Het internet biedt heel wat kansen voor jongeren. Maar er schuilen helaas ook wat risico's. Met de opkomst van het internet heeft ook pesten vaak een digitaal randje gekregen. In deze interactieve lezing geven we je een overzicht en stand van zaken van het fenomeen, geïllustreerd met cijfermateriaal en cases uit binnen- en buitenland. Welke vormen bestaan er allemaal? Grooming, sexting, identity theft, ... Hoe kun je als jeugdwerker of leerkracht preventief optreden? En vooral: welke stappen onderneem je wanneer het toch mis gaat?

1. Cyberpesten
Sint-Jozefscollege Sint-Pieters-Woluwe
29 september 2014

2. NICE TO MEET YOU

3. Mediaraven?
Mediaraven vzw grijpt de kansen van digitale media mét kinderen, jongeren en het brede
jeugdwerk.
Met onze ervaring en expertise creëren we samen de experimenteerruimte waarin we met
kinderen, jongeren en jeugdwerkers
• hun mediacompetenties en mediawijsheid ontwikkelen,
• online informatie delen over of voor de jeugd of het jeugdwerk,
• het brede jeugdwerk ondersteunen in werken met digitale media.

4. We think positive!

5. Apestaartjaren.be: Onderzoek rond jongeren en
nieuwe media in Vlaanderen
Apestaartjaren 5.2 - Ma 09/02/2015 - Vooruit, Gent
Apestaartjaren 5.3 - Mei 2015 - Antwerpen

6. Wie ben jij?

7. Wie ben jij?
-Ik heb minstens 2 accounts op sociale
netwerksites/apps
-Ik heb een veilig wachtwoord
-Ik heb een smartphone en/of tablet
-Ik weet hoe ik anoniem moet surfen
-Wikipedia is in het algemeen een betrouwbare bron
-Ik ben zelf al eens getuige geweest van een pesterij
-Ik weet wat de privacy dinosaurus doet
-Het versturen van seksueel getinte foto’s is strafbaar
-Ik heb een data-abonnement
-Ik ben zelf ooit gepest geweest

8. Online aanwezigheid

9. Digitale media in Vlaanderen (15+)
77% heeft minstens 1 account op
sociale media
47,6% heeft smartphone
www.digimeter.be
41,4% heeft tablet
39,7% heeft data-abo
86% heeft digitale tv
43% heeft 4 schermen (of meer) in
huis

10. Jongeren en nieuwe media

11. De populairste sociale netwerken bij jongeren
Actieve gebruikers (minstens 1x per maand op ingelogd)

12. De populairste websites bij kinderen en
jongeren
Jongeren (12-18) Kinderen (9-12)

13. Overleggen over huiswerk
78% 76% 46% 22%

14. Nieuwe Media op school

15. Cyberpesten
It’s a jungle out there

16. Verschil tussen pesten en cyberpesten
Pesten Cyberpesten
Face-to-face ( feedback)
Velig plekje nog te vinden
In beperkte groep
Pester identificeerbaar
Ziet fysieke reactie van de gepeste
24/7 ( geen feedback)
Nergens meer veilig
Véél getuigen en bijstaanders
Pester is anoniem
minder empathie met gepeste
Geen geografische grenzen
Gepeste wordt sneller pester
kan snel viraal gaan en blijven
Moeilijker detecteerbaar voor ouders,
leerkrachten,..

17. Cyberpesten in Vlaanderen
•Vlaamse meisjes vaker gepest dan jongens (14% vs 8%)
•Meeste kans in 1ste en 2de middelbaar
•Meer in BSO en TSO
•Link met internetgebruik
•Slachtoffer aanvaardt vreemde vriendschapsverzoeken
•Slachtoffer meestal geen goede privacyinstellingen
•1 op 3 al eens geconfronteerd met cyberpesten (34%)
•1 jongeren op 5 dader geweest (21%)
•76% getuige maar niet actief betrokken
Bron: M.Walrave, S.Lenaerts, S.De Moor, (2009) Cyberteens @ risk? Tieners verknocht aan Internet, maar ook
waakzaam voor risico’s?

18. Voorbeelden
Kacey & Kayleigh
Nog steeds op youtube…

19. Rapporteer

20. Social Media = Facebook?

21. Facebook

22. Facebook
• Bijna iedereen heeft een profiel
• Veel jongeren hebben er meerdere
• Mobiel gebruik is populair
• Profiel verwijderen = sporen wissen

23. Taggen of getagd worden

24. Mag ik een foto publiceren?
• Vraag altijd om (schriftelijke) toestemming en leg uit
waarvoor je de foto of foto’s gaat gebruiken.
• Overzichtsfoto’s kunnen, maar niet als ze focussen op
één iemand.
• Ouders bij activiteit laten tekenen dat ze ..
“kennis nemen van het feit dat er tijdens de activiteiten beeldmateriaal van hun
kinderen kan worden gemaakt en akkoord gaan dat dit beeldmateriaal op websites of in
publicaties van de vereniging of aanverwante niet-commerciële organisaties wordt
gebruikt binnen het kader van de doelstellingen van de vereniging “

25. Ask.fm

26. Ask.fm
• is 100% anoniem
• Mogelijk tot anoniem converseren
• Rechtstreekse verbanden met
cyberpesten en zelfmoorden.

27. Ask.fm

28. Tumblr

29. Tumblr
• eenvoudige mini-blog
• Op te zetten in enkele minuten
• mobiel aan te passen
• anoniem
• Kan snél de ronde doen, en even
snel vergeten worden

30. Instagram, WeHeartIt, …

31. Instagram, WeHeartIt, …
• Fotoblog via Smartphone
• Tegelijk ook social network
• Openbaar of privé
• Instagram = bekend
• WeHeartIt = tieners
• Veel comments = populair bericht

32. Snapchat

33. Of via nog een aantal manieren…

34. Het maakt dus niet uit…
Als iemand zegt dat hij/zij gepest wordt op het internet is
de kans groot dat dat niet enkel op Facebook is!

36. Cyber what?

37. Je hebt het zelf (niet altijd) in de hand: Sexting

38. Sexting

39. Sexting
• Sexting: seksueelgetinte sms of foto’s
uitwisselen via gsm of smartphone
• 6,3% verstuurden ooit een (halfnaakte)
foto van zichzelf
• 12% van de 14-19-jarigen ontvangt 1x
per maand een sext

40. want Cyberpesten is… STRAFBAAR?!?
• Cyberpesten is wel degelijk strafbaar!
• Politie als laatste hulpmiddel
• Nood aan bewijsmateriaal:
chatlogs, printscreens…
• Het ene geval is het andere niet

41. Preventie en beleid

42. Preventie en bewustwording
• #oewastopinternet:
 Toon interesse voor wat je kind/leerling online doet,
maar zonder hen echt het gevoel te geven te
controleren.
• Probeer het zelf ook eens!
• Think before you post!
 Denk na voor je iets post!!!

43. Je hebt het zelf (niet altijd) in de hand..
The internet never
forgets…

44. Cyberpesten voorkomen (leerling)
• Pas je privacyinstellingen aan
• Google jezelf
• Maak een veilig wachtwoord
• Wees zelf geen pestkop
• Verhinder cyberpesters om anderen lastig te
vallen.

45. Wat als je gepest wordt?
•Pest nooit terug
•Verzamel bewijsmateriaal
•Blokkeer cyberpesters
•Zoek steun bij familie en vrienden
•Bel de hulplijn AWEL of clicksafe

46. Adviezen voor scholen?
• Infomoment over cyberpesten en mediawijsheid aan je collega’s
•Organiseer een ouderavond
• Bestaande actieprogramma’s voor gewoon pesten kunnen
aangevuld worden
•Breng de cyberpstesituatie in kaart via groepsgesprekken en
enquetes
•Maak het makkelijk om pestgedrag te melden
•Het verhaal van de bijstaander is belangrijk!
•Besteed aandacht in het antipestbeleid voor kwetsbare
doelgroepen

47. Wat kan je doen vanuit de school?
Meer op clicksafe.be
• Cyberpesten gaat hand in hand met het reële
pesten op en rond de school
• Aanpak cyberpesten moet kaderen in het globale
antipestbeleid van de school
• Open communicatie naar iedereen
• Vijfsporenbeleid met acties naar
• Slachtoffer
• Daders
• Omstaanders
• Ouders
• Scholen

48. Voorbeelden van aanpak

49. Anticiperend anti-pestbeleid
•1. organiseer positive peergroup pressure
•2. Stel vertrouwen centraal
•3. Leer jongeren hoe zij níet kunnen pesten en (leren) omgaan met
elkaars verschillen
•4. Begin elk beleid met de menselijke factor
•5. Betrek ouders voordat er incidenten zijn
•6. Wees streng en consequent. Grijp altijd in (van licht naar zwaar)
•7. Wees duidelijk en positief aanwezig op Social Media
•8. Update het beleid halfjaarlijks
•9. Wees nooit naïef. Leer van andere scholen en ondersteun elkaar
•10. Gun jongeren hun builen (en help hen weer op te staan)

50. Wat heb jij onthouden?

51. Wat kun je eraan doen als het toch gebeurt?
• Proberen discussie offline te trekken maar hou
online onder controle
• Confronteer hen met wat er online te zien is
• Probeer de hele groep (omstaanders) rond de
pester te beïnvloeden, niet enkel de
pester/gepeste zelf
• Gebruik het stappenplan van clicksafe!
• Maak print screens en print ze uit

52. Do not Retaliate!
Reageer niet, je maakt het alleen maar erger!

53. Preventie & bewustmaking
Werkvormen, sites en campagnes

54. Preventie & bewustmaking: Mediaraven

55. Preventie & bewustmaking: Mediaraven

56. Preventie & bewustmaking

57. KIVA

58. Ben X

59. BoekTweePuntNul

60. Preventie & bewustmaking

61. No hate campagne

62. Jong en van Zin

63. Waar nog info & kennis te halen?
• Vormingen Mediaraven
• Surfen met een helm op (12-16jaar)
• Facebook
• Jongeren en nieuwe media
• Clicksafe.be
• Veiligonline.be
• FriendlyAttac.be ( Gie Deboutte)
• Jong & van Zin ( weerbaarheidstrainingen, no hate campagne)
• E-cops.be
• Cyberhate.be
• Tumult.be
• Mediawijs.be (België)
• Mediawijzer.net(Nederland)

64. Vragen?
Vragen: help@mediaraven.be - www.mediahelpdesk.be
Powerpoint: www.slideshare.com/mediaraven