Hoàn thiện pháp luật về thừa kế ở Việt Nam hiện nay.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
1
më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trong bÊt kú chÕ ®é x· héi cã giai cÊp nµo, vÊn
®Ò thõa kÕ còng cã vÞ trÝ quan träng trong çc chÕ
®Þnh ph¸p luËt, lµ h×nh thøc ph¸p lý chñ yÕu ®Ó b¶o
vÖ çc quyÒn cña c«ng d©n. ChÝnh v× vËy, thõa kÕ ®·
trë thµnh mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®-îc ®èi víi
®êi sèng cña mçi ç nh©n, gia ®×nh, céng ®ång x·
héi. Mçi nhµ n-íc dï cã çc xu thÕ chÝnh trÞ kh¸c
nhau, nh-ng ®Òu coi thõa kÕ lµ mét quyÒn c¬ b¶n cña
c«ng d©n vµ ®-îc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p.
ë ViÖt Nam, sím nhËn thøc ®-îc vai trß ®Æc biÖt
quan träng cña thõa kÕ, nªn ngay nh÷ng ngµy ®Çu míi
dùng n-íc, çc triÒu ®¹i Lý, TrÇn, Lª còng ®· quan
t©m ®Õn ban hµnh ph¸p luËt vÒ thõa kÕ. Ph¸p luËt
thµnh v¨n vÒ thõa kÕ ë n-íc ta, lÇn ®Çu tiªn ®-îc
quy ®Þnh trong ch-¬ng "§iÒn s¶n" cña Bé luËt Hång
§øc d-íi triÒu vua Lª Th¸i Tæ. Tr¶i qua qu¸ tr×nh
®Êu tranh çch m¹ng, x©y dùng CNXH ë n-íc ta, çc
quy ®Þnh nµy ®· ®-îc ghi nhËn, më réng, ph¸t triÓn
vµ ®-îc thùc hiÖn trªn thùc tÕ t¹i çc §iÒu 19 HiÕn
ph¸p 1959 "Nhµ n-íc chiÕu theo ph¸p luËt b¶o vÖ
quyÒn thõa kÕ tµi s¶n t- h÷u cña c«ng d©n". §iÒu 27
HiÕn ph¸p 1980 "Nhµ n-íc b¶o hé quyÒn thõa kÕ tµi
s¶n cña c«ng d©n", §iÒu 58 HiÕn ph¸p 1992 "Nhµ n-íc
b¶o hé quyÒn së h÷u hîp ph¸p vµ quyÒn thõa kÕ c«ng
d©n"... vµ ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña Bé luËt D©n sù
1995, sau ®ã Bé luËt D©n sù n¨m 2005 ®· ®¸nh dÊu
mét b-íc ph¸t triÓn cña ph¸p luËt ViÖt Nam nãi
chung vµ ph¸p luËt vÒ thõa kÕ nãi riªng. Bé luËt
D©n sù 2005 ®-îc xem lµ kÕt qu¶ cao cña qu¸ tr×nh

2
ph¸p ®iÓn ho¸ nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thõa
kÕ. Nã kÕ thõa vµ ph¸t triÓn nh÷ng quy ®Þnh phï hîp
víi thùc tiÔn, kh«ng ngõng hoµn thiÖn ®Ó b¶o vÖ
quyÒn lîi cña ng-êi thõa kÕ mét çch cã hiÖu qu¶
nhÊt.
Tuy nhiªn vÒ thùc tiÔn, do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ
tõng ngµy, tõng giê cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cña
®Êt n-íc, nªn ph¸p luËt vÒ thõa kÕ hiÖn hµnh vÉn ch-a
thÓ trï liÖu hÕt nh÷ng tr-êng hîp, t×nh huèng x¶y ra
trªn thùc tÕ. Cßn mét sè quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ thõa
kÕ chung chung, mang tÝnh chÊt khung, ch-a chi tiÕt,
ch-a râ rµng, l¹i ch-a cã v¨n b¶n h-íng dÉn thi hµnh
cho tõng vÊn ®Ò cô thÓ. V× vËy, cßn nhiÒu quan ®iÓm
tr¸i ng-îc nhau, nªn khi ¸p dông vµo thùc tÕ sÏ x¶y
ra t×nh tr¹ng kh«ng nhÊt qu¸n trong çch hiÓu còng
nh- çch gi¶i quyÕt. §iÒu ®ã ®· x©m ph¹m quyÒn thõa
kÕ cña c«ng d©n, ®«i khi cßn g©y bÊt æn trong ®êi
sèng sinh ho¹t cña mçi gia ®×nh, céng ®ång vµ x· héi.
Trong bèi c¶nh héi nhËp, víi thùc tr¹ng nÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng vµ x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn th×
vÊn ®Ò tµi s¶n thuéc së h÷u ç nh©n ngµy cµng phong
phó, thõa kÕ di s¶n còng n¶y sinh nhiÒu d¹ng tranh
chÊp phøc t¹p. Hµng n¨m Toµ ¸n nh©n d©n çc cÊp ®·
thô lý vµ gi¶i quyÕt hµng ngµn vô ¸n thõa kÕ. NhiÒu
vô tranh chÊp thõa kÕ ph¶i xÐt xö nhiÒu lÇn mµ tÝnh
thuyÕt phôc kh«ng cao. Cã nh÷ng b¶n ¸n quyÕt ®Þnh
cña toµ ¸n vÉn bÞ coi lµ ch-a "thÊu t×nh ®¹t lý"...
Së dÜ cßn tån t¹i nh÷ng bÊt cËp ®ã lµ do nhiÒu
nguyªn nh©n trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn lµ do çc quy ®Þnh
cña PLVTK ch-a ®ång bé, cô thÓ... ChÝnh v× ®iÒu ®ã,
nªn trong thêi gian gÇn ®©y nhiÒu v¨n kiÖn cña §¶ng
nh- NghÞ quyÕt 48 vÒ chiÕn l-îc x©y dùng vµ hoµn

3
thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®Õn n¨m 2010, NghÞ quyÕt
sè 08 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ mét sè nhiÖm vô träng t©m
cña c«ng t¸c t- ph¸p trong thêi gian tíi... ®· x¸c
®Þnh râ nhiÖm vô, môc tiªu, sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn
thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt trong thêi kú ®æi míi,
trong ®ã cã ph¸p luËt vÒ thõa kÕ.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, t¸c gi¶ ®· chän
vÊn ®Ò: "Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ thõa kÕ ë ViÖt Nam
hiÖn nay" ®Ó lµm ®Ò tµi luËn v¨n th¹c sÜ LuËt häc.
§©y lµ mét ®Ò tµi cã ý nghÜa quan träng cÊp b¸ch c¶
vÒ ph-¬ng diÖn lý luËn còng nh- thùc tiÔn.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tµi
Thõa kÕ di s¶n lµ vÊn ®Ò réng vµ phøc t¹p, võa
cã lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kh¸ phong phó.
Do vËy, thõa kÕ ®· ®-îc nhiÒu nhµ khoa häc ph¸p lý
quan t©m nghiªn cøu.
Tr-íc khi BLDS ®-îc ban hµnh, ®· cã mét sè s¸ch
nghiªn cøu vÒ thõa kÕ d-íi gãc ®é s¸ch ph¸p luËt
th-êng thøc nh-: "C©u hái vµ gi¶i ®¸p PLTK" n¨m
1994 cña LuËt s- Lª Kim QuÕ; "Hái ®¸p vÒ PLTK" n¨m
1995 cña TrÇn H÷u BÒn vµ TS. §inh V¨n Thµnh.
Çc c«ng tr×nh kÓ trªn ®-îc thùc hiÖn khi nhµ
n-íc ta ch-a ban hµnh BLDS nªn tÊt c¶ ®Òu dùa chñ
yÕu vµo ph¸p lÖnh thõa kÕ. Çc c«ng tr×nh nµy ch-a
gi¶i quyÕt ®-îc b¶n chÊt ph¸p lý vÒ thõa kÕ, çc
lo¹i thõa kÕ, hËu qu¶ ph¸p lý cña nã. VÒ c¬ b¶n chØ
dõng l¹i ë møc ®é t×m hiÓu ph¸p luËt.
Sau khi Nhµ n-íc ta ban hµnh BLDS 1995, th× viÖc
nghiªn cøu ®Ò tµi vÒ thõa kÕ vÉn tiÕp tôc ®-îc më
réng. Ngay çc luËn v¨n th¹c sÜ, tiÕn sÜ còng ®· cã
mét sè t¸c gi¶ nghiªn cøu vÒ thõa kÕ. TiÓu biÓu lµ:
TS. Ph¹m ¸nh TuyÕt víi ®Ò tµi "Thõa kÕ theo di chóc

4
theo quy ®Þnh BLDS ViÖt Nam" n¨m 2003; TS. Phïng
Trung TËp víi ®Ò tµi "Thõa kÕ theo ph¸p luËt cña
c«ng d©n ViÖt Nam" n¨m 2001; Ths. NguyÔn H¶i An
nghiªn cøu ®Ò tµi "Mét sè vÊn ®Ò vÒ thêi hiÖu khëi
kiÖn vÒ thõa kÕ trong ph¸p luËt d©n sù ViÖt Nam" n¨m
2004. Ths. NguyÔn Hång Nam nghiªn cøu ®Ò tµi "Çc
®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc di chóc" n¨m 2005... Tuy
nhiªn, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cña çc t¸c gi¶
nãi trªn míi dõng l¹i ph©n tÝch çc quy ®Þnh cña
PLVTK theo di chóc hoÆc thõa kÕ theo ph¸p luËt cña
luËt thùc ®Þnh vµ chØ ra ®Þnh h-íng chñ yÕu cho hoµn
thiÖn BLDS 1995 .
Ngoµi ra, mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc
kh¸c còng cã nghiªn cøu vÒ thõa kÕ nh-: cuèn "Mét sè
suy nghÜ vÒ thõa kÕ trong LuËt d©n sù ViÖt Nam" xuÊt
b¶n n¨m 1999 vµ cuèn "B×nh luËn khoa häc vÒ thõa kÕ
trong BLDS" xuÊt b¶n n¨m 2001 cña TS. NguyÔn Ngäc
§iÖn; cuèn "ChÕ ®é h«n s¶n vµ thõa kÕ trong LuËt d©n
sù ViÖt Nam" xuÊt b¶n n¨m 1993 cña t¸c gi¶ NguyÔn
M¹nh B¸ch; cuèn "T×m hiÓu ph¸p luËt vÒ LuËt thõa kÕ"
xuÊt b¶n n¨m 2003 cña Mai V¨n DuÈn... §Ò tµi nghiªn
cøu cÊp bé "Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ BLDS ViÖt
Nam" n¨m 1997 cña ViÖn Nghiªn cøu nhµ n-íc vµ ph¸p
luËt thuéc Trung t©m khoa häc x· héi nh©n v¨n...
Th.S TrÇn ThÞ HuÖ; "Di s¶n thõa kÕ trong ph¸p luËt
d©n sù cña mét sè n-íc trªn thÕ giíi", T¹p chÝ Nhµ
n-íc vµ ph¸p luËt, sè 10 n¨m 2006; Th¸i C«ng Khanh
"Nh÷ng khã kh¨n, v-íng m¾c trong viÖc thùc hiÖn ®iÒu
679 BLDS vÒ quan hÖ thõa kÕ gi÷a con riªng vµ bè
d-îng, mÑ kÕ", T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n, sè 16 n¨m
2006; Th¸i C«ng Khanh "Ph-¬ng ph¸p gi¶i quyÕt xung
®ét ph¸p luËt vÒ thõa kÕ", T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n,

5
sè 20 n¨m 2006... Trong çc c«ng tr×nh khoa häc nµy,
çc t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n
vÒ thõa kÕ: nh- quy ®Þnh chung vÒ thõa kÕ, thõa kÕ
theo di chóc, thõa kÕ theo ph¸p luËt, ph©n chia di
s¶n thõa kÕ. Tuy vËy, çc t¸c gi¶ kh«ng kh¸i qu¸t
®-îc lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn çc quy ®Þnh
nµy qua çc thêi kú. H¬n n÷a, ®a sè çc ®Çu s¸ch nµy
viÕt tr-íc n¨m 2003, nªn cã rÊt nhiÒu ®iÓm thay ®æi
c¶ vÒ mÆt ph¸p luËt thùc ®Þnh vµ thùc tiÔn cuéc
sèng.
Tãm l¹i, çc c«ng tr×nh nghiªn cøu nãi trªn, ®·
nªu ra nhiÒu vÊn ®Ò c¬ b¶n c¶ vÒ lý luËn vµ thùc
tiÔn ¸p dông PLVTK trªn nhiÒu gãc ®é. Tuy nhiªn,
çc c«ng tr×nh nµy ®-îc thùc hiÖn khi Nhµ n-íc ta
ch-a ban hµnh BLDS 2005 vµ nghiªn cøu chñ yÕu d-íi
gãc ®é luËt thùc ®Þnh. Çc c«ng tr×nh nghiªn cøu
d-íi gãc ®é lý luËn hoµn thiÖn PLVTK cßn Ýt, ch-a
cã tÝnh chÊt hÖ thèng, kh¸i qu¸t. V× vËy, cã thÓ
kh¼ng ®Þnh r»ng, luËn v¨n nµy lµ mét c«ng tr×nh
khoa häc ®Çu tiªn, nghiªn cøu chuyªn s©u hoµn thiÖn
PLVTK lµ mét ®Ò tµi hoµn toµn ®éc lËp, kh«ng cã sù
trïng l¾p víi bÊt kú mét c«ng tr×nh nµo cña ng-êi
kh¸c.
3. Môc ®Ých, nhiÖm vô vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña
luËn v¨n
* Môc ®Ých: Ph©n tÝch c¬ së lý luËn cña viÖc hoµn
thiÖn ph¸p luËt vÒ thõa kÕ vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng
PLVTK ë ViÖt Nam hiÖn nay. Trªn c¬ së ®ã, nªu lªn
nh÷ng quan ®iÓm, gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn PLVTK ë
n-íc ta hiÖn nay.
* NhiÖm vô: §Ó thùc hiÖn môc tiªu nªu trªn, luËn
v¨n cã nh÷ng nhiÖm vô sau:

6
- T×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ hoµn thiÖn
PLTK ë ViÖt Nam nh-: kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, nguyªn t¾c
vµ vai trß cña PLVTK còng nh- tiªu chÝ hoµn thiÖn
PLVTK. §ång thêi cã t×m hiÓu PLVTK cña mét sè n-íc
trªn thÕ giíi.
- Ph©n tÝch qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ thùc tr¹ng
PLVTK ë ViÖt Nam. Qua ®ã, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ nh÷ng
-u ®iÓm, nh-îc ®iÓm cña PLVTK hiÖn hµnh, rót ra çc
nguyªn nh©n cña h¹n chÕ.
- Nªu sù cÇn thiÕt kh¸ch quan, quan ®iÓm, tiªu
chÝ còng nh- gi¶i ph¸p cô thÓ cã tÝnh kh¶ thi nh»m
hoµn thiÖn PLVTK.
* Ph¹m vi nghiªn cøu:
ViÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy ®-îc x¸c ®Þnh trong
ph¹m vi çc quy ph¹m PLVTK ë ViÖt Nam qua çc giai
®o¹n lÞch sö. Nh-ng ®Æc biÖt tËp trung nghiªn cøu
çc quy ph¹m PLVTK tõ n¨m 1996 ®Õn nay. Tuy nhiªn,
®Ó luËn v¨n cã ®é s©u, réng cÇn thiÕt, trong mét
chõng mùc nhÊt ®Þnh, t¸c gi¶ còng ®Ò cËp ®Õn mét sè
quy ®Þnh t-¬ng øng trong ph¸p luËt mét sè n-íc ®Ó so
s¸nh vµ ®-a ra nh÷ng kÕt luËn, kiÕn nghÞ cã tÝnh
tham kh¶o nhÊt ®Þnh.
4. C¬ së lý luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cña
luËn v¨n
ViÖc nghiªn cøu luËn v¨n dùa trªn c¬ së lý luËn
cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin, t- t-ëng Hå ChÝ Minh, quan
®iÓm, ®-êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n-íc vÒ ph¸p luËt.
§Æc biÖt lµ çc quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc vÒ
së h÷u t- nh©n, vÒ thõa kÕ trong thêi kú ®æi míi,
më cöa vµ héi nhËp.
§Ò tµi ®-îc hoµn thµnh dùa trªn c¬ së ph-¬ng
ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cña

7
chñ nghÜa M¸c-Lªnin. Ngoµi ra, t¸c gi¶ cßn sö dông
mét sè ph-¬ng ph¸p khoa häc chuyªn ngµnh kh¸c nh-:
ph-¬ng ph¸p lÞch sö, ph-¬ng ph¸p logÝc, ph-¬ng ph¸p
ph©n tÝch, ph-¬ng ph¸p so s¸nh, ph-¬ng ph¸p tæng
hîp...
5. Nh÷ng ®ãng gãp vÒ khoa häc cña luËn v¨n
- Trªn c¬ së ph©n tÝch tæng hîp çc quan ®iÓm,
t¸c gi¶ ®-a ra quan ®iÓm cña ç nh©n vÒ kh¸i niÖm
PLVTK, còng nh- nguyªn t¾c, vai trß PLVTK... nh»m
minh chøng tÝnh ®Æc thï PLVTK ë ViÖt Nam, tõ ®ã gãp
phÇn hoµn thiÖn h¬n khoa häc trong lÜnh vùc thõa
kÕ.
- Nghiªn cøu mét sè quy ®Þnh cña PLVTK qua çc
giai ®o¹n lÞch sö, ®Ó ph©n tÝch ®-a ra nh÷ng nhËn
®Þnh, ®¸nh gi¸ nh»m lµm s¸ng tá qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn vµ thùc tr¹ng cña PLVTK ë ViÖt Nam.
- Tõ nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn vµ thùc
tr¹ng PLVTK ë ViÖt Nam, tham kh¶o kinh nghiÖm mét
sè n-íc trªn thÕ giíi, luËn v¨n ®· ®-a ra çc quan
®iÓm, gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m hoµn thiÖn PLVTK ë n-íc
ta hiÖn nay.
6. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn luËn v¨n
- VÒ lý luËn: KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n
gãp phÇn lµm c¬ së lý luËn cho viÖc söa ®æi, bæ
sung BLDS 2005. §ång thêi luËn v¨n cßn lµ tµi liÖu
tham kh¶o phôc vô c«ng viÖc nghiªn cøu gi¶ng d¹y vµ
häc tËp cña çn bé, gi¸o viªn vµ sinh viªn chuyªn
LuËt vµ kh«ng chuyªn LuËt còng nh- viÖc gi¶ng d¹y
häc tËp m«n Nhµ n-íc ph¸p luËt trong hÖ thèng çc
tr-êng chÝnh trÞ.
- VÒ thùc tiÔn: LuËn v¨n ®Ò ra çc gi¶i ph¸p cô
thÓ hoµn thiÖn PLVTK sÏ cã ý nghÜa thiÕt thùc gãp

8
phÇn gióp cho nh÷ng ng-êi cã thÈm quyÒn ¸p dông
luËt ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp thõa kÕ. Ngoµi ra luËn
v¨n cßn lµ tµi liÖu tham kh¶o phôc vô cho viÖc ®Ó
l¹i di s¶n thõa kÕ, lËp di chóc còng nh- trong qu¸
tr×nh thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù cña m×nh vÒ
lÜnh vùc thõa kÕ.
7. KÕt cÊu cña luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu
tham kh¶o vµ phÇn phô lôc, luËn v¨n ®-îc bè côc 3
ch-¬ng, 7 tiÕt.
Ch-¬ng 2
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ thùc tr¹ng ph¸p luËt
vÒ thõa kÕ ë ViÖt Nam
2.1. Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ph¸p luËt vÒ
thõa kÕ ë ViÖt Nam
ë n-íc ta ph¸p luËt thµnh v¨n vÒ thõa kÕ ®· cã
tõ rÊt sím, trong ®ã Bé luËt Hång §øc lµ v¨n b¶n sím
nhÊt hiÖn cßn l-u gi÷ ®-îc, ®· chøa ®ùng nhiÒu quy
®Þnh kh¸ hoµn chØnh vÒ thõa kÕ. §Ó cã c¬ së cho viÖc
®èi chiÕu, so s¸nh víi nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt
hiÖn hµnh, thiÕt nghÜ nªn xÐt qua vÒ lÞch sö cña nã.
Tuy nhiªn, t¸c gi¶ kh«ng cã tham väng nghiªn cøu
toµn diÖn vÒ vÊn ®Ò nµy mµ chØ xin ®iÓm qua nh÷ng
mèc thêi gian quan träng cã ý nghÜa liªn quan ®Õn
lÞch sö x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c quy ®Þnh vÒ thõa
kÕ. ViÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thõa kÕ ë ViÖt Nam
cã thÓ chia lµm 3 giai ®o¹n sau:
2.1.1. Giai ®o¹n tr-íc C¸ch m¹ng Th¸ng 8/1945.
* Thõa kÕ trong giai ®o¹n chÕ ®é phong kiÕn
ViÖt Nam

9
§Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c thêi ®iÓm xuÊt hiÖn nh÷ng
quy ®Þnh vÒ thõa kÕ trong ph¸p luËt ViÖt Nam lµ mét
®iÒu rÊt khã. Cã ý kiÕn cho r»ng: "PLVTK ë n-íc ta
®· cã tõ thêi Hïng V-¬ng - tr-íc C«ng nguyªn". Thêi
Hïng V-¬ng ®· quy ®Þnh viÖc chia tµi s¶n... luËt
d©n sù vµ tranh chÊp d©n sù d-íi thêi Hïng V-¬ng ®·
cã nh÷ng quy ®Þnh b¾t buéc" [88, tr.40]. Tuy nhiªn,
ý kiÕn trªn l¹i ch-a cã ®ñ d÷ liÖu ®Ó kh¼ng ®Þnh,
mµ ®ã chØ lµ sù suy ®o¸n logic cña qu¸ tr×nh luËt
ho¸ c¸c quan hÖ thõa kÕ mµ th«i.
Mét ý kiÕn kh¸c l¹i kh¼ng ®Þnh d-íi thêi Tr-ng
V-¬ng (40 - 43) ®· cã ph¸p luËt, khi nghiªn cøu vÒ
cæ ph¸p, «ng Vò V¨n MÉn ®· dùa vµo s¸ch HËu H¸n Th-
®Ó bªnh vùc cho quan ®iÓm nµy. Trong quyÓn Cæ luËt
ViÖt Nam Th«ng Kh¶o quyÓn 1, «ng cã trÝch trong
s¸ch HËu H¸n Th- "M· viÖn ®i xø nµo, liÒn ®Æt thµnh
quËn, huyÖn, x©y thµnh qu¸ch..." Cã ®iÒu trÇn tÊu
vÒ luËt viÕt cña ng-êi ViÖt, so s¸nh víi luËt H¸n
h¬n m-êi ®iÒu" vµ «ng kÕt luËn "Thêi Êy ®· cã luËt
thµnh v¨n nh- nhµ H¸n". Tuy vËy, ý kiÕn nµy còng
chØ lµ pháng ®o¸n d-íi thêi Tr-ng V-¬ng ®· cã luËt
thµnh v¨n, mµ kh«ng biÕt râ néi dung cña ph¸p luËt
thêi kú nµy quy ®Þnh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ nµo.
§Õn thêi TrÇn, nhµ n-íc còng rÊt chó träng ®Õn
ban hµnh ph¸p luËt nh-: "Quèc TriÒu Thèng ChÕ",
"Quèc TriÒu Thèng LÔ", "Bé H×nh Th-"... §¸ng tiÕc,
c¸c bé luËt nµy ®Õn nay ®· bÞ thÊt truyÒn. HiÓu
biÕt cña chóng ta vÒ nh÷ng bé luËt trªn chØ dùa vµo
nh÷ng dßng ng¾n ngñi chÐp trong mét vµi cuèn s¸ch
sö x-a, nªn kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®-îc néi dung PLVTK.
Cã thÓ nãi, chØ ®Õn thêi nhµ Lª (1428 - 1787)
víi nh÷ng thµnh tùu rùc rì trªn nhiÒu lÜnh vùc

10
chÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, ngo¹i giao, ®Æc biÖt
trong lÜnh vùc lËp ph¸p vµ ®iÓn chÕ ®· ®Ó l¹i nhiÒu
v¨n b¶n ph¸p lý. Theo thø tù thêi gian, cã thÓ kÓ
tªn çc s¸ch sau: QTHL, LuËt Th- (1440 - 1442),
Quèc TriÒu LuËt LÖnh (1440 - 1442), Hång §øc, ThiÖn
ChÝnh Th- (1470 - 1497), Quèc TriÒu ChiÕu LÖnh
ThiÖn ChÝnh (1619 - 1705), C¶nh H-ng §iÒu luËt
(1740 - 1786). Trong tÊt c¶ çc bé s¸ch nãi trªn,
QTHL ®-îc xem lµ bé luËt quan träng vµ chÝnh thèng
nhÊt, ®ång thêi lµ bé luËt cã niªn ®¹i x-a nhÊt cßn
gi÷ ®-îc. ChÝnh v× lÏ ®ã, nªn khi nghiªn cøu nh÷ng
quy ®Þnh vÒ thõa kÕ cña ph¸p luËt ViÖt Nam, çc nhµ
khoa häc ph¸p lý ®· lÊy QTHL lµm c¬ së ®Ó kÕt luËn
r»ng: "PLVTK ë ViÖt Nam ®-îc h×nh thµnh chÝnh thøc
tõ triÒu HËu Lª (1428 - 1788), cô thÓ ®-îc ghi nhËn
trong QTHL" [30, tr.9]. Trong QTHL, çc quy ®Þnh
thõa kÕ ®-îc quy ®Þnh trong ch-¬ng §iÒn s¶n tõ §iÒu
374 ®Õn §iÒu 399. Theo bé luËt nµy, thõa nhËn 2
h×nh thøc thõa kÕ, ®ã lµ thõa kÕ theo di chóc (ph©n
chia di s¶n theo chóc th-) vµ thõa kÕ theo ph¸p
luËt (ph©n chia di s¶n theo ph¸p luËt).
VÒ ph©n chia di s¶n theo di chóc
Bé QTHL lu«n t«n träng quyÒn tù do ®Þnh ®o¹t
b»ng chóc th- cña ng-êi cã tµi s¶n. Theo §iÒu 390
th× cha mÑ nhiÒu tuæi vÒ giµ, nªn cã tr¸ch nhiÖm lo
lµm chóc th- ®Ó l¹i tµi s¶n cho con çi, nh»m tr¸nh
sù tranh chÊp tµi s¶n vÒ sau. NÕu «ng bµ, cha mÑ cã
lËp chóc th- th× ph¶i tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt vÒ h×nh thøc ®Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan vµ
tr¸nh sù gi¶ m¹o chóc th-.
Khi lËp chóc th- mµ kh«ng biÕt ch÷ ph¶i nhê
quan tr-ëng trong lµng viÕt vµ ph¶i nhê ng-êi

11
lµm chøng x¸c nhËn néi dung di chóc ®ã ®óng víi
ý chÝ cña ng-êi lËp chóc th-. NÕu vi ph¹m ®iÒu
nµy th× chóc th- kh«ng cã gi¸ trÞ. Trong tr-êng
hîp ng-êi biÕt ch÷ mµ tù viÕt chóc th- th× chóc
th- cã gi¸ trÞ [15, §iÒu 366].
Ngoµi h×nh thøc viÕt, ph¸p luËt cßn cho phÐp
lËp di chóc miÖng ®ã lµ "lÖnh" cña «ng bµ, cha mÑ.
§iÒu 388 quy ®Þnh "nÕu cã lÖnh cña «ng bµ vµ chóc
th- th× ph¶i theo ®óng, tr¸i th× mÊt phÇn m×nh"
[15]. Nh- vËy, mÖnh lÖnh cña «ng bµ, cha mÑ chÝnh
lµ chóc ng«n tr-íc khi chÕt. Tuy nhiªn, bé QTHL
kh«ng quy ®Þnh mÖnh lÖnh nµy ®-îc ph¸t ra trong
t×nh tr¹ng søc khoÎ vµ hoµn c¶nh nµo, nh-ng theo
quan ®iÓm nho gi¸o th× c¸c con ch¸u tuyÖt ®èi ph¶i
nghe theo lêi «ng bµ, cha mÑ. V× vËy, mÖnh lÖnh nµy
cã thÓ ®-îc ban ph¸t ra bÊt cø lóc nµo ®Òu cã gi¸
trÞ. Trong tr-êng hîp ch¸u con vi ph¹m mÖnh lÖnh
hoÆc chóc th- cña «ng bµ, cha mÑ th× mÊt quyÒn thõa
kÕ.
VÒ chia di s¶n theo ph¸p luËt
Theo bé QTHL thõa kÕ theo ph¸p luËt chØ ¸p dông
khi kh«ng cã di chóc (§iÒu 388) hoÆc cã chóc th-
nh-ng chóc th- v« hiÖu (§iÒu 366). Ng-êi thõa kÕ
theo ph¸p luËt lµ con ch¸u (hµng 1), nÕu kh«ng cã
con, ch¸u th× chia cho cha mÑ (hµng 2). Ng-êi vî
go¸ hoÆc chång go¸ kh«ng thuéc diÖn thõa kÕ cña
ng-êi chång hoÆc vî. Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o cho cuéc
sèng cña ng-êi vî go¸, chång ho¸, "ph¸p luËt cho
phÐp ng-êi vî go¸, chång go¸ sÏ ®-îc h-ëng mét phÇn
®iÒn s¶n cña ng-êi chång hoÆc ng-êi vî ®Ó nu«i sèng
mét ®êi ng-êi. PhÇn ®iÒn s¶n nµy ng-êi vî go¸,
chång go¸ kh«ng ®-îc quyÒn së h÷u. NÕu ng-êi vî

12
go¸, chång go¸ chÕt th× ph¶i tr¶ l¹i ®iÒn s¶n cho
hä hµng ng-êi chÕt tr-íc" (§iÒu 376).
Ngoµi viÖc quy ®Þnh vÒ quyÒn thõa kÕ gi÷a vî
chång, QTHL cßn ®Ò cËp ®Õn quyÒn thõa kÕ cña çc
con ®èi víi tµi s¶n cña cha mÑ. Theo §iÒu 377, §iÒu
378, §iÒu 380, §iÒu 388 QTHL khi bè mÑ chÕt con çi
®-îc h-ëng thõa kÕ toµn bé tµi s¶n vµ ®-îc xÕp vµo
hµng thõa kÕ thø nhÊt. Kh«ng ph©n biÖt con trai hay
con g¸i, con vî lÏ hay con vî chÝnh, con nu«i còng
nh- con ®Î. Tuy nhiªn, møc ®é vµ phÇn h-ëng cã thÓ
kh¸c nhau, con trai (nhÊt lµ con trai tr-ëng) con
vî c¶, con ®Î th-êng ®-îc h-ëng nhiÒu h¬n. QuyÒn
thõa kÕ tuyÖt ®èi nµy ®-îc ph¸p luËt b¶o vÖ, mäi
hµnh vi x©m ph¹m ®Òu bÞ nghiªm trÞ. Tr-êng hîp khi
bè hoÆc mÑ chÕt, con çi cßn nhá th× phÇn tµi s¶n
cña chóng ®-îc bè hoÆc mÑ cßn sèng hoÆc ®¹i diÖn hä
hµng qu¶n lý gióp vµ giao l¹i cho con çi khi chóng
®· tr-ëng thµnh.
§Æc biÖt, trong QTHL cã ®Õn 13 ®iÒu luËt quy
®Þnh vÒ h-¬ng ho¶. H-¬ng ho¶ lµ mét phÇn ®iÒn s¶n
cña ng-êi chÕt dµnh l¹i giao cho ng-êi con ®Ó lo
phÇn mé cña ng-êi chÕt vµ hä hµng. Sè §iÒn s¶n dïng
lµm h-¬ng ho¶ lµ 1/20 ®iÒn s¶n. Theo nguyªn t¾c
chung lµ giao cho con trai tr-ëng, kh«ng cã con trai
tr-ëng th× giao cho con trai thø, kh«ng cã con trai
th× giao cho con g¸i tr-ëng. Tr-êng hîp bÞ tuyÖt tù
th× dßng hä sÏ cö ng-êi thõa tù gi÷ h-¬ng ho¶. Ng-êi
con g¸i tr-ëng chØ ®-îc h-ëng ®Êt h-¬ng ho¶ mét ®êi
m×nh, sau ®ã ph¶i tr¶ l¹i cho néi téc ®Ó ®¶m b¶o
dßng ch¶y liªn tôc vÒ huyÕt thèng, ®Êt h-¬ng ho¶ bao
giê còng thuéc vÒ mét dßng hä néi.

13
Tõ sù ph©n tÝch trªn, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng
QTHL lµ v¨n b¶n, mÆc dï ra ®êi trong x· héi chÞu ¶nh
h-ëng nÆng nÒ bëi quan niÖm nho gi¸o nh-ng vÉn chøa
®ùng nh÷ng t- t-ëng tiÕn bé cña x· héi phong kiÕn
ViÖt Nam. §ã lµ sù b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång trong
quan hÖ tµi s¶n. Vî chång cã quyÒn cã tµi s¶n riªng
hoÆc vî chång cã quyÒn së h÷u chung nh÷ng tµi s¶n do
vî chång lµm ra, con trai, con g¸i ®Òu ®-îc h-ëng
mét kû phÇn nh- nhau, con g¸i ®-îc gi÷ cña h-¬ng ho¶
®Ó thê cóng «ng bµ, cha mÑ. Con vî lÏ, còng nh- con
vî chÝnh, con ®Î còng nh- con nu«i ®Òu cã quyÒn thõa
kÕ. Ngoµi ra, QTHL cßn quy ®Þnh nh÷ng ng-êi kh«ng
nghe lÖnh cña «ng bµ, cha mÑ th× mÊt quyÒn thõa kÕ.
Quy ®Þnh nµy kh«ng nh÷ng cã tÝnh ph¸p lý mµ cßn mang
tÝnh ®¹o lý, gi¸o dôc con ch¸u ph¶i biÕt v©ng lêi
cha mÑ, «ng bµ, kh«ng ®-îc tranh giµnh cña c¶i mµ
g©y mÊt ®oµn kÕt trong gia ®×nh. §Æc biÖt, bé luËt
quy ®Þnh trÝch 1/20 di s¶n dïng vµo thê cóng. §©y lµ
truyÒn thèng tèt ®Ñp, lµ b¶n s¾c v¨n ho¸ cña ng-êi
ViÖt Nam, thÓ hiÖn tÊm lßng t«n kÝnh tæ tiªn, «ng
bµ, cha mÑ cña ch¸u con...
Nh- vËy, trong lÜnh vùc ph¸p lý, triÒu Lª ®· l-u
l¹i cho hËu thÕ nh÷ng c«ng tr×nh ®éc ®¸o, ®¸nh dÊu
mét giai ®o¹n rùc rì cña nÒn ph¸p luËt ViÖt Nam.
ViÖc nghiªn cøu nh÷ng gi¸ trÞ quý b¸u ®ã cã ý nghÜa
rÊt lín ®èi víi ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p luËt nãi
chung vµ thõa kÕ nãi riªng ë n-íc ta hiÖn nay.
Sang thêi nhµ NguyÔn, do sù lÖ thuéc vÒ chÝnh
trÞ, nªn ph¸p luËt triÒu NguyÔn ®· sao chÐp mét
c¸ch "n« lÖ" ph¸p luËt cña nhµ Thanh Trung Quèc. Sù
ra ®êi cña Bé luËt Gia Long (1815) kh«ng nh÷ng
kh«ng kÕ thõa mµ cßn phñ nhËn toµn bé nh÷ng thµnh

14
tùu mµ luËt ph¸p thêi Lª ®· g©y dùng ®-îc. Theo «ng
Vò V¨n MÉu: "... Bé luËt Êy mÊt hÕt c¶ tÝnh ®Æc thï
cña nÒn ph¸p luËt ViÖt Nam. Bao nhiªu sù t©n kú míi
l¹ trong Bé luËt triÒu Lª kh«ng cßn l-u l¹i mét
chót dÊu tÝch nµo trong Bé luËt nhµ NguyÔn, nh-
nh÷ng ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn h-¬ng ho¶, ®Õn chóc
th-" [54, tr.153].
So víi thêi Lª luËt ph¸p thêi NguyÔn çc quy
®Þnh vÒ thõa kÕ rÊt Ýt. Nguyªn t¾c truyÒn thèng
c«ng nhËn sù b×nh ®¼ng gi÷a çc con trong viÖc
h-ëng di s¶n cña cha mÑ ®-îc thõa nhËn trong QTHL
nay kh«ng cßn. Thay vµo ®ã chÕ ®é thõa kÕ theo LuËt
Gia Long thÓ hiÖn râ nÐt chÕ ®é h«n nh©n - gia ®×nh
phong kiÕn ph-¬ng §«ng: "Tø ®øc tam tßng"; "QuyÒn
huynh thÕ phô"; "N÷ sinh ngo¹i téc"; "chång chóa vî
t«i"... con g¸i kh«ng cã quyÒn thõa kÕ gia tµi (trõ
khi theo di chóc cha mÑ cã chia cho con g¸i).
§èi víi tµi s¶n cña cha mÑ, con trai con g¸i
®Òu cã quyÒn ®-îc chia, nh-ng ®Êt h-¬ng ho¶ th×
nhÊt thiÕt ph¶i dµnh phÇn cho con tr-ëng nam vµ
ch¸u ®Ých t«n. Cha mÑ víi t- çch lµ chñ së h÷u,
còng kh«ng cã quyÒn lµm kh¸c, kh«ng thÓ ®Ó cho mét
ng-êi con g¸i h-ëng hoa lîi h-¬ng ho¶, dï ng-êi con
g¸i Êy lµ chÞ c¶ vµ dï ng-êi con g¸i Êy sèng ®éc
th©n ®Õn khi chÕt.
"§èi víi tµi s¶n cña vî chång, kÓ tõ khi cã
chång ng-êi ®µn bµ mÊt hÕt nÆng lùc hµnh vi d©n sù.
Sau khi thµnh vî chång chÝnh thøc, ng-êi chång trë
nªn ng-êi chñ tÊt c¶ tµi s¶n chung cña vî chång,
lµm chñ lu«n tÊt c¶ tµi s¶n cña ng-êi vî ®em vÒ nhµ
chång, ®éng s¶n còng nh- bÊt ®éng s¶n" [73, tr.24].
NÕu vî chÕt tr-íc, dÜ nhiªn chång tiÕp tôc lµm chñ

15
tµi s¶n Êy víi t- çch lµ chñ së h÷u. Nh-ng trong
tr-êng hîp chång chÕt tr-íc, ng-êi vî kh«ng ®-îc
quyÒn thõa kÕ, vî chØ ®-îc tiÕp tôc h-ëng hoa lîi
trªn tµi s¶n cña chång ®Ó l¹i cho ®Õn chÕt, nÕu
kh«ng t¸i gi¸, kh«ng lµm ®iÒu bÊt xøng. §ång thêi
ng-êi vî go¸ cã nghÜa vô ph¶i tr¶ hÕt çc kho¶n nî
cña chång, dï nî nhiÒu h¬n cña ®Ó l¹i. Trong tr-êng
hîp vî kh«ng "thñ tiÕt" thê chång, th× tù nhiªn
ng-êi go¸ phô mÊt hÕt quyÒn h-ëng hoa lîi, bÞ bªn
nhµ chång tr-ng b»ng cí ®Ó lÊy l¹i ruéng ®Êt.
Nh- vËy, do t- t-ëng sïng ngo¹i, ph¸p luËt
triÒu NguyÔn nãi chung vµ Bé HVLL nãi riªng ®· chÞu
¶nh h-ëng s©u s¾c cña luËt nhµ Thanh, "mÊt hÕt ç
tÝnh cña nÒn ph¸p luËt ViÖt Nam" [55, tr.257]. Cã
thÓ nãi, ph¸p luËt triÒu NguyÔn còng nh- nh÷ng quy
®Þnh PLVTK thêi nµy ch¼ng nh÷ng kh«ng cã sù tiÕn bé
mµ cßn thôt lïi h¬n so víi nh÷ng thµnh tùu cña
triÒu Lª tr-íc ®ã ®· ®¹t ®-îc.
* Thõa kÕ trong giai ®o¹n Ph¸p thuéc ®Õn th¸ng
8/1945:
Trong thêi kú thùc d©n Ph¸p ®« hé, ViÖt Nam trë
thµnh n-íc thuéc ®Þa nöa phong kiÕn. Do vËy, ph¸p
luËt nãi chung vµ PLVTK nãi riªng thÓ hiÖn hÖ t-
t-ëng phong kiÕn l¹c hËu vµ ¶nh h-ëng t- t-ëng T-
s¶n "nÒn céng hoµ Ph¸p" víi chÝnh s¸ch "chia ®Ó
trÞ", ph¸p luËt trong thêi kú nµy ®-îc x©y dùng
t-¬ng øng víi sù ph©n chia l·nh thæ thµnh ba miÒn
(B¾c, Trung, Nam) nªn ®· xuÊt hiÖn çc Bé d©n luËt
B¾c kú (N¨m 1931), Trung kú (1936) vµ Nam kú (1883).
So víi ph¸p luËt thêi Lª vµ NguyÔn th× PLVTK
thêi Ph¸p thuéc (1858 - 1945) theo khu«n mÉu cña
BLDS Napolion, nªn ®· quy ®Þnh mét çch chi tiÕt

16
trong Bé luËt D©n luËt B¾c kú vµ Trung kú. Hai Bé
luËt nµy ®Òu quy ®Þnh hai h×nh thøc thõa kÕ, ®ã lµ
thõa kÕ theo di chóc vµ thõa kÕ theo ph¸p luËt.
VÒ thõa kÕ theo di chóc: Bé d©n luËt B¾c kú vµ
Trung kú ®Òu quy ®Þnh ng-êi thµnh niªn hoÆc ®·
tho¸t quyÒn, nÕu cã ®ñ trÝ kh«n ®Òu cã thÓ lµm di
chóc ®Ó xö trÝ tÊt c¶ tµi s¶n cña m×nh (§iÒu 321
D©n luËt B¾c kú; §iÒu 313 D©n luËt Trung kú). Ng-êi
cha cã thÓ lËp chóc th- ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña
m×nh, nh-ng ph¶i gi÷ quyÒn lîi cho vî chÝnh. Vî
chÝnh, vî thø trong khi ®-¬ng gi¸ thó cã thÓ ®Þnh
®o¹t tµi s¶n riªng cña m×nh nÕu chång -ng thuËn
(§iÒu 320 D©n luËt B¾c kú, §iÒu 312 D©n luËt Trung
kú). Ng-êi lËp di chóc cã thÓ truÊt quyÒn thõa kÕ
cña mét hay nhiÒu ng-êi trong nh÷ng ng-êi ®-îc thõa
kÕ. ViÖc truÊt quyÒn thõa kÕ ph¶i ®-îc lËp thµnh
v¨n b¶n do Viªn qu¶n lý v¨n khÕ lËp hoÆc do Lý
tr-ëng n¬i c- tró cña ng-êi lËp chóc th-.
H×nh thøc di chóc ph¶i lËp thµnh v¨n b¶n, do
Viªn qu¶n lý v¨n khÕ hoÆc c«ng chøc thÞ thùc lµm
ra. Di chóc kh«ng cã viªn chøc thÞ thùc ph¶i do
ng-êi lËp di chóc viÕt lÊy vµ ký tªn. NÕu ng-êi lËp
chóc th- ®äc ®Ó ng-êi kh¸c viÕt thay th× ph¶i cã Ýt
nhÊt hai ng-êi thµnh niªn lµm chøng. Ng-êi lµm
chøng th-êng lµ Lý tr-ëng t¹i n¬i tró qu¸n cña
ng-êi lËp chóc th-, nÕu ë xa kh«ng vÒ n¬i tró qu¸n
®-îc th× chóc th- Êy ph¶i cã sù chøng kiÕn cña lý
tr-ëng n¬i hiÖn ë cña ng-êi lËp chóc th- (§iÒu 326
D©n luËt B¾c kú vµ §iÒu 315, §iÒu 316 D©n luËt
Trung kú). Ngoµi ra c¸c vÊn ®Ò néi dung di chóc,
n¨ng lùc chñ thÓ cña ng-êi lËp di chóc, vÊn ®Ò

17
h-¬ng ho¶... còng ®Òu ®-îc quy ®Þnh râ trong hai bé
luËt nµy.
VÒ thõa kÕ theo ph¸p luËt: Trong thêi kú thùc
d©n phong kiÕn, vÞ trÝ cña ng-êi vî kh«ng ®-îc xem
träng vµ bÞ ®Èy xuèng hµng thø yÕu, nªn kh«ng cã sù
b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång trong quan hÖ h«n nh©n.
T- t-ëng duy tr× vµ b¶o vÖ sù tån t¹i cña gia ®×nh,
dßng téc ®-îc ®Æt lªn hµng ®Çu, nªn chÕ ®Þnh thõa
kÕ lu«n b¶o vÖ quyÒn h-ëng di s¶n cña nh÷ng ng-êi
trong quan hÖ huyÕt thèng néi téc. Do vËy, theo quy
®Þnh tõ §iÒu 337 ®Õn §iÒu 343 D©n luËt B¾c kú vµ tõ
§iÒu 332 ®Õn §iÒu 338 D©n luËt Trung kú thø tù -u
tiªn h-ëng di s¶n, khi chia theo ph¸p luËt nh- sau:
Thø tù thø nhÊt: C¸c con (con ®Î, con nu«i, con
vî c¶, con vî lÏ, con trai, con g¸i); nÕu kh«ng cßn
con th× ch¸u cña ng-êi ®Ó l¹i di s¶n míi ®-îc h-ëng
di s¶n cña «ng bµ.
Thø tù thø hai: cha ®Î, mÑ ®Î, cha nu«i, mÑ
nu«i cña ng-êi ®Ó l¹i di s¶n, nÕu ng-êi ®Ó l¹i di
s¶n kh«ng cßn con ch¸u.
Thø tù thø ba: «ng néi, bµ néi; nÕu «ng bµ néi
kh«ng cßn th× c¸c cô néi cña ng-êi ®Ó l¹i di s¶n
®-îc h-ëng.
Thø tù thø t-: anh, chÞ, em ruét. NÕu anh, chÞ,
em ruét chÕt tr-íc th× con cña anh, chÞ, em ruét
®-îc h-ëng vµ ch¸u cña anh, chÞ, em ruét sÏ ®-îc
h-ëng di s¶n, nÕu con cña anh, chÞ, em ruét còng ®·
chÕt.
Thø tù thø n¨m: Nh÷ng ng-êi bªn hä ngo¹i cña
ng-êi ®Ó l¹i di s¶n chØ ®-îc h-ëng sau khi ®· x¸c
®Þnh bªn hä néi kh«ng cßn ai thõa kÕ hoÆc cã nh-ng

18
®Òu bÞ coi lµ ng-êi kh«ng xøng ®¸ng ®-îc h-ëng di
s¶n.
Víi thø tù nh÷ng ng-êi ®-îc chØ ®Þnh thõa kÕ
theo hµng nh- vËy, ta thÊy kh«ng cã bãng d¸ng cña
ng-êi vî hoÆc chång khi mét bªn chÕt tr-íc. Theo
quy ®Þnh Bé D©n luËt B¾c kú, Bé D©n luËt Trung kú
th× ng-êi vî go¸ chØ lµ ng-êi thõa kÕ cuèi cïng cña
ng-êi chång khi kh«ng cßn th©n thuéc nµo kh¸c bªn
hä néi cña ng-êi chång. XÐt trong x· héi phong
kiÕn, quy ®Þnh nµy khã mµ thùc thi, bëi lÏ x· héi
thõa nhËn chÕ ®é ®a thª vµ trong gia ®×nh th-êng cã
rÊt nhiÒu con, thö hái trong thø tù h-ëng di s¶n
bao giê míi ®Õn ng-êi vî go¸.
Ngoµi quy ®Þnh hai h×nh thøc thõa kÕ theo di
chóc vµ thõa kÕ theo ph¸p luËt, Bé D©n luËt B¾c kú
vµ Bé D©n luËt Trung kú cßn quy ®Þnh rÊt cô thÓ vÊn
®Ò h-¬ng ho¶. Theo §iÒu 395, §iÒu 398 Bé D©n luËt
B¾c kú vµ vµ §iÒu 401, 402 Bé D©n luËt Trung kú th×
ng-êi cã tµi s¶n cã thÓ lËp h-¬ng ho¶ ®Ó thê cóng
ng-êi ®ã. Tµi s¶n ®Ó h-¬ng ho¶ cã thÓ lµ ®éng s¶n,
cã thÓ lµ bÊt ®éng s¶n sinh lêi. ViÖc lËp h-¬ng ho¶
cã thÓ lµm ngay vµo chóc th- hoÆc biªn vµo giÊy
chia gia tµi, hoÆc lËp thµnh giÊy tê riªng.
Tµi s¶n lµm h-¬ng ho¶ kh«ng ®-îc qu¸ 1/5
tæng sè tµi s¶n cña ng-êi lËp h-¬ng ho¶. Tµi s¶n
h-¬ng ho¶ ®-îc giao cho ng-êi con trai tr-ëng
cña ng-êi vî chÝnh. NÕu con trai tr-ëng kh«ng
cßn th× giao cho ch¸u ®Ých t«n. NÕu con trai
tr-ëng kh«ng cã con trai th× ng-êi ®-îc h-ëng lµ
con trai thø tiÕp theo cña ng-êi vî chÝnh. NÕu
vî chÝnh kh«ng cã con trai th× ng-êi ®-îc h-ëng
cña h-¬ng ho¶ lµ ng-êi con trai lín tuæi nhÊt

19
trong çc con cña ng-êi vî thø. NÕu ng-êi mÖnh
mét lµ con thø kh«ng cã con trai tr-ëng ®Ó thõa
tù th× cã thÓ lËp con g¸i tr-ëng ®øng thõa h-ëng
h-¬ng ho¶ ®Ó phông tù m×nh. Trong tr-êng hîp
tr-ëng n÷ ®øng thõa h-ëng h-¬ng ho¶ chÕt, th×
cña h-¬ng ho¶ l¹i truyÒn cho tr-ëng n÷, nÕu
kh«ng cã tr-ëng n÷ th× giao cho ®Ých t«n cña
ng-êi tr-ëng n÷ [17, tr.139].
§iÓm qua néi dung chÝnh cña hai Bé D©n luËt B¾c
kú vµ Bé D©n luËt Trung kú, chóng ta thÊy çc quy
®Þnh vÒ thõa kÕ theo di chóc, thõa kÕ theo ph¸p
luËt, di s¶n dïng lµm h-¬ng ho¶ ®-îc quy ®Þnh rÊt
cô thÓ. Riªng ë Nam kú Bé D©n luËt gi¶n yÕu (1883)
l¹i kh«ng cã quy ®Þnh vÒ thõa kÕ. V¨n b¶n nµy lµ sù
sao chÐp chñ yÕu Bé D©n luËt céng hoµ Ph¸p (1804)
vµ nã tËp trung lµm râ çc vÊn ®Ò chung vÒ chñ thÓ,
n¨ng lùc ph¸p luËt d©n sù, t- çch ®-¬ng sù... ChØ
®Õn n¨m 1925 theo S¾c lÖnh ngµy 21/7/1925 th× vÊn
®Ò thõa kÕ míi ®-îc ghi nhËn. Song sù quy ®Þnh Êy
l¹i ch-a râ rµng, qu¸ s¬ l-îc.
Tãm l¹i, néi dung PLVTK giai ®o¹n nµy ®· ghi
nhËn phï hîp víi hÖ t- t-ëng phong kiÕn ViÖt Nam qua
çc triÒu ®¹i, duy tr× sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ
chång, gi÷a nam vµ n÷. Tuy nhiªn, trong mét chõng
mùc nhÊt ®Þnh, PLVTK ®· ph¶n ¸nh ®-îc nh÷ng phong
tôc, tËp qu¸n tiÕn bé cïng víi çc thµnh tùu trong
lÜnh vùc lËp ph¸p cña ch©u ¢u lôc ®Þa (mµ chñ yÕu lµ
Bé D©n luËt Ph¸p).
2.1.2. Giai ®o¹n tõ Çch m¹ng Th¸ng 8/1945 ®Õn
tr-íc 01/7/1996
* Giai ®o¹n 1945 - 1975:

20
Th¾ng lîi vÜ ®¹i cña Çch m¹ng Th¸ng 8 n¨m 1945
®· khai sinh ra mét n-íc ViÖt Nam, mét nhµ n-íc d©n
chñ nh©n d©n ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸. Ngay tõ ®Çu
thµnh lËp, nhµ n-íc non trÎ cïng mét lóc ph¶i ®èi
phã bao nhiªu vÊn ®Ò phøc t¹p vÒ chÝnh trÞ, v¨n
ho¸, kinh tÕ, x· héi. §Ó gi÷ v÷ng thµnh qu¶ çch
m¹ng, nhµ n-íc ta tiÕn hµnh hµng lo¹t çc biÖn ph¸p
kh¸c nhau, trong ®ã bao gåm c¶ viÖc ban hµnh mét hÖ
thèng v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh tÊt c¶ quan
hÖ x· héi, cã lîi cho nh©n d©n lao ®éng. Tuy nhiªn,
do ®iÒu kiÖn thêi ®iÓm lÞch sö lóc ®ã ch-a cho phÐp
chóng ta x©y dùng vµ ban hµnh kÞp thêi çc v¨n b¶n
ph¸p luËt míi. Cho nªn ngµy 10/10/1945 ChÝnh phñ
l©m thêi cña n-íc ViÖt Nam D©n chñ céng hoµ ban
hµnh S¾c lÖnh 90/SL cho phÐp ¸p dông luËt lÖ cò,
nÕu nã kh«ng tr¸i víi nguyªn t¾c "§éc lËp cña n-íc
ViÖt Nam vµ chñ thÓ d©n chñ céng hoµ". Nh- vËy, khi
gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ thõa kÕ trong thêi kú nµy
chñ yÕu vÉn ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh trong Bé luËt
D©n luËt B¾c, Trung, Nam kú.
Tr·i qua qu¸ tr×nh ®Êu tranh çch m¹ng, víi sù
biÕn ®æi nhanh chãng, s©u s¾c cña x· héi ViÖt Nam,
nhiÒu ®iÒu kho¶n trong ba Bé luËt trªn trë nªn l¹c
hËu, tr¸i víi tinh thÇn míi vµ sù tiÕn bé x· héi.
MÆt kh¸c, víi môc tiªu mµ HiÕn ph¸p 1946 ®Ò ra lµ
tõng b-íc xo¸ bá tµn tÝch cña chÕ ®é phong kiÕn,
xo¸ bá sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷, h-íng tíi
b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n lao ®éng, ngµy
22/5/1950, nhµ n-íc ta ®· ban hµnh S¾c lÖnh 97/SL
®Ó söa ®æi mét sè quy lÖ vÒ chÕ ®Þnh trong d©n luËt
cò. Cã thÓ nãi çc quy ®Þnh trong S¾c lÖnh 97 ®-îc
coi nh- nh÷ng viªn g¹ch ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng cho

21
viÖc ban hµnh çc v¨n b¶n ph¸p luËt d©n sù ViÖt Nam
nãi chung vµ quy ®Þnh trong thõa kÕ nãi riªng.
B»ng S¾c lÖnh 97, PLVTK ë ViÖt Nam ®· cã
nh÷ng nguyªn t¾c hÕt søc tiÕn bé, ph¸ vì sù cæ
hñ, lçi thêi trong PLVTK tr-íc ®ã. Çc nguyªn
t¾c ®-îc quy ®Þnh trong S¾c lÖnh 97/SL nh- con
ch¸u hoÆc vî chång cña ng-êi chÕt còng kh«ng b¾t
buéc ph¶i nhËn thõa kÕ cña ng-êi Êy; çc chñ nî
cña ng-êi chÕt kh«ng cã quyÒn ®ßi nî qua sè di
s¶n ®Ó l¹i, con trai, con g¸i ®Òu cã quyÒn thõa
kÕ di s¶n cña cha mÑ; ng-êi ®µn bµ cã chång, cã
toµn n¨ng vÒ mÆt hé; çc quyÒn d©n sù ®Òu ®-îc
luËt b¶o vÖ khi ng-êi ta hµnh xö nã ®óng víi
quyÒn lîi cña nh©n d©n... [83, tr.72].
"Nh÷ng néi dung trªn cña S¾c lÖnh sè 97 ®· cô
thÓ ho¸ §iÒu 9 HiÕn ph¸p n¨m 1946 "§µn bµ ngang
quyÒn víi ®µn «ng vÒ mäi ph-¬ng diÖn" vµ §iÒu 12
HiÕn ph¸p 1946 "QuyÒn së h÷u tµi s¶n cña c«ng d©n
ViÖt Nam ®-îc b¶o ®¶m". Cã thÓ thÊy r»ng, S¾c lÖnh
97 ®· ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng vÒ thõa kÕ cña c«ng
d©n. T- t-ëng tiÕn bé nµy cho ®Õn ngµy nay vÉn cßn
®-îc gi÷ nguyªn ý nghÜa chñ ®¹o trong viÖc h×nh
thµnh vµ vËn dông çc quy ®Þnh cña PLVTK nãi riªng
vµ ph¸p luËt d©n sù nãi chung.
§Ó h-íng dÉn Toµ ¸n çc cÊp thèng nhÊt trong
viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp thõa kÕ, c¨n cø vµo HiÕn
ph¸p 1946 vµ tinh thÇn cña S¾c lÖnh 97, Bé t- ph¸p
®· ban hµnh Th«ng t- sè 1742 ngµy 18/9/1956. Néi
dung th«ng t- sè 1742 quy ®Þnh râ:
Vî hoÆc chång cña ng-êi chÕt cã quyÒn thõa
kÕ ngang víi çc con, vî lÏ vµ con nu«i chÝnh
thøc cña ng-êi ®Ó l¹i di s¶n cã quyÒn thõa kÕ

22
nh- vî c¶ vµ con ®Î cña ng-êi ®ã. Vî go¸ cña
ng-êi ®Ó l¹i di s¶n ®Òu cã quyÒn thõa kÕ di s¶n
cña chång vµ h-ëng phÇn di s¶n ngang víi çc
thõa kÕ cïng hµng kh¸c [76, tr.37].
Quy ®Þnh trong th«ng t- sè 1742 nãi trªn ®· còng
cè vµ ph¸t triÓn thªm nguyªn t¾c "ng-êi ®µn bµ cã
chång cã toµn n¨ng lùc vÒ mÆt hé" mµ S¾c lÖnh 97 ®·
quy ®Þnh.
Trªn c¬ së §iÒu 19 HiÕn ph¸p 1959 ®· c«ng nhËn
vÊn ®Ò thõa kÕ thµnh nguyªn t¾c "Nhµ n-íc chiÕu
theo ph¸p luËt b¶o hé quyÒn thõa kÕ tµi s¶n cña
c«ng d©n" vµ §iÒu 16 LuËt HNG§ 1959 "vî vµ chång cã
quyÒn thõa kÕ tµi s¶n cña nhau"; "çc con cã nghÜa
vô vµ quyÒn lîi ngang nhau trong quy ®Þnh nãi chung
vµ trong lÜnh vùc h-ëng thõa kÕ nãi riªng" (§iÒu
19). §Ó ®¸p øng kÞp thêi yªu cÇu c«ng t¸c xÐt xö,
trong ph¹m vi chøc n¨ng cña m×nh, TANDTC ®· ban
hµnh nhiÒu th«ng t- h-íng dÉn cô thÓ ®Ó Toµ ¸n çc
cÊp cã sù thèng nhÊt chung vÒ ®-êng lèi xÐt xö.
Th«ng t- 594/NCPL ngµy 27/8/1968 h-íng dÉn ®-êng
lèi xÐt xö çc viÖc tranh chÊp vÒ thõa kÕ. Th«ng t-
02/TATC ngµy 2/8/1973 h-íng dÉn gi¶i quyÕt tranh
chÊp vÒ thõa kÕ di s¶n liÖt sÜ... Ngoµi ra ë miÒn
Nam, cßn cã Bé luËt cña chÝnh quyÒn Sµi Gßn (1972)
®· quy ®Þnh kh¸ cô thÓ vÒ thõa kÕ theo di chóc vµ
thõa kÕ theo ph¸p luËt nh»m b¶o vÖ çc quyÒn lîi
chÝnh ®¸ng cña ng-êi ®-îc h-ëng di s¶n thõa kÕ.
Nh- vËy, nghiªn cøu vÊn ®Ò thõa kÕ tõ 1945 -
1975 chóng ta thÊy, PLVTK trong giai ®o¹n nµy tuy
c¬ b¶n vÉn tiÕp tôc duy tr× theo ba bé ph¸p ®iÓn lµ
D©n luËt B¾c kú, D©n luËt Trung kú vµ Ph¸p quy gi¶n
yÕu (1873), nh-ng l¹i mang mét néi dung míi rÊt

23
tiÕn bé, h-íng tíi viÖc xo¸ bá nh÷ng quan niÖm l¹c
hËu, t- t-ëng träng nam, khinh n÷, thùc hiÖn b×nh
®¼ng nam n÷, b×nh ®¼ng mäi c«ng d©n trong lÜnh vùc
thõa kÕ.
* Giai ®o¹n tõ 1975 - 1990:
"Sau khi miÒn Nam hoµn toµn gi¶i phãng, çch
m¹ng ViÖt Nam chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi, giai
®o¹n c¶ n-íc ®éc lËp thèng nhÊt... tiÕn hµnh çch
m¹ng XHCN, tiÕn nhanh, tiÕn m¹nh, tiÕn v÷ng ch¾c
lªn CNXH" [83, tr.75]. Cïng víi sù thèng nhÊt vÒ
chÝnh trÞ, kinh tÕ, ®ßi hái tÊt yÕu ph¶i cã sù
thèng nhÊt vÒ ph¸p luËt vµ viÖc ¸p dông ph¸p luËt.
B-íc ®Çu ®Ó kh¾c phôc sù çch biÖt vÒ ph¸p luËt
gi÷a hai miÒn Nam, B¾c, nªn ngµy 25/3/1977 Héi ®ång
ChÝnh phñ ®· ra NghÞ quyÕt sè 76/CP h-íng dÉn viÖc
thi hµnh ph¸p luËt thèng nhÊt trong ph¹m vi c¶
n-íc.
§Ó phï hîp t×nh h×nh míi trong sù thay ®æi s©u
s¾c mäi mÆt cña ®Êt n-íc, kú häp thø 7 cña Quèc Héi
kho¸ VI ®· chÝnh thøc th«ng qua b¶n HiÕn ph¸p míi
cña n-íc ta. HiÕn ph¸p 1980 lµ c¬ së, nÒn t¶ng cho
b-íc ph¸t triÓn míi cña PLVTK. T¹i §iÒu 27 HiÕn
ph¸p 1980 quy ®Þnh "Nhµ n-íc b¶o hé quyÒn së h÷u
cña c«ng d©n vÒ thu nhËp hîp ph¸p cña c¶i ®Ó dµnh,
nhµ ë t- liÖu s¶n xuÊt, ph¸p luËt b¶o hé quyÒn thõa
kÕ cña c«ng d©n".
§Ó cã mét ®-êng lèi thèng nhÊt cho Toµ ¸n çc
cÊp trong c«ng t¸c xÐt xö gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ
thõa kÕ, ®ång thêi bæ sung mét sè vÊn ®Ò cho phï
hîp víi quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p míi, qua tæng kÕt
rót kinh nghiÖm c«ng t¸c xÐt xö, ngµy 24/7/1981
TANDTC ®· ban hµnh Th«ng t- 81 ®Ó h-íng dÉn gi¶i

24
quyÕt çc tranh chÊp vÒ thõa kÕ. Th«ng t- 81 ®· cã
nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh trong viÖc hoµn thiÖn
PLVTK. Th«ng t- ®· quy ®Þnh nhiÒu vÊn ®Ò nh- di s¶n
thõa kÕ, thõa kÕ theo di chóc, thõa kÕ theo ph¸p
luËt.
VÒ di s¶n thõa kÕ: Theo Th«ng t- 81 th× quan
niÖm vÒ di s¶n thõa kÕ bao gåm toµn bé tµi s¶n,
quyÒn tµi s¶n vµ nghÜa vô tµi s¶n cña ng-êi chÕt.
Tuy nhiªn, kh¸c h¼n víi çc quy ®Þnh ph¸p luËt
tr-íc ®ã, Th«ng t- 81 quy ®Þnh ®Êt ®ai kh«ng cßn lµ
®èi t-îng cña qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn trong quan hÖ
thõa kÕ. HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh ®Êt ®ai thuéc së
h÷u toµn d©n, ç nh©n chØ cã quyÒn sö dông ®Êt.
ViÖc quy ®Þnh nh- vËy khiÕn cho ®Êt ®ai h¹n chÕ ®i
gi¸ trÞ thùc tiÔn cña nã, ®ång thêi t¹o ra bÊt cËp
trong qu¸ tr×nh ¸p dông ph¸p luËt, v× trong giai
®o¹n nµy thùc tiÔn viÖc ®Ó l¹i thõa kÕ quyÒn sö
dông ®Êt vÉn diÔn ra.
VÒ thõa kÕ theo di chóc: Th«ng t- 81 còng quy
®Þnh cô thÓ h¬n so víi th«ng t- 594, th«ng t- ®·
dµnh ch-¬ng IV ®Ó h-íng dÉn thõa kÕ theo di chóc;
trong ®ã quy ®Þnh râ vÒ h×nh thøc di chóc, quyÒn
®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña ng-êi lËp di chóc, nghÜa vô
ph¶i dµnh l¹i mét phÇn tµi s¶n cho nh÷ng ng-êi thõa
kÕ b¾t buéc cña ng-êi lËp di chóc.
VÒ thõa kÕ theo ph¸p luËt: Th«ng t- 81 quy ®Þnh
cã 2 hµng thõa kÕ. Hµng thõa kÕ thø nhÊt: vî go¸
hoÆc chång go¸, çc con ®Î vµ con nu«i, bè ®Î, mÑ
®Î hoÆc bè nu«i, mÑ nu«i. Hµng thõa kÕ thø hai: «ng
néi, bµ néi, «ng ngo¹i, bµ ngo¹i, anh chÞ em ruét,
anh chÞ em cïng cha kh¸c mÑ vµ cïng mÑ kh¸c cha,
anh chÞ em nu«i. Nh÷ng ng-êi thõa kÕ ë hµng thø

25
nhÊt ®-îc thõa kÕ tr-íc vµ thõa kÕ toµn bé di s¶n.
NÕu ë hµng thø nhÊt kh«ng cã ai hoÆc tuy cã nh-ng
hä ®Òu kh«ng nhËn, th× míi ®Õn nh÷ng ng-êi thõa kÕ
ë hµng thø hai. Çc ng-êi thõa kÕ trong cïng mét
hµng, ®-îc h-ëng mét suÊt ngang nhau. Nh- vËy, so
víi Th«ng t- 594 tr-íc ®ã th× sè l-îng vÒ hµng thõa
kÕ vÉn gi÷ nguyªn, tuy nhiªn ë hµng thõa kÕ thø hai
cã bæ sung "anh, chÞ, em cïng cha kh¸c mÑ vµ anh,
chÞ, em cïng mÑ kh¸c cha". Quy ®Þnh nµy phï hîp víi
khung c¶nh x· héi lóc bÊy giê, bëi ®ã lµ chÕ ®é ®a
thª do x· héi cò ®Ó l¹i. V× thÕ, trong gia ®×nh, cã
thÓ cã çc anh, chÞ, em cïng cha kh¸c mÑ vµ cïng mÑ
kh¸c cha lµ lÏ ®-¬ng nhiªn.
Bªn c¹nh quy ®Þnh vÒ hµng thõa kÕ theo ph¸p
luËt, lÇn ®Çu tiªn trong Th«ng t- 81 ®· quy ®Þnh
nh÷ng tr-êng hîp nh÷ng ng-êi tuy ®-îc h-ëng thõa kÕ
theo ph¸p luËt hoÆc theo di chóc nh-ng l¹i kh«ng cã
quyÒn ®-îc h-ëng di s¶n, do ng-êi ®ã cã hµnh vi
tr¸i ph¸p luËt x©m ph¹m ®Õn quyÒn h-ëng di s¶n vµ
quyÒn ®Ó l¹i di s¶n cña ng-êi kh¸c. §Æc biÖt Th«ng
t- 81 cßn b¶o vÖ quyÒn lîi cña cha mÑ, con çi ch-a
thµnh niªn hoÆc ®· thµnh niªn nh-ng kh«ng ®ñ kh¶
n¨ng lao ®éng, khi di chóc cña ng-êi ®Ó l¹i di s¶n
kh«ng cho hä h-ëng. Nh÷ng ng-êi nµy ®-îc -u tiªn
h-ëng Ýt nhÊt b»ng 2/3 suÊt thõa kÕ theo ph¸p luËt
mµ kh«ng phô thuéc vµo néi dung di chóc.
Ngoµi ra, Th«ng t- 81 cßn quy ®Þnh trong tr-êng
hîp nh÷ng ng-êi thõa kÕ lÉn nhau chÕt trong cïng
mét thêi ®iÓm hoÆc kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®-îc ai chÕt
tr-íc th× kh«ng ai ®-îc thõa kÕ cña ai, di s¶n cña
ng-êi nµo chia cho ng-êi thõa kÕ cña ng-êi ®ã. MÆt
kh¸c, nÕu çc con d©u, rÓ, con ch¸u sèng chung

26
trong gia ®×nh, ng-êi nµo cã ®ãng gãp ®¸ng kÓ trong
viÖc duy tr× vµ ph¸t triÓn khèi tµi s¶n chung th×
khi bè mÑ, «ng bµ chÕt tr-íc ®-îc tÝnh chia mét
phÇn t-¬ng xøng víi c«ng søc ®· ®ãng gãp víi danh
nghÜa lµ ng-êi cã quyÒn lîi chung. Cã thÓ nãi r»ng
Th«ng t- 81/TANDTC ngµy 24/7/1981 lµ v¨n b¶n ph¸p
lý ®Çu tiªn quy ®Þnh kh¸ chi tiÕt vÒ thõa kÕ tõ sau
çch m¹ng th¸ng 8 ®Õn tr-íc khi cã PLVTK 1990.
Th«ng t- 81 lµ v¨n b¶n thõa kÕ ®-îc ¸p dông thèng
nhÊt cho c¶ n-íc, ®ãng vai trß lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó
gi¶i quyÕt çc tranh chÊp vÒ thõa kÕ. Th«ng t- ®·
kÕ thõa vµ tiÕp tôc ph¸t huy nh÷ng quy ®Þnh cã néi
dung tiÕn bé, thÓ hiÖn b¶n chÊt vµ ý nghÜa cña
PLVTK cña nhµ n-íc XHCN, xo¸ bá nh÷ng tµn tÝch cña
chÕ ®é thõa kÕ x· héi phong kiÕn ViÖt Nam, nh÷ng
biÓu hiÖn cña t- t-ëng gia tr-ëng, träng nam, khinh
n÷.
Tuy cã mét vÞ trÝ quan träng trong qu¸ tr×nh
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, PLVTK ë n-íc ta, nh-ng
Th«ng t- 81 cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, ch-a
ngang tÇm víi quan hÖ x· héi mµ nã ®iÒu chØnh.
Ch¼ng h¹n, viÖc quy ®Þnh ng-êi thõa kÕ chØ cã hai
hµng lµ thu hÑp diÖn nh÷ng ng-êi thõa kÕ, ch-a thËt
sù b¶o ®¶m quyÒn ®-îc h-ëng thõa kÕ, cña nh÷ng
ng-êi th©n, ng-êi ®Ó l¹i di s¶n thõa kÕ, vÊn ®Ò
thõa kÕ thÕ vÞ còng cßn s¬ l-îc; quy ®Þnh vÒ ng-êi
kh«ng ®-îc thõa kÕ ch-a ®Çy ®ñ, râ rµng (ChØ cã hai
tr-êng hîp kh«ng ®-îc thõa kÕ, ®ã lµ ng-êi ®· giÕt
ng-êi ®Ó l¹i thõa kÕ, hoÆc ng-êi thõa kÕ cïng hµng
víi m×nh ®Ó chiÕm toµn bé di s¶n, hoÆc lµm t¨ng
thªm kû phÇn cho b¶n th©n). Cßn çc tr-êng hîp kh¸c
nh- hµnh vi lõa dèi, c-ìng bøc hoÆc ®e do¹ ng-êi ®Ó

27
l¹i di s¶n trong viÖc lËp di chóc ®Ó giµnh lîi cho
b¶n th©n, vi ph¹m nghÜa vô nu«i d-ìng... th× Th«ng
t- kh«ng quy ®Þnh. Tr-íc t×nh h×nh ®ã, ®ßi hái ph¶i
cã mét v¨n b¶n ph¸p luËt chuÈn mùc h¬n, cã néi dung
®Çy ®ñ vµ hoµn chØnh h¬n ®Ó ®iÒu chØnh çc quan hÖ
thõa kÕ.
Vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80, thÕ kû XX,
Nhµ n-íc ta ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸
nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù
qu¶n lý cña nhµ n-íc, theo ®Þnh h-íng XHCN, §¶ng
vµ Nhµ n-íc ta ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch ph¸p
luËt nh»m gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, ph¸t
huy mäi tiÒm n¨ng cña çc thµnh phÇn kinh tÕ vµ
cho phÐp nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau tån
t¹i, trong ®ã h×nh thøc së h÷u ç thÓ, tiÓu chñ
vµ t- b¶n t- nh©n ®-îc thõa nhËn [76, tr.91].
H¬n n÷a LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1986 ®·
®-îc ban hµnh ®Ó tiÕp tôc x©y dùng, cñng cè gia
®×nh XHCN, quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång, gi÷a
çc con trong gia ®×nh ®-îc cñng cè, xo¸ bá hñ tôc,
l¹c hËu mét çch triÖt ®Ó nhÊt. QuyÒn së h÷u vµ
quyÒn thõa kÕ cña c«ng d©n ®-îc t«n träng thùc hiÖn
vµ ®-îc b¶o ®¶m b»ng ph¸p luËt. §Ó ®¸p øng víi sù
biÕn ®æi, ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña x· héi, còng
nh- kh¾c phôc nh÷ng néi dung cßn thiÕu vµ ch-a phï
hîp víi ®êi sèng thùc tÕ trong Th«ng t- h-íng dÉn
gi¶i quyÕt tranh chÊp thõa kÕ tr-íc ®ã, ngµy
30/8/1990 Héi ®ång nhµ n-íc CHXHCNVN ®· th«ng qua
ph¸p lÖnh thõa kÕ, cã hiÖu lùc tõ ngµy 10/9/1990.
Ph¸p lÖnh thõa kÕ gåm 38 ®iÒu, chia lµm 6
ch-¬ng, trong ®ã ®· x¸c ®Þnh ®-îc nh÷ng nguyªn t¾c
c¬ b¶n vÒ thõa kÕ, vÒ quyÒn b×nh ®¼ng thõa kÕ cña

28
c«ng d©n, thõa kÕ theo di chóc, diÖn vµ hµng thõa
kÕ, thêi hiÖu, yªu cÇu chia di s¶n thõa kÕ...
VÒ thõa kÕ theo di chóc: Quy ®Þnh t¹i ch-¬ng II
tõ §iÒu 10 ®Õn §iÒu 23 cña Ph¸p lÖnh thõa kÕ 1990.
Theo ph¸p lÖnh c«ng d©n cã quyÒn lËp di chóc ®Ó
chuyÓn quyÒn së h÷u mét phÇn hoÆc toµn bé tµi s¶n
cña m×nh cho mét ng-êi hoÆc nhiÒu ng-êi trong hoÆc
ngoµi çc hµng thõa kÕ theo ph¸p luËt, còng nh- cho
c¬ quan nhµ n-íc, çc tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x·
héi. Ng-êi lËp di chóc cã quyÒn chØ ®Þnh ng-êi thõa
kÕ, ph©n ®Þnh tµi s¶n cho ng-êi thõa kÕ, giao nghÜa
vô cho ng-êi thõa kÕ, truÊt quyÒn h-ëng di s¶n cña
mét hoÆc nhiÒu ng-êi thõa kÕ theo ph¸p luËt mµ
kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i nªu lý do. §Æc biÖt Ph¸p lÖnh
thõa kÕ cßn quy ®Þnh cô thÓ h¬n vÒ néi dung di chóc
[§iÒu 13], hiÖu lùc di chóc [§iÒu 23], h×nh thøc di
chóc [§iÒu 14, 15, 16, 17, 18], vÒ nh÷ng ng-êi thõa
kÕ kh«ng phô thuéc vµo néi dung di chóc [§iÒu 20].
Söa ®æi, bæ sung, thay thÕ di chóc [§iÒu 22], çc
®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc di chóc.
VÒ thõa kÕ theo ph¸p luËt: Ph¸p lÖnh thõa kÕ ®·
më réng ph¹m vi nh÷ng ng-êi thuéc quyÒn thõa kÕ
theo ph¸p luËt vµ ®-îc xÕp theo thø tù 3 hµng thõa
kÕ.
Hµng thø nhÊt gåm: vî, chång, cha ®Î, mÑ ®Î,
cha nu«i, mÑ nu«i, con ®Î, con nu«i cña ng-êi chÕt.
Hµng thø hai gåm: «ng néi, bµ néi, «ng ngo¹i,
bµ ngo¹i, anh, chÞ, em ruét cña ng-êi chÕt.
Hµng thø ba gåm: Cô néi, cô ngo¹i cña ng-êi
chÕt, b¸c ruét, chó ruét, cËu ruét, c« ruét, d×
ruét cña ng-êi chÕt; ch¸u ruét cña ng-êi chÕt mµ

29
ng-êi chÕt lµ b¸c ruét, chó ruét, cËu ruét, c«
ruét, d× ruét.
§iÓm míi cña Ph¸p lÖnh thõa kÕ 1990 so víi Th«ng
t- 81 ®-îc thÓ hiÖn ë nhiÒu quy ®Þnh, ®Æc biÖt lµ
quy ®Þnh vÒ thêi hiÖu khëi kiÖn ë §iÒu 36: "Trong
thêi h¹n 10 n¨m kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ, ng-êi
thõa kÕ cã quyÒn khëi kiÖn ®Ó yªu cÇu chia di s¶n,
x¸c nhËn quyÒn thõa kÕ cña m×nh hoÆc b¸c bá quyÒn
thõa kÕ cña ng-êi kh¸c. Trong thêi h¹n ba n¨m kÓ tõ
thêi ®iÓm më thõa kÕ, c¸ nh©n, c¬ quan, tæ chøc cã
quyÒn khëi kiÖn ®Ó yªu cÇu ng-êi thõa kÕ thùc hiÖn
nghÜa vô tµi s¶n do ng-êi chÕt ®Ó l¹i". Ngoµi ra
Ph¸p lÖnh thõa kÕ cßn quy ®Þnh vÒ quyÒn thõa kÕ cña
mét ng-êi ®ang lµ con nu«i cña ng-êi kh¸c, ®-îc
thõa kÕ theo ph¸p luËt cña bè mÑ nu«i vµ c¶ bè mÑ
®Î vµ anh, chÞ, em ruét cña m×nh. Trong lóc ®ã
Th«ng t- 81 l¹i kh«ng quy ®Þnh quyÒn nµy.
Còng nh- Th«ng t- 81, Ph¸p lÖnh thõa kÕ còng
quy ®Þnh vÒ thõa kÕ thÕ vÞ. §ã lµ tr-êng hîp mét
ng-êi ®-îc thõa kÕ thay vÞ trÝ cña cha mÑ m×nh.
Th«ng t- 81 chØ quy ®Þnh mét tr-êng hîp thõa kÕ thÕ
vÞ lµ: "trong tr-êng hîp con cña ng-êi ®Ó l¹i di
s¶n chÕt tr-íc ng-êi ®Ó l¹i di s¶n, th× ch¸u ®-îc
h-ëng phÇn di s¶n mµ cha hoÆc mÑ cña ch¸u ®-îc
h-ëng nÕu cßn sèng". Cßn §iÒu 26 Ph¸p lÖnh thõa kÕ
quy ®Þnh thªm "nÕu ch¸u còng ®· chÕt tr-íc ng-êi ®Ó
l¹i di s¶n, th× ch¾t ®-îc h-ëng phÇn di s¶n mµ cha
hoÆc mÑ cña ch¾t ®-îc h-ëng nÕu cßn sèng".
Tuy cßn nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, nh-ng cã thÓ
kh¼ng ®Þnh r»ng, Ph¸p lÖnh thõa kÕ 1990 ®-îc ban
hµnh ®· ph¶n ¸nh møc ®é ph¸t triÓn c«ng t¸c lËp
ph¸p ë n-íc ta. KÓ tõ khi h×nh thµnh cho ®Õn khi

30
ph¸p lÖnh thõa kÕ ®-îc ban hµnh, lÇn ®Çu tiªn mét
v¨n b¶n ph¸p luËt cã chøa ®ùng çc quy ph¹m ph¸p
luËt t-¬ng ®èi tæng hîp, toµn diÖn, thèng nhÊt ®iÒu
chØnh quan hÖ thõa kÕ, gãp phÇn gi¶i quyÕt mét çch
cã hiÖu qu¶ nh÷ng tranh chÊp vÒ thõa kÕ.
Tãm l¹i, nghiªn cøu PLVTK trong giai ®o¹n tõ
1945 ®Õn tr-íc 1/7/1996 chóng ta thÊy r»ng: mÆc dï
nh÷ng quy ®Þnh vÒ thõa kÕ trong giai ®o¹n nµy cßn
Ýt, song còng ®· cã nhiÒu thµnh tùu vµ nh÷ng b-íc
tiÕn ®¸ng kÓ. Néi dung cña ph¸p luËt vÒ thõa kÕ ®·
kÕ thõa -u ®iÓm ph¸p lý tiÕn bé cña giai ®o¹n tr-íc
®©y vµ tiÕp tôc hoµn thiÖn ®Ó phï hîp víi çc ®iÒu
kiÖn x· héi míi. Nh÷ng nguyªn t¾c thùc sù d©n chñ,
tiÕn bé mang tÝnh nh©n ®¹o cña nÒn ph¸p luËt XHCN,
cho ®Õn nay vÉn cßn gi÷ nguyªn ý nghÜa chñ ®¹o cña
sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña PLVTK.Tuy nhiªn, do
PLVTK trong giai ®o¹n nµy ®-îc ban hµnh d-íi d¹ng
v¨n b¶n ®¬n hµnh, r¶i r¸c qua çc thêi kú, nh»m
gi¶i quyÕt yªu cÇu mang tÝnh t×nh thÕ, cho nªn
kh«ng thÓ tr¸nh khái t×nh tr¹ng t¶n m¹n, kh«ng
logic, kh«ng hÖ thèng, nhiÒu quan hÖ ch-a ®-îc ph¸p
luËt ®iÒu chØnh, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ thõa kÕ th-êng x¶y
ra tranh chÊp nh- di s¶n dïng vµo viÖc thê cóng,
ph©n chia di s¶n thõa kÕ, thõa kÕ quyÒn sö dông
®Êt... l¹i quy ®Þnh mét çch chung chung, dÉn ®Õn
viÖc vËn dông vµ thi hµnh ph¸p luËt kh«ng thèng
nhÊt, g©y mÊt niÒm tin cña nh©n d©n ®èi víi ph¸p
luËt vµ nhµ n-íc.
2.1.3. Giai ®o¹n tõ 01/07/1996 ®Õn nay
Víi ®-êng lèi ®æi míi ®óng ®¾n ®-îc §¶ng vµ nhµ
n-íc ta thÓ hiÖn trong HiÕn ph¸p 1992, tÊt c¶ mäi
mÆt trong ®êi sèng tõ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸,

31
x· héi ®Òu thay ®æi trªn mäi b×nh diÖn. V× vËy,
trong ®êi sèng d©n sù còng ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò
mµ ph¸p luËt ch-a kÞp ®iÒu chØnh hoÆc ®iÒu chØnh
ch-a ®Çy ®ñ. Çc v¨n b¶n ph¸p luËt víi çc h×nh
thøc NghÞ ®Þnh, Ph¸p lÖnh, Th«ng t-... kh«ng ®ñ tÇm
bao qu¸t ®Ó ®iÒu chØnh mét çch réng kh¾p çc quan
hÖ d©n sù nãi chung vµ vÊn ®Ò thõa kÕ nãi riªng.
ChÝnh tõ thùc tiÔn ®ã ngµy 28/10/1995, Quèc Héi
kho¸ IX kú häp thø 8 ®· th«ng qua BLDS ®Çu tiªn
n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, vµ cã hiÖu
lùc tõ ngµy 01/07/1996.
BLDS lµ kÕt qu¶ cña sù c«ng phu trong suèt mét
thêi gian dµi kiÓm nghiÖm, sµng läc thùc tiÔn sèng
®éng cña ®êi sèng x· héi vµ hÖ thèng ho¸, ph¸p ®iÓn
ho¸, ph¸p luËt d©n sù cña chÝnh quyÒn nh©n d©n.
BLDS 1995 t-¬ng ®èi ®å sé, bao gåm 7 phÇn, chia lµm
838 ®iÒu. Trong ®ã thõa kÕ ®-îc quy ®Þnh ë môc thø
IV vµ ch-¬ng VI phÇn thø V. So víi v¨n b¶n PLVTK
tr-íc ®©y BLDS 1995 ®· kÕ thõa nh÷ng quy ®Þnh tiÕn
bé cßn phï hîp trong Ph¸p lÖnh thõa kÕ, ®ång thêi
söa ®æi bæ sung nhiÒu vÊn ®Ò nh- sau:
Thø nhÊt, lµ nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ thõa kÕ:
gåm 15 ®iÒu, tõ §iÒu 634 ®Õn §iÒu 648 BLDS 1995, ®·
thÓ hiÖn râ çc nguyªn t¾c cña PLVTK tr-íc ®©y nh-
quyÒn b×nh ®¼ng vÒ thõa kÕ cña ç nh©n [§iÒu 635];
nhµ n-íc b¶o hé quyÒn vÒ thõa kÕ cña ç nh©n [§iÒu
634]; ng-êi thõa kÕ cã quyÒn nhËn hoÆc kh-íc tõ
quyÒn h-ëng di s¶n [§iÒu 645].
§ång thêi trong phÇn nµy BLDS 1995 còng quy
®Þnh râ thêi ®iÓm më thõa kÕ, ®Þa ®iÓm më thõa kÕ,
thêi hiÖu khëi kiÖn thõa kÕ, nh÷ng ng-êi kh«ng cã

32
quyÒn h-ëng di s¶n, quyÒn vµ nghÜa vô ng-êi qu¶n lý
di s¶n.
Thø hai, vÒ thõa kÕ theo di chóc: BLDS 1995 quy
®Þnh gåm 28 ®iÒu, tõ §iÒu 649 ®Õn §iÒu 676, t¨ng
thªm 14 ®iÒu so víi Ph¸p lÖnh thõa kÕ n¨m 1990.
NhiÒu vÊn ®Ò ch-a ®-îc ®Ò cËp trong Ph¸p lÖnh thõa
kÕ, nay ®-îc quy ®Þnh râ trong phÇn thõa kÕ cña BLDS
1995 nh-: ®Þnh nghÜa di chóc (§iÒu 649); ng-êi lµm
chøng cho viÖc lËp di chóc (§iÒu 657); di chóc chung
cho vî chång (§iÒu 666, §iÒu 667, §iÒu 671); di t¨ng
(§iÒu 674); di chóc bÞ thÊt l¹c, h- h¹i (§iÒu 669);
göi gi÷ di chóc, c«ng bè di chóc, gi¶i thÝch néi
dung di chóc (§iÒu 668, §iÒu 675, §iÒu 676); ®èi víi
ng-êi thõa kÕ kh«ng phô thuéc vµo néi dung di chóc
(§iÒu 672) ®· ®-îc quy ®Þnh trong Ph¸p lÖnh thõa kÕ,
BLDS 1995 tiÕp tôc kÕ thõa song cã sù söa ®æi so víi
Ph¸p lÖnh thõa kÕ ë chç kh«ng ®ßi hái ng-êi thõa kÕ
lµ cha, mÑ, vî, chång ph¶i lµ ng-êi tóng thiÕu vµ
kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng lao ®éng nh- Ph¸p lÖnh thõa kÕ quy
®Þnh. VÒ di chóc miÖng §iÒu 654 cña BLDS 1995 còng
®-îc ph¸t triÓn tõ §iÒu 18 Ph¸p lÖnh thõa kÕ. Tuy
nhiªn, BLDS 1995 quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n vÒ nh÷ng yªu
cÇu, tr×nh tù, thñ tôc cña h×nh thøc di chóc nµy.
Thø ba, vÒ thõa kÕ theo ph¸p luËt: BLDS 1995
quy ®Þnh 7 ®iÒu, tõ §iÒu 677 - §iÒu 683. Ngoµi §iÒu
667 nªu ®Þnh nghÜa thÕ nµo lµ thõa kÕ theo ph¸p
luËt míi ®-îc quy ®Þnh trong BLDS 1995, cßn c¸c
®iÒu luËt kh¸c quy ®Þnh nh÷ng tr-êng hîp thõa kÕ
theo ph¸p luËt (§iÒu 678), hµng thõa kÕ (§iÒu 679),
thõa kÕ thÕ vÞ (§iÒu 680), quan hÖ thõa kÕ gi÷a con
nu«i vµ cha nu«i, mÑ nu«i vµ cha mÑ ®Î (§iÒu 681),
quan hÖ thõa kÕ gi÷a con riªng vµ bè d-îng, mÑ kÕ

33
(§iÒu 682); viÖc thõa kÕ trong tr-êng hîp vî, chång
®· chia tµi s¶n chung ®ang xin ly h«n, ®· kÕt h«n
víi ng-êi kh¸c (§iÒu 683) ®Òu ®· ®-îc quy ®Þnh
trong Ph¸p lÖnh thõa kÕ tõ ®iÒu 24 ®Õn ®iÒu 29. Tuy
nhiªn, BLDS 1995 cã söa ®æi, bæ sung ®«i chót nh-
kho¶n 2 §iÒu 679 ®-îc viÕt l¹i râ rµng, ng¾n gän
h¬n so víi kho¶n 3,4 §iÒu 25 Ph¸p lÖnh thõa kÕ.
HoÆc ®iÓm c kho¶n 1 §iÒu 678 cã thªm trong tr-êng
hîp chÕt cïng thêi ®iÓm víi ng-êi lËp di chóc.
Thø t-, vÒ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt: tõ nh÷ng
n¨m 1980 ®Õn tr-íc khi cã HiÕn ph¸p n¨m 1992 toµn
bé ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n, do nhµ n-íc thèng
nhÊt qu¶n lý, c«ng d©n chØ cã quyÒn sö dông kh«ng
cã quyÒn së h÷u, thõa kÕ. V× vËy, Ph¸p lÖnh thõa kÕ
kh«ng ®Ò cËp ®Õn viÖc thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt.
Sau khi cã HiÕn ph¸p 1992 vµ LuËt §Êt ®ai n¨m 1993,
tuy ®Êt ®ai vÉn thuéc së h÷u toµn d©n nh-ng Nhµ
n-íc ®· trao cho c«ng d©n 5 quyÒn, trong ®ã cã
quyÒn thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt. Do ®ã, t¹i ch-¬ng
VI phÇn thø V BLDS 1995 ®· dµnh ra 7 ®iÒu (tõ §iÒu
738 ®Õn §iÒu 744) ®Ó quy ®Þnh vÒ thõa kÕ quyÒn sö
dông ®Êt. ViÖc BLDS 1995 cho phÐp ng-êi sö dông ®Êt
cã quyÒn ®Ó l¹i di s¶n thõa kÕ, ®¸p øng ®-îc nhu
cÇu cña ng-êi sö dông ®Êt, ®Êt ®ai ph¸t huy ®-îc
vai trß quan träng cña m×nh trong lÜnh vùc s¶n
xuÊt, sinh ho¹t, tiªu dïng, gi¸ trÞ cña ®Êt ®ai
ngµy cµng ®-îc ng-êi sö dông ®Êt quan t©m vµ ®¸nh
gi¸ ®óng, viÖc bá hoang ruéng ®Êt nh- tr-íc ®©y ®·
kh«ng cßn tån t¹i.
Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, c¸c quy ®Þnh vÒ thõa kÕ
trong BLDS 1995 lµ mét b-íc tiÕn quan träng trong
qu¸ tr×nh lËp ph¸p ë ViÖt Nam, nh»m kh¾c phôc kÞp

34
thêi sù thiÕu tËp trung, kh«ng ®Çy ®ñ cña PLVTK
®-îc quy ®Þnh tr-íc ®ã. Nh÷ng quy ®Þnh nµy ®· cñng
cè quyÒn së h÷u vµ quyÒn thõa kÕ tµi s¶n cña c«ng
d©n phï hîp víi c«ng cuéc ®æi míi do §¶ng Céng s¶n
ViÖt Nam khëi x-íng vµ l·nh ®¹o. QuyÒn thõa kÕ cña
c«ng d©n ®-îc quy ®Þnh trong BLDS 1995 ®· gãp phÇn
b¶o vÖ çc quyÒn d©n sù vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ç
nh©n trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn
theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc
theo ®Þnh h-íng XHCN.
Tuy nhiªn, çc quy ®Þnh vÒ thõa kÕ trong BLDS
1995 ®-îc ban hµnh trong giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú
x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN vµ
nhÊt lµ tõ sau n¨m 1995 ®Õn n¨m 2005 ®· cã hµng
lo¹t v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®-îc ban hµnh nh-
LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2000, LuËt §Êt ®ai
2003, LuËt §Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam (söa ®æi)
luËt khuyÕn khÝch ®Çu t- trong n-íc (söa ®æi)...
cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng,
sù ph¸t triÓn ngµy cµng ®a d¹ng cña çc quan hÖ x·
héi, tranh chÊp vÒ thõa kÕ cã xu h-íng gia t¨ng vÒ
sè l-îng, phøc t¹p vÒ néi dung, gi¸ trÞ vÒ di s¶n
thõa kÕ kh«ng cßn lµ tµi s¶n th«ng th-êng phôc vô
sinh ho¹t tiªu dïng mµ cßn lµ quyÒn sö dông ®Êt,
quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, vèn ®Çu t-, cæ phÇn, cæ
phiÕu, trang tr¹i... khi gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ
thõa kÕ kh«ng chØ ¸p dông BLDS 1995 mµ cßn bÞ chi
phèi çc v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan kh¸c. V× vËy,
ngµy 14/6/2005, t¹i kú häp thø 7 Quèc héi kho¸ XI
®· th«ng qua BLDS söa ®æi 2005, cã hiÖu lùc thi
hµnh tõ ngµy 1/1/2006.

35
Víi 7 phÇn, 777 ®iÒu, BLDS n¨m 2005 kh«ng "®å
sé" ®-îc nh- BLDS 1995, nh-ng nh÷ng quy ®Þnh vÒ
thõa kÕ cã nhiÒu tiÕn bé h¬n vµ phï hîp víi ®êi
sèng thùc tÕ ë n-íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay.
Çc quy ®Þnh vÒ thõa kÕ trong BLDS 2005 c¬ b¶n kÕ
thõa çc quan ®iÓm cò vµ quy ®Þnh mét sè tr-êng hîp
míi nh- sau:
Thø nhÊt, theo §iÒu 676 - BLDS n¨m 2005 quy
®Þnh vÒ ng-êi thõa kÕ theo ph¸p luËt vµ sè l-îng
hµng thõa kÕ vÉn lµ ba hµng nh- sè l-îng çc hµng
thõa kÕ theo ph¸p luËt ®· ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu
679 - BLDS n¨m 1995. Nh÷ng ng-êi thõa kÕ theo quan
hÖ huyÕt thèng bµng hÖ vµ trùc hÖ vÉn ®-îc gi÷
nguyªn vµ còng bao gåm nh÷ng ng-êi nh- quy ®Þnh
trong BLDS n¨m 1995. Tuy nhiªn, t¹i hµng thõa kÕ
thø hai, BLDS n¨m 2005 c¬ bæ sung ch¸u néi, ch¸u
ngo¹i cña ng-êi ®Ó l¹i di s¶n ®-îc h-ëng di s¶n
theo tr×nh tù hµng vµ t¹i hµng thõa kÕ thø 3 lµ
ch¾t ruét cña ng-êi chÕt mµ ng-êi chÕt lµ cô néi,
cô ngo¹i. §©y lµ ®iÓm míi so víi quy ®Þnh vÒ thõa
kÕ theo hµng t¹i §iÒu 679 - BLDS n¨m 1995. Theo
t«i, ®©y lµ mét quy ®Þnh nh»m cñng cè vµ b¶o hé
triÖt ®Ó h¬n n÷a quyÒn thõa kÕ theo ph¸p luËt cña
çc ch¸u néi, çc ch¸u ngo¹i, çc ch¾t néi, çc
ch¾t ngo¹i cña ng-êi ®Ó l¹i di s¶n trong nh÷ng
tr-êng hîp cô thÓ. V× vËy quy ®Þnh nµy lµ mét b-íc
tiÕn quan träng vÒ kü n¨ng vµ tr×nh ®é lËp ph¸p ë
n-íc ta tõ n¨m 1995 ®Õn nay, ®ång thêi ®©y cßn lµ
mét quy ®Þnh rÊt míi. Quy ®Þnh t¹i §iÓm b, §iÓm c
kho¶n 1 §iÒu 676 BLDS n¨m 2005 ®· më réng ph¹m vi
ng-êi thõa kÕ theo hµng, nh»m gi¶i quyÕt cã hiÖu

36
qu¶ nh÷ng quan hÖ x· héi cã liªn quan ®Õn viÖc chia
di s¶n vµ nhËn di s¶n thõa kÕ.
Thø hai, viÖc tõ chèi nhËn di s¶n, §iÒu 642
trong BLDS 2005 ®· quy ®Þnh t-¬ng tù nh- §iÒu 645
trong BLDS 1995 lµ: trong tr-êng hîp ng-êi cã quyÒn
thõa kÕ tõ chèi quyÒn h-ëng di s¶n trong thêi h¹n 6
th¸ng kÓ tõ ngµy më thõa kÕ. Nh-ng t¹i §iÒu 642 BLDS
2005 cã bæ sung thªm lµ: "sau 6 th¸ng kÓ tõ ngµy më
thõa kÕ nÕu kh«ng cã tõ chèi nhËn di s¶n th× ®-îc
coi lµ ®ång ý nhËn di s¶n". Quy ®Þnh bæ sung nµy ®·
t¹o ra kh¶ n¨ng ¸p dông ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt mét
tranh chÊp cô thÓ ®-îc râ rµng vµ triÖt ®Ó h¬n.
Thø ba, vÒ thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ thõa kÕ: §iÒu
645 BLDS 2005 ®· quy ®Þnh t-¬ng tù nh- §iÒu 648
BLDS 1995 lµ: "thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ
lµ 10 n¨m kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ". Tuy nhiªn,
BLDS 2005 cã bæ sung thªm: "thêi hiÖu khëi kiÖn ®Ó
yªu cÇu ng-êi thõa kÕ thùc hiÖn nghÜa vô vÒ tµi s¶n
cña ng-êi chÕt ®Ó l¹i lµ 3 n¨m kÓ tõ thêi ®iÓm më
thõa kÕ". ViÖc bæ sung quy ®Þnh nµy ®· x¸c ®Þnh
quyÒn vÒ tµi s¶n cña c¸c chñ nî còng nh- nh÷ng
ng-êi kh¸c cã liªn quan ®Õn di s¶n chØ ®-îc b¶o vÖ
trong thêi hiÖu lµ 3 n¨m. Sau 3 n¨m kÓ tõ khi më
thõa kÕ (khi con nî chÕt), nÕu ng-êi cã quyÒn kh«ng
yªu cÇu th× khi ®ã hä míi bÞ mÊt quyÒn lîi cña
m×nh. ViÖc quy ®Þnh nh- vËy kh«ng chØ ®¶m b¶o ®-îc
tÝnh æn ®Þnh trong giao l-u d©n sù cña ng-êi thõa
kÕ mµ cßn lµm râ vµ ph©n biÖt gi÷a c¸c thêi hiÖu.
Thø t-, vÒ thõa kÕ theo di chóc: Nh÷ng quy ®Þnh
vÒ thõa kÕ theo di chóc trong BLDS 2005 ®· kh¾c phôc
®-îc nh÷ng h¹n chÕ vµ bÊt cËp cña nh÷ng quy ®Þnh
trong BLDS khi ch-a ®-îc söa ®æi vÒ quyÒn cña ng-êi

37
lËp di chóc (§iÒu 648); vÒ di chóc b»ng v¨n b¶n
(§iÒu 650); vÒ di chóc hîp ph¸p (§iÒu 652); vÒ néi
dung cña di chóc b»ng v¨n b¶n (§iÒu 653); vÒ c«ng bè
di chóc (§iÒu 672).
Nh÷ng quy ®Þnh t¹i çc ®iÒu luËt nãi trªn thËt
cô thÓ, thuËn tiÖn cho viÖc ¸p dông vµ ®¶m b¶o
triÖt ®Ó h¬n n÷a quyÒn cña ng-êi lËp di chóc vµ
quyÒn cña ng-êi ®-îc chØ ®Þnh lµ ng-êi thõa kÕ theo
di chóc.
Thø n¨m, vÒ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt: Theo quy
®Þnh BLDS 1995 ®èi víi ®Êt n«ng nghiÖp, ng-êi ®-îc
thõa kÕ ph¶i cã ®iÒu kiÖn, cã nhu cÇu sö dông ®Êt,
cã ®iÒu kiÖn tiÕp tôc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ch-a cã
®Êt hoÆc ®ang sö dông ®Êt d-íi h¹n møc theo quy
®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai. BLDS 2005 kh«ng quy
®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt n«ng
nghiÖp mµ quy ®Þnh nh÷ng ng-êi thuéc hµng thõa kÕ
®Òu ®-îc thõa kÕ ®Êt n«ng nghiÖp. Cô thÓ lµ: "ç
nh©n ®-îc nhµ n-íc giao ®Êt, cho thuª ®Êt, nhËn
chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn ®Ó thõa kÕ quyÒn sö
dông ®Êt" [13, §iÒu 734].
Thø s¸u, vÒ ph©n chia di s¶n trong tr-êng hîp
cã ng-êi thõa kÕ míi hoÆc cã ng-êi thõa kÕ bÞ b¸c
bá quyÒn thõa kÕ (§iÒu 687). §©y lµ mét ®iÒu hoµn
toµn míi ®-îc ®-a vµo BLDS 2005 nh»m gi¶i quyÕt
sù bÊt cËp trong thùc tiÔn, ®ã lµ nh÷ng vô viÖc
kiÖn ®ßi thõa kÕ x¶y ra ®Õn hµng chôc n¨m mµ
nh÷ng ng-êi thõa kÕ vÉn yªu cÇu chia ®i chia l¹i
nhiÒu lÇn; trong khi khèi di s¶n kh«ng chØ ®· bÞ
biÕn ®æi qua nhiÒu n¨m th¸ng, mµ cßn ®-îc mua ®i,
b¸n l¹i nhiÒu lÇn. Quy ®Þnh míi nµy ®· gi¶i quyÕt
b»ng çch kh«ng chia b»ng hiÖn vËt mµ thanh to¸n

38
l¹i b»ng tiÒn t¹i thêi ®iÓm chia thõa kÕ cho
nh÷ng tr-êng hîp cã ng-êi thõa kÕ míi hoÆc cã
ng-êi thõa kÕ bÞ b¸c bá quyÒn thõa kÕ. §©y lµ
gi¶i ph¸p tèi -u, kh«ng chØ b¶o vÖ quyÒn lîi cho
ng-êi thõa kÕ mµ cßn t«n träng tÝnh æn ®Þnh trong
giao dÞch d©n sù.
Ngoµi çc v¨n b¶n PLVTK vÒ néi dung, çc v¨n
b¶n PLVTK vÒ h×nh thøc quy ®Þnh vÒ tr×nh tù tè tông
b¶o vÖ quyÒn thõa kÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay còng
cã b-íc ph¸t triÓn v-ît bËc. §Æc biÖt lµ sù ra ®êi
cña Bé luËt Tè tông d©n sù 2004 ®· ®¸nh dÊu b-íc
ph¸t triÓn cña hÖ thèng ph¸p luËt tè tông d©n sù
ViÖt Nam, kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng t¶n m¹n, m©u
thuÉn, khiÕm khuyÕt cña çc quy ®Þnh tè tông d©n sù
tr-íc ®©y, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cÇn thiÕt cho
Toµ ¸n gi¶i quyÕt nhanh chãng, ®óng ®¾n çc vô viÖc
d©n sù, b¶o ®¶m cho çc ç nh©n, tæ chøc b¶o vÖ
®-îc quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh nãi chung
vµ quyÒn thõa kÕ nãi riªng.
2.2. Thùc tr¹ng ph¸p luËt vÒ thõa kÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay
2.2.1. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña ph¸p luËt vÒ
thõa kÕ
2.2.1.1. Nhãm quy ph¹m ph¸p luËt quy ®Þnh
nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thõa kÕ: Bao gåm 15 ®iÒu, tõ
§iÒu 631 ®Õn §iÒu 645 BLDS 2005 chøa ®ùng nh÷ng néi
dung c¬ b¶n nh-: thêi ®iÓm, ®Þa ®iÓm më thõa kÕ, di
s¶n thõa kÕ, thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ,
ng-êi thõa kÕ tõ chèi nhËn di s¶n.
- VÒ thêi ®iÓm më thõa kÕ:
Tõ thêi La M· cæ ®¹i, thêi ®iÓm më thõa kÕ ®·
®-îc ®Ò cËp ®Õn. Thêi ®iÓm më thõa kÕ ®-îc x¸c ®Þnh
lµ thêi ®iÓm mµ ng-êi cã tµi s¶n chÕt (thÓ nh©n

39
chÕt), c¸ch x¸c ®Þnh nµy cã ¶nh h-ëng tíi tËn ngµy
nay. Theo PLVTK ë n-íc ta hiÖn hµnh, thêi ®iÓm më
thõa kÕ ®-îc quy ®Þnh lµ: "thêi ®iÓm ng-êi cã tµi
s¶n chÕt. Trong tr-êng hîp Toµ ¸n tuyªn bè mét
ng-êi ®· chÕt th× thêi ®iÓm më thõa kÕ lµ ngµy ®-îc
x¸c ®Þnh theo quy ®Þnh t¹i Kho¶n 2 §iÒu 81 BLDS
[13, K1, §iÒu 633].
ViÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm më thõa kÕ rÊt quan
träng, kÓ tõ thêi ®iÓm ®ã, x¸c ®Þnh ®-îc chÝnh x¸c
tµi s¶n, quyÒn vµ nghÜa vô vÒ tµi s¶n cña ng-êi ®Ó
l¹i thõa kÕ cßn cã nh÷ng g× vµ ®Õn khi chia tµi s¶n
cßn ®-îc bao nhiªu. Thêi ®iÓm më thõa kÕ lµ c¨n cø
x¸c ®Þnh nh÷ng ng-êi thõa kÕ cña ng-êi ®· chÕt, v×
ng-êi thõa kÕ lµ c¸ nh©n ph¶i cßn sèng vµo thêi
®iÓm më thõa kÕ hoÆc sinh ra vµ cßn sèng sau thêi
®iÓm më thõa kÕ, nh-ng ®· thµnh thai tr-íc khi
ng-êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt. H¬n n÷a thêi ®iÓm më thõa
kÕ cßn lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh thêi ®iÓm b¾t ®Çu khëi
kiÖn vµ thêi hiÖu tõ chèi nhËn di s¶n cña ng-êi
thõa kÕ trong mèi quan hÖ thõa kÕ.
- VÒ ®Þa ®iÓm më thõa kÕ:
Kho¶n 2 §iÒu 633 BLDS 2005 quy ®Þnh: "®Þa ®iÓm
më thõa kÕ lµ n¬i c- tró cuèi cïng cña ng-êi ®Ó l¹i
di s¶n, nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc n¬i c- tró cuèi
cïng th× ®Þa ®iÓm më thõa kÕ lµ n¬i cã toµn bé hoÆc
phÇn di s¶n".
BLDS quy ®Þnh ®Þa ®iÓm më thõa kÕ v× ë n¬i ®ã
th-êng ph¶i tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc nh-: kiÓm kª
ngay tµi s¶n cña ng-êi ®· chÕt; x¸c ®Þnh nh÷ng ai lµ
ng-êi thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt,
ng-êi tõ chèi nhËn di s¶n... ngoµi ra, nÕu cã ng-êi
trong diÖn thõa kÕ tõ chèi nhËn di s¶n, th× ph¶i

40
th«ng b¸o cho c¬ quan c«ng chøng nhµ n-íc hoÆc UBND
x·, ph-êng, thÞ trÊn n¬i më thõa kÕ vÒ viÖc tõ chèi
nhËn di s¶n. H¬n n÷a trong tr-êng hîp cã tranh chÊp
th× TAND n¬i më thõa kÕ cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt.
- VÒ di s¶n thõa kÕ:
Di s¶n cña mét ng-êi d-íi gãc ®é chung nhÊt,
®-îc hiÓu lµ toµn bé tµi s¶n vµ quyÒn vÒ tµi s¶n
thuéc së h÷u hîp ph¸p cña ng-êi chÕt ®Ó l¹i. Tµi
s¶n cña mét ng-êi chØ ®-îc coi lµ di s¶n khi ng-êi
®ã chÕt. KÓ tõ ®©y tµi s¶n ®ã ®-îc ®iÒu chØnh bëi
ph¸p luËt vÒ thõa kÕ víi kh¸i niÖm di s¶n. Di s¶n
theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 634 BLDS n¨m 2005 bao gåm:
"tµi s¶n riªng cña ng-êi chÕt, phÇn tµi s¶n cña
ng-êi chÕt trong tµi s¶n chung víi ng-êi kh¸c"
[13].
- Thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ:
Thêi hiÖu khëi kiÖn lµ thêi h¹n mµ chñ thÓ ®-îc
quyÒn khëi kiÖn ®Ó yªu cÇu Toµ ¸n, c¬ quan nhµ n-íc
cã thÈm quyÒn kh¸c b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p
bÞ x©m ph¹m, nÕu qu¸ thêi h¹n ®ã mµ chñ thÓ kh«ng
thùc hiÖn quyÒn cña m×nh, th× hä bÞ mÊt quyÒn khëi
kiÖn. Theo quy ®Þnh t¹i §645 BLDS 2005 quy ®Þnh
thêi hiÖu khëi kiÖn thõa kÕ cã hai lo¹i sau:
+ §èi víi nh÷ng ng-êi thõa kÕ: Thêi hiÖu khëi
kiÖn yªu cÇu chia di s¶n, x¸c nhËn quyÒn thõa kÕ,
b¸c bá quyÒn thõa kÕ lµ 10 n¨m kÓ tõ thêi ®iÓm më
thõa kÕ.
+ §èi víi c¸c chñ nî cña ng-êi ®Ó l¹i di s¶n:
Thêi hiÖu khëi kiÖn ®Ó yªu cÇu ng-êi thõa kÕ thùc
hiÖn nghÜa vô vÒ tµi s¶n cña ng-êi chÕt ®Ó l¹i lµ 3
n¨m kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ.
- Ng-êi thõa kÕ tõ chèi nhËn di s¶n:

41
ViÖc ®Þnh ®o¹t cho nh÷ng ng-êi nµo ®-îc h-ëng
thõa kÕ lµ quyÒn quyÕt ®Þnh cña chñ së h÷u tµi s¶n
chØ ®Þnh trong di chóc tr-íc khi chÕt. HoÆc khi di
s¶n ®-îc ®em chia theo ph¸p luËt th× nh÷ng ng-êi
thuéc diÖn thõa kÕ cña ng-êi ®Ó l¹i di s¶n sÏ ®-îc
gäi nhËn thõa kÕ theo thø tù ph¸p luËt ®· quy ®Þnh.
Tuy nhiªn, ng-êi thõa kÕ kh«ng b¾t buéc ph¶i nhËn
thõa kÕ, hä cã thÓ tõ chèi nhËn phÇn di s¶n thõa kÕ
cña hä vµ phÇn ®ã sÏ ®-îc ®em chia theo ph¸p luËt
cho nh÷ng ng-êi ®-îc h-ëng. ThÕ nh-ng viÖc tõ chèi
®ã ph¶i tu©n theo tr×nh tù thñ tôc theo quy ®Þnh
t¹i §iÒu 642 BLDS 2005.
"Ng-êi tõ chèi ph¶i thÓ hiÖn b»ng v¨n b¶ng, vµ
ph¶i b¸o cho nh÷ng ng-êi thõa kÕ kh¸c, c¬ quan c«ng
chøng. Thêi h¹n tõ chèi lµ 6 th¸ng kÓ tõ thêi ®iÓm
më thõa kÕ.
2.2.1.2. Nhãm quy ph¹m ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ
thõa kÕ theo di chóc:
(bao gåm 28 ®iÒu, tõ §iÒu 646 ®Õn §iÒu 673 BLDS
2005).
Thõa kÕ theo di chóc lµ mét trong hai h×nh thøc
thõa kÕ ®-îc ph¸p luËt quy ®Þnh. Thõa kÕ theo di
chóc lµ viÖc dÞch chuyÓn tµi s¶n cña ng-êi ®· chÕt
cho nh÷ng ng-êi cßn sèng theo quyÕt ®Þnh cña nh÷ng
ng-êi ®ã tr-íc khi chÕt ®-îc thÓ hiÖn trong di
chóc. Di chóc lµ hµnh vi ph¸p lý ®¬n ph-¬ng cña
ng-êi lËp di chóc, do ®ã di chóc ph¶i tu©n thñ c¸c
®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña di chóc nãi riªng. V×
vËy, mét ng-êi muèn ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh b»ng
di chóc cÇn ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña PLVTK
theo di chóc.

42
* §iÒu kiÖn ®Ó di chóc ®-îc coi lµ hîp ph¸p:
Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 652 BLDS 2005 mét di chóc
®-îc coi lµ hîp ph¸p ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn
sau:
+ Ng-êi lËp di chóc ph¶i cã n¨ng lùc chñ thÓ:
Ng-êi lËp di chóc lµ ng-êi tõ ®ñ 18 tuæi cã ®Çy
®ñ n¨ng lùc, hµnh vi d©n sù, ng-êi tõ ®ñ 15 tuæi
®Õn ch-a ®ñ 18 tuæi cã thÓ lËp di chóc, nÕu ®-îc
cha, mÑ hoÆc ng-êi gi¸m hé ®ång ý, ng-êi lËp di
chóc ph¶i s¸ng suèt, minh mÉn trong khi lËp di
chóc.
+ Ng-êi lËp di chóc ph¶i hoµn toµn tù nguyÖn:
Tù nguyÖn theo nghÜa kh¸i qu¸t lµ viÖc thùc
hiÖn theo ý m×nh, do m×nh mong muèn, kh«ng phô
thuéc vµo bÊt cø mét chñ thÓ nµo kh¸c. VÒ mÆt b¶n
chÊt, tù nguyÖn cña ng-êi lËp di chóc lµ sù thèng
nhÊt gi÷a ý chÝ vµ bµy tá ý chÝ cña hä. Sù thèng
nhÊt trªn chÝnh lµ sù thèng nhÊt gi÷a mong muèn chñ
quan, mong muèn bªn trong cña ng-êi lËp di chóc víi
h×nh thøc thÓ hiÖn ra bªn ngoµi sù mong muèn ®ã. V×
vËy, viÖc ph¸ vì sù thèng nhÊt gi÷a mong muèn bªn
trong vµ thÓ hiÖn ra bªn ngoµi lµm mÊt ®i tÝnh tù
nguyÖn cña ng-êi lËp di chóc. Sù thèng nhÊt nµy cã
thÓ bÞ ph¸ vì trong nh÷ng tr-êng hîp ng-êi lËp di
chóc bÞ c-ìng Ðp, ®e do¹ hoÆc di chóc do hä lËp
trªn c¬ së bÞ lõa dèi... ®Òu lµ c¨n nguyªn lµm mÊt
®i tÝnh trung thùc trong viÖc ®Þnh ®o¹t cña ng-êi
lËp di chóc, dÉn ®Õn sù v« hiÖu cña di chóc ®Ó l¹i
thõa kÕ.
+ Néi dung di chóc kh«ng tr¸i ph¸p luËt, ®¹o
®øc x· héi:

43
Néi dung cña di chóc chÝnh lµ "mÆt bªn trong"
cña di chóc. Nã thÓ hiÖn ý chÝ cña ng-êi lËp di
chóc vÒ viÖc ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh cho nh÷ng
ng-êi thõa kÕ. Ng-êi lËp di chóc chØ ®Þnh ng-êi
thõa kÕ, giao nghÜa vô cho ng-êi thõa kÕ, ph©n ®Þnh
di s¶n thõa kÕ, ®-a ra c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó chia di s¶n
thõa kÕ... ý chÝ cña ng-êi lËp di chóc ph¶i phï hîp
víi ý chÝ nhµ n-íc, kh«ng vi ph¹m nh÷ng ®iÒu ph¸p
luËt ®· cÊm, ®¹o ®øc x· héi.
+ H×nh thøc cña di chóc kh«ng tr¸i víi quy ®Þnh
cña ph¸p luËt:
H×nh thøc cña di chóc lµ ph-¬ng thøc biÓu hiÖn ý
chÝ cña ng-êi lËp di chóc lµ c¨n cø ph¸p lý lµm ph¸t
sinh quan hÖ thõa kÕ theo di chóc, lµ chøng cø ®Ó
b¶o vÖ quyÒn lîi cho ng-êi ®-îc chØ ®Þnh trong di
chóc. V× vËy, di chóc ph¶i ®-îc lËp d-íi mét h×nh
thøc nhÊt ®Þnh. Ph¸p luËt quy ®Þnh cã hai lo¹i h×nh
thøc: B»ng v¨n b¶n (§iÒu 650) vµ B»ng miÖng (§iÒu
651, §iÒu 652)
- HiÖu lùc ph¸p luËt cña di chóc:
X¸c ®Þnh thêi ®iÓm cã hiÖu lùc cña di chóc lµ
mét c«ng viÖc quan träng liªn quan ®Õn quyÒn lîi
cña nh÷ng ng-êi thõa kÕ nãi chung vµ cña ng-êi thõa
kÕ theo di chóc nãi riªng. Bëi lÏ chØ khi nµo di
chóc cã hiÖu lùc th× quyÒn h-ëng di s¶n cña nh÷ng
ng-êi thõa kÕ ®-îc x¸c ®Þnh trong di chóc míi ®-îc
ph¸p luËt thõa nhËn vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn. VÊn ®Ò
nµy ¶nh h-ëng mét c¸ch s©u s¾c ®Õn quyÒn lîi cña
nh÷ng ng-êi thõa kÕ. V× vËy, khi x¸c ®Þnh mét di
chóc cã hiÖu lùc hay kh«ng cÇn ph¶i hÕt søc thËn
träng, chÝnh x¸c vµ ph¶i tu©n thñ theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt.

44
Theo §iÒu 669 BLDS 2005 quy ®Þnh "di chóc cã
hiÖu lùc ph¸p luËt tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ". T¹i
kho¶n 1 §iÒu 636 BLDS 2005 còng ®· quy ®Þnh "thêi
®iÓm më thõa kÕ lµ thêi ®iÓm ng-êi cã di s¶n chÕt".
Ngoµi ra, BLDS 2005 cßn quy ®Þnh: di chóc kh«ng cã
hiÖu lùc ph¸p luËt toµn bé hoÆc mét phÇn (§iÒu
637), hiÖu lùc di chóc chung cña vî chång (§iÒu
668), ng-êi thõa kÕ kh«ng phô thuéc néi dung di
chóc (§iÒu 669).
2.2.1.3. Nhãm quy ph¹m ph¸p luËt quy ®Þnh thõa
kÕ theo ph¸p luËt
Bao gåm 7 ®iÒu, tõ §iÒu 674 ®Õn §iÒu 680 BLDS
2005 chøa ®ùng nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau:
- DiÖn vµ hµng thõa kÕ theo ph¸p luËt:
+ DiÖn thõa kÕ theo ph¸p luËt:
ViÖc x¸c ®Þnh diÖn thõa kÕ theo ph¸p luËt lµ
viÖc rÊt quan träng, bëi ®ã lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh
nh÷ng ng-êi cã quyÒn h-ëng di s¶n thõa kÕ, ng-êi
kh«ng cã quyÒn h-ëng di s¶n vµ ®¶m b¶o quyÒn lîi
Ých cña c¸c chñ thÓ kh¸c trong mèi quan hÖ thõa kÕ.
MÆt kh¸c, viÖc x¸c ®Þnh ®óng nh÷ng tr-êng hîp thuéc
diÖn thõa kÕ theo ph¸p luËt sÏ ng¨n chÆn ®-îc nh÷ng
hµnh vi lõa dèi, tr¸i ph¸p luËt nh»m chiÕm ®o¹t tµi
s¶n cña ng-êi kh¸c.
DiÖn thõa kÕ theo ph¸p luËt bao gåm nh÷ng c¸
nh©n cßn sèng vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ nh-ng ®·
thµnh thai tr-íc khi ng-êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt cã
quan hÖ h«n nh©n, quan hÖ huyÕt thèng, quan hÖ nu«i
d-ìng víi ng-êi ®Ó l¹i di s¶n.
+ Hµng thõa kÕ theo ph¸p luËt:
Hµng thõa kÕ lµ thø tù nh÷ng ng-êi thuéc diÖn
thõa kÕ ®-îc h-ëng di s¶n theo tr×nh tù tuyÖt ®èi

45
dùa trªn nguyªn t¾c hµng gÇn lo¹i trõ hµng xa; tuú
thuéc vµo møc ®é th©n thÝch víi ng-êi ®Ó l¹i di s¶n,
mµ kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh, ®é tuæi ®Þa vÞ x· héi,
kh«ng phô thuéc vµo møc ®é n¨ng lùc hµnh vi d©n sù vµ
nh÷ng ng-êi trong cïng mét hµng thõa kÕ ®-îc h-ëng
phÇn di s¶n ngang nhau.
Trong quan hÖ thõa kÕ, cã nhiÒu ng-êi thuéc diÖn
thõa kÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh-ng kh«ng
ph¶i tÊt c¶ nh÷ng ng-êi ®ã ®Òu h-ëng di s¶n cïng
mét lóc. C¨n cø vµo diÖn thõa kÕ vµ møc ®é gÇn gòi
víi ng-êi ®Ó l¹i di s¶n mµ ng-êi thõa kÕ ®-îc h-ëng
di s¶n theo tr×nh tù nhÊt ®Þnh. ViÖc chia hµng thõa
kÕ cã ý nghÜa thiÕt thùc ®¶m b¶o cho nh÷ng ng-êi
thõa kÕ cïng hµng ®-îc h-ëng nh÷ng phÇn di s¶n b»ng
nhau. Nh÷ng ng-êi ë hµng thõa kÕ sau chØ ®-îc h-ëng
thõa kÕ nÕu kh«ng cßn ai ë hµng thõa kÕ tr-íc do ®·
chÕt hoÆc bÞ truÊt quyÒn h-ëng thõa kÕ hoÆc tõ chèi
nhËn di s¶n mét c¸ch hîp ph¸p. Theo quy ®Þnh t¹i
§iÓm a, b, c Kho¶n 1 §iÒu 676 BLDS n¨m 2005 th× sè
l-îng hµng thõa kÕ ®-îc chia thµnh 3 hµng:
a, Hµng thõa kÕ thø nhÊt gåm: vî, chång, cha ®Î,
mÑ ®Î, cha nu«i, mÑ nu«i, con ®Î, con nu«i cña
ng-êi chÕt.
b, Hµng thõa kÕ thø hai gåm: «ng néi, bµ néi,
«ng ngo¹i, bµ ngo¹i, anh ruét, chÞ ruét, em ruét
cña ng-êi chÕt, ch¸u ruét cña ng-êi chÕt mµ ng-êi
chÕt lµ «ng néi, bµ néi, «ng ngo¹i, bµ ngo¹i.
c, Hµng thõa kÕ thø ba gåm: cô néi, cô ngo¹i cña
ng-êi chÕt, b¸c ruét, chó ruét, cËu ruét, c« ruét,
d× ruét cña ng-êi chÕt; ch¸u ruét cña ng-êi chÕt mµ
ng-êi chÕt lµ b¸c ruét, chó ruét, cËu ruét, c«

46
ruét, d× ruét, ch¾t ruét cña ng-êi chÕt mµ ng-êi
chÕt lµ cô néi, cô ngo¹i
- Nh÷ng tr-êng hîp thõa kÕ theo ph¸p luËt:
Theo §iÒu 675 - BLDS n¨m 2005, thõa kÕ theo ph¸p
luËt ®-îc ¸p dông trong nh÷ng tr-êng hîp sau:
+ Kh«ng cã di chóc
+ Di chóc kh«ng hîp ph¸p
+ Nh÷ng ng-êi thõa kÕ theo di chóc ®Òu chÕt tr-íc
ng-êi lËp di chóc; c¬ quan, tæ chøc ®-îc h-ëng thõa kÕ
theo di chóc kh«ng cßn vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ.
+ Nh÷ng ng-êi ®-îc chØ ®Þnh lµm ng-êi thõa kÕ
theo di chóc mµ kh«ng cã quyÒn h-ëng di s¶n.
Thõa kÕ theo ph¸p luËt còng ®-îc ¸p dông ®èi víi
c¸c phÇn di s¶n sau ®©y:
- PhÇn di s¶n kh«ng ®-îc ®Þnh ®o¹t trong di
chóc.
- PhÇn di s¶n cã liªn quan ®Õn phÇn cña di chóc
kh«ng cã hiÖu lùc ph¸p luËt.
- PhÇn di s¶n cã liªn quan ®Õn ng-êi ®-îc thõa
kÕ theo di chóc nh-ng hä kh«ng cã quyÒn h-ëng di
s¶n, tõ chèi quyÒn nhËn di s¶n, chÕt tr-íc hoÆc
chÕt cïng thêi ®iÓm víi ng-êi lËp di chóc; liªn
quan ®Õn c¬ quan, tæ chøc ®-îc h-ëng di s¶n theo di
chóc, nh-ng kh«ng cßn vµo thêi ®iÓm më thõa kÕ.
- Thõa kÕ thÕ vÞ:
Thõa kÕ thÕ vÞ lµ viÖc mét ng-êi thõa kÕ ®-îc
h-ëng di s¶n víi t- c¸ch thay vÞ trÝ cña mét ng-êi
®· chÕt ®Ó nhËn phÇn di s¶n mµ ng-êi ®ã ®-îc h-ëng
nÕu cßn sèng.
Theo §iÒu 677 BLDS n¨m 2005: “Trong trêng hîp
con cña ng-êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt tr-íc hoÆc cïng
mét thêi ®iÓm víi ng-êi ®Ó l¹i di s¶n th× ch¸u ®-îc

47
h-ëng phÇn di s¶n mµ cha hoÆc mÑ cña ch¸u ®-îc
h-ëng nÕu cßn sèng nÕu ch¸u còng chÕt tr-íc hoÆc
cïng thêi ®iÓm víi ng-êi ®Ó l¹i di s¶n th× ch¾t
®-îc h-ëng phÇn di s¶n mµ cha hoÆc mÑ cña ch¾t ®-îc
h-ëng phÇn di s¶n mµ cha hoÆc mÑ cña ch¾t ®-îc
hëng nÕu cßn sèng”.
2.2.1.4. Nhãm quy ph¹m ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ
thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt
QuyÒn sö dông ®Êt còng lµ mét lo¹i tµi s¶n, nªn
khi ng-êi cã quyÒn sö dông ®Êt chÕt th× viÖc dÞch
chuyÓn lo¹i tµi s¶n nµy cña hä cho nh÷ng ng-êi thõa
kÕ còng theo quy ®Þnh cña PLVTK. Tuy nhiªn, xuÊt
ph¸t tõ quan hÖ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt lµ mét
d¹ng ®Æc thï, nªn ngoµi sù ®iÒu chØnh cña c¸c quy
®Þnh chung vÒ thõa kÕ trong phÇn thø 4 cña BLDS, cßn
cã quy ®Þnh mét ch-¬ng riªng cïng víi LuËt §Êt ®ai,
LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh. Do vËy, quan hÖ thõa kÕ
quyÒn sö dông ®Êt cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt nh- vÒ di
s¶n, ng-êi ®Ó l¹i thõa kÕ, ng-êi ®-îc thõa kÕ, tr×nh
tù thñ tôc, thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt.
* Ng-êi ®Ó l¹i thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt: theo
quy ®Þnh t¹i §iÒu 734 BLDS 2005 còng nh- §iÒu 99
NghÞ ®Þnh 181 h-íng dÉn thi hµnh LuËt §Êt ®ai th×
"ng-êi thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt lµ c¸ nh©n ®-îc
nhµ n-íc giao ®Êt, cho thuª ®Êt, nhËn chuyÓn nh-îng
quyÒn sö dông ®Êt".
* Ng-êi ®-îc thõa kÕ: Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu
734 BLDS vµ §iÒu 113 LuËt §Êt ®ai 2003 th× ng-êi cã
quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p, cã quyÒn ®Ó l¹i thõa kÕ
quyÒn sö dông ®Êt lµ bÊt kú ai, dï ng-êi ®ã n»m
trong hay n»m ngoµi diÖn thõa kÕ theo ph¸p luËt.
"ng-êi" thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt cã thÓ lµ ph¸p

48
nh©n, tæ chøc nhµ n-íc vµ çc chñ thÓ kh¸c, kÓ c¶
ng-êi n-íc ngoµi. Ng-êi ViÖt Nam ®Þnh c- ë n-íc
ngoµi, theo quy ®Þnh t¹i Kho¶n 1 §iÒu 121 LuËt §Êt
®ai cã quyÒn thõa kÕ nhµ ë g¾n liÒn víi quyÒn sö
dông ®Êt. Tuy nhiªn, nh÷ng ng-êi nµy cßn ph¶i tu©n
thñ çc quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan.
* Tr×nh tù thñ tôc thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt:
Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 151 NghÞ ®Þnh 181/2004
N§-CP quy ®Þnh vÒ tr×nh tù, thñ tôc thõa kÕ quyÒn
sö dông ®Êt ®-îc quy ®Þnh nh- sau:
Ng-êi nhËn thõa kÕ nép 1 bé hå s¬ gåm cã:
- Di chóc, biªn b¶n ph©n chia thõa kÕ, b¶n ¸n,
quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ thõa kÕ quyÒn
sö dông ®Êt cña Toµ ¸n cã hiÖu lùc.
- GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt.
Trong thêi h¹n kh«ng qu¸ 4 ngµy, kÓ tõ ngµy
nhËn ®ñ hå s¬ hîp lÖ, v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö
dông ®Êt cã tr¸ch nhiÖm thÈm tra hå s¬, lµm trÝch
sao hå s¬ ®Þa chÝnh, göi sè liÖu ®Þa chÝnh cho c¬
quan thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh nghÜa vô tµi chÝnh, chØnh lý
giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®· cÊp hoÆc thùc
hiÖn thñ tôc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt
®èi víi tr-êng hîp ph¶i cÊp giÊy míi chøng nhËn.
2.2.1.5. Nhãm quy ph¹m ph¸p luËt vÒ thñ tôc ®¶m
b¶o thùc hiÖn quyÒn thõa kÕ cña c«ng d©n:
NÕu nh- nhãm quy ph¹m ph¸p luËt quy ®Þnh nh÷ng
vÉn ®Ò chung vÒ thõa kÕ, thõa kÕ theo di chóc, thõa
kÕ theo ph¸p luËt, thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt lµ quy
ph¹m néi dung, th× cã thÓ nãi nhãm quy ph¹m vÒ thñ
tôc lµ quy ph¹m vÒ h×nh thøc. Nã ®¶m b¶o cho çc
quy ph¹m néi dung sÏ ®-îc thùc thi, ¸p dông vµo ®êi
sèng. Nã cho biÕt çc quy ph¹m néi dung cña luËt

49
ph¸p ®-îc thùc hiÖn b»ng çch thøc nµo, theo tr×nh
tù thñ tôc nµo.
§Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn quyÒn thõa kÕ cña c«ng
d©n, nhµ n-íc ®· ban hµnh çc quy ph¹m ph¸p luËt vÒ
thñ tôc, bao gåm thñ tôc hµnh chÝnh vµ thñ tôc tè
tông. Môc ®Ých chung cña çc quy ph¹m trong lÜnh
vùc nµy lµ nh»m gióp cho quyÒn thõa kÕ cña c«ng d©n
®-îc triÓn khai trªn thùc tÕ.
Ph¸p luËt ViÖt Nam ®· quy ®Þnh nhiÒu lo¹i thñ
tôc hµnh chÝnh ®Ó c«ng d©n trong n-íc còng nh- n-íc
ngoµi thùc hiÖn quyÒn n¨ng ®èi víi di s¶n cña m×nh,
trong ®ã cã thñ tôc c«ng chøng, chøng thùc di chóc
(®-îc quy ®Þnh trong luËt c«ng chøng), thñ tôc ®¨ng
ký tµi s¶n lµ bÊt ®éng s¶n nh- di s¶n thõa kÕ,
quyÒn sö dông ®Êt (LuËt §Êt ®ai)... Bªn c¹nh nh÷ng
quy ®Þnh vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, çc quy ®Þnh vÒ thñ
tôc tè tông ®ãng vai trß kh«ng thÓ thiÕu ®-îc trong
viÖc b¶o ®¶m thùc hiÖn quyÒn thõa kÕ cña c«ng d©n
khi di s¶n cña hä bÞ tranh chÊp hoÆc bÞ x©m ph¹m.
Thñ tôc tè tông ë ®©y chñ yÕu lµ tè tông d©n sù.
Ph¸p luËt vÒ tè tông d©n sù quy ®Þnh, trong çc
giao dÞch d©n sù th«ng th-êng, khi tµi s¶n bÞ tranh
chÊp hoÆc bÞ ng-êi kh¸c x©m ph¹m, nÕu kh«ng hoµ
gi¶i ®-îc hä cã quyÒn khëi kiÖn ®Õn Toµ ¸n ®Ó b¶o
vÖ quyÒn lîi cña m×nh. Bé luËt tè tông d©n sù quy
®Þnh quyÒn yªu cÇu toµ ¸n gi¶i quyÕt çc tranh
chÊp, çc yªu cÇu liªn quan ®Õn di s¶n thõa kÕ cña
c«ng d©n. Thñ tôc gi¶i quyÕt çc vô viÖc, vô ¸n ®-îc
quy ®Þnh mét çch thèng nhÊt vµ râ rµng, ®¬n gi¶n mµ
chÆt chÏ, phï hîp víi yªu cÇu cña c«ng cuéc c¶i çch
t- ph¸p.

50
2.2.2. Nh÷ng -u ®iÓm ph¸p luËt vÒ thõa kÕ ë ViÖt
Nam hiÖn nay
Trong nh÷ng n¨m qua, hÖ thèng ph¸p luËt cña
n-íc ta ngµy cµng hoµn thiÖn, nhiÒu v¨n b¶n quy
ph¹m ph¸p luËt ®-îc ban hµnh, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn
BLDS 2005 cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy
01/01/2006 vµ Bé luËt TTDS 2004, cã hiÖu lùc 2005.
Sù ra ®êi cña BLDS 2005 vµ TTDS 2004 lµ mét mèc son
trong lÞch sö lËp ph¸p cña n-íc nhµ, t¹o ra c¬ së
ph¸p lý nh»m tiÕp tôc gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n
xuÊt, ph¸t huy d©n chñ, b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi,
b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p ç nh©n, ph¸p nh©n
vµ çc chñ thÓ kh¸c, b¶o ®¶m an toµn ph¸p lý trong
quan hÖ d©n sù, gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh
tÕ x· héi trong thêi kú míi.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ph¸p luËt d©n sù nãi
chung, çc quy ®Þnh vÒ thõa kÕ còng ®· cã nh÷ng b-íc
ph¸t triÓn ®ång bé thÓ hiÖn çc khÝa c¹nh sau:
Thø nhÊt, PLVTK hiÖn hµnh ®· qu¸n triÖt vµ cô
thÓ ho¸ çc quan ®iÓm, chñ tr-¬ng cña §¶ng, nhµ
n-íc vÒ x©y dùng vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt trong ®iÒu
kiÖn míi.
Néi dung çc quy ph¹m ph¸p luËt ®· thÓ chÕ ho¸
quyÒn c¬ b¶n con ng-êi trong lÜnh vùc d©n sù, ®·
®-îc kh¼ng ®Þnh trong HiÕn ph¸p 1992 nh- quyÒn së
h÷u, quyÒn thõa kÕ, quyÒn sö dông ®Êt... vµ quan
träng h¬n cßn cã çc chÕ ®Þnh b¶o ®¶m viÖc thùc
hiÖn çc quyÒn nµy trong thùc tÕ.
Thø hai, PLVTK hiÖn hµnh ®· x©y dùng mét hµnh
lang ph¸p lý v÷ng ch¾c ®Ó thùc hiÖn vµ b¶o vÖ quyÒn
thõa kÕ c«ng d©n.

51
BÊt kú mét ç nh©n nµo tr-íc khi chÕt còng ®Òu
cã mèi quan t©m hµng ®Çu lµ di s¶n cña hä ®-îc ph¸p
luËt quy ®Þnh vµ b¶o hé nh- thÕ nµo. Ph¹m vi thùc
hiÖn quyÒn thõa kÕ ®èi víi di s¶n cña hä ra sao. §Ó
gi¶i quyÕt nguyÖn väng tha thiÕt nµy cña hä, PLVTK
ViÖt Nam ®· trang bÞ cho hä nh÷ng c«ng cô ph¸p lý
c¬ b¶n ®Ó thùc thi çc quyÒn thõa kÕ ®èi víi di s¶n
cña m×nh. NÕu nh- tr-íc ®©y, nhµ n-íc chØ quy ®Þnh
t¶n m¹n trong çc v¨n b¶n d-íi luËt, chØ dõng l¹i ë
viÖc quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c, thñ tôc c¬ b¶n mµ
cßn thiÕu nhiÒu nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ ph¸t sinh
trong ph-¬ng thøc chia di s¶n, thanh to¸n di s¶n.
Th× hiÖn nay çc v¨n b¶n quy ph¹m PLVTK quy ®Þnh
thèng nhÊt râ rµng vÒ tr×nh tù, ph-¬ng thøc chia di
s¶n, thanh to¸n di s¶n.
Bªn c¹nh ®ã, ph¸p luËt hiÖn hµnh cßn b¶o ®¶m
quyÒn thõa kÕ cña c«ng d©n víi nh÷ng quy ph¹m vÒ
thñ tôc thùc hiÖn quyÒn ®ã. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ thñ
tôc tè tông ®Ó b¶o vÖ quyÒn thõa kÕ cña c«ng d©n ®·
®-îc hoµn thiÖn mét çch c¬ b¶n, râ nÐt. Ch¼ng h¹n
thñ tôc tè tông d©n sù ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña
ng-êi thõa kÕ ®· ®-îc quy ®Þnh gän, râ vµ thèng
nhÊt h¬n tr-íc rÊt nhiÒu. Bé luËt tè tông d©n sù
2004 ®· thèng nhÊt ®-îc çc vÊn ®Ò cã tÝnh then
chèt mµ çc ph¸p lÖnh vÒ thñ tôc gi¶i quyÕt çc vô
¸n d©n sù, kinh tÕ, lao ®éng tr-íc kia ch-a gi¶i
quyÕt døt ®iÓm nh-: thêi hiÖu khëi kiÖn, thñ tôc
hoµ gi¶i, thñ tôc t¹i phiªn toµ, thµnh phÇn Héi
®ång xÐt xö... Do ®ã, khi cã bÊt cø tranh chÊp hay
yªu cÇu g× bªn liªn quan ®Õn di s¶n thõa kÕ th× sÏ
®-îc gi¶i quyÕt theo thñ tôc chÆt chÏ vµ nhanh
chãng, c«ng khai vµ minh b¹ch.

Hoàn thiện pháp luật về thừa kế ở Việt Nam hiện nay.doc

Hoàn thiện pháp luật về thừa kế ở Việt Nam hiện nay.doc

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Hoàn thiện pháp luật về thừa kế ở Việt Nam hiện nay.doc

Ähnlich wie Hoàn thiện pháp luật về thừa kế ở Việt Nam hiện nay.doc (20)

Mehr von 💖Nhận Làm Đề Tài Trọn Gói 💖 Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149

Mehr von 💖Nhận Làm Đề Tài Trọn Gói 💖 Liên hệ ZALO/TELE: 0973.287.149 (20)

Kürzlich hochgeladen

Kürzlich hochgeladen (20)

Hoàn thiện pháp luật về thừa kế ở Việt Nam hiện nay.doc