About horror genre in film

1. HORROR – CHARAKTERYSTYKA
GATUNKU
Opracowanie: Radosław Wolski

2. HORROR TO…
 Inaczej film grozy, jeden z najstarszych
gatunków filmowych
 Piękno skażone złem

3. INSPIRACJE
 Powieść gotycka, romans łotrzykowski - H. Walpole
„Zamczysko w Otranto”, A. Radciffe „Italczyk”
(nastrojotwórcza sceneria, złowroga „siedziba”, mgły,
ciemności, sieci pajęcze, nietoperze )
 Z romantyzmu: monstrum doktora Frankensteina oraz
wampir, dżentelmen-krwiopijca (Mary Shelley, J.W. Polidori),
Eros i Thanatos od Edgara Allana Poe (m.in. Roger Corman – 8
ekranizacji, np. „Zagłada domu Usherów”)
 Psychoanaliza: Freud jako inspirator (dla reżyserów) i
przewodnik (dla krytyków); „monsters from the id” – projekcja
utajonych potrzeb psychoseksualnych, wykraczających poza
porządek społeczny; to, co zostało wyparte powraca; horror
pozwala przeżyć katharsis

4. PIERWSZE FILMY GROZY
 „Diabelski zamek” 1896, reż. G. Melies
Dwuminutowy obraz przedstawia nietoperza, który
przeistacza się w Mefistofelesa. Ten wyczarowuje kobietę oraz
różne przerażające stworzenia. Jedno z nich za pomocą krzyża
usiłuje go przegnać.
 „Laboratorium Mefistofelesa” 1897, reż. G. Melies (kontynuacja)
Spod jego ręki wychodzi jeszcze wiele horrorów. Niestety znaczna
część jego dzieł przepadła.
 „Dr. Jekyll and Mr. Hyde” (1908) – krótki metraż
 „Frankenstein” (1910) – 16 minut, Edison Company
 „Student z Pragi” (1913) – reż. Paul Wegener i Stellen Rye

5. DALSZE INSPIRACJE
 Kino niemieckiego ekspresjonizmu
- „Pająki”/1919 oraz „Zmęczona śmierć”/1921
Fritza Langa
- „Golem” /1920 Paula Wegenera
- „Czarcie pole” /1922 oraz „Fantom” /1923
Friedricha Wilhelma Murnaua
- „Ręce Orlaka” / 1924 Roberta Wiene

6. USA:
 „Dr Jekyll i Mr. Hyde’a” w reżyserii Johna
Robertsona, 1920
 „Dzwonnik z Notre Dame” w reż. Rupperta
Juliana, 1923
 „Upiór w operze”, reż. Ruppert Julian, 1925
We wszystkich kapitalne kreacje mistrza
charakteryzacji, ”człowieka o tysiącu
twarzach”, Lona Chaneya.

7. LON CHANEY
 Swą mistrzowską grą ustanowił gatunkowy
wzorzec stylu aktorstwa panującego w
horrorze, przesądzając zarazem o
pierwszorzędnym znaczeniu kreacji
aktorskich w tym gatunku. Jego śladem
podążali potem inni: Bela Lugosi, Peter
Cushing, Christopher Lee.
 WZÓR RÓL MAKABRYCZNYCH

10. Klasyczna formuła horroru
1931-1936
 Wyrazistą tożsamość gatunkową horror zyskał
wraz z latami 30-tymi, dzięki serii z potworami,
zrealizowanej przez UNIVERSAL:
 „Dracula” (1931), Tod Browning z B. Lugosim
 „Frankenstein” (1931) i „Narzeczona
Frenkesteina” (1935) J. Whale’a z
rewelacyjnym Borisem Karloffem
 „Mumia” (1932), Karl Freud
 „Niewidzialny człowiek”, 1933, J. Whale
 „Dr Jekyll i Mr. Hyde” (1931), R. Mamoulian

11. „DZIWOLĄGI” / „FREAKS”
(1932)
Tod Browning

12.  Film wypuszczono
dopiero w latach 60.
ze względu na
szokujące ukazanie
kalectwa – zemsta
odrzuconych

13. Klasyczna formuła horroru
Kino monstrów:
 istoty kreowane (Monstrum
Frankensteina, Golem),
 przywróceni do życia (mumie,
zombie),
 podlegający metamorfozie
(Wampir, Wilkołak, Kot, Bestia,
Bydlę, Mutant, Maska),
 sobowtór
 upiór w operze

14. „KING KONG”, 1933
Produkcja: RKO

15. Drugi cykl horrorów
Universalu
 1939 Syn Frankensteina reż.
Rowland V. Lee; filmy-kontynuacje:
syn…, córka…,
powrót…
 Filmy-hybrydy: Frankenstein
Meets the Wolf Man, 1943, reż.
Roy William Neill
 Parodie: Abbot i Costello
spotykają Frankensteina, 1948
reż. Charles Barton

16. Fazy rozwoju
 Początki historii gatunku: Student z Pragi, 1913 reż. Stellan Rye
(horror – nieliczny gatunek bez am. rodowodu)
 Nurt caligaryczny: Gabinet doktora Caligari, 1919 reż. Robert Wiene
 Kino monstrów: Książę Dracula,1931 reż. Tod Browning
 Horror osobowości: Psychoza, 1960 reż. Alfred Hitchcock
 Nurt autorefleksywny: Podglądacz, 1960 reż. Michael Powell
 Horror o odwecie natury: Ptaki, 1963 reż. Alfred Hitchcock
 Horror sataniczny: Dziecko Rosemary, 1968 reż. Roman Polański
 Horror jako gatunek progresywny: Noc żywych trupów, 1968 reż.
George Romero
 Reinterpretacja dawnych mitów: Dracula, 1992 reż. Francis Ford
Coppola

17. FORMUŁA HORRORU
- grupka ludzi spotyka się na odludziu, by…
Pierwowzór: „The cat and the canary” 1939
(tłum. Karuzela udręczeń)
…by odczytać testament
- wyróżniaj się atmosferą zmysłowości:
„Ludzie koty(1942)” oraz „Wędrowałam z
Zombie”- oba w reżyserii J.Tourneura.
- zderzenie rozumu z tym, co nadprzyrodzone
czy niewytłumaczalne , oraz obecność
niesamowitości w życiu codziennym

18.  odwołuje się zwykle do tego, co stłumione,
nieświadome, o czym pragnęlibyśmy
zapomnieć, ale co równocześnie nas
fascynuje
 uczucie lęku i przerażenia stanowi istotę
satysfakcji
 Źródło lęków ma charakter irracjonalny
 Piękno i brzydota, dobro i zło egzystują w
horrorze na równych prawach

19. Nurty współczesne:
 Horror osobowości – Psychoza (1960)
 Horror sataniczny – Egzorcysta, Omen
 Horror Armageddonu – Ptaki (1963); David Cronenberg:
prywatna apokalipsa tycząca się ludzkiego ciała, a w
dalszej części osobowości

22. Horror jako gatunek
progresywny
 Gatunek progresywny: zaprzecza przezroczystej
formule kina (nie udaje rzeczywistości); wykazuje
tkwiącą w nim ideologię; poszukiwanie wartości w
obszarach tabu (dziwactwo normą),
hiperrealistyczna przemoc, kicz i tandeta (John
Waters); otwartość narracyjna (bez zabicia
potwora), marginesowe wątki; brak identyfikacji ze
światem lub bohaterami
 Noc żywych trupów, 1968 reż. George Romero –
model idealny horroru progresywnego; ostatni
ocalony ginie; zombie karykaturą zniewolonego
społeczeństwa; masowość
 Dziecko Rosemary, 1968 reż. Roman Polański –
grozę wiąże nie z elementami inwazyjnymi, ale
codziennymi (Carrie, Lśnienie); dramat zniewolonej
osobowości

23. Gore
(ang.rozlana krew,zakrzepła krew)
 splatter movie, slasher – wyraźny odwrót od
klasycznej formuły horroru na rzecz tzw. horroru
cielesnego, efekt makabry, transgresja tabu
wyróżniający się szczególnym okrucieństwem i
realizmem (kanibalizm, nekrofilia, tanatofilia)
 Przez wielu za pierwszy film gore uważany jest
„Blood Feast” z 1963
 „2001 maniaków”, 1964 reż. Herschell Gordon
Lewis, „Teksańska masakra piłą łańcuchową”, 1975
reż. Tobe Hooper
 W latach 70 i 80 przedstawicielami są: G.Romero,
D.Cronenberg, T. Hooper oraz W.Craven.

25. Giallo
(z wł. "żółty")
 Nazwa giallo – "żółty" pochodzi od żółtego koloru
okładek popularnych we Włoszech powieści
kryminalnych
 popularny, głównie w latach siedemdziesiątych i
osiemdziesiątych we Włoszech
 Krwawe morderstwa i zagadka kryminalna
 znakiem rozpoznawczym giallo są czarne rękawiczki
noszone przez mordercę
 Twórcy giallo często wplatają w akcję akcenty
humorystyczne, które niekiedy graniczą z parodią
 Filmy giallo często były cenzurowane i zakazane w wielu
krajach z uwagi na efekty gore i sceny przemocy. Dziś
gatunek ten w zasadzie nie funkcjonuje
 Mario Bava, Dario Argento, Lucio Fulci

27. GRA Z KONWENCJĄ
 Nurt remake’ów i powtórek tematów
 seria adaptacji utworów E.A. Poe, przygotowana przez
R.Cormana (w latach 1960-1964): „Upadek domu
Usherów”, „Studnia i wahadło”, „Przedwczesny
pogrzeb”, „Kruk” etc.
 Realizowane szybko i tanio, niskobudżetowe
brytyjskie horrory wytwórni Hammer
 odświeżając stare tematy oraz reguły horroru, nie jak
dawniej, ze śmiertelną powagę, lecz z przymrużeniem
oka. Dawne dążenie twórców do wywołania za
pośrednictwem lęku namiastki katharsis zastąpiła
przemyślana gra z konwencją.

28.  W ostatnim okresie ważną rolę odgrywa
obecność samoświadomości gatunkowej,
stąd też powstają filmy prowadzące
intertekstualną grę z widzem (Krzyk), bądź
też dokonujące krytycznej interpretacji
klasycznych obrazów kina grozy („Wywiad z
wampirem” N. Jordana, „Dracula” Copolli.)

29. „Martwica mózgu” reż. P. Jackson,
1993
 Horror gore, komediowy