Sheets van Workshop Participatie op Radenconferentie Nationaal Programma Groningen door Liesbeth van de Wetering - Gemeente Groningen

1. Samenwerken met bewoners
aan de toekomst van Groningen
Liesbeth van de Wetering

2. Waarover gaan we het hebben?
De kwaliteit van het proces!
• Hoe betrek je inwoners en hoe ga je het gesprek aan?
• Hoe boor je positieve energie aan uit de samenleving?
• Hoe bouw je aan vertrouwen tegen de achtergrond van onmacht
en alle negatieve ervaringen met de overheid?
• Hoe vinden we samen met inwoners het toekomstperspectief? Hoe
werken we aan zeggenschap en eigenaarschap?
• Waar speelt de raad een rol als borger van het democratisch
proces, en waar is zij kaderstellend en/of controlerend?

3. KAMERBRIEF
‘Versterking en vernieuwing van de lokale
democratie.’
d.d. 27-6-2019

4. Ondertussen bij DE JONGERENTOP…

5. ‘Er is behoefte aan
identiteit en
verbondenheid met
elkaar.’
Kim Putters,
directeur SCP
‘De werkelijke onveiligheid is dat mensen ziek
worden door de bureaucratische onmacht en
het verlies aan vertrouwen.’
Hoogleraar Tom Postmes

8. VERBINDINGS-
OFFICIEREN
in de
TUSSENRUIMTE

10. Ook los van het aardbevingsdossier alle reden om
te werken aan zichtbaarheid, betrokkenheid en
vertrouwen:

11. Waarom participatie &
zeggenschap?
 Collectieve intelligentie mobiliseren
 Aandacht voor machtsbalans (tegenmacht),
zeggenschap, democratische vernieuwing
en actief burgerschap
 Uitlokken en versterken van zorg voor
elkaar en de leefomgeving

12. Uitgangspunten
aardbevingsgemeenten?
 NPG: aantoonbaar passende inspraak en participatie van
bewoners bij opstellen programma’s (‘Het bestuur neemt de
kwaliteit van de participatie mee in beoordeling van plannen.’)
 Meer zeggenschap voor burgers
 Nabij, toegankelijk en uitnodigend (raad, ambtenaren en
College)
 Bouwen aan vertrouwen
 Meer en andere mensen beter betrekken (vb loting, gericht
uitnodigen)
 Maatwerk per gebied & lokale logica (vorm kan verschillen)
 Vertrekken met wat er al is (energie, netwerken, kennis)
 Eerlijkheid over: er is een crisis, dat lossen we alleen samen
op

13. ‘Elk dorp kent ze:
mensen die op
koningsdag gewoon
het verkeer staan te
regelen in een oranje
hesje.
De stille krachten.’
Annemarie Heite

14. Waar is de ruimte om verschil te
maken? (1)
Op zoek naar de ‘Oranje hesjes’
• Werken aan een gedeeld perspectief
• Wég van de onmacht: aanboren van het
verlangen naar positiviteit in het gevecht tegen
cynisme
• Aanboren van trots, talent, schoonheid, energie
• Werken aan de gemeenschap, mensen bijeen
brengen, bouwen aan vertrouwen en
gezamenlijkheid, rituelen
• Kartrekkers en de ‘stille’ constructieve krachten
(de ‘oranje hesjes’) mobiliseren

15. Waar is de ruimte om verschil te
maken? (2)
• Focus op de collectieve belangen en
gezamenlijk toekomstperspectief (‘confrontatie’
van belangen organiseren)
• Individuele en collectieve aanpak gelijk laten
opgaan
• Heldere rolopvatting: bepaal wat voor gemeente
je wilt zijn voor bewoners (vb. bondgenoot)
• Uitgaan van: ‘Wat heb(-ben) jij (jullie) nodig?’
• Zorg voor ruimte om om te gaan met
onzekerheden, en heb oog voor ‘momentum’
• Samen resultaat boeken: quick wins én lange
termijn

16. Waar is de ruimte om verschil te
maken? (3)
• Vertrouw en investeer in je ambtelijk apparaat en
inwoners (niet overnemen als raad)
• Sturen op waarden en kwaliteit van processen
• Kennis, ervaring, ondersteuning en tijd ter beschikking
stellen aan het samenspel met bewoners = betere
plannen
• Het grote zien in het kleine: bewonersinitiatieven geen
apart circuit maar verbinden aan NPG, gemeentelijke
e.a. programma’s
• Geldstromen samenbrengen (gemeente, NPG, zorg,
marktpartijen). Processen zoals burgerbegroting.

17. Let op
• Onderlinge competitie tussen gemeenten
• Niet laten uitspelen, collectiviteit!
• Overvragen van bewoners: ‘avondjesmoe’,
moegestreden en overbelast
• Bewoners overrulen met kennis, tijd &
expertise
• Aandacht voor de emotie en wantrouwen

18. Mogelijke rollen gemeenteraad t.a.v. democratisch
proces:
• De gemeenteraad zet de beweging in gang dat het gesprek, de
afweging en de prioriteitsstelling van de gebiedsagenda in de
gebieden tussen bewoners plaatsvindt.
• De gemeenteraad brengt zeggenschap en budgetten naar
dorpen/gebieden.
• De gemeenteraad stelt vooraf kaders (programmadoelen)
• De Gemeenteraad als borger van het democratisch proces,
betrokken in de dorpen/gebieden bij de totstandkoming en
realisatie van de programma’s.
• De gemeenteraad entameert experimenteerruimte voor nieuwe
vormen van lokale democratie, zoals loting, burgerbegroting,
burgertop, digitale democratie, burgerpanels, Right to Challenge
en andere instrumenten, om de betrokkenheid, deelname,
zeggenschap en het eigenaarschap van bewoners en
samenwerkingspartners te vergroten.
• Bundelen en sturen van geldstromen (van verschillende partijen).

20. Voorbeelden van
democratische experimenten &
vernieuwende processen

21. BURGERTOP / WIJKTOP / G1000

22. JONGERENTOP / JOT

23. BURGERTOP

35. In de media

36.  Meer vormen van directe democratie op lokaal niveau mogelijk maken
 Meer gebruik maken van digitale instrumenten om burgers te bereiken, meningen te peilen
en mee te laten beslissen
 Bevorderen van democratisch burgerschap
 Zoeken van verbinding tussen participatieve en representatieve vormen van democratie
 Bevorderen van een responsieve, dienstverlenende overheid die er is voor burgers
 Meer zeggenschap delen of overdragen van de gemeenteraad aan de bewoners
 Verbreding naar maatschappelijke gemeenschapsdemocratie

40. Werkzame bestanddelen
experimenten
De ‘werkzame bestanddelen’ waarop we voortbouwen:
• dialoog burger - burger
• zeggenschap én budget naar bewoners
• samenhangende aanpak i.p.v. modieuze methodiekjes
• ontwikkelen vanuit lokale logica: maatwerk per wijk/dorp
• werken vanuit vertrouwen: 3R (relatie, relatie, relatie!!)
• de wijken en dorpen in: zichtbaar & aanwezig als gemeente
• verbinden experts en bewoners
• gelijkwaardig partnerschap
• kunnen variëren in rollen
• flexibel in organisatievorm en financiën
• het de tijd gunnen versus vaart houden

41. Pilot digitale democratie
Digitale democratie

42. Wat kun je er mee?
• Scenario’s voorleggen
• Ideeën en reacties verzamelen
• Burgerbegroting organiseren
• Bewoners laten agenderen
• Stemmen
• Co-creatie
• Zowel op dorps-/wijkniveau als op stedelijk
niveau
• Thematisch of gebiedsgericht

43. Participatieplatform Consul

44. BIJLAGE / NASLAG
Instrumentarium voor raadsleden

47. Ontwerp Democratisch Proces:
van Factor C(ommunicatie) naar Factor D(emocratie)
1. Toekomstbeeld Wat wil je bereiken?
2. Drijfveren en motivaties Motieven om samen te werken
3. Gelijk speelveld Hoe zorg je voor gelijk speelveld?
4. Wisselende intensiteit Wanneer en waarop werk je samen?
Divergeren & convergeren
5. Passende werkvormen Toolbox met instrumentarium
6. Besluiten nemen Hoe weeg je belangen? Wie beslist?

48. Bouwen aan een sterke lokale
democratie
Democratische Waarden
een check op het proces
• Inclusie: hebben alle belanghebbenden een stem in het
proces en hoe is dat gedaan?
• Transparantie: zijn de werkwijze en de begroting
transparant?
• Zeggenschap: hoe is de zeggenschap georganiseerd en
wie kunnen er meedoen?
• Deliberatie: vindt er een open en toegankelijk gesprek
plaats?
• Checks & Balances: is er ruimte voor tegenspraak en
hoe is die georganiseerd?

49. Hoe bouw je dit als raadslid in in je dagelijkse
werk?
Sturen op de kwaliteit van het procesH
1. Fase kaderstelling = bepalen van het speelveld
2. Vraag aan college om procesvoorstellen:
• Waarom doen wij dit?
• Waaraan moet het proces voldoen? Waarden & kenmerken.
• Wat is de fase waarin we zitten?
• Wie zijn de actoren, wat zijn de belangen?
• Keuze voor vormen en momenten door de professionals
3. Maak gemengde gesprekstafels, met verschillende spelers
(college, raadsleden, bewoners, instellingen, ambtenaren etc.)
4. Intervenieer als raadslid ook op procesniveau
5. Deel je dilemma’s, bijv. dat je het gevoel hebt steeds met
dezelfde mensen om tafel te zitten (usual suspects), bespreek
dat met de mensen zelf.
6. Bestel het gedoe! Niet streven naar eenstemmigheid en zo min
mogelijk mensen op publieke tribune en inspraakreacties.

56. Meer achtergrondinformatie
• Democratisch Zakboekje
• De Participatieversneller-app THINK!
• Het Magazine “Groots in Groningen: de kracht van klein” (eind 2018)
• De 5 experimenten gebiedsgericht werken/lokale democratie (2017)
• Notitie over Gebiedsgericht werken, democratische vernieuwing en de rol
van de Raad (2016)
• Recent rapport van de rekenkamer over Burgerbetrokkenheid in Groningen
(2017)
• Formele evaluatie van het Gebiedsgericht Werken (eind 2018):
• Info op de website van de Coöperatieve Wijkraad en de Wijkdeal de Wijert
• Het complete raadsdossier gebiedsgericht werken Groningen inclusief
powerpoint over Democratische vernieuwing en Gebiedsgericht Werken
• De inspiratiegids omgevingswet met veel handzaam materiaal voor
raadsleden
• De participatieleidraad (vanaf pag. 50) Omgevingsvisie Next City Gemeente
Groningen