descrición física, etopea, caricatura, retrato

1. Chamábanlle a ‘marquesiña’ e os seus
peíños endexamais se calzaron
Vai á fonte, depelica patacas e chámanlle a
Marquesiña.
Non foi á escola por non ter chambra que
pór, e chámanlle a Marquesiña.
Non probou máis lambetadas que unha
pedra de azucre, e chámanlle a
Marquesiña.
A súa nai é tan probe que traballa de
xornaleira na casa do marqués.
¡E aínda lle chaman a Marquesiña!
Cousas, A. D. Rodríguez Castelao

2. Don Celidonio é gordo e artrítico. O carrolo
sáelle para fóra;.na calva ten unha que outra serda;
ten as fazulas hipertrofiadas, da cor do magro do
xamón, e tan lustrosas, que semella que botan unto
derretido; as nádegas e o bandullo vánselle un
pouco para baixo.
O lardo rezúmalle por todo o corpo, e no verán
súao en regueiros aceitosos e en pingotas bastas,
coma as que deitan os chourizos cando están no
fumeiro.
Así como é graxento o corpo, tamén o miolo de
D. Celidonio. Se lle escachasen a testa, que tiña que
ser con pau-ferro e picaraña, en lugar dunha sesada
había atopar un unto. Corpo e alma, tanto ten, todo
é graxa e manteiga. Don Celidonio é igual por
dentro ca por fóra: carne e espírito son a mesma
zorza, mesturada e revolta, co mesmo adubo de
ourego e pemento.
O porco de pé, V. Risco

3. Que fea, fea non era a miña irmá, nin moito menos, senón aquil
modo atoutiñado, algo túzaro, ás veces até carallou, que lle
descompuña o ser do conxunto, que non sei a quen saía, porque
tanto o papai como a mamai era celmosos, ordenados e de bo
ser.
Tiña o cabelo dun louro escuro, indo para rizo, máis non crecho
de todo, que as louras moi crechas semellan ovellas, senón máis
ben reducio, en bandas folgadas, cun brillo de mel, máis claro
aínda de noite;
con que non fose moita a escuridade víaselle un relumbro
por enriba da fronte aínda que non se lle distinguisen as faccións
do rostro, talmente como botando dos cabelos un xeito de luz ou
brillo de metal.
Máis alta que a mamai, con pernas cheas pero lanzais, sen ósos
grandes nos xeonllos como era chata de moitas raparigas de A. e
mais nas mulleres feitas, que era como se levasen embaixo da
pel unha carauta de ósos grandes (…) que era moi boa, non
sendo a lingua que furaba as paredes
Xente ao lonxe, E. Blanco-Amor

4. Alguén dixo que a súa mirada é desdeñosa.
Indiferente sorrí ás xeracións que pasan
e xulga, sen amosalo,
e sen que poidamos sospeitar que ao mellor leva
peso de mortes na conciencia súa.
O home, un non sei que de luxurioso,
unha fina crueldade, un esculcarte
deica o fondo do sangue e dos xardíns
do pensamento, e do soño. Búrlase
dos séculos e dos anxos, e de todo
o que non dura, porque el é eterno.
Retrato “Cabeza de home” de Antonello de Messina de Herba de
aquí e acolá, Álvaro Cunqueiro

5. (…)O herdeiro, con todo de gastar a vida cabalgando por
chairas e camiños, sempre foi de ruín retrato.
Esbrancuxado, faciana sen sombras, ollos raposeiros,
maneiras curtas diante dos iguais, mandonas e crueis cos
paisanos. Os seus grandes amigos - ou, mellor,
compañeiros - eran Fuco de Penoutás e o sobriño do
abade, rapazotes maiores ca el e mantidos coas regalías
do pazo. Non se fartaban de comer e beber e lucían moita
fachenda a conta allea. Levaban o herdeiro ás mozas e ás
xoguetas dos pobos da ribeira, onde ás veces se
demoraba a compaña por semanas enteiras, ata que
esmoían os cartos. Nin comprendía o sufrimento de Misia
Xacinta. Que non quedaba no herdeiro, pois xa
sospeitaba que os pequenos lle ían saír tortos. O
segundo, don Farruco, inda que cativo de corpo figuraba
gracioso e de linda cariña: só lle pracía estar deitado
preto das criadas no lavadeiro e na cociña facendo todo o
mal que podía e disimulando cun riso agarimoso... Don
Caetano, cada ano máis pallaso, foi esquencendo a
administración do patrimonio(…)
Os camiños da vida, R. Otero Pedrayo