SJHK3013

1. PERJUANGAN DOL SAID MENENTANG BRITISH DI NANING
Tanah Melayu sememangnya menjadi kegilaan banyak kuasa asing seperti Portugis,
Belanda dan British bermula pada era kegemilangan kerajaan Kesultanan Melayu Melaka
lagi. Memang tidak dapat dinafikan bahawa kekayaan sumber bahan mentah seperti rempah
ratus, emas dan hasil hutan di samping kedudukan yang strategik menarik minat ramai
penjajah untuk menguasai Tanah Melayu. Akhirnya, kerajaan Melaka tewas juga pada tahun
1511 dan menjadi permulaan kepada penjajahan Barat di setiap pelosok kawasan di Tanah
Melayu. Antaranya termasuklah Naning,1
sebuah daerah kecil yang terletak di pedalaman
kawasan antara Rembau dan Melaka, di mana pusat pentadbirannya terletak di Taboh.2
Penentangan masyarakat tempatan di Naning ke atas British bermula pada tahun 1831 oleh
Penghulu Naning ketika itu, Abdul Said bin Omar atau pun Dol Said.3
Punca utama yang menyebabkan penentangan Dol Said ke atas British adalah untuk
mempertahankan kemerdekaan Naning.4
British mendakwa bahawa Naning adalah
sebahagian daripada Melaka dan mengarahkan Naning untuk mematuhi peraturan yang telah
ditetapkan oleh British di Melaka berdasarkan Perjanjian Inggeris-Belanda 1824.5
Bagi
mendapatkan kepastian, Dol Said dan pembesar Empat Suku datang ke Melaka pada tahun
1827 untuk bertemu dengan Samuel Garling, Residen Melaka yang baru dilantik pada tahun
1826.6
Gabenor Negeri-negeri Selat ketika itu, iaitu Gabenor Robert Fullerton menyatakan
bahawa Naning adalah sebahagian daripada jajahan takluk Melaka tetapi Dol Said dan
pembesar Empat Suku menafikannya, sebaliknya mendakwa Naning merupakan sebuah
negeri yang bebas, merdeka dan berdaulat.
Selain itu, hubungan antara Dol Said dan kerajaan British juga semakin renggang
apabila British memaksa Naning untuk membayar cukai sebanyak satu per sepuluh daripada
hasil keluaran pertanian setahun dan mencadangkan agar Orang-orang Besar Naning diberi
pencen.7
British telah mengeluarkan arahan tersebut setelah mengetahui hasil keluaran
Naning berjumlah sebanyak 4 500 dollar sebulan. Kenyataan ini dibuat berdasarkan kepada
Undang-undang 1830 dan arahan ini telah menimbulkan kemarahan rakyat Naning.8
Keadaan
1
Pentadbiran Naning diketuai oleh seorang Penghulu dan dibantu oleh pembesar Empat Suku. Antara hasil
keluaran utama Naning ialah buah-buahan, bijih timah, padi dan sirih.
2
Mohd. Shah Mohd.Said al-Haj,TamboAlam Naning, Kuala Lumpur:DewanBahasa danPustaka,1996,hlm.147-
149.
3
Mubin Sheppard,The Tomb of Dato Abdul Said Dato Naning, Malaysia in History, 10 (1), 1967,hlm.33.
4
Shahba., Pesaka Naning,Kuala Pilah:Sentosa Store,1951,hlm. 20.
5
Perjanjian Inggeris-Belanda telah ditandatanganipada 17 Mac 1824,di mana Belanda menukarkan Bangkahulu
dengan Melaka kepada British.
6
Newbold,T. J., British Settlements in the Straits of Malacca (volume 1),Kuala Lumpur:Oxford University Press,
1971, hlm. 224.
7
Mills, L. A., British Malaya 1824-67,Kuala Lumpur:Oxford University Press,1966,hlm.119.
8
Gabenor Fullerton telah menghantar W. T. Lewis,iaitu Timbalan Residen Melaka ke Taboh bagi menyiasathal
ehwal Orang-orang Besar Naning dan mengatur sistem tanah.

2. menjadi semakin rumit apabila British memperkenalkan Peraturan Penghulu yang melarang
penghulu untuk membicarakan kes jenayah, sekali gus menggugat pengaruh dan kuasa Dol
Said. Namun, Dol Said tidak menghiraukan undang-undang tersebut dan beliau telah
menyelesaikan satu kes pembunuhan di Naning.9
Tindakan Dol Said telah diberi amaran oleh
British dan diugut akan dilucutkan jawatan jika beliau mengingkari arahan British.10
Kemuncaknya, Dol Said telah diisytiharkan sebagai penderhaka oleh British pada 15 Julai
1831 dan menyebabkan tercetusnya Perang Naning yang pertama.
Pada tahun 1831, Gabenor Robert Ibbetson11
telah mengarahkan sepasukan tentera
untuk menakluki Naning.12
Seramai 150 orang sepoi yang diketuai oleh Kapten Wyllie telah
dihantar dan dibantu oleh Leftenan Milnes, Leftenan Begbie dan doktor Smith. Tugas utama
mereka adalah untuk menawan Taboh, kediaman dan pusat pentadbiran Dol Said serta
memberi amaran kepada pembesar yang mengingkari arahan British. Setelah Dol Said
menerima berita tersebut, beliau dengan segera meminta bantuan daripada negeri-negeri
jiran seperti Rembau, Seri Menanti, Sungai Ujong, Johol dan Muar. Beliau berjaya memujuk
Penghulu Rembau, iaitu Yamtuan Ali untuk menghantar bantuan panglima dalam
mempertahankan Naning daripada British. Hal ini disebabkan kebimbangan Yamtuan Ali yang
merasakan sekiranya Naning berjaya ditawan oleh British, Rembau juga akan menimpa nasib
yang sama. Maka, Yamtuan Ali telah menghantar seramai 500 orang hulu balang yang
diketuai oleh menantunya iaitu Syed Sha’aban bersama dengan Penghulu Remai dan Recat
dalam mengetuai angkatan Rembau. Dol Said juga turut dibantu oleh Dato’ Kelana Sungai
Ujong, Penghulu Linggi, Penghulu Gemenceh dan Pembesar Seri Menanti.13
Peristiwa ini
menunjukkan perpaduan dan kerjasama yang erat mampu dibentuk dalam kalangan bangsa
Melayu dalam mempertahankan kedaulatan tanah air.
Taktik yang digunakan oleh Dol Said ialah taktik perang gerila, di mana serangan
hendap akan dilakukan dan melarikan diri setelah serangan dilancarkan. Beliau mengarahkan
panglima-panglima untuk bersiap sedia di jalan-jalan yang berkemungkinan dilalui oleh British
dan melancarkan serangan.14
Pada jam 4.00 pagi, 6 Ogos 1831, angkatan British berlepas
dari Melaka dan menuju ke tepian Sungai Petai yang merupakan laluan strategik untuk
berhubung ke Naning di samping mudah untuk mendapat bantuan bekalan senjata. Pengikut-
9
Hal ini kerana British turut menguatkuasakan pelaksanaan Undang-undang Negeri Selat di Naning yang
mengarahkan segala kes jenayah yang berlaku di Naning hendaklah diselesaikan di Melaka termasuk kes
pembunuhan.
10
Abdullah Zakaria Ghazali, Perang Naning 1831, Jurnal Sejarah Melaka,1 (9), 1985, hlm.27.
11
Robert Ibbetson merupakan Gabenor Negeri-negeri Selat yang kedua bermula pada 12 November 1830
sehingga 7 Disember 1833 bagi menggantikan Gabenor Robert Fullerton.
12
Siti Maisarah Bakar & Zulkanain Abd Rahman, Pentadbiran Naning sebelum 1832,Jebat:Malaysian Journal of
History, Politics and Strategic Studies, 44 (1), 2017, hlm. 106.
13
Abdullah Zakaria Ghazali, op. cit., hlm.39.
14
Ibid., hlmn. 39-40.

3. pengikut Dol Said menebang dan menumbangkan beberapa batang pokok untuk menghalang
laluan British. Halangan yang dibuat dilihat berkesan kerana angkatan British terpaksa
membersihkan terlebih dahulu laluan yang disekat bagi memudahkan pergerakan tentera dan
kereta lembu yang membawa meriam. Semasa British sibuk membersihkan jalan, pengikut-
pengikut Dol Said mengambil kesempatan dengan melancarkan serangan ke atas mereka.
Walau bagaimanapun, angkatan Kapten Wyllie akhirnya berjaya tiba di Melekek, kira-kira 8
kilometer dari Taboh setelah mengharungi setiap serangan yang telah dilancarkan oleh Dol
Said.15
Namun, bekalan senjata British semakin berkurangan memandangkan bekalan masih
belum tiba di Sungai Petai. Hal ini disudahi dengan pengunduran pasukan Kapten Wyllie ke
Melaka semula pada 24 Ogos 1831 atas faktor kekurangan bekalan senjata dan serangan
dari Dol Said yang berterusan. Peristiwa ini memberi berita gembira kepada Dol Said dan
penduduk Naning apabila mereka berjaya menewaskan British.16
Walaupun tewas, pihak British tidak berputus asa malah menghantar seramai antara
1200 hingga 1400 orang tentera di bawah pimpinan Leftenan Kolonel Herbert untuk menawan
semula Naning pada 7 Februari 1832.17
British telah mengadakan pakatan dengan Yamtuan
Ali dan bersetuju untuk membantu British dengan menghantar 600 orang hulubalang untuk
menyerang Naning. Dengan adanya bantuan Rembau dan kelengkapan senjata yang
mencukupi, Naning akhirnya berjaya ditewaskan pada 15 Jun 1832 dan rumah-rumah
penduduk Naning dibakar. Hal ini berpunca daripada pengkhianatan yang telah dilakukan oleh
Rembau ke atas Naning. Rembau memberitahu British bahawa Naning hanya boleh
ditewaskan dengan menaburkan tulang anjing dan khinzir di kawasan sempadan Naning. Dol
Said telah berundur ke Seri Menanti setelah kalah dalam Perang Naning Kedua. Kekalahan
tersebut menyebabkan Naning dimasukkan ke dalam negeri Melaka di dalam daerah Alor
Gajah. British telah mengalami kerugian sebanyak 100 000 paun sterling dalam usaha
mengalahkan Naning. Pada 27 Oktober 1832, Naning diletakkan di bawah peraturan Negeri-
negeri Selat dan undang-undang tanah mula dikuatkuasakan di Naning. Birch Westerhout
kemudiannya dilantik sebagai pemerintah Naning oleh Gabenor Ibbetson dan Samuel Garling
pada bulan November 1832.18
Dol Said akhirnya menyerahkan diri kepada Westerhout pada
4 Februari 1833. Beliau diberikan rumah di Melaka dan pencen sebanyak seratus rupee
sebulan dengan syarat masih hidup dan tidak melarikan diri.19
Kesudahannya, Dol Said
meninggal dunia pada bulan Ogos 1849.
15
Newbold, T. J., op. cit., hlm. 227-228.
16
Siti Maisarah Bakar & Zulkanain Abd Rahman, op.cit., hlm.106.
17
Newbold, T. J., op. cit., hlm. 228.
18
Abdullah Abd. Kadir Munshi, Hikayat Abdullah (Jilid 2), Kuala Lumpur: Pustaka Antara, 1966, hlm. 218.
19
Shahba., Pesaka Naning, Kuala Pilah: Sentosa Store, 1951, hlm. 36.

4. Selanjutnya, segala tindak balas yang telah dilakukan oleh Dol Said ke atas pihak
British dapat dikaitkan dengan beberapa buah teori termasuklah teori geopolitik, teori egoisme
dan teori motivasi. Perjuangan beliau menyeru kita untuk berani mempertahankan tanah air
daripada kuasa asing, selaras dengan teori geopolitik.20
Teori ini menggesa kita untuk
melindungi negara terutamanya di kawasan yang melibatkan persempadanan kawasan
kerajaan melalui aspek geografi. Hal ini dapat dibuktikan oleh Dol Said yang berani
menentang dakwaan pihak British yang mengatakan bahawa Naning adalah sebahagian
daripada wilayah Melaka berdasarkan kawasan persempadanan. Tindakan ini menyedarkan
kita supaya melindungi kawasan negara khususnya di bahagian sempadan agar tidak
diceroboh oleh kuasa-kuasa asing.
Selain itu, peristiwa perjuangan Dol Said juga dilihat selari dengan teori egoisme.21
Teori ini menerangkan sesuatu tindakan adalah betul di mana sekiranya memberikan faedah
dan kepentingan kepada diri sendiri.22
Di sini, Dol Said dapat dikaitkan dengan teori ini kerana
beliau mengambil keputusan tidak mengendahkan segala peraturan yang telah dibuat oleh
British di Naning seperti peraturan cukai dan Peraturan Penghulu kerana menggugat
keamanan dan pengaruh kekuasaannya. Walaupun tindakan sebegini dilihat amat
mementingkan diri sendiri, namun ia wajar dilakukan memandangkan perbuatan tersebut
adalah untuk melindungi kepentingan diri sendiri dan rakyatnya daripada ancaman dan
serangan British. Justeru, kita boleh mempunyai sikap ego untuk digunakan pada masa-masa
yang bersesuaian demi menjaga kepentingan diri terlebih dahulu.23
Di samping itu, terdapat
juga unsur teori motivasi dalam perjuangan Dol Said. Teori ini mendorong dan mempengaruhi
individu lain untuk lebih berusaha tinggi dan berdaya saing.24
Kerjasama yang dilakukan oleh
Dol Said dengan penghulu-penghulu dari negeri jiran dalam menentang British semasa
Perang Naning yang pertama dapat memberikan motivasi yang tinggi kepada kita untuk
bersatu padu. Hal ini sekali gus mampu memupuk semagat kerjasama dalam kalangan
masyarakat dalam menyelesaikan masalah yang timbul.25
20
n. n., Teori-teori Geopolitik,2013,dimuatturun daripada https://omgeboy.wordpress.com/2013/10/28/teori-teori-
geopolitik/
21
Teori egoisme ialah teori yang beranggapan sesuatu nilai itu baik sekiranya menguntungkan diri sendiri dan
sesuatu nilai itu buruk jika merugikan diri sendiri.
22
Qii, M., Kebaikan dan Keburukan Teori Egoisme terhadap Masyarakat, 2016, dimuat turun daripada
https://www.scribd.com/doc/314614913/Kebaikan-Dan-Keburukan-Teori-Egoisme-Terhadap-Masyarakat
23
Westacott,E., What is Ethical Egoism?, 2019,dimuat turun daripada https://www.thoughtco.com/what-is-ethical-
egoism-3573630
24
Budi Kho, Pengertian Motivasi dan Teori-teori Motivasi, 2019, dimuat turun daripada
https://ilmumanajemenindustri.com/pengertian-motivasi-dan-teori-teori-motivasi/
25
Fatin Hafizah, Teori Motivasi, 2008, dimuat turun daripada https://www.scribd.com/doc/7479473/TEORI-
MOTIVASI

5. Deduksinya, terdapat pelbagai tentangan yang telah dibuat oleh Dol Said terhadap
pihak British yang cuba menakluki Naning.26
Walaupun tewas di akhirnya, perjuangan beliau
dalam menentang British demi menyelamatkan Naning memberikan impak yang positif
kepada masyarakat untuk mempertahankan kedaulatan negara.27
Kita hendaklah sentiasa
bersatu padu dan saling membantu dalam hidup bermasyarakat dalam menjaga keamanan
negara. Sikap pentingkan diri sendiri dan pengkianatan seperti yang dilakukan oleh Yamtuan
Ali terhadap Dol Said mampu melemahkan masyarakat dan menjadi penghalang ke arah
perpaduan negara. Sebaliknya, kita sepatutnya mencontohi semangat patriotisme yang
ditunjukkan oleh Dol Said dalam mempertahankan kedaulatan Naning daripada serangan
British. Oleh itu, semangat patriotisme dan taat setia kepada negara meminkan peranan yang
utama dalam melahirkan masyarakat yang maju dan berdaya saing dengan negara luar.
26
Siti Maisarah Bakar & Zulkanain Abd Rahman, op.cit., hlm.104-106.
27
Ibid.,hlm.106.