Beter Presteren door Gezond Leren: Presentatie van Atto Harsta van Stichting Living Daylights over daglichttoetreding op het symposium "Beter Presteren door Gezond Leren" dat op 3 november 2010 plaatsvond bij ICDuBo in Rotterdam. Deze dag werd georganiseerd en mogelijk gemaakt door Stichting Living Daylights, HunterDouglas en Forbo Flooring. Op deze dag stond het creëren en onderhouden van een optimale leeromgeving voor leerlingen van basisscholen centraal.

1. Beter presteren door Gezond Leren
Atto Harsta
oprichter & bestuurder Stichting Living Daylights
directeur Aldus bouwinnovatie
voorzitter Booosting
programmadirecteur Bouwen met Groen en Glas
Stichting Living Daylights

2. Opbouw presentatie
› Daglicht - de basis
› Belang van daglicht
› Kwaliteiten van daglicht
› Effect op prestaties
› Daglichtambitie
› Gevolgen ontwerp
› De daglicht toets!

3. DAG - LICHT

4. Daglicht in de zomer
21 juni
16 uur en 35 minuten natuurlijk licht

5. Daglicht in de winter
21 december
7 uur en 45 minuten natuurlijk licht

8. Daglicht = dynamisch
› Ritme (dag, seizoenen)
› Variabele intensiteit en kleur
› Afhankelijk van het weer
› Richting van het licht

14. Daglicht & Zonlicht

15. Essentieel voor leven op aarde

16. Evolutie: van buiten naar binnen

17. Van noodzaak tot kwaad

18. Duurzame bron licht & warmte
1 uur zonnestraling
= 1 jaar wereld
energiebehoefte

19. GEZONDHEID

20. Daglicht & Gezondheid
Vitamine D productie
(door UVB-straling op huid)
Hormonen productie
(door zichtbaar licht op oog)
Daglicht
Te weinig daglicht?
›Ontregelde biologische klok
›Depressie
›Verstoord slaap-waak ritme
›Slechte concentratie
›Verstoorde eetlust
›SAD
›Slechte botten
›Verminderde energie
›Kanker

21. Daglicht & Gezondheid
› Visuele behoefte aan licht
› Biologische behoefte aan licht
› Biologische behoefte vereist hoge lichtniveaus direct op het oog
ongeveer 60 minuten buiten zijn

22. Spectrale ooggevoeligheid
Spectrale biologische actiekromme in blauw / Visuele ooggevoeligheidskromme in rood

23. Voldoende duisternis
is net zo belangrijk
als voldoende daglicht

24. Belang van daglicht
Achitectuur
›vorm
›compositie
›stijl
Economisch
›installaties
›energie
›milieu
Individueel welzijn
›visueel
›activiteit
›sociaal
›gezondheid
›veiligheid
›stemming
›comfort

25. • Ruimtelijk accent ervaring van architectuur sturen
• Functionaliteit onze omgeving kunnen zien
• Gezondheid stimulans voor de gezondheid
• Duurzaamheid bron van licht en warmte
• Welzijn/Comfort aangename kwaliteit en bevordert prestaties
Breed spectrum aan kwaliteiten

26. energy saving
learning performance
experience outside
dynamic
comfort
health
source of heat
colour
transparency
approachable
atmosphere
consoling
bond with nature
centre
blur transitions
lightness
plants grow
spatial
value of property
orientation
mysticism
character
public safety

27. Laat je inspireren door de mogelijkheden van daglicht!
Daglicht maakt gebouwen levend
vitaliserend!

28. EFFECTEN

29. Gezondheid
› Leerlingen hebben 9x minder gaatjes
› Kinderen groeien gemiddeld 2,1cm meer gedurende
2 jaar
› Reden is meer vitamine D door daglicht
(Hathaway, 1992)

30. Rustgevend
› Kinderen met ADHD hebben minder agressieve
uitbarstingen in klaslokaal met daglicht/full spectum licht
(Ott, 1973)
› Met dynamisch kunstlicht in stand ‘rustig’ zijn kinderen
na 7,5 minuut tot 66% rustiger dan in klas met normaal
kunstlicht (Barkmann et al, 2008)

31. Aanwezigheid
› Kinderen en leerkrachten in klaslokaal met daglicht of
full spectrum kunstlichtlicht zijn 3,2 - 3,8 dagen per jaar
meer aanwezig dan in lokaal met kunstlicht
(Hathaway et al 1992)

32. Prestatie
› 3 scholen presteerden over periode van 4 jaar 3% beter
dan landelijk gemiddelde na verhuizing naar school met
beter daglicht.
(Nicklas and Bailey, 1997)

33. Prestatie
› Scholen met meeste daglicht 7-18% beter dan scholen
met minste daglicht (Heschong Mahone Group 1999)
› Kinderen gaan 7-20% sneller vooruit in rekenen en
7-25% in lezen in scholen met meeste daglicht (2001)
› Duidelijk verband tussen prestatie en ramen, uitzicht,
verblinding en zonlicht. Maar konden eerdere cijfers niet
reproduceren. (2003)

34. Prestatie
Standpunt Heschong Mahone Group:
› Fysieke omgeving is ‘just as likely’ om prestatie te
beïnvloeden als bijv. leraarkwaliteit, faciliteiten of
aanwezigheid.
› Invloed op vooruitgang; kind : klaslokaal = 100 : 1
› Maar dat lokaal kun je tenminste beïnvloeden!

35. Prestatie & Kunstlicht
Ook kunstlicht behaalt veelbelovende resultaten.
Studie in Hamburg met systeem van Philips:
› Concentratie: 28% meer verbeterd t.o.v. controleklas
› Tekstbegrip niet significant
› Leessnelheid: 30% meer verbeterd
› Gegevens betrouwbaar maar te kleine steekproef voor
algemene conclusies

36. Negatieve effecten
› Verblinding: Leerlingen worden sneller vermoeid
(Muyldermans en Sarens, 2004)

37. Negatieve effecten daglicht
› Oververhitting

38. AMBITIE

39. Daglichtambitie
› Ambitie wordt door opdrachtgever vastgesteld
Een energieneutrale school
Een stimulerende leeromgeving
Een educatieve duurzame school

40. Daglichtautonomie
Het binnen zo veel, zo lang en zo goed mogelijk benutten van het buiten
aanwezige daglicht als verlichtingsbron
‘In een primaire gebruiksruimte moet tussen 09.00 en 18.00 uur gedurende
70% van de tijd met zuiver en alleen daglicht gewerkt of geleefd kunnen
worden.’
Kunstlicht is ook onderdeel van daglichtautonomie

41. Formuleer een (dag)lichtstrategie
› Ruimtelijk accent
› Functionaliteit
› Gezondheid
› Duurzaamheid
› Welzijn/Comfort

42. Formuleer een (dag)lichtstrategie
› Hoeveelheid licht op schoolbankje
› Voorkomen verblinding
› Privacy
› Lichtverdeling
› Voorkomen oververhitting
› Dynamiek van licht
› Activeren hormoonproductie
› Spectrale samenstelling licht
› Doelgroepspecifiek: leeftijd
› Daglichtautonomie
› Direct zonlicht
› Uitzicht
› Vermijd eentonigheid
› Regelbaarheid
› Gebruikersgedrag
› Integratie dag- en kunstlicht
› Benutten zonnewarmte
› Betrekken beheerders

43. ONTWERP

44. Daglichtworp

45. Zon- en lichtregeling
Licht Uitzicht
Warmte

46. Daglicht & Kunstlicht
› Daglicht is variabel (intensiteit, kleur en weersgesteldheid)
› De richting van daglicht (zonnestand)
› Daglicht heeft een volledig spectrum
› Daglicht flikkert niet, het vloeit constant
Kunstlicht is noodzakelijk, maar altijd slechts een aanvulling

47. Daglicht & Kunstlicht
› Daglicht is variabel (intensiteit, kleur en weersgesteldheid)
› De richting van daglicht (zonnestand)
› Daglicht heeft een volledig spectrum
› Daglicht flikkert niet, het vloeit constant
Kunstlicht is noodzakelijk, maar altijd slechts een aanvulling
SchoolVision

48. BDP: Bridge Academy in Londen
Of
Kingsmead van White Design
white design - kingsmead primary school
leerprestatie energiebesparing sfeer

49. De bestaande voorraad
Ca. 10.000 scholen waarbij het overgrote deel ouder is
dan 30 tot 35 jaar. Per jaar worden ca. 150 nieuwe
scholen gerealiseerd.
Verreweg de meeste van deze scholen bestaan uit èèn
bouwlaag.
Daglichtvoorzieningen via het dak zijn dus relatief
eenvoudig aan te brengen.

50. De bestaande voorraad
Ca. 10.000 scholen waarbij het overgrote deel ouder is
dan 30 tot 35 jaar. Per jaar worden ca. 150 nieuwe
scholen gerealiseerd.
Verreweg de meeste van deze scholen bestaan uit èèn
bouwlaag.
Daglichtvoorzieningen via het dak zijn dus relatief
eenvoudig aan te brengen.

51. BDP: Bridge Academy in Londen
Of
Kingsmead van White Design
leerprestatie energiebesparing sfeer
white design - kingsmead primary school

52. OntwerpGroene Longen in de Klas
Onderzoeksproject bgg/ Mede mogelijk gemaakt door Rabobank

53. BDP: Bridge Academy in Londen
Of
Kingsmead van White Design
educatief buiten naar binnen vertrouwde sfeer

54. centraal punt grensvervaging luchtigheid
dp6 architectuurstudio - gezondheidscentrum het noorderdok

55. de zwarte hond - obs de vlinder
transparantie beleving buiten energiebesparing

56. de zwarte hond - obs de vlinder
transparantie beleving buiten energiebesparing

57. TOETS

58. VRAAG 1
Wat verstaan we onder daglichtautonomie?
A. Daglicht is de enige verlichtingsbron
B. Daglicht als primaire verlichtingsbron maximaal uitnutten
C. Daglicht en Kunstlicht samen 100% verlichting

59. VRAAG 2
Hoeveel uur daglicht is er op de langste dag van het jaar?
A. 16 uur en 35 min
B. 17 uur en 55 min
C. 18 uur en 25 min

60. VRAAG 3
Wat is onze minimale biologische behoefte aan daglicht (in min per
dag)
A. 40 min.
B. 50 min.
C. 60 min.

61. VRAAG 4
Wat is de minimaal benodigde visuele en de biologische
hoeveelheid daglicht voor een leestaak en de gezondheid?
A. 300 en 1200
B. 150 en 750
C. 500 en 6000

62. VRAAG 5
Wanneer is de openluchtschool van Duiker gebouwd ?
A. 1905
B. 1928
C. 1945

63. VRAAG 6
Hoeveel % presteren scholen met het meeste daglicht beter dan met
het minste ?
A. 5 – 8%
B. 6 – 12%
C. 7 – 18%

64. ANTWOORDEN

65. VRAAG 1
Wat verstaan we onder daglichtautonomie?
A. Daglicht is de enige verlichtingsbron
B. Daglicht als primaire verlichtingsbron maximaal uitnutten
C. Daglicht en Kunstlicht samen 100% verlichting

66. VRAAG 2
Hoeveel uur daglicht is er op de langste dag van het jaar?
A. 16 uur en 35 min
B. 17 uur en 55 min
C. 18 uur en 25 min

67. VRAAG 3
Wat is onze minimale biologische behoefte aan daglicht (in min per
dag)
A. 40 min.
B. 50 min.
C. 60 min.

68. VRAAG 4
Wat is de minimaal benodigde visuele en de biologische
hoeveelheid daglicht voor een leestaak en de gezondheid?
A. 300 en 1200
B. 150 en 750
C. 500 en 6000

69. VRAAG 5
Wanneer is de openluchtschool van Duiker gebouwd ?
A. 1905
B. 1928
C. 1945

70. VRAAG 6
Hoeveel % presteren scholen met het meeste daglicht beter dan met
het minste ?
A. 5 – 8%
B. 6 – 12%
C. 7 – 18%

71. Wie is het licht van de klas?
Stichting Living Daylights

72. tezuka architects - fuji kindergarten
transparantie natuurbeleving sfeer

73. tezuka architects - fuji kindergarten
transparantie natuurbeleving sfeer

74. tezuka architects - fuji kindergarten
transparantie natuurbeleving sfeer