วิชา บุคลิกภาพและการปรับตัว

3. ประวัติของ
Albert Bandura (1962 - 1986) นักจิตวิทยาชาวอเมริกัน เป็น
ผู้พัฒนาทฤษฎีนี้ขึ้นจากการศึกษาค้นคว้าของตนเอง เดิมใช้ชื่อว่า"ทฤษฎีการ
เรียนรู้ทางสังคม" (Social Learning Theory) ต่อมาเขาได้เปลี่ยนชื่อ
ทฤษฎีเพื่อความเหมาะสมเป็น "ทฤษฎีปัญญาสังคม"
ทฤษฎีปัญญาสั งคมเน้ นหลักการเรี ยนรู้ โดยการสั งเกต
(Observational Learning) เกิดจากการที่บุคคลสังเกตการกระทาของ
ผู้อื่นแล้วพยายามเลียนแบบพฤติกรรมนั้น ซึ่งเป็ นการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นใน
สภาพแวดล้อมทางสังคมเราสามารถพบได้ในชีวิต ประจาวัน เช่น การออกเสียง
การขับรถยนต์ การเล่นกีฬาประเภทต่างๆ เป็นต้น

4. ความคิดพื้นฐานของทฤษฎีการเรียนรู้ทางสังคมเชิงพุทธิปัญญา
1. บันดูราได้ให้ความสาคัญของการปฏิสัมพันธ์ของอินทรีย์และสิ่งแวดล้อม และ
ถือว่าการเรียนรู้ก็เป็นผลของปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้เรียนและสิ่งแวดล้อม โดยผู้เรียน
และสิ่งแวดล้อมมีอิทธิพลต่อกันและกัน
B
EP
B = พฤติกรรม(Behavior)
P = ปัญญาและองค์ประกอบส่วนบุคคล
(Cognitive and other Personal Factors)
E = สภาพแวดล้อม (Environmental Events)

5. 2. บันดูราได้ให้ความแตกต่างของการเรียนรู้ (Learning) และการกระทา
(Performance) ถือว่าความแตกต่างนี้สาคัญมาก เพราะคนอาจจะเรียนรู้อะไร
หลายอย่างแต่ไม่กระทา
สรุปว่าพฤติกรรมของมนุษย์อาจจะแบ่งออกได้เป็น 3 ประเภท
2.1 พฤติกรรมสนองตอบที่เกิดจากการเรียนรู้ ผู้ซึ่งแสดงออกหรือกระทาสม่าเสมอ
2.2 พฤติกรรมที่เรียนรู้แต่ไม่เคยแสดงออกหรือกระทา
2.3 พฤติกรรมที่ไม่เคยแสดงออกทางการกระทา เพราะไม่เคยเรียนรู้จริง ๆ
3. บันดูราไม่เชื่อว่าพฤติกรรมที่เกิดขึ้นจะคงตัวอยู่เสมอ ทั้งนี้เพราะสิ่งแวดล้อม
เปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ และทั้งสิ่งแวดล้อมและพฤติกรรมมีอิทธิพลซึ่งกันและกัน

6. ตัวอย่างเช่น เด็กที่มีพฤติกรรมก้าวร้าวก็คาดหวังว่าผู้อื่นจะแสดงพฤติกรรมก้าวร้าวต่อ
ตนด้วย ความหวังนี้ก็ส่งเสริมให้เด็กแสดงพฤติกรรมก้าวร้าว และผลพวงก็คือว่าเด็กอื่น
(แม้ว่าจะไม่ก้าวร้าว) ก็จะแสดงพฤติกรรมตอบสนองแบบก้าวร้าวด้วย และเป็นเหตุให้เด็กที่มี
พฤติกรรมก้าวร้าวยิ่งแสดงพฤติกรรมก้าวร้าวมากยิ่งขึ้น ซึ่งเป็นการย้้าความคาดหวังของตน
บันดูรา
สรุปว่า “เด็กที่มีพฤติกรรมก้าวร้าวจะสร้างบรรยากาศก้าวร้าวรอบ ๆ ตัว จึงท้าให้เด็ก
อื่นที่มีพฤติกรรมอ่อนโยนไม่ก้าวร้าวแสดงพฤติกรรมตอบสนองก้าวร้าว เพราะเป็นการแสดง
พฤติกรรมต่อสิ่งแวดล้อมที่ก้าวร้าว”

7. ขั้นของการเรียนรู้โดยการสังเกตหรือเลียนแบบ ตามแผนผัง
การเรียนรู้ที่แบ่งออกเป็น 2 ขั้น อาจจะแสดงด้วยแผนผังดังต่อไปนี้
แผนผังที่ 1 ขั้นของการเรียนรู้โดยการเลียนแบบขั้นการรับมาซึ่งการเรียนรู้
ประกอบด้วยส่วนประกอบที่สาคัญเป็นลาดับ 3 ลาดับ ดังแสดงในแผนผังที่ 2

8. แผนผังที่ 2 ส่วนประกอบของการเรียนรู้ขึ้นกับการรับมาซึ่งการเรียนรู้
แผนผังที่ 3 กระบวนการในการเรียนรู้โดยการสังเกต
ขั้นของการเรียนรู้โดยการสังเกตหรือเลียนแบบ ตามแผนผัง

9. 1.ขั้นให้ความสนใจ (Attention Phase) ถ้าไม่มีขั้นตอนนี้ การเรียนรู้
อาจจะไม่เกิดขึ้น เป็นขั้นตอน ที่ผู้เรียนให้ความสนใจต่อตัวแบบ
(Modeling) ความสามารถ ความมีชื่อเสียง และคุณลักษณะเด่นของตัวแบบจะ
เป็นสิ่งดึงดูดให้ผู้เรียนสนใจ
2.ขั้นจา (Retention Phase) เมื่อผู้เรียนสนใจพฤติกรรมของตัวแบบ
จะบันทึกสิ่งที่สังเกตได้ไว้ในระบบความจาของตนเอง ซึ่งมักจะจดจาไว้เป็นจินต
ภาพเกี่ยวกับขั้นตอนการแสดงพฤติกรรม
ขั้นตอนการเรียนรู้โดยการสังเกต มีทั้งหมด 4 อย่างคือ

10. 3.ขั้นแสดงพฤติกรรมเหมือนตัวอย่าง (Reproduction Phase) เป็น
ขั้นตอนที่ผู้เรียนลองแสดงพฤติกรรมตามตัวแบบ ซึ่งจะส่งผลให้มีการ
ตรวจสอบการเรียนรู้ที่ได้จดจาไว้
4.ขั้นจูงใจ (Motivation Phase) ขั้นตอนนี้เป็นขั้นแสดงผลของการ
กระทา (Consequence) จากการแสดงพฤติกรรมตามตัวแบบ ถ้าผลที่ตัว
แบบเคยได้รับ (Vicarious Consequence) เป็นไปในทางบวก
(Vicarious Reinforcement) ก็จะจูงใจให้ผู้เรียนอยากแสดง
พฤติกรรมตามแบบ ถ้าเป็นไปในทางลบ (Vicarious Punishment)
ผู้เรียนก็มักจะงดเว้นการแสดงพฤติกรรมนั้นๆ
ขั้นตอนการเรียนรู้โดยการสังเกต มีทั้งหมด 4 อย่างคือ

11. 1) ทาให้เกิดพฤติกรรมใหม่ ๆ เช่น ดูตัวอย่าง การเต้นรา แล้ว
สามารถกระทาตามได้ หรือตัวอย่างทักษะต่าง ๆ เช่น การ
ปฏิบัติงานในห้องทดลอง การดูตัวแบบ ที่ดีจะก่อให้เกิดการเรียนรู้
ที่มีประสิทธิภาพ
2) เป็นตัวกระตุ้นพฤติกรรม ที่สามารถกระทาได้แล้ว เช่น ทักษะ
การพูด ถ้าได้ดูตัวอย่างบุคคลที่พูดเก่งก็จะทาให้มีความสามารถใน
การเรื่องการพูดได้ดีด้วย
ผลที่ได้รับจากการเรียนรู้

12. 3) การเพิ่มหรือลดการไตร่ตรองในการแสดงพฤติกรรม พฤติกรรมที่ไม่
ดีบางอย่างถ้าตัวแบบซึ่งเป็นผู้ที่เด่นหรือบุคคลที่สาคัญเป็นผู้กระทา จะ
ทาให้เกิดการทาตามอย่าง
4) การดึงความสนใจต่อสิ่งต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องนั้นๆ เพราะโดย
ปกติแล้ว การสังเกตผู้อื่นเราจะไม่สังเกตเพียงแค่การกระทาเท่านั้น แต่
จะสังเกตสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องด้วย
5) การเร้าอารมณ์ การสังเกตพฤติกรรมของผู้อื่นอาจก่อให้เกิดการมี
อารมณ์ร่วมด้วย
ผลที่ได้รับจากการเรียนรู้

13. ขอบเขตและการนาไปใช้
Bandura เชื่อว่าพฤติกรรมหลายชนิดที่คนแสดงออก เป็น
พฤติกรรมได้มาจากการสังเกต และการแสดงเป็นต้นแบบของคนอื่น
การเป็นโมเดลมี 3 ลักษณะคือ
1. โมเดลมีชีวิตบุคคลจริงๆ แสดงพฤติกรรมบางชนิด
2. โมเดลสัญลักษณ์บุคคลหรือตัวละครแสดงในภาพยนตร์ โทรทัศน์
หนังสือ หรือสื่ออื่นๆ
3. การเรียนการสอนผ่านวัจนะพรรณนาหลักความประพฤติโดยไม่มี
ตัวอย่างของมนุษย์จริงและ สัญลักษณ์ใดๆ

14. พฤติกรรมที่สามารถเรียนรู้ผ่านโมเดล
1. ความก้าวร้าว : ผลการศึกษาวิจัยพบว่าเด็กจะมีพฤติกรรมก้าวร้าว
ยิ่งขึ้นเมื่อได้ดูโมเดลของความก้าวร้าวรุนแรง
2. หลักศีลธรรม : พฤติกรรมด้านศีลธรรม และจิตสานึกด้านศีลธรรม
หลากหลายได้รับอิทธิพลจากการสังเกตและการเป็น
แบบอย่างที่ดี

15. เงื่อนไขจาเป็นที่ส่งผลกระทบให้เกิดโมเดล
1. ความตั้งใจ
2. ความทรงจา
3. การแสดงออกทางร่างกาย
4. แรงจูงใจ

16. ผลกระทบของการเป็นโมเดลต่อพฤติกรรม
1.การเป็นโมเดลสอนพฤติกรรมใหม่ๆ
2. การเป็นโมเดลมีอิทธิพลต่อความถี่การแสดงพฤติกรรมที่เรียนรู้มาก่อน
3. การเป็นโมเดลอาจกระตุ้นพฤติกรรมต้องห้ามที่มีอยู่แล้ว
4. การเป็นโมเดลช่วยเพิ่มความถี่การแสดงพฤติกรรมที่คล้ายคลึงกัน

17. คุณลักษณะของโมเดลที่มีประสิทธิผล
1. โมเดลที่มีสมรรถภาพ
2. โมเดลที่มีอานาจและบารมี
3. โมเดลที่แสดงพฤติกรรมก้ากึ่งว่าเหมาะสม
4. พฤติกรรมของโมเดที่สอดคล้องกับเหตุการณ์ของผู้สังเกต

18. ตัวอย่าง
เราเรียนรู้หลายสิ่งหลายอย่างผ่านโฆษณาทีวี โฆษณา
มักจะชี้นาว่าการดื่มเครื่องดื่มบางอย่าง หรือใช้ยาสระผมบางยี่ห้อทา
ให้เราเป็นที่สนอกสนใจจากคนรอบข้าง และมักจะมีคนสวยๆหรือ
หล่อๆเข้ามาหา ขึ้นอยู่กับกระบวนการต่างๆที่เกี่ยวข้อง เช่นความ
สนใจหรือแรงจูงใจ เราอาจเลียนแบบพฤติกรรมที่อยู่ในโฆษณา
และซื้อสินค้าที่เขาโฆษณากันไปตามระเบียบ

20. รูปภาพ ประกอบ พฤติกรรมการเลียนแบบ