷Ò_ ±ıfiı ÁËfi ¿fl.”” ±ıfiÎ ’Ëı·Î_ ±ÎËÎ_
U·˘¿‹Î_ ±…˝fi ¿ËÌ «@›˘ ˢ› »ı, ¿ı ““‹ÎflÌ ¥ÏLƒ›˘fiı Á¿Î‰Ì ÿıfiÎfl

22. 46 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
¢¿fiı ÿÒfl ¿flÌ Â¿Î› ±ı‰˘ µ’Λ ‹fiı ⁄÷Ή˘. ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎ
±ËŸ ¿ËÌ flèÎÎ »ı, ¿ı ±ı ÷˘ µI’¯Î ◊÷Îı flËı »ı ±fiı fiΠ’΋÷˘ flËı
»ı ±fiı ±ıfiı ÁËfi ¿fl‰ÎfiÌ ±Îÿ÷ ’ÎÕ‰Ì Ωı¥±ı.”” ÷ı±˘ ±Î√‚ ¿Ëı
»ı, ¿ı “±ı‰Ì T›„@÷fiı …ıfiı ±Î Á_›˘√ T›Î¿<‚ ¿fl÷˘ fi◊Ì, ±ı… ‹˘ZÎfiı
›˘B› ˢ› »ı” (’_ÿfl‹˘ U·˘¿) ±Î√‚ ÷ı±˘ ÁkÎfl‹Î_ ÷◊Î ±œÎfl‹Î_
U·˘¿‹Î_ ¿Ëı »ı, ¿ı “Ëı ±…˝fi! ÷Ò_ fiΠflÏË÷ ±ıfiı ΩHÎ, ¿ı …ıfiÎ◊Ì
Á_’ÒHÎ …√÷ T›ÎÅ »ı. ±Î ±Ï‰fiÎÂÌfi˘ ωfiΠ¿fl‰Î ‹ÎÀı ¿˘¥ Á‹◊˝
fi◊Ì. ±Î fiΠflÏË÷, ÏfiI› V‰w’ ÏfiflοÎfl ∞‰ÎI‹ÎfiÎ ±ı ±Î ⁄‘Î
ÂflÌfl fiΉ_÷ ¿Ëı‰Î‹Î_ ±ÎT›Î »ı. ±ıÀ·Î ‹ÎÀı Ëı ¤Îfl÷‰_ÂÌ ±…˝fi!
÷Ò_ ›K‘ ¿fl.”
ÿ½fi ≠‘Îfi ¿ıÀ·Î ‹˘ÀÎ ≠Á_√fiı ±Ï÷Á_ÏZÎÅ‹Î_ ¿ËÌ ›˘√ırfl
lÌ¿ÚWHÎ ±ıfiı ŒflÌ ±ı… ≠‰ÎË‹Î_ ·¥ Ω› »ı, ¿ı ±Î ÂflÌfl fiΉÎfi
»ı, ±ÎI‹Î … ±ı‰˘ »ı, ¿ı …ıfiÎı fiΠ¿flÌ Â¿Î÷˘ fi◊Ì. …ı ÿı¬Î› »ı,
±ı ⁄‘_ … fiΉÎfi »ı. ZÎHΤ_√fl »ı. …ı ±ºU› »ı, ±ı ±Ï‰fiÎÂÌ »ı.
Ωı÷Ωı÷΋Î_ ¿ıÀ·Î ·˘¿˘ Q≤I›fiÎ ‹¬‹Î_ Á‹Î¥ √›Î. ±ı ±Ï‰fiÎÂÌ
÷I‰fiı ±˘‚¬, …ıfi_ fi΋ »ı ±ÎI‹Î, ¿ı …ı ÂflÌflfiÎ fiΠ’»Ì ’HÎ
±ÏV÷I‰‹Î_ flËı »ı. ÷ı±˘ ±√Î‹Ì U·˘¿‹Î_ ±Î… ¿ËÌ flèÎÎ »ı ±fiı ±Î
ÁÎ_A››˘√fiÎ ≠◊‹ ¤Î√ “ωÿıËÌ ±ÎI‹Îfi_ ¤Îfi” fiÎ Á_⁄_‘‹Î_
Á‹Ω‰‰Îfi˘ ≠›Ç ¿flÌ flèÎÎ_ »ı, …ı◊Ì ±ı ’˘÷Îfi_ ¿÷˝T› Á‹∞ ¿ı
±fiı ’˘÷ÎfiÌ Ω÷fiı ›K‘‹Î_ ΩıÕÌ Â¿ı.
ÿ ∞Ÿ¢ flÁûÊ „UãÃÊ⁄¢U, ÿpÒŸ¢ ◊ãÿÃ „UÃ◊˜Ô–
©÷ÊÒ ÃÊÒ Ÿ Áfl¡ÊŸËÃÊ ŸÊÿ¢ „UÁãà Ÿ „UãÿÃH 2/19H
Ÿ ¡ÊÿÃ Á◊˝ÿÃ flÊ ∑§ŒÊÁø-
ÛÊÊÿ¢ ÷ÍàflÊ ÷ÁflÃÊ flÊ Ÿ ÷Íÿ—–
•¡Ê ÁŸàÿ— ‡ÊÊEÃÊ˘ÿ¢ ¬È⁄UÊáÊÊ-
Ÿ „UãÿÃ „Uãÿ◊ÊŸ ‡Ê⁄UË⁄UH 2/20H
±◊ν÷˚ …ı±˘ ±Î ±ÎI‹Îfiı Q≤I› ’΋fiÎfl Á‹…ı »ı ÷◊Î …ı±˘
±ıfiı Q≤IÎ ’΋ı· ‹Îfiı »ı, ±ı ⁄¯Îı ΩHÎ÷Î fi◊Ì. ¿ÎflHÎ ¿ı ±Î ±ÎI‹Î
‰ÎV÷‰‹Î_ fi ÷˘ ¿˘¥ ‹ÎflÌ Â¿ı »ı ±fiı fi ÷˘ ¿˘¥fiÎ ¶ÎflÎ ‹ÎflÌ Â¿Î›
»ı. ±Î ±ÎI‹Î ¿˘¥’HÎ ¿Î‚‹Î_ fi ÷˘ …L‹ ·ı »ı ±fiı fi ÷˘ ‹flı »ı ÷◊Î

23. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 47
fi ÷˘ ±ı µI’¯Î ◊¥ ŒflÌ …L‹ ·ıfiÎfl »ı, ¿ÎflHÎ ¿ı ±ı ±fiÎÏÿ, ÏfiI›,
ÁfiÎ÷fi ±fiı ’flÎ÷fi »ı; ÂflÌfl Q≤I› ’ÎQ›Î ’»Ì ’HÎ ±ı ‹fl÷˘ fi◊Ì.
µ’fl˘@÷ ω‰ı«fi ±ÎI‹ÎfiΠωϤ¯Î √H΢fiΠω‰ı«fifiÌ ÁÎ◊ı
hÎÌÁ‹Î_ U·˘¿ Á‘Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_ »ı. …ıfiı √Ì÷Îfi˘ ÁÎfl ‹Îfi‰Î‹Î_
±Î‰ı »ı ±fiı ¿˘¥ Á√ÎTËηÎfiÎ Q≤I› ’»Ì ¢¿‹Î_ Õ<⁄ı·Ì T›„@÷ ‹ÎÀı
‹fifi ¿fl‰Î ÷◊Î ’Îà ¿fl‰Î ›˘B› ¤Î√ ±Î … »ı, …ı ±Ï√›Îfl‹Î_
U·˘¿◊Ì hÎÌÁ‹Î_ U·˘¿ Á‘Ì Œı·Î›ı·˘ »ı. ¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎ ‰Îfl_‰Îfl
±ËıÁÎÁ ¿flÎ‰Ì flèÎÎ »ı, ¿ı ±Î ÂflÌfl ‹ÎÀı ÿ—¬Ì fi ◊Ή ±Î Á√ÎTËηÎ
≠I›ı, ¿ı …ı Q≤I› ’΋fiÎfl »ı, ±ıfi˘ ‹˘Ë fi flά˘. √v ÿflı¿ ÏÂW›fiı
±Î … ÿ’˝HÎ ÿı¬ÎÕı »ı. …ı‰Î … ±Î’HÎı ⁄ÏK‘Â΂̱˘fiÌ ¤ÎWÎÎ,
’Î_ÏÕI›’ÒHν ‰ÎHÎÌ µE«Îfḻı »Ì±ı. ±Î ±Ëo¿Îfl ÂÎ ‹ÎÀı, ±Î ‹˘Ë ÂÎ
‹ÎÀı, Â_ Á‹ÎÅ ◊¥ …fiÎflÌ ¿Î›Î ‹ÎÀı, firfl Á_⁄_‘˘ ‹ÎÀı. ›˘√ırfl
lÌ¿ÚWHÎ ’˘÷ÎfiÎ ÏÂW› ±…˝fifiı ‰Îfl_‰Îfl ¿Ëı »ı, ¿ı ±ı ÂÎr÷ Á_⁄_‘˘fiı
±˘‚¬ı, ±ÏV◊fl Á_⁄_‘˘fiı ¤Ò·Ì Ω›. ÂÎr÷ »ı, ‹ÎhÎ ±ÎI‹Î ÷◊Î
’fl‹ÎI‹Îfi˘, ∞‰ ÷◊Î ⁄˛õfi˘, ÏÂW› ÷◊Î √vfi˘ Á_⁄_‘ ÷◊Î ±ÏV◊fl
±fiı fiΠ’΋÷Î flËıfiÎflÎ Á_⁄_‘˘ »ı. Á√ÎÁ_⁄_‘̱˘ ‰Î‚Î, ¤Î¥,
¤hÎÌΩ ‰Î‚Î, ¿Î¿Î ‹Î‹Î ‰Î‚Î Á_⁄_‘˘. ±Î’HÎı …ıfiı Á√Î ‹Îfi̱ı
»Ì±ı. ¬flı¬fl ÷ı±˘ ‹ÎhÎ ±Î …L‹fiÎ … ÁÎ◊Ì Á_⁄_‘Ì »ı ±fiı
…L‹˘…L‹fiÎ ÁÎ◊ÌÿÎfl Á_⁄_‘Ì ±ı¿‹ÎhÎ √v »ı. √v ÷◊Î ÏÂW›fiÎ
Á_⁄_‘˘ ›√˘ ›√˘ Á‘Ì, ±fi_÷ ¿Î‚ Á‘Ì «Î·ı »ı. …ı‹Î_ ÁÎ«Ì ¤Î‰fiÎ
»ı, µÿÎfl ¤Î‰fiÎ »ı, ≠√Îœ ’ωhÎ Á_⁄_‘ »ı. ±ı ±ı¿ ‹ÎhÎ √vÏÂW›
‰E«ıfi˘ Á_⁄_‘ »ı. ÁΫ˘ √v Ëo‹ıÂÎ ÁΫΠÏÂW›fiı ¢‘Ì ·ı »ı ±fiı
ÁΫ˘ ÏÂW› Ëo‹ıÂÎ ÁΫΠ√vfiı ¢‘Ì ·ı »ı.
¤√‰Îfi lÌ¿ÚWHÎ ‰Îfl_‰Îfl ±…˝fifiÎ ‹˘Ë ’fl ≠ËÎfl ¿fl÷Î
±√Î‹Ì U·˘¿‹Î_ ’HÎ ŒflÌ ±ı … ‰Î÷ ’fl ¤Îfl ‹¿Ì ¿Ëı »ı—-
flÊ‚Ê¢Á‚ ¡ËáÊʸÁŸ ÿÕÊ Áfl„UÊÿ
ŸflÊÁŸ ªÎˆÔUÊÁà Ÿ⁄UÊ˘¬⁄UÊÁáÊ
ÃÕÊ ‡Ê⁄UË⁄UÊÁáÊ Áfl„UÊÿ ¡ËáÊʸ-
ãÿãÿÊÁŸ ‚¢ÿÊÁà ŸflÊÁŸ Œ„UËH 2/22H
ŸÒŸ¢ Á¿UãŒÁãà ‡ÊSòÊÊÁáÊ ŸÒŸ¢ Œ„UÁà ¬Êfl∑§—–

24. 48 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
Ÿ øÒŸ¢ Ä‹ŒÿãàÿʬÊ Ÿ ‡ÊÊ·ÿÁà ◊ÊL§Ã—H 2/23H
±◊ν÷˚ …ı‹ ‹fiW› …fiÎ ‰j΢fi˘ I›Î√ ¿flÌ fi‰Î ‰Vh΢ ‘ÎflHÎ
¿flÌ ·ı »ı, ±ı‰Ì … flÌ÷ı ∞‰ÎI‹Î …fiÎ ÂflÌflfi˘ I›Î√ ¿flÌ fi‰Î
ÂflÌflfiı ‘ÎflHÎ ¿flÌ ·ı »ı. ±Î ±ÎI‹Îfiı fi ÷˘ Âj΢ ¿Î’Ì Â¿ı »ı, fi
÷˘ ±Ï√# Á‚√Î‰Ì Â¿ı »ı, fi ÷˘ ’ÎHÎÌ ±ıfiı ¤Ÿ…‰Ì ¿ı »ı ±fiı fi ÷˘
’‰fi ±ıfiı Á¿Î‰Ì ¿ı »ı.
›˘√ırfl lÌ¿ÚWHÎ ÏfiI›, Á‰˝T›Î’Ì, ±«‚, ÏV◊fl, ÁfiÎ÷fi
±ÎI‹ÎfiÌ Ï‰ÂıWÎ÷α˘ Á‹Ω‰Ì flèÎÎ »ı. ±ıfiı ±√Î‹Ì U·˘¿‹Î_ ω¿Îfl
flÏË÷ ⁄÷Ή÷Î_ ¿Ëı »ı, ¿ı ±Î flÌ÷ı ±ÎI‹Îfiı ±˘‚¬Ì ·ıfiÎflÎ ±…˝fiı
¿˘¥’HÎ ÏV◊Ï÷‹Î_ ¢¿ ¿fl‰˘ Ωı¥±ı fiËŸ, fi ÷˘ Ë÷Π◊¥ ›√‘‹˝
÷flŒ◊Ì ‹˘œ<_ Œıfl‰Ì ·ı‰_ Ωı¥±ı. ±Î Á‹√˛ ≠Á_√ ωÿıËÌ ±ÎI‹ iÎÎfifi˘
»ı, …ıfi_ ÷ı±˘ ⁄flÎ⁄fl ¤Îfi ¿flÎ‰Ì flèÎÎ »ı, …ı◊Ì ±ı‹fi˘ ÏÂW› ‹˘Ë
√˛V÷÷ÎfiÌ ÏV◊Ï÷‹Î_◊Ì µ√flÌ Â¿ı. ÷ı±˘ ¿Ëı »ı, ¿ı …ıHÎı …L‹ ·Ì‘˘ »ı,
±ıfi_ Q≤I› ÏfiÏç÷ »ı ±fiı Q≤I› ’΋ı·Îfi˘ …L‹ ’HÎ ÏfiÏç÷ »ı, ±ıÀ·Î
‹ÎÀı ωfiÎ ¿˘¥ ω¿S’ ›Î ¿ÎflHÎı ¢¿ ¿fl‰˘ ±ı ¢¤Î, ±Î’÷˘ fi◊Ì.
(Á÷ΉÌÁ‹˘ U·˘¿). ±Î√‚ ÷ı±˘ ¿Ëı »ı, ¿ı ±Î ±ÎI‹Î ÁΈfiÎ ÂflÌfl‹Î_
±‰U› ˢ› »ı. (±ıfi˘ ‰‘ ¿flÌ Â¿Î÷˘ fi◊Ì-‰‘÷˘ ‹ÎhÎ ÂflÌfl w’Ì
⁄ÎèÎ ±Î‰flHÎfi˘ ◊Λ »ı) ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ¿˘¥ ’HÎ ÏV◊Ï÷‹Î_ ±ıHÎı ¢¿ fi
¿fl‰˘ Ωı¥±ı. ÷ı±˘ ÁÌ‘Î ›√‘‹˝fi_ ω‰ı«fi ¿flÌ ÂflÌfl K‰ÎflÎ V‰‘‹˝
±Î«flHÎfiÌ ‰Î÷ ’fl ±Î‰Ì Ω› »ı.
Sflœ◊¸◊Á¬ øÊflˇÿ Ÿ Áfl∑§Áê¬ÃÈ◊„¸UÁ‚–
œêÿʸÁh ÿÈhÊë¿˛UÿÊ˘ãÿàˇÊÁòÊÿSÿ Ÿ ÁfllÃH 2/31H
±◊ν÷˚ ’˘÷ÎfiÎ ‘‹˝fiı Ωı¥fiı ’HÎ ÷Îflı ¤› ’΋‰˘ Ωı¥±ı
fiËŸ, ¿ÎflHÎ ¿ı ZÎÏhΛ ‹ÎÀı ‘‹˝›@÷ ›K‘◊Ì ‰‘Ì ⁄Ì…_ ¿˘¥’HÎ
¿S›ÎHοÎflÌ ¿÷˝T› fi◊Ì.
±Î U·˘¿fiÎ ‹ÎK›‹ K‰ÎflÎ ÁÎ_A››˘√ w’Ì ⁄ÌΩ ±K›Î›fiÎ
ÏÂW›I‰fiÌ ΩB≤Ï÷⁄Îÿ ÂflÌfl◊Ì ’fl ±ı‰Î ±ÎI‹ÎfiÎ ¤Îfi ÁÎ◊ı
Á_¿‚Λı· ⁄Ì…_ ≠¿flHÎ Á‹ÎÅ ◊¥ hÎÌ…_ ±Îfl_¤ ◊¥ Ω› »ı. ±ı »ı
ÂflÌfl K‰ÎflÎ V‰‘‹˝ ±Î«flHÎfiÌ ‹Ì‹Î_ÁÎ ≠‘Îfi. ¤√‰Îfi ±…˝fifiı ¿Ëı
»ı, ¿ı ÷fiı ±Î ÂflÌfl ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ‹Y›_ »ı, ¿ı ÷Îflı ÂflÌflfiÎ ‹ÎK›‹◊Ì

25. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 49
V‰‘‹˝fi˘ Ïfi¤Î‰ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ¿fl‰˘ Ωı¥±ı, ±ı ÷Ò_ Á‹∞ ¿ı.’fl‹
’ÒF› √vÿı‰ ¿Ëı÷Î_ Ë÷Î ¿ı ±Î ÂflÌfl ±Î’HÎÎ_fiı ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ‹‚ı »ı,
¿ı ±Î ‹ÎK›‹ K‰ÎflÎ ±ÎI‹Î ±fiı ¥rflÌ› ≠¿ÎÂfiÎ Ï¿flH΢ Œı·Î› »ı.
±ı ±Î’HÎÎ_fiı ±ıÀ·Î ‹ÎÀı ‹Y›_ »ı, ¿ı ±Î’HÎÎ_ ‹ÎK›‹ K‰ÎflÎ ’fl‹ÎI‹Î
±‰÷Ïfl÷ ◊¥ ¿ı, ’fl‹ÎI‹Îfi˘ ‰ˆ¤‰ ≠√À ◊¥ ¿ı. ±Î’b_ ‹fi,
±Î’b_ ÂflÌfl, ±Î’H΢ ±ÎI‹Î, ±Î’H΢ ÿıË, ±Î’b_ ¿‹˝ ±fiı ω«Îfl˘
±ı¿ e‰Îfl˘ »ı. ‹Îfi‰ ÂflÌfl ¥rflfiÌ ±ÿ˚¤Ò÷ fl«fiÎ »ı. ¤Î√‰÷˚
«ı÷fiÎ ’fl ±Îvœ ◊¥ ±√fl ±Î’HÎı ±Î ÂflÌfl◊Ì ¿‹˝ ¿flÌÂ_, ÷˘ ±ı
V‰‘‹˝ ±Î«flHÎ ¿÷˝T› ’ηfi ¿Ëı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ’˘÷ÎfiÎ ¿÷˝T›fiÎ
’ηfi◊Ì ‹˘À<_ ⁄Ì…_ ¿˘¥ ÷’ fi◊Ì.
±Î ºÏWÀ¿˘HÎ◊Ì ‹ËΤÎfl÷fiÌ ±ı¿ ¿◊Î fl… ¿fl‰Ì ≠ÎÁ_Ï√¿
Ïfi‰ÕÂı. Ω…S› fi΋fiÎ ±ı¿ ∑ÏWÎ Ë÷Î, «Îflı ÷flŒ ±ı‹fiÎ ÷’fiÌ
‹ÏË‹ÎfiÎ √HÎ√Îfi √‰Î÷Î Ë÷Î. ±ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÎ ÷’fiÎ ⁄‚◊Ì ±fiı¿
±ÿ˚¤÷ ÏÁÏK‘±˘ ≠ÎÅ ¿flÌ Ë÷Ì. ÷ı±˘ ’˘÷ÎfiÎ ¤ÌfiÎ ‘˘Ï÷›Îfiı ˉ΋Î_
ŒıÓ¿÷Î ÷˘ ÷ı ÷fl_÷ Á¿Î¥ …÷_. …ıfiÎ ‹ÎÀı ¿˘¥ ÷Îfl ¿ı ÿ˘flÌ ⁄Î_‘‰Ì
’Õ÷Ì fi Ë÷Ì. ±ı¿ Ïÿ‰Á ±ı‹HÎı Ωı›_ ¿ı ±ı ¿Î√Õαı ±ı‹fiÌ µ’fl
ωWÃÎ ¿flÌ. ±ı‹HÎı ø˘CÎ◊Ì ¿Î√ÕÎ Á΋ı Ωı›_ ÷˘ ÷fl_÷ Á‚√Ìfiı ¤V‹
◊¥ √›˘. ±ı‹fiı ’˘÷ÎfiÌ ÷’ç›Î˝fiÎ ⁄‚ı ‹‚ı· ÏÁÏK‘±˘ ’fl ¬Ò⁄
√‰˝ Ë÷˘. ±Î CÎÀfiÎ ’»Ì ÷fl_÷ ±Î¿Î‰ÎHÎÌ ◊¥ ¿ı Ëı Ω…S›! iÎÎfi
±fiı ÷’ ΩHΉΠ¥E»÷˘ ˢ› ÷˘ ±Ëo¿Îfl fi ¿fl, ÷_ Á·¤Î ’ÎÁı Ω,
…ı fi∞¿ ±Î‰ı· √΋‹Î_ … flËı »ı. V‰¤Î‰fiÎ ø˘‘Ì Ω…S›∑ÏWÎ
Á·¤ÎfiÎ CÎflı ’ˢÓE›Î ±fiı ±ıfiı ¿Ëı‰ÕÎT›_ ¿ı ‹Ïfi V‰›_ ’√ı «Î·Ìfiı
Á·¤Îfiı ‹‚‰Î ±ÎT›Î »ı. ¿Î‹‹Î_ ˢ‰Î◊Ì Á·¤Î ¿èÎ_ ¿ı ±ı ◊˘Õ̉Îfl
’»Ì ±Î‰Âı, ¿ÎflHÎ ¿ı ±ı ⁄΂¿˘fiı ¬‰ÕÎ‰Ì flËÌ »ı, ◊˘Õ̉Îfl flÎË
…±ı. ÷˘ ∑ÏWÎfiı √VÁ˘ ±Î‰Ì √›˘. ‘±Î_ e±Î_ ◊÷Î ⁄˘·Ì µÃuÎ ¿ı ÷Ò_
ΩHÎı »ı ¿˘HÎ ±ÎT›_ »ı. ±Î¬Î flV÷΋Î_ ·˘¿˘ ‹fiı Ωı¥ ≠HÎ΋ ¿flı »ı
±fiı ÷Ò_ ‹fiı ±˘‚¬Ìfiı ’HÎ µ’ıZÎÎ ÿı¬ÎÕÌ flËÌ »ı. ÷˘ ±_ÿfl◊Ì Á·¤Î
⁄˘·Ì-Ë_ ‘˘Ï÷›_ fi◊Ì, ¿ı ±Î’fiÎ ¥ÂÎflÎ◊Ì Á¿Î¥ Ω™, fi ÷˘ Ë_
¿Î√Õ˘ »_, …ıfiı ±Î’ Á‚√Î‰Ì ¤V‹ ¿flÌ ÿ˘. Á‹√˛ flV÷΋Î_ ·˘¿˘
¤·ı ±Î’fiı ≠HÎ΋ ¿fl÷Î flèÎΠˢ›, ’fl_÷ Ë_ Ωb_ »_ ¿ı ±Î’ Â_ »˘?

26. 50 ›√√Ì÷Î ¤Î√-1
‹Ïfi ±Îç›˝ ’Î‹Ì …¥ ω«Îfl‰Î ·ÎB›Î ¿ı ±ıfiı ±÷ÌÏLƒ› iÎÎfi ¿ı‰Ì
flÌ÷ı ‹Y›_? ¿ı‰Ì flÌ÷ı ‹ÎflÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ ±ÎÀ·_ ⁄‘ ΩHÎı »ı. Á·¤Î
⁄˘·Ì-‹ÏfilıWà ±ı‹Î_ ±Îç›˝ fi ¿fl˘, ±Î ÂflÌfl ¶ÎflÎ V‰‘‹˝fiÎ
±Î«flHÎfi_ ÷’ »ı, …ıHÎı ‹fiı ±Î ÏÁÏK‘ ±Î’Ì »ı. ±√fl ‰‘ ΩHΉ_
ˢ› ÷˘ ÷·Î‘Îfl ‰ˆU›fiÌ ’ÎÁı Ω‰.
÷·Î‘Îfl ‰ˆU› ÿ¿Îfi ’fl ±Î‰ı· √˛ÎË¿˘fiı «Ì…‰V÷±˘ ±Î’Ì
flè΢ Ë÷˘. ∑ÏWÎ ⁄˘S›Î-‹fiı Á·¤Î±ı ‹˘¿S›˘ »ı.
-’Ëı·Î_ ‹ÎflÌ ‰Î÷ ÁÎ_¤‚˘, ÷˘ ÷·Î‘Îflı …‰Î⁄ ±ÎM›Îı ¿ı ’Ëı·Î_
Ë_ √˛ÎË¿˘fiı «Ì…‰V÷±˘ ±Î’Ì ·™, ’»Ì ±Î’fiÌ ‰Î÷ ÁÎ_¤‚ÌÂ. ÷˘
∑ÏWÎfiı ÷fl_÷ ø˘‘ T›Î’Ì √›˘. …ı ÷ҷΑÎfl ’HÎ ÷fl_÷ ⁄˘·Ì µÃu˘ ¿ı Ë_
¿Î√Õ˘ fi◊Ì, fi ÷˘ Ë_ ‘˘Ï÷›_ »_, ø˘‘ fi ¿fl˘, ‘Ìfl… flά˘. Ω…S›∑ÏWÎ
±Îç›˝«Ï¿÷ ◊¥ ω«Îfl‰Î ·ÎB›Î ¿ı ±Î T›Î’ÎflÌfiı ÏÁÏK‘ ¿ı‰Ì flÌ÷ı
‹‚Ì. ±ı ⁄˘·Ì µÃu˘. fi Ë_ fiŒÎ¬˘fl »_, fi Ë_ T›Î…¬˘fl »_, ¥‹ÎfiÿÎflÌ
’Ò‰˝¿ «Ì…‰V÷±˘ ÷˘·_ »_ ±fiı ’˘÷ÎfiÎ ‘‹˝fi_ ÁΫ_ ±Î«flHÎ ¿flÌ
«Ì…‰V÷±˘ ‰ı«_ »_. Ω…S›∑ÏWÎfiı ±Î√‚ ±Î‰Î ±fiı¿ ±fi¤‰˘
◊›Î, …ıHÎı ±ı‹fiı ±ı Á‹ΩT›_ ¿ı -‘‹˝fi_ ’ηfi … ÁΈ◊Ì ‹˘À<_ ÷’ »ı.
±ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÎ ÷’ ÷◊Î ÏÁÏK‘ ’fl ±Î flÌ÷fi˘ √‰˝ fi ¿fl‰˘ Ωı¥±ı,
¿ÎflHÎ ¿ı ±ı ZÎÏHο ˢ› »ı ±fiı ø˘‘ ±Î‰÷Î Á‹ÎÅ ◊¥ Ω› »ı.
…fi¿ ‰√ıflı iÎÎfiÌ ’HÎ ±Î ÂflÌfl ¶ÎflÎ V‰‘‹˝ ±Î«flHÎ◊Ì ›˘√Ì,
ωÿıËÌ ⁄fiÌ √›Î. Ω…S›‹Ïfifiı ’HÎ ±Î ÷I‰iÎÎfi ±ıfiÎ … ‹ÎK›‹
K‰ÎflÎ ‹Y›_.
±ËŸ ¤√‰Îfi ’HÎ ‰Îfl_‰Îfl ±Î … ÁI› ’˘÷ÎfiÎ ÏÂW› ±…˝fifiı
Á‹Ω‰Ì flèÎÎ_ »ı ±fiı ¿ËÌ flèÎÎ_ »ı, ¿ı ±Î ›K‘ ¿ı …ıfiı ÷Ò_ ·Õ‰Î µ¤˘
◊›˘ »ı, ±ı ¤ÎB›Â΂̱˘fiı ±Î’˘±Î’ ≠ÎÅ ◊›ı· ±fiı ¬·ı·Î V‰√˝fiÎ
¶Îfl w’ı … ‹‚Ì Â¿ı »ı. ±√fl ÷ı ±Î ¿÷˝T›fi_ ’ηfi ±fiı ’˘÷ÎfiÎ
ÂflÌfl ¶ÎflÎ V‰‘‹˝fi_ ±Î«flHÎ fiËŸ ¿flı ÷◊Î ±Î ‘‹˝›@÷ ›K‘‹Î_
fiËŸ ·Õı ÷˘ V‰‘‹˝ ±fiı ¿ÌÏ÷˝ √‹Î‰Ì ’Î’fi˘ ¤Î√ÌÿÎfl ⁄fiÌÂ. ÁΈ
·˘¿˘ ±fiı¿ Ïÿ‰Á˘ Á‘Ì ÷ÎflÌ ±’¿ÌÏ÷˝ √ÎÂı ±fiı ÁL‹ÎfiÌ› T›„@÷
‹ÎÀı ±Î ±’¿ÌÏ÷˝ Q≤I›◊Ì ’HÎ ‰‘Îflı »ı.(U·˘¿-32,33,34)
’fl‹’Ò…› √vÿı‰ ’HÎ ±Î’HÎÎ_fiı ›√Á_Ï‘ ¿Î‚ ‹ÎÀı ÁΑfiÎ

27. ›√√Ì÷Î ¤Î√-1 51
¿fl‰Îfi_ ⁄÷Î‰Ì √›Î. ±ı‹HÎı ‹ËÎ’flçflH΋Î_ ¤Î√ÌÿÎflÌ, ·˘¿¿S›ÎH΋Î_
… ’˘÷Îfi_ ¿S›ÎHÎ Á‹Î›ı·_ »ı. ±ı‰_ ‹Îfi÷Î iÎÎfi›i΋Î_ ·Î√Ì flËı‰Îfiı
… ÁΈ◊Ì ‹˘À<_ ÷’ ⁄÷ÎT›_ »ı. ·˘¿˘fiı Áÿ˚⁄ÏK‘fiÎ ÂflH΋Î_ ·Î‰‰Îfi_,
µF…‰‚ ¤Ï‰W›fi˘ ‹Î√˝ ÿı¬ÎÕ‰Îı, ±Î … ÁΈ◊Ì ‹˘À<_ ±Î…fi_ ‘‹˝¿÷˝T›
»ı. ’ÒF› √vÿı‰ı √ΛhÎÌ ’Ïfl‰Îflfiı ±Î ⁄÷Î‰Ì ÏÿÂÎ g«‘Ì. √v∞ ±ı
‰Î÷ ‰Îfl_‰Îfl Á‹Ω‰Ì «ÎS›Î √›Î ¿ı ±Î ÷’‹Î_, ÁΑfi΋Î_ Á¬ ’HÎ
»˘Õ‰_ ’Õı, ‹U¿ı·Ì±˘ ’HÎ ‰ıÃ‰Ì ’Õı, ’fl_÷ Áı‰Î ÁΑfiÎ w’Ì ±Î
÷’fiÌ ±Î…fiÎ ºÏWÀ¿˘H΋Î_◊Ì ¬Ò⁄ ‹˘ÀÌ ¤ÒÏ‹¿Î »ı, ±ı‹HÎı ¿èÎ_ ¿ı
‹ËΤÎfl÷fiÎ ›K‘◊Ì ÿÒfl ¤Î√‰ÎfiÌ …ı‹, ±Î ÷’ ÁΑfiÎ◊Ì ÿÒfl ◊‰_
÷‹˘√HÎÌ ⁄fi‰Î Á‹Îfi »ı.