ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 7ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Δ΄ ΤΑΞΗΣ Η ΕΛΙΑ

1. 7η Ενότητα
Δ΄ ΤΑΞΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΟΝΟΜΑ:……………………………………………………………………
………..

2. 1
Τι παθαίνουν τα φωνήεντα
Έκθλιψη - Αφαίρεση - Αποκοπή
α. Έκθλιψη: Από εδώ  Απ' εδώ
(Φεύγει το τελευταίο φωνήεν της πρώτης λέξης).
β. Αφαίρεση: Θα έρθω Θα 'ρθω
(Φεύγει το πρώτο φωνήεν της δεύτερης λέξης).
γ. Αποκοπή: Δώσε τα Δώσ' τα
( Φεύγει το τελευταίο φωνήεν της πρώτης λέξης. Η διαφορά από την έκθλιψη
είναι ότι εδώ η δεύτερη λέξη αρχίζει από σύμφωνο).
δ. και: και αυτό  κι αυτό.
για: για αυτό  γι' αυτό
Το κι το χρησιμοποιούμε πριν από λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν. Συχνότερα
χρησιμοποιούμε το και , ενώ το κι χρησιμοποιείται στη λογοτεχνία.
ε. Το επίρρημα μέσα και οι ιδιοτροπίες του.
Μέσα από  Μέσ' από
Μέσα στο  Μες στο
1. Γράφω με έκθλιψη τις παρακάτω φράσεις:
το όνειρο τ’ όνειρο για αυτό ………………………..……
και αφού ……………………………… από όλους ………………………………
με ακούς ………………………..……. σε αγαπώ ………………………..…….
μου άρεσε ………………………..……. το άλλο ………………………..…….
2. Γράφω με αφαίρεση τις παρακάτω φράσεις:
να είσαι να ’σαι το έμαθες ………………………………….
θα έρθουν …………………………….…. το ένα …………………………..…….
πού είναι …………………………….…. να ήξερα …………………………….….
το είδε ………………………………… το ήπιαμε …………………………………
3. Γράφω με αποκοπή τις παρακάτω φράσεις:
φέρε την φέρ’ την μέσα στην τάξη ……………………………………
δείξε τους …………………………………. κόψε το …………………………………….
από τον κόσμο …………………………………. πάντα ανοιχτά ……………………………………
ψάξε τους ………………………………….. στείλε το …………………………………..

3. 2
4. Ξαναγράφω τις φράσεις της παρένθεσης με απόστροφο:
- Ο Σταύρος……………………….……… (μου έστειλε) ένα γράμμα.
- Πού …………………….……; (το έχεις) Πού ………………..……………; (το έβαλες)
……………………….……. (Θα ήθελα) να το διαβάσω.
- Δεν ………………….… (το έχω) . …………………..….... (Το έδωσα) στη Μελία.
- Τι ώρα ..………………………………. (θα έρθει) η Στέλλα;
- Μακάρι ……………….……… (να ήξερα) ……………………….…. (και εγώ).
- Αν δεν έχει γυρίσει …………….….… (σε ένα) τέταρτο, θα φύγω.
5. Γράψε τις φράσεις κάνοντας έκθλιψη, αφαίρεση και αποκοπή όπου
μπορούν να γίνουν:
Από τα κόκαλα βγαλμένη. ………………………………………………………………………..……………
Με λογισμό και με όνειρο. ………………………………………………………………………..……………
Στείλε τα χαιρετίσματα στη μάνα. ………………………………………………………………………….
Εμείς για αλλού κινήσαμε και αλλού η ζωή μας πάει.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Πού είσαι και σε γύρευα; ………………………………………………………………………..……………
Μέσα στη θάλασσα, μέσα από τα κύματα.
..............................................................................................................................................
6. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω φράσεις βάζοντας απόστροφο (΄) όπου πρέπει
και να γράψετε στις παρενθέσεις ποιο φαινόμενο έχουμε κάθε φορά ( έκθλιψη,
αφαίρεση ή αποκοπή)
Μου το έφερε: .......................................................... (..........................................)
Δώσε του νερό: ............................................................ (.........................................)
Τα άφησα εκεί: ............................................................. (..........................................)
Θα ήθελα: ............................................................ (..........................................)
Από το χωριό: ............................................................. (..........................................)
Σου το είπα: ............................................................. (..........................................)
Είναι για άλλον: ……………………....................................... (..........................................)
Κρύψε το: ............................................................. (.........................................)
Πού είμαστε: .............................................................. (.........................................)
Το άκουσα: ........................................................... (.........................................)
Στείλε τα: ............................................................... (.........................................)
Ασύνδετο σχήμα
Ασύνδετο σχήμα λέγεται το σχήμα του λόγου όπου όμοιες προτάσεις ή όμοιες
λέξεις τοποθετούνται η μια πλάι στην άλλη χωρίς να συνδέονται με σύνδεσμο
(π.χ και ), αλλά χωρίζονται με κόμμα.

4. 3
7. Να βάλεις κόμμα όπου χρειάζεται στις παρακάτω προτάσεις:
Ο Μανόλης είναι ένα έξυπνο ζωηρό πρόθυμο παιδί. Κάθε απόγευμα ο
πατέρας κλαδεύει τα δέντρα η μητέρα ετοιμάζει το βραδινό και ο Μανόλης
μελετά. Στο χωριό του οι άνθρωποι είναι γεωργοί κτηνοτρόφοι εργάτες. Ζει σε
ένα γραφικό ορεινό χωριό της πατρίδας μας.
8. Βάζω κόμμα όπου χρειάζεται στις παρακάτω προτάσεις:
 Για το γλυκό αυτό χρειαζόμαστε αυγά γάλα αλεύρι ζάχαρη βούτυρο και χυμό
πορτοκαλιού.
Προτιμώ να μην έρθω μαζί σας να μείνω στο σπίτι να ξεκουραστώ να ακούσω
μουσική και να διαβάσω.
Πριν από πολλά χρόνια οι άνθρωποι έφευγαν για την Αμερική τον Καναδά την
Αυστραλία τη Γερμανία.
Πάνω στο κατάστρωμα στριμώχτηκαν άντρες γυναίκες παιδιά βαλίτσες.
Του αρέσει να ξυπνάει νωρίς το πρωί να φτιάχνει τον καφέ του να βγαίνει στη
βεράντα ν’ απολαμβάνει την ανατολή του ήλιου.
Η Διόνη παίρνει στα χέρια της τον φάκελο τον κοιτάζει τον ανοίγει βγάζει το
γράμμα και το διαβάζει.
Αυτοπαθείς αντωνυμίες
Οι αντωνυμίες έχουν 8 είδη : Προσωπικές Οριστικές
Κτητικές Αόριστες
Αυτοπαθείς Δεικτικές
Ερωτηματικές Αναφορικές
Αυτοπαθείς είναι οι αντωνυμίες που φανερώνουν πως το ίδιο πρόσωπο
ενεργεί και δέχεται την ενέργεια. Είναι οι παρακάτω:
ο εαυτός μου/σου/του,της,του
ο εαυτός μας/σας/τους
Έχουν μόνο ονομαστική , γενική και αιτιατική και κλίνονται όπως το επίθετο
ο καλός- η καλή – το καλό
9. Κλίνε την αυτοπαθή αντωνυμία στο τετράδιό σου. Συμβουλέψου το Β.Μ στη
σελίδα 102.
10. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τις κατάλληλες
αυτοπαθείς αντωνυμίες:
Ο παππούς ξαναβρήκε ................................ μόλις γύρισε στο χωριό.
Αγάπα τον πλησίον σου όπως ..................................... .
Ο γιατρός της είπε να φροντίζει περισσότερο ..................................... .
Αυτοί δεν ενδιαφέρονται καθόλου για ............................................... .

5. 4
Όλοι να αναλαμβάνουμε τη φροντίδα ................................................. ,
Παιδιά, να προσέχετε ....................................................... .
Εμάς δε μας νοιάζει τίποτα παρά μόνο .............................................. .
11. Συμπληρώνω τα κενά με την κατάλληλη αυτοπαθή αντωνυμία:
Έχω πάψει να κοιτάζω ……………………….………. στον καθρέφτη.
Με το κάπνισμα κάνετε κακό …………………..…………..
Ο Τάσος είναι εγωιστής κοιτάζει μόνο ………………………………
……………………….………….. θα ΄πρέπε να λυπάσαι όχι εμένα.
Μόνο ………………………………………. σκέφτεται η Βασιλική.
Οι ευαίσθητοι άνθρωποι, όταν κάνουν λάθος, τα βάζουν
με ……………………………………….………..
12. Βάζω τις παρακάτω λέξεις στη σωστή στήλη:
ελαιόλαδο, λαδερός, λαδώνω, ελαιοτριβείο, λαδομπογιά, έλαιο, λαδικό , ελιόψωμο
ελαιοχρωματιστής, ελιόπιτα, αγριελιά, λαδόξιδο, λαδορίγανη, λαδόψωμο, ελαιώνας,
λαδί, λαδοπράσινο, ελαιοκαλλιεργητής , ελαιόδεντρο, ελαιοπιεστήριο, λαδιά ,
ελαιώδης
λάδι
Παράγωγες Σύνθετες
………………………………….............
……………………………………………..
……………………………………………..
……………………………………………..
……………………………………………..
ελαιόλαδο
………………………………………………
……………………………………………...
……………………………………………….
……………………………………………….
………………………………………………
ελιά (ελαία)
Παράγωγες Σύνθετες
………………………….…………………
……………………….…………………..
……………………………………………
ελαιοτριβείο, ελαιόλαδο
……………………………………………………..…
…………………………………………………………
……………………………………………………….…
………………………………………………………….
13. Γράφω σύνθετες λέξεις:
λάδι + ξίδι = λαδόξιδο λαδής + πράσινος = ………………………………..
λάδι + μπογιά = …………………………………… άγρια + ελιά = ………………………………………..
ελιές + καλλιεργητής = ……………………… ελαία+ δέντρο =…………………………………….

6. 5
Τα είδη των ουσιαστικών
βαφτιστικά συγκεκριμένα αφηρημένα
εθνικά ( Έλληνας, Γάλλος) (πρόσωπα, ζώα, πράγματα) (ενέργεια, κατάσταση, ιδιότητα)
γεωγραφικοί όροι
(κράτη, νομοί, νησιά, λίμνες, ποτάμια)
μήνες, ημέρες, γιορτές ΟΧΙ ΤΙΣ ΕΠΟΧΕΣ !
έργα τέχνης (Παρθενώνας, Αγία Σοφία)
τίτλοι βιβλίων, εφημερίδων … (Καινή Διαθήκη, Οδύσσεια)
ονόματα αγίων (Άγιος Νικόλαος)
τιμητικοί τίτλοι ( Εξοχότατος, Σεβασμιότατος)
14.  Αντιστοιχίζω τα κύρια ονόματα με τα κοινά:
Παύλος   εθνικό όνομα
Βραζιλιάνος   πόλη
Αχελώος   όνομα
Πεκίνο   ποταμός
Θεοφάνια   πλατεία
Σύνταγμα   γιορτή
15. Από τα παρακάτω ουσιαστικά και επίθετα να ξεχωρίσεις μόνο τα
κύρια ουσιαστικά και να τα γράψεις σωστά:
αϊ-δημήτρης, εκκλησία, όλυμπος, χριστούγεννα, χειμώνας, δεκέμβρης, κρήτη,
μάγδα, σάββατο, άγιος ανδρέας, γάλλος, αριστοφάνης, αγγλικό, απόκριες, κρητικό,
αθηναϊκό, αθηναίος, ελληνική
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
16. Να χωρίσεις τα παρακάτω κοινά ουσιαστικά σε συγκεκριμένα και
αφηρημένα:
βουνό, ήλιος, αίθουσα, θυμός, ψάλτης, ποτήρι, μελέτη, δάσκαλος, ευγένεια,
ενθουσιασμός, μητέρα, ύπνος, λουλούδι, ομορφιά , ειλικρίνεια
Συγκεκριμένα:……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Αφηρημένα:……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7. 6
Περιεκτικά ουσιαστικά
Περιεκτικά λέγονται τα κοινά ουσιαστικά που φανερώνουν το μέρος που
υπάρχουν μαζί:
Πολλά όμοια πρόσωπα π.χ. στρατώνας
Πολλά όμοια ζώα π.χ. ορνιθώνας, περιστεριώνας
Πολλά όμοια πράγματα/φυτά π.χ. αχυρώνας, καλαμιώνας, ελαιώνας
ΠΡΟΣΟΧΗ !
Τα περιεκτικά ουσιαστικά έχουν όλα καταλήξεις σε -ώνας, -ιώνας.
Με (ω) γράφονται κι άλλα ουσιαστικά σε -ώνας που δεν είναι περιεκτικά.
Π.χ. αγώνας, αιώνας, αγκώνας κ.ά.
ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ: κανόνας , κηδεμόνας, Μακεδόνας, Στρυμόνας, ηγεμόνας, αλαζόνας
17. Συμπληρώνω το «ο» ή το «ω» και τονίζω όπου χρειάζεται:
Ο φετινός χειμ..…νας ήταν ο πιο ήπιος του εικοστού αι…….να.
Καθώς ο Στρυμ…..νας κυλούσε τα νερά του, πλήθος καλαμι……νων ξεπρόβαλαν στις
όχθες του.
Αφού τακοποιηθήκαμε στον ξεν……να, ο κύριος Νίκος μάς έδειξε τον ορνιθ…….να και
τον αχυρ…….να του κτήματος.
Οι καν……νες απαγορεύουν το χτύπημα με τον αγκ…….να.
Στην Τήνο οι περιστερι……νες είναι πολλοί.
Όταν ο Φίλιππος και οι Μακεδ…….νες ήρθαν στην Αθήνα, θαύμασαν τον Παρθεν…να.
18. Να κλίνεις στο τετράδιό σου τα ουσιαστικά: ελαιώνας, αγώνας, κανόνας.
19. Διαβάζω το κείμενο βάζοντας κεφαλαία γράμματα όπου χρειάζεται:
Τον περασμένο αύγουστο πήγαμε στην κρήτη, το νησί που μίνωα και του νίκου
καζαντζάκη, με το πλοίο «αριάδνη». Διασχίσαμε το φαράγγι της σαμαριάς,
επισκεφτήκαμε το ανάκτορο της κνωσού και το κάστρο του ηρακλείου που έχτισαν οι
ενετοί. Οι κρητικοί είναι φιλόξενοι άνθρωποι, ενώ το κρητικό λάδι είναι γνωστό σε όλη
την ευρώπη. Παρακολουθήσαμε κρητικούς χορούς και θαυμάσαμε την κρητική
παραδοσιακή φορεσιά. Κάθε χρόνο επισκέπτονται την κρήτη πολλοί τουρίστες έλληνες
και ξένοι, άγγλοι, γάλλοι, γερμανοί, αμερικανοί και άλλοι.

8. 7
20. Συμπλήρωσε τον πίνακα ακολουθώντας το παράδειγμα του Β.Μ. σελ.41
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
ντύνομαι
Οριστική Αορίστου Συνοπτική Υποτακτική Συνοπτική Προστακτική
Μαθαίνω:
ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
Στην Παθητική φωνή στην Οριστική του Αορίστου τα ρήματα γράφονται με ήτα.
π.χ.δένομαι-δέθηκα
Στην Παθητική φωνή στη Συνοπτική Υποτακτική και Συνοπτική Προστακτική το
β΄ πρόσωπο πληθυντικού (εσείς) γράφεται με έψιλον γιώτα.
π.χ. δένομαι- να δεθείτε-δεθείτε
21. Συμπλήρωσε τα ρήματα της α΄ στήλης στο α΄ πρόσωπο ενικού (εγώ) στην
παθητική φωνή στον σωστό τύπο:
Ενεστώτας Αόριστος Συνοπτική Προστακτική
κουλουριάζομαι ……………………..……………… ………………………………………………
στρώνομαι ……………………………..…….. ………………………….………………….
ζεσταίνομαι ……………………..……………… ………………………………………………
ανακατεύομαι ……………………..……………… ………………………………………………
λύνομαι ……………………..……………… ………………………………………………
σκουπίζομαι ……………………..……………… ………………………………………………
πληρώνομαι ……………………..……………… ………………………………………………
μοιράζομαι ……………………..……………… ………………………………………………
ψήνομαι ……………………..……………… ………………………………………………
βασίζομαι ……………………..……………… ………………………………………………
χτυπιέμαι ……………………..……………… ………………………………………………

9. 8
22. Να κλίνεις τα ρήματα:
αγωνίζομαι
κουρεύομαι
23. Συμπληρώνω τις παρακάτω προτάσεις βάζοντας τα ρήματα στον σωστό
πρόσωπο του παθητικού αορίστου:
* Οι γονείς του (σκοτώνομαι) ………………………….………….. σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα.
* Τα παιδιά (σηκώνομαι) ……………………….….……… νωρίς το πρωί, (ντύνομαι)
…………………………...……….. και (ετοιμάζομαι) …………………….…….. για το ταξίδι.
* Οι φωνές της (ακούγομαι) …………………….…..……… σε όλο το σπίτι και όλοι (φοβάμαι)
…………………………………… μήπως (τραυματίζομαι) ………………..………………. σοβαρά.
* Αυτό το έργο (παίζομαι) …………………..………..…….. τόσες φορές στην τηλεόραση, που
στο τέλος όλοι το (βαριέμαι) ………………..…….……………..……
* Ο παππούς (θυμάμαι) ……………………….………. τα παιδικά του χρόνια και την εποχή που
(διορίζομαι) ………………………………………. στην τράπεζα.
* Τα δέντρα του κήπου (ξεριζώνομαι) ……………………..……….……….. από τον άνεμο.
* Ο τραυματίας (μεταφέρομαι) …………………………………….. στο νοσοκομείο από κάποιους
περαστικούς.
Οριστική Αορίστου Συνοπτική Υποτακτική Συνοπτική Προστακτική
Οριστική Αορίστου Συνοπτική Υποτακτική Συνοπτική Προστακτική

10. 9
24. Σχηματίζω τον ενεργητικό και παθητικό αόριστο των παρακάτω ρημάτων
στο ίδιο πρόσωπο και αριθμό:
25. Να σχηματίσεις τον ενεργητικό και παθητικό αόριστο των ρημάτων
στο σωστό πρόσωπο:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
(ενεργητική φωνή)
ΑΟΡΙΣΤΟΣ
(ενεργητική φωνή)
ΑΟΡΙΣΤΟΣ
(παθητική φωνή)
αγαπώ
ακούμε
σηκώνεις
χάνετε
ντύνουν
δροσίζει
μαζεύετε
αγάπησα
…………………………………
………………………………..
………………………………..
…………………………………
………………………………..
…………………………………
αγαπήθηκα
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
…………..…..…………………………
…………………………………..…….
Τα υποκοριστικά
Τα ουσιαστικά που παράγονται από άλλα ουσιαστικά με τις καταλήξεις-άκι, -
άκης, -άκος, -ίτσα, -ούδα, -ούδι, -ούλα, -ούλης, -ούλι, --αράκι, -ουδάκι, -
ίδιο, -ίσκος, και φανερώνουν κάτι μικρό ή το παρουσιάζουν με τρόπο στοργικό
και τρυφερό, λέγονται υποκοριστικά.
26. Να σχηματίσεις τα υποκοριστικά των λέξεων:
αστέρι ______________ ζάχαρη _______________
κοιλιά ______________ πατάτα  _______________
κουτάλι ______________ μύτη  _______________
σκύλος _______________ κλωστή _______________
καρέκλα______________ αυγό _______________
γάτα ______________ κρυφτό _______________
ελιά ______________ λαγός _______________
Ενεστώτας Ενεργητικός αόριστος Παθητικός αόριστος
ρωτώ ρώτησα ρωτήθηκα
καρφώνει
πληρώνουν
πατούμε
γδύνετε
ζεσταίνεις
ξεσηκώνουν
θεωρεί

11. 10
27. Κλίνω τα θηλυκά ουσιαστικά σε -α :
Κλίση θηλυκών ουσιαστικών σε –η
28. Κλίνε τα θηλυκά ουσιαστικά:
29. Γράφω τα ουσιαστικά στον πληθυντικό στην ίδια πτώση:
30. Να σχηματίσεις φράσεις όπως στο παράδειγμα:
η βρύση-η αυλή η βρύση της αυλής - οι βρύσες των αυλών
η αρχή- η γραμμή …………………………..……………………………………………………….…..……………….
η γιορτή- η πόλη ………………………………………………………………………………………………..……….
η λύση –η άσκηση …………………………………………………………………………………………..…………………
η ανακοίνωση-η είδηση …………………………………….…………………………………………..…………………
η λέξη- η πρόταση ……………………………………………………………………………………………………….
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική
η γλώσσα
………………………………
………………………………
………………………………
η μέλισσα
…………………………………
…………………………………
…………………………………
η μαμά
……………………………………
……………………………………
……………………………………
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική
………………………………
………………………………
………………………………
………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική
η βροχή
……………………………………
……………………………………
……………………………………
η λύση
…………………………………
…………………………………
…………………………………
η απάντηση
…………………………………
…………………………………
…………………………………
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστική
Γενική
Αιτιατική
Κλητική
……………………………………
……………………………………
……………………………………
……………………………….…
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
…………………………………
ΕΝΙΚΟΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ
ΕΝΙΚΟΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
ΑΡΙΘΜΟΣ
η πόλη οι ……………………… τη σκέψη
της ζωής τη φύση
της γιορτής την ένωση
η λύση την τροφή