AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİMDE ÖĞRETEN VE ÖĞRENEN ROLLERİ

1. AÇIKVE UZAKTAN ÖĞRETİMDE ÖĞRETEN
VE ÖĞRENEN
ROLLERİ
MUSTAFA BALİ
18318271069
Danışman DOÇ. DR. AGAH TUĞRUL KORUCU

2. Öğrenme ortamı öğrenen ve öğretenin rollerini belirlemede temel
değişkenlerdendir. Geleneksel öğrenme ortamlarından açık ve uzaktan öğretim
ortamlarına geçişte bazı öğrenen ve öğreten rolleri aktarılsa da yeni bazı roller
de gelmektedir. Açık ve uzaktan öğretimde öğretenin pedagojik, teknik, sosyal,
yönetimsel, tasarımsal, ve öğretici rolleri bulunmaktadır. Öğretene pedagojik
açıdan öğretim ortamının tasarlanmasından öğrenenin güdülenmesini
sağlamaya kadar farklı görevler düşmektedir. Öğreten kullanılan teknolojinin
teknik yönlerinden de sorumludur. Öğrencilere teknik destek sunmaktan ürettiği
materyalleri etkin bir şekilde kullanmaya kadar çeşitli görevler üstlenir. Açık ve
uzaktan öğretim ortamları aynı zamanda sosyal ortamlardır. Öğretenin bu
ortamda sosyal roller üstlenmesi de beklenmektedir. Bunlardan önemlileri
öğrenen-öğrenen ve öğrenen-öğreten arasında sağlıklı bir iletişim kanalı
oluşturmak ve öğrenme topluluğu oluşturulmasına katkıda bulunmaktır.

3. Öğretenin bir başka rolü tasarım ile ilgilidir. Öğreten öğrenme amaçlarının
gerçekleştirilebilmesi için öğretimi tasarlamalıdır. Tasarımın yanında öğreten
öğrenme amaçlarının gerçekleştirilmesi için süreci kontrol eder ve yönetir. Son
olarak, öğreten uzmanlık alan bilgisine sahiptir. Öğreten açık ve uzaktan öğretimin
sunduğu olanakları kullanarak öğrencilerin alan bilgisini öğrenmesine yardımcı
olmalıdır. Söylenildiği üzere açık ve uzaktan öğretim ortamları öğrenenler için de
yeni roller öngörmektedir. Sınıf ortamından farklı olarak açık ve uzaktan öğretim
ortamlarında öğrenen kendi öğrenmesinin yönetilmesinde daha fazla görev
üstlenmektedir. Öğrenenler öğrenme araçlarına erişmede, teknolojiyi kullanmada,
amaç ve hedef belirlemede, öğreten ve öğrenenlerle etkileşime girmede ve
öğrenme topluluğunun bir parçası olmada aktif roller üstlenmelidir.

5. Uzaktan Eğitimde Öğrenci Rolleri
Öğrencinin görevi öğrenmektir. Öğretmen ile birlikte işbirliği sağlamak ve geri bildirimlerde bulunmak
öğrencinin görevidir. Her öğrenci kendi öğrenmesinden sorumludur. Veriler ile ilgili sorun oluştuğunda
sorunu çözebilmelidir. Araştırmacı olmalıdır. Öğrencilerin bilgiye erişmesini ve kullanmasını
bilmelidirler.
Tek Yönlü Mektup ile uygulama modeli
Uzaktan eğitim uygulamaları 1850'li yıllarda ilk olarak mektupla öğretim şeklinde başlamıştır. Öğrenci bu
materyallere posta yoluyla ulaşır. Öğrenciden dönüt yine posta yoluyla alıcıya iletilir. Etkileşim çift yönlü olmakla
birlikte eş zamanlı değildir. Model oldukça ekonomiktir. Bununla birlikte mektupla öğretimin en büyük eksikliği
etkileşimin yetersiz oluşudur.
Tek Yönlü Radyo ile Uygulama Modeli
Tek yönlü radyo ile uygulama modelinde öğrencinin genel olarak 11 rolü bulunmaktadır. Bu roller iletişim
uzmanı, sosyalleşme uzmanı, motivasyon sağlayıcı, araştırmacı, öğretici, lider, psikolog, uzaktan eğitim
uzmanı, teknisyen, teknoloji uzmanı ve sistem uzmanıdır.

6. Tek Yönlü Televizyon ile Uygulama Modeli
Tek yönlü televizyon ile uygulama modelinde öğrencinin genel olarak 11 rolü bulunmaktadır. Bu roller iletişim
uzmanı, sosyalleşme uzmanı, motivasyon sağlayıcı, araştırmacı, öğretici, lider, psikolog, uzaktan eğitim
uzmanı, teknisyen, teknoloji uzmanı ve sistem uzmanıdır.
Tek yönlü Bilgisayar ile uygulama Modeli
Tek yönlü bilgisayar ile uygulama modelinde öğrencinin genel olarak 10 rolü bulunmaktadır. Bu roller
iletişim uzmanı, sosyalleşme uzmanı, araştırmacı, öğretici, lider, psikolog, uzaktan eğitim uzmanı,
teknisyen, teknoloji uzmanı ve sistem uzmanıdır.
Tek Yönlü Eğitimde Öğrenci Rolleri Öğretim tek yönlü sağlandığı için öğrenciler dersle ilgili anında soru
sormamaktadırlar. Ancak öğrenci, dersle sorusunu yine de posta yolu ile öğretmenine göndermeli
kendisi de süreç içinde konu ile ilgili araştırmalar yaparak bilgi sahibi olmalıdır. Öğrenciler radyo ile
öğrenme modelinde sadece sesini duyabilmekte, diğer modellerde ise hem öğretmeni hem de
kullandığı materyalleri görebilmektedir.

10. Şimdi uzaktan öğreticinin sergilemesi gereken bu rolleri detaylı olarak inceleyelim.
1)TEKNOLOJİK ROLLER
Öğretim Yönetim Sistemi
•ÖYS platformunun yeterliliklerini ve sınırlarını bilmeli
•ÖYS’ ye gelişmiş dosya (grafik, ses, video vs.) yükleme özelliğini kullanabilmeli, gerektiğinde
dosyaları güncelleyebilmeli
Teknik
•Temel düzeyde teknik sorunları (ses, dosya vb.) çözebilmeli
•Mikrofon, kamera, kulaklık vb. cihazların çalışır durumda olduğunu ders öncesi kontrol etmeli
Uygun Teknoloji Seçimi
•Yeni teknolojileri araştırabilmeli
•Uzaktan bir derste kullanılan teknolojilerde yetkin olabilmeli
•Uygun teknolojik kaynakları uzaktan eğitimde kullanabilmeli

11. 2)YÖNETİMSEL ROLLER
Zaman Yönetimi
•Ders planlaması yapabilmeli
•Ders etkinliklerini takvimsel olarak ayarlayabilmeli
•Ders içi etkinliklere ayrılacak süreyi belirleyebilmeli
Ders Yönetimi
•Derse katılan öğrencilere ders ile ilgili kuralları hatırlatmalı
•Ders içinde dersle ilgisiz ifade veya soruları önleyebilmeli
•Etik kuralları ders içerisinde uygulayabilmeli
Kurumsal
•Kurum misyonunu ve ilkelerini bilmeli
•Kurumsal istekler karşısında idari prosedürleri uygulamalı
•İhtiyaç halinde kurumsal destek mekanizmalarını uygulayabilmeli

12. Değerlendirmeye Yönelik Roller
•Uygun değerlendirme kriterleri belirlemeli
•Alternatif ölçme tekniklerini uygulayabilmeli
•Ders içeriğini kapsayıcı ve düşünme becerilerini geliştirici sorular sormalı
•Ödev rehberi hazırlayabilmeli
•Kendisini, programı ve içeriği değerlendirmeli
•Puanlamayı etik kurallara göre yapmalı ve sonuçları kaydetmeli
3)DEĞERLENDİRİCİ ROLLER
4)ÖĞRETIM TASARLAYICI ROLLER
Ders İçeriği
•Dersin öğrenme hedeflerini tanımlar ve hedeflere uygun öğretim faaliyetleri geliştirmeli
•Ders öncesi, ders esnası ve ders sonrası görevleri belirlemeli
Ders Materyalleri
•Ders hedeflerine yönelik materyal ve etkileşim ortamı belirlemeli
•Basit ve özgün materyaller (doküman, web sayfaları vs.) düzenleyebilmeli
•Materyalleri öğrencilerin bireysel farklılıklarını esas alarak hazırlayabilmeli

13. 5)KOLAYLAŞTIRICI ROLLER
Öğrenmeyi Kolaylaştırma
•Gerçek hayattan örnekler vererek öğrencilerin konuyu anlamasını kolaylaştırmalı
•Öğrencilerin farklı öğrenme biçimlerini desteklemeli
•Katılımcıların ders içeriğiyle ilgili paylaşımda bulunmasını teşvik etmeli (Anlık sorular, fikir paylaşımları vs.)
Tartışmayı Kolaylaştırma
•Demokratik bir tartışma ortamının varlığını korumalı
•Tartışma ortamda fikir paylaşımını destekleyecek dönütler vermeli
•Tartışmayı konu kapsamına göre yönlendirebilmeli

14. 6)PEDAGOJiK ROLLER
İletişim
•Öğrencilerin demografik özelliklerine uygun iletişim kurmalı (ırk,cinsiyet vb. ayrımları desteklememeli )
•Öğrencilere ulaşabilmek için mümkün olan tüm iletişim kanallarını (e-posta, mesaj vb.) kullanmalı
Öğrenme-Öğretme Süreci
•Öğrenci merkezli yaklaşımı ders içinde yansıtmalı
•Öğrenci merkezli öğrenme etkinliklerini kullanabilmeli
•Öğrencilere özdenetim duygusu altında araştırma ortamı sunabilmeli
7)SOSYAL ROLLER
Sosyal Roller
Ders içerisinde topluluk duygusu geliştirmeye yardımcı olmalı
•Öğrenciler arası etkileşimi artırıcı etkinlikler (işbirliği, grup çalışmaları vs.) düzenlemeli
•Kültürel farklılıkları minimize ederek ve ders içi insani ilişkileri güçlendirmeli

15. KAYNAKÇA
https://www.researchgate.net
https://ogem.atauni.edu.tr/
http://www.uzaktan-egitim.net