პალეოგრაფია

1. დამხმარე რესურსი თემისათვის “ პალეოგრაფია”
X კლასი
პედაგოგი: მაია ქობულია

2. პ ა ლ ე ო გ რ ა ფ ი ა
პალეოგრაფია ძველი ნაწერების შემსწავლელი მეცნიერებაა. მას საფუძველი ჩაუყარა
ჟან მაბიონმა 1681 წელს.ხოლო ტერმინი პირველად გამოიყენა ბერნარ დე
მონფოკონმა წიგნში “ბერძნული პალეოგრაფია”

3. პალეოგრაფია (ბერძნ.ნიშნავს ძველს და მნიშვნელოვანს) ისტორიულ -
ფილოლოგიური დისციპლინაა,რომელიც შეისწავლის წერილობითი
წყაროების გარეგან მხარეს.იგი იკვლევს დამწერლობის წარმოშობა -
განვითარებას,წერის პროცესებთან დაკავშირებულ საკითხებს - საწერ
მასალასა და იარაღებს,ხელნაწერის შემკულობას,ჭვირნიშებს და სხვ.

4. პალეოგრაფია მოიცავდა ყველა სახის ნაწერს და მასთან დაკავშირებულ
პრობლემატიკას.დროთა განმავლობაში მის ფარგლებში გამოიყო მრავალი
მეცნიერება,რომელიც ისტორიის დამხმარე დისციპლინებია.ესენია:
• დიპლომატიკა - მეცნიერება საბუთების,დოკუმენტების შესახებ.
• ეპიგრაფიკა - წარწერთმცოდნეობა,შეისწავლის ქვაზე და მყარ მასალაზე
შესრულებულ ძველ ნაწერებს.
• კოდიკოლოგია - ხელნაწერთმცოდნეობა
• პაპიროლოგია - პაპირუსთმცოდნეობა
• ფილიგრანოლოგია - ასოთა მორთვა-მოხაზულობა

5. ე გ ვ ი პ ტ უ რ ი დ ა მ წ ე რ ლ ო ბ ა
• თავდაპირველად ადამიანმა უმარტივესი ხატოვანი დამწერლობა ანუ პიქტოგრაფია
შექმნა. პიქტოგრაფიის საფუძველზე ძვ.წ.აღ-ის IV – III ათასწლეულში წარმოიშვა
იეროგლიფური დამწერლობა, სადაც გარკვეული ხატოვანი გამოსახულება ერთ
სიტყვას (ცნებას) შეესაბამება.მას იყენებდა უძველესი ხალხი ეგვიპტეში, ჩინეთში,
მოგვიანებით იაპონიაში და სხვ.
• მე-19 ს. პირველ ნახევარში ეგვიპტური იეროგლიფები გაშიფრა ჟან ფრანსუა
შამპოლიონმა.ეგვიპტეში ნაპოლეონის ლაშქრობის დროს როზეტის მახლობლად
აღმოჩნდა სამენოვანი წარწერა, რომელიც “როზეტის ქვის” სახელითაა ცნობილი.ეს
არის პტოლემაიოს V- ის (ძვ.წ. 204- 181) პატივსაცემად შედგენილი
ტექსტი,შესრულებული ეგვიპტური იეროგლიფებით, ეგვიპტური ნუსხურით და
ბერძნულად. სწორედ ბერძნულიდან გახსნა მეცნიერმა იეროგლიფების საიდუმლო
და ამოიკითხა პირველი სიტყვები:”პტოლემაიოსი” და “კლეოპატრა”,რომლებიც
კარტუშში(ოვალურ ჩარჩოში) იყო ჩასმული.1822 წ. პარიზში,აკადემიაში შამპო -
ლეონმა (მან 20 ცოცხალი და მკვდარი ენა იცოდა) თავისი აღმოჩენით სათავე
დაუდო ეგვიპტოლოგიას.

6. როზეტის ქვა ბრიტანეთის მუზეუმში და მისი
პირველსახე რეკონსტრუქციის შემდეგ

8. ლ უ რ ს მ უ ლ ი დ ა მ წ ე რ ლ ო ბ ა
• დამწერლობის განვითარების შემდგომ საფეხურს ლურსმული დამწერლობა
წარმოადგენს.ასეთ დამწერლობას იყენებდნენ წინა აზიის ხალხები - ძველი შუმე-
რები,ასურელები,ხეთები, ურარტუელები. ლურსმულ დამწერლობაში მარცვალი
ცალკეული ნიშნითაა გადმოცემული. ლურსმულით წერდნენ ქვაზე და თიხის
ფირფიტებზე.
• ლურსმული დამწერლობა პირველად ამოიკითხა გიოტინგენის (გერმანია) გიმნაზიის
მასწავლებელმაგეორგ ფრიდრიჰ გროტეფენდმა.მან 1802 წ.ბეჰისტუნის კლდის
წარწერის საფუძველზე,ისევ მეფეთა “დარიოსი” და “ქსერქსე” სახელების მიხედვით
გახსნა საიდუმლო დამწერლობა. თიხის ფირფიტების რამოდენიმე ბიბლიოთეკაა
აღმოჩენილი,მათგან უძველესია ძვ.წ.აღ.ის მე-7 ს.ში ნინევიაში ასურეთის მეფის
ასურბანიფალის მიერ აგებული ბიბლიოთეკა.

9. გეორგ ფრიდრიხ გროტეფენდის აღმოჩენა შეფასებული იქნა,როგორც
ადამიანის გონების ერთერთი დიდი მიღწევა მეცნიერებაში.

10. 1. შუმერული დოკუმენტი ძვ წ.აღ.ის XXVI ს.
2. წერილი ლაგაშის მეფეს ძვ.წ.აღ.ის XXV ს.

11. ჰამურაბის კანონები ძვ.წ,აღ.ის მე- XVIII ს. ბაბილონი.

12. ნინევია ასურეთის უძველესი ქალაქი, მდ. ტიგროსის მარცხენა სანაპიროზე,
დღევანდელი ქ.მოსულის(ერაყი) ტერიტორიაზე,სადაც აღმოჩენილი იქნა
მსოფლიოში უძველესი ბიბლიოთეკა შუმერული თიხის 30 000 ფირფიტით.

13. ფესტოსის დისკო
ფესტოსის დისკო (Phaistos Disk, Phaestos Disc)ბრინჯაოს ხანით თარიღდება , ეს არის
ჩვენამდე მოღწეული პირველი დოკუმენტი,რომელიც შექმნილია მრავალჯერადი
გამოყენების ნიშან - ყალიბებით. იგი 1908 წ. აღმოაჩინა იტალიელმა არქეოლოგმა
ლ.პერნიემსაბერძნეთში ჯუნძულ კრეტაზე,არქეოლოგიურ ქალაქ ფესტოსში.

14. ფესტოსის დისკო პირობითად დათარიღებულია ძვ. წ აღ-ით 1850 – 1600 წლებით. 1988
წ. ბუდაპეშტში საერთაშორისო კონგრესზე უნგრელმა ენათმეცნიერმა ჰ.ზებიშმა
წამოაყენა ფესტოსის დისკოს წარწერის ქართველური წარმომავლობის
ჰიპოთეზა.საფუძველი ჰიპოთეზისა გახლდათ ის მოსაზრება,რომ წინაბერძნული
მოსახლეობის პელაზგური ენა,ქართველურ ენათა დედაა. ამ ნათესაობის შესახებ
წერდა სხვა დიდი მეცნიერებიც: ს.ყაუხჩიშვილი,ვ.ჰუმბოლდტი,ს.ჯანაშია,ედ.ფურნეე
სა სხვ. მაგრამ ფესტოსის დისკოს გაშიფვრა ვერც ერთმა მათგანმა ვერ შეძლო.

15. ფესტოსის დისკო გაშიფრა ქართველმა მეცნიერმა,მათემატიკოსმა გ.კვაშილავამ. 2008 წ.
11 ნოემბერს ლონდონში,ბარლინგტონის სასახლეში,დიდი ბრიტანეთის ხელოვნების
სამეფო აკადემიაში გაიმართა ფესტოსის დისკოს აღმოჩენის 100 წლის იუბილე,სადაც
გ.კვაშილავამ კომპიუტერული ანალიზის მეშვეობით დადგენილი დასკვნა
წარმოადგინა,იმის შესახებ რომ ეს ნახატ-ნიშნები პროტო-ქართული ენა იყო.
კონკრეტულად კი უძველესი საგალობელი”ნენანა”,რომელიც ეძღვნებოდა პელაზგურ-
კოლხური ნაყოფიერების ქალღმერთ ნანას. ეს სიტყვები დღესაც გამოიყენება
სვანეთში,სამეგრელოსა და ლაზეთში

16. საინტერესო ფაქტი,რაც კიდევ ერთხელ მიუთითებს,რომ ქართული დამწერლობა
ერთერთი უძველესია მსოფლიოში.
ხევსურეთში სოფელ ზემო კისტანში ძველ ნასახლარში აღმოჩენილია ქვები,(ერთერთი
ინახება ჟინვალში გიორგი ჭინჭარაულის სახლში) სკრიპტოგრაფიული (ფარული)
ნიშნების მქონე უამრავი ნახატებით, სადაც უამრავი მსგავსებებია უძველესი ცივილი
ზაციების დამწერლობებთან.

17. კოსმოგენური ხასიათის ნიშნები ძალიან გავს ქართული დედაბოძის ორნამენტებს.ქვაზე
შესრულებული პიქტოგრაფიული ხასიათის ნიშნების შესწავლა, მომავალში უამრავ
დაფარულ ცნობებს მოჰფენს ნათელს.

18. დასკვნა - შეჯამება;
• პალეოგრაფია - იკვლევს დამწერლობის წარმოშობა -
განვითარებ ის პროცესს და მასთან დაკავშირებულ
საკითხებს,საწერ მასალას და იარაღს,ხელნაწერის მხატვრულ
შემკობას,პირობით ნიშნებს და სხვ.
• დამწერლობის განვითარების უძველესი სახე იყო
იეროგლიფური დამწერლობა,ეგვიპტურისა და შემდგომ
ლურსმული დამწერლობის სახით,რომლის საშუალებითაც
კაცობრიობამ უძველესი ცივილიზაციების შესახებ შემოინახა
ძვირფასი ცნობები ისეთი მაღალ -განვითარებული ქვეყნების
შესახებ როგორიც იყო: ეგვიპტე,
სირია,პალესტინა,ასურეთი,ჩინეთი და სხვ.
• ახალი აღმოჩენებით და არქეოლოგიური მოკვლევებით
დადგენილია, რომ ქართული ენა ერთერთი უძველესი
ენაა,რომელიც გამორჩეულ ადგილს იკავებს ძველ ენებს
შორის.

19. მადლობა ყურადღებისთვის!